Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący SWSA Elżbieta Mazur - Selwa Sędziowie WSA Marcin Kamiński /spr./ WSA Maciej Kobak Protokolant specjalista Anna Mazurek - Ferenc po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 września 2017 r. sprawy ze skargi D. G. na decyzję Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego z dnia [...] marca 2017 r. nr [...] w przedmiocie odmowy zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej I. stwierdza nieważność zaskarżonej decyzji i decyzji Wojskowego Komendanta Uzupełnień z dnia [...] lutego 2017 r. nr [...]; II. umarza postępowanie administracyjne w sprawie zakończonej zaskarżoną decyzją.

Przedmiotem skargi D. G. (skarżącego) jest decyzja nr [...] Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego z dnia [...] marca 2017 r., utrzymująca w mocy decyzję Wojskowego Komendanta Uzupełnień w [...] z dnia [...] lutego 2017 r. nr [...], wydaną w przedmiocie odmowy zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej.

Stan faktyczny i prawny sprawy ze skargi na powyższą decyzję przedstawia się następująco:

W dniu 29 listopada 2016 r. do Wojskowego Komendanta Uzupełnień w [...] (Wojskowy Komendant Uzupełnień, WKU) wpłynął wniosek skarżącego o zmianę kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej określonej orzeczeniem Powiatowej Komisji Lekarskiej w [...] w dniu 16 lutego 2015 r., z kategorii D na kategorię A, w związku z wydaniem orzeczenia Centralnej Wojskowej Komisji Lekarskiej w [...] Nr [....] z dnia 6 października 2016 r., utrzymującego w mocy orzeczenie Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w [...] z dnia 12 lipca 2016 r.

Decyzją z dnia [...] grudnia 2016 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (k.p.a.) oraz art. 29 ust. 1, 2 i 3a ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (u.p.o.), Wojskowy Komendant Uzupełnień odmówił skierowania skarżącego do wojskowej komisji lekarskiej.

Po rozpatrzeniu odwołania skarżącego, decyzją z dnia [...] stycznia 2017 r. nr 18, Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego uchylił ww. decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia Wojskowemu Komendantowi Uzupełnień.

W podstawie prawnej decyzji organ odwoławczy wskazał art. 138 § 2 k.p.a. w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 6 u.p.o.

Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie organ odwoławczy podał, że w trakcie toczącego się postępowania odwoławczego doszło do zmiany przepisu regulującego kwestie kierowania do Wojskowej Komisji Lekarskiej celem zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej, a leżącego u podstaw wydania decyzji przez Wojskowego Komendanta Uzupełnień. Organ wskazał, że art. 29 ust. 3a u.p.o. został zmieniony z dniem 1 stycznia 2017 r. przez art. 1 pkt 6 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, wprowadzając nowe brzmienie tego przepisu: "W czasie pokoju nie kieruje się do wojskowej komisji lekarskiej osoby, wobec której wydano ostateczne orzeczenie ustalające kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej E". Organ odwoławczy podniósł, że jeżeli przepisy ulegną zmianie w czasie między wydaniem decyzji pierwszej instancji, a rozpatrzeniem odwołania organ odwoławczy - zachowując tożsamość sprawy - obowiązany jest uwzględnić nowy stan prawny, chyba, ze z nowych przepisów wynika coś innego. Zgodnie bowiem z art. 7 k.p.a. w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Prowadzą też postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej (art. 8 k.p.a.) i powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko (art. 12 k.p.a.). Przepisy te znajdują doprecyzowanie m.in. w art. 77 § 1 k.p.a., zgodnie z którym organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy, istotny jest także art. 80 k.p.a., w świetle którego organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona.

Zdaniem organu odwoławczego, fakt nieuwzględnienia przez organ I instancji znowelizowanego stanu prawnego (który wszedł w życie na etapie postępowania odwoławczego), stanowił kluczowy powód do wydania rozstrzygnięcia kasatoryjnego. Skoro bowiem doszło do zmiany stanu prawnego, to organ odwoławczy zobligowany jest do wydania decyzji kasatoryjnej. Zmiana przepisów skutkuje koniecznością ponownego wyjaśnienia sprawy w zakresie mającym istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Jeżeli zmiana przepisów miałaby wymiar nieznaczny, organ odwoławczy podjąłby w sprawie rozstrzygnięcie merytoryczne, natomiast w wypadku istotnej nowelizacji regulacji prawnej, jaka miała miejsce, zasada dwuinstancyjności sprzeciwia się sięgnięciu do tego typu rozstrzygnięcia. W ocenie organu odwoławczego, prowadziłoby to do pozbawienia strony możliwości kontroli odwoławczej orzeczenia wydanego z uwzględnieniem znowelizowanych przepisów prawa.

Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego wskazał ponadto, iż Wojskowy Komendant Uzupełnień rozpatrzył wniosek skarżącego jako prośbę o zmianę kategorii zdrowia w rozumieniu ogólnym, szerokim, słusznie wskazując w swojej decyzji podstawy prawne i procedurę postępowania w kwestii zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej. Wnioskodawca jednak w swoim odwołaniu doprecyzował zakres swojego wniosku wskazując, iż w rzeczywistości chodziło mu o zmianę kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej wyłącznie na podstawie już wydanego i ostatecznego orzeczenia Centralnej Wojskowej Komisji Lekarskiej w [....] Nr [...] z dnia 6 października 2016r. utrzymującego w mocy orzeczenie Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w [...] z dnia 12 lipca 2016r. Zdaniem organu odwoławczego, właściwym więc winno być odniesienie się organu administracji w tym wypadku wprost do żądania wnioskodawcy. 

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy, decyzją z dnia [...] lutego 2017 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 104 k.p.a., art. 23, art. 24, art. 29 ust. 1 i 2, art. 30a ust. 2 u.p.o., Wojskowy Komendant Uzupełnień odmówił zmiany kategorii do czynnej służby wojskowej skarżącego.

Organ I instancji podał, że orzeczeniem nr [...] z dnia 16 lutego 2005 r. skarżący został uznany przez Powiatową Komisję Lekarską w [...] za niezdolnego do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju (kat. D). Komisja ta rozpoznała u skarżącego schorzenie określone w § 35 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 czerwca 2004 r. w sprawie orzekania o zdolności do czynnej służby wojskowej oraz trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach - astmę oskrzelową ze sporadycznymi zaostrzeniami o niewielkim nasileniu. Powyższe orzeczenie stało się ostateczne.

W 2016 r. skarżący złożył wniosek o powołanie do służby kandydackiej do Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych we [...]. W związku z tym został skierowany przez Wojskowego Komendanta Uzupełnień w [...] do Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w [...] na badania w celu ustalenia zdolności do służby zawodowej, zgodnie z art. 124 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Orzeczeniem Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w [...] z dnia 12 lipca 2016 r. nr [...] skarżący został uznany za niezdolnego do służby zawodowej. Rejonowa Wojskowa Komisja Lekarska (RWKL) rozpoznała u niego schorzenia (ułomności), które zakwalifikowała według § 30 pkt. 1 i § 34 pkt 1 rozporządzenia MON z dnia 3 czerwca 2015 r. w sprawie oratoria o zdolności do zawodowej służby wojskowej i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach: "Przewlekły alergiczny nieżyt górnych dróg oddechowych niebie upośledzający sprawność ustroju" i "Skolioza I i wady kręgosłupa wrodzone lub nabyte nieupośledzające sprawności ustroju lub nieznacznie upośledzające sprawność ustroju". Od orzeczenia RWKL skarżący wniósł odwołanie do Centralnej Wojskowej Komisji Lekarskiej (CWKL w [...]). CWKL w [...] orzeczeniem nr [...] z dnia 6 października 2016 r. utrzymała w mocy zaskarżone orzeczenie.

Organ I instancji wskazał, że wnioskiem z dnia 29 listopada 2016 r. skarżący zwrócił się o zmianę kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej orzeczonej przez Powiatową Komisję Lekarską w dniu 16 lutego 2005 r. z kategorii D na kategorię A. Skarżący powołał się we wniosku na orzeczenie RWKL i orzeczenie CWKL w [...] argumentując, że skoro RWKL rozpoznała u niego schorzenie: "Przewlekły alergiczny nieżyt górnych dróg oddechowych nieznaczenie upośledzający sprawność ustroju", to należy również zdolność do czynnej służby wojskowej zakwalifikować według § 30 pkt. 1, co zgodnie z rozporządzeniem MON z dnia 25 czerwca 2004 r. "oznaczać będzie kat. A - zdolny do czynnej służby wojskowej".

Wojskowy Komendant Uzupełnień podniósł, że jako organ administracji publicznej działa na podstawie prawa i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, art. 6 k.p.a.). Organ wskazał, że przepisy u.p.o. określają tryb orzekania o zdolności do czynnej służby wojskowej. Organ wskazał, że przepis art. 23 u.p.o., określa rodzaje działań w zakresie administrowania rezerwami osobowymi dla celów powszechnego obowiązku obrony tj:

1) przeprowadzanie rejestracji i kwalifikacji wojskowej;

2) określanie zdolności do służby wojskowej;

3) przeznaczanie do:

a) służby wojskowej,

b) służby w obronie cywilnej,

c) służby w jednostkach zmilitaryzowanych;

4) uzupełnianie Sił Zbrojnych;

5) prowadzenie ewidencji wojskowej;

6) wykonywanie innych czynności w tym zakresie.

Zgodnie z art. 24 u.p.o., administrowanie rezerwami osobowymi, z wyjątkiem przeprowadzania rejestracji i kwalifikacji wojskowej oraz określania zdolności do służby wojskowej, należy do Ministra Obrony Narodowej, a terenowymi organami administracji wojskowej właściwymi w tych sprawach są szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych oraz wojskowi komendanci uzupełnień (art. 24 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP). Ustawodawca zastrzegł, że określenie zdolności do czynnej służby wojskowej należy do powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich, oraz wojskowych komisji lekarskich (art. 26 ust. 1, art. 29 ust. 1 u.p.o.). Organ I instancji wskazał, że osób, wobec których wydano ostateczne orzeczenie ustalające zdolność do czynnej służby wojskowej E, w czasie pokoju nie kieruje się do wojskowej komisji lekarskiej (art. 29 ust. 3a u.p.o.). Do wojskowej komisji lekarskiej osoby, wymienione w art. 29 ust. 1 pkt. 1 i pkt 3-5 kierowane są - z urzędu lub na ich wniosek - przez wojskowego komendanta uzupełnień. Skierowanie tych osób do wojskowej komisji lekarskiej na ich wniosek może nastąpić wyłącznie w przypadku występowania potrzeb uzupełnieniowych Sił Zbrojnych (art. 29 ust. 5 u.p.o.). Zgodnie z art. 30a ust. 2 u.p.o. orzeczenie o zaliczeniu danej osoby do jednej z kategorii, o których mowa w ust. 1, właściwe komisje lekarskie wydają na podstawie badania lekarskiego fizycznej i psychicznej zdolności tej osoby do odpowiedniego rodzaju służby wojskowej, z uwzględnieniem wyników badań specjalistycznych, a w razie potrzeby również obserwacji szpitalnej.

Zdaniem organu I instancji, prawodawca szczegółowo określa procedurę określania zdolności do czynnej służby wojskowej. Organ wskazał, że do określania zdolności do czynnej służby wojskowej właściwe są wojskowe komisje lekarskie, które orzekają na podstawie badania lekarskiego, biorąc pod uwagę wyniki badań specjalistycznych. Czynnością przewidzianą przez ustawodawcę dla wojskowego komendanta uzupełnień w procesie ustalania zdolności do czynnej służby wojskowej jest skierowanie do wojskowej komisji lekarskiej z urzędu lub na wniosek (art. 29 ust 2 u.p.o.). Z przepisów tych wynika, że wolą ustawodawcy jest, by orzekanie o zdolności do czynnej służby wojskowej było przeprowadzane przez komisje lekarskie - organy złożone z lekarzy – oraz żeby proces ten był niezależny od organów administracji wojskowej. Jednakże to organy administracji wojskowej kierują dane osoby dla realizacji celów powszechnego obowiązku obrony na badania we właściwej komisji lekarskiej. Organ wskazał końcowo, że przepisy u.p.o. nie przewidują procedury zmiany orzeczenia w sposób, który wskazuje w swoim piśmie skarżący, tj. zmiany orzeczenia określającego zdolność do czynnej służby wojskowej przez wojskowego komendanta uzupełnień na podstawie orzeczenia o zdolności do służby zawodowej.

We wniesionym odwołaniu skarżący zwrócił się o uchylenie decyzji organu I instancji i wydanie decyzji zmieniającej kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej, względnie skierowanie go do Wojskowej Komisji Lekarskiej celem zmiany kategorii. Odwołujący się podniósł, że w swojej decyzji organ I instancji nie wskazał przepisu, który zabraniałby wdrożenia procedury zmiany kategorii określającej zdolność do czynnej służby wojskowej na podstawie orzeczenia o zdolności do zawodowej służby wojskowej. Odwołujący się podał, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, organ wydający decyzję administracyjną odmowną jest zobowiązany przedstawić obowiązującą podstawę prawną na jakiej oparł swoją decyzję, jednakże Wojskowy Komendant Uzupełnień nie podał w swojej decyzji żadnego obowiązującego przepisu prawnego, który uzasadniałby wydanie decyzji odmownej.

Skarżący podniósł, że po zapoznaniu się z argumentacją organu I instancji postanowił rozszerzyć zakres przedmiotowy swojego wniosku, poprzez skierowanie go do Wojskowej Komisji lekarskiej celem zmiany kategorii zdrowia z D na A, w przypadku nieuwzględnienia jego prośby o zmianę kategorii na podstawie wydanego już ostatecznego orzeczenia Centralnej Wojskowej Komisji lekarskiej z dnia 10 października 2016 r. nr [.....]. Skoro, jak argumentuje organ, skierowanie do Wojskowej Komisji Lekarskiej, w świetle art. 29 ust. 5 u.p.o. może nastąpić jedynie w przypadku wystąpienia potrzeb uzupełnieniowych Sił Zbrojnych, jego wniosek winien zostać uwzględniony, gdyż z informacji jakie można uzyskać zarówno w siedzibie, jak i na stronie internetowej Wojskowej Komendzie Uzupełnień w [...], prowadzone są nabory do służby przygotowawczej w korpusie szeregowych, Narodowych Sił Rezerwowych oraz do Wojsk Obrony Terytorialnej, a ponadto do innych jednostek na terenie całego kraju. Zdaniem odwołującego się oznacza to, że potrzeby uzupełnieniowe Sił Zbrojnych występują w sposób ciągły i nieprzerwany. Niezależnie od powyższego skarżący zwrócił się o rozważenie możliwości przesłania orzeczeń Centralnej Wojskowej Komisji Lekarskiej do Wojskowej Komisji Lekarskiej celem wydania na ich podstawie orzeczenia o zdolności do czynnej służby wojskowej.

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] marca 2017 r. nr [...], Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 23, art. 24, art. 29 ust. 1 i 2 oraz art. 30a ust. 2 u.p.o., utrzymał w mocy opisaną wyżej decyzję organu I instancji o odmowie zmiany kategorii do czynnej służby wojskowej skarżącego.

W uzasadnieniu organ odwoławczy podał, że ustawodawca szczegółowo określił procedurę określania zdolności do czynnej służby wojskowej. Wskazał, że do określania zdolności do czynnej służby wojskowej właściwe są wojskowe komisje lekarskie, które orzekają na podstawie badania lekarskiego, biorąc pod uwagę wyniki badań specjalistycznych. Czynnością przewidzianą przez ustawodawcę dla wojskowego komendanta uzupełnień w procesie ustalania zdolności do czynnej służby wojskowej jest skierowanie do wojskowej komisji lekarskiej - z urzędu lub na wniosek (art. 29 ust. 2 u.p.o.). W ocenie organu odwoławczego, z przepisów tych wynika, że wolą ustawodawcy jest, by orzekanie o zdolności do czynnej służby wojskowej było przeprowadzane przez komisje lekarskie - organy złożone z lekarzy - oraz żeby proces ten był niezależny od organów administracji wojskowej. Jednakże to organy administracji wojskowej kierują dane osoby dla realizacji celów powszechnego obowiązku obrony na badania we właściwej komisji lekarskiej.

Zdaniem organu odwoławczego, na marginesie należy zauważyć, iż w odpowiedzi Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w [...] z dnia 17 listopada 2016 r. na wniosek skarżącego o zmianę kategorii zdrowia nie zacytowano art. 24 ust. 1 u.p.o., zgodnie z którym administrowanie rezerwami osobowymi, z wyjątkiem czynności określonych w art. 23 pkt 1 i 2, czyli prowadzenie rejestracji i kwalifikacji wojskowej oraz określanie zdolności do służby wojskowej, należy do Ministra Obrony Narodowej (tj. zgodnie z ust. 2 do terenowych organów administracji wojskowej). Ustawodawca wyklucza więc możliwość zmiany kategorii zdrowia przez wojskowych komendantów uzupełnień oraz szefów wojewódzkich sztabów wojskowych.

Odnosząc się do wniosku strony dotyczącego rozważenia możliwości przesłania orzeczeń Centralnej Wojskowej Komisji Lekarskiej do wojskowej komisji lekarskiej w celu wydania na ich podstawie orzeczenia o zdolności do czynnej służby wojskowej, organ odwoławczy zwrócił uwagę na § 17 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 3 czerwca 2015 r. w sprawie orzekania o zdolności do zawodowej służby wojskowej oraz właściwości i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach, zgodnie z którym określając tryb postępowania wojskowych komisji lekarskich przewidziano, że wojskowe komisje lekarskie orzekają na podstawie wymienionych w treści powołanego przepisu dokumentów. Jednakże należy zwrócić uwagę, że następuje to czasie gdy osoba została już skierowana do komisji lekarskiej. Zdaniem organu odwoławczego, w niniejszej sprawie skarżący nie został do wojskowej komisji lekarskiej skierowany przez uprawniony organ.

Organ odwoławczy podał, że zarzut odwołującego się dotyczący występowania potrzeb uzupełnieniowych Sił Zbrojnych jest również niezasadny. Występowanie potrzeb uzupełnieniowych, o którym mowa w art. 29 ust. 5 u.p.o. nie jest równoznaczne z faktem, iż prowadzone są nabory kandydatów do służby przygotowawczej, Narodowych Sił Zbrojnych czy obrony terytorialnej. Potrzeby uzupełnieniowe, o których mowa w art. 29 ust. 5 u.p.o. odnoszą się bezpośrednio do potrzeby skierowania osób posiadających kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej D ale posiadających szczególne kwalifikacje przydatne w danym czasie w Siłach Zbrojnych. Osoby bowiem posiadające kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej D wprawdzie mogą być obecnie kierowane do komisji lekarskiej w sprawie zmiany tej zdolności ale tylko wówczas gdy zaistnieje potrzeba wykorzystania w Siłach Zbrojnych posiadanych przez nich kwalifikacji.

W związku z powyższym, zdaniem organu odwoławczego, zgodnie z przepisami u.p.o., zmiana orzeczenia komisji lekarskiej, w sposób który wskazuje w swoim piśmie skarżący (tj. zmiana orzeczenia określającego zdolność do czynnej służby wojskowej przez wojskowego komendanta uzupełnień na podstawie orzeczenia o zdolności do służby zawodowej) nie leży w kompetencjach terenowych organów administracji wojskowej. Uprawnienia takiego nie ma także szef wojewódzkiego sztabu wojskowego. Tym samym, w ocenie organu odwoławczego, działanie Wojskowego Komendanta Uzupełnień w [...] było prawidłowe, a wydana decyzja o odmowie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej skarżącemu zgodna z prawem.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.

Skarżący podniósł, że Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego oraz Wojskowy Komendant Uzupełnień nie są organami kompetentnymi zarówno w zakresie orzekania o zdolności do czynnej służby wojskowej, jak i zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej. Zgodnie natomiast z obowiązującymi przepisami k.p.a. organ, który jest adresatem wniosku, a nie jest właściwy do załatwienia sprawy, ma obowiązek przesłać wniosek strony do organu właściwego w tej sprawie. Skarżący podniósł, że w opisywanej sprawie to nie nastąpiło. Ponadto Szef Wojewódzkiego Sztaby Wojskowego nie podał podstawy prawnej, na której podstawie wydał decyzję odmowną, podając jedynie ogólnikowo, że tryb określania zdolności do czynnej służby wojskowej jest szczegółowo określony. Nie przedstawił jednakże żadnego przepisu, który by zabraniał zmiany kategorii zdrowia na podstawie już wydanego ostatecznego orzeczenia wojskowej komisji lekarskiej. Skarżący podał, że Rejonowa Wojskowa Komisja Lekarska w odpowiedzi na wniosek o zmianę kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej również potwierdziła, że nie jest w tej kwestii organem właściwym, więc zasadnym wydaję się pytanie jaki organ jest organem właściwym w tej sprawie.

Niezależnie od powyższego strona skarżąca podała, że jak podnosi Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego, skierowanie do komisji lekarskiej osób z przyznaną kat. D jest możliwe tylko wówczas, jeśli wystąpią potrzeby uzupełnieniowe Sił Zbrojnych a występowanie takich potrzeb jest uzależnione od kwalifikacji zawodowych tych osób. Skarżący wskazał, że w toku postępowania zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji, nie poproszono go o przedstawienie kwalifikacji zawodowych celem ich ustalenia i określenia występowanie potrzeb uzupełnieniowych Sił Zbrojnych.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas wyrażone stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny rozważył, co następuje:

Sąd administracyjny sprawuje legalnościową kontrolę zaskarżalnych działań lub zaniechań kompetencyjnych organów administracji publicznej (art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych), będąc związany granicami sprawy administracyjnej sensu largo, której dotyczy skarga. Jednocześnie sąd ten nie jest – co do zasady – związany granicami skargi, w tym podniesionymi zarzutami i wnioskami oraz powołaną przez stronę skarżącą podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, p.p.s.a.), uwzględniając z urzędu wszelkie stwierdzone naruszenia prawa i sankcjonując je w granicach wyznaczonych w art. 145-150 p.p.s.a. lub w przepisach szczególnych.

W świetle art. 145 § 1 p.p.s.a. w odniesieniu decyzji administracyjnych objętych zakresem rozpoznania sąd administracyjny jest zobowiązany w pierwszej kolejności ocenić – na tle ustalonego bezspornie stanu faktycznego sprawy administracyjnej – czy i w jakim zakresie poddane kontroli orzeczenie administracyjne jest dotknięte wadami nieważności określonymi w art. 156 § 1 k.p.a. lub w przepisach szczególnych.

W niniejszej sprawie skarga, na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a., podlegała uwzględnieniu poprzez stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji oraz decyzji organu pierwszej instancji jako wydanych w sprawie, która nie należy do właściwości organów administracji wojskowej.

Analizując treść przepisów art. 23-24, art. 26, art. 28-30 i art. 30a u.p.o. oraz uwzględniając jednoznaczną treść żądania wniosku skarżącego (zmiana kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej ustalonej ostatecznym orzeczeniem powiatowej komisji lekarskiej), Sąd stwierdził, że orzekanie (zarówno pozytywne, jak i negatywne) w sprawie zmiany zdolności do służby wojskowej nie należy do zakresu właściwości organów administracji wojskowej (w tym wojskowych komendantów uzupełnień oraz szefów wojewódzkich sztabów wojskowych), lecz mieści się w zakresie kompetencji właściwych powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich oraz właściwych wojskowych komisji lekarskich. O ile bowiem organy administracji wojskowej zostały wyposażone w kompetencje do składania środków odwoławczych od orzeczeń komisji lekarskich (art. 28 ust. 2 u.p.o.), do wnioskowania do powiatowej komisji lekarskiej o zmianę ostatecznego orzeczenia o zdolności do czynnej służby wojskowej (art. 28 ust. 4 u.p.o.), do kierowania określonych kategorii osób do wojskowych komisji lekarskich (art. 29 ust. 2 i 2a u.p.o.) lub do wnoszenia środków odwoławczych od orzeczeń tego rodzaju komisji pierwszego stopnia (art. 29 ust. 3c), o tyle brak jest podstaw prawnych do przyjmowania, że organy te są właściwe do orzekania lub do zmiany orzeczeń właściwych powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich oraz wojskowych komisji lekarskich pierwszego i drugiego stopnia (rejonowych wojskowych komisji lekarskich oraz Centralnej Wojskowej Komisji Lekarskiej).

Skarżone organy administracji wojskowej nie mogły zatem orzekać co do istoty (merytorycznie) – tak pozytywnie, jak i negatywnie – w sprawie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej. Również decyzja odmowna jako rozstrzygająca negatywnie istotę pozostającej poza zakresem właściwości orzekających organów sprawy o zmianę zdolności do czynnej służby wojskowej jest decyzją obarczoną wadą z art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a., albowiem stanowi orzeczenie wydane z naruszeniem właściwości rzeczowej organów administracji wojskowej.

Powyższa konstatacja w przedmiocie braku właściwości organów administracji wojskowej do orzekania w przedmiocie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej wynika już z samego zestawienia przepisów art. 24 ust. 2 i art. 23 pkt 2 u.p.o.

Z treści art. 23 pkt 2 u.p.o. wynika, że administrowanie rezerwami osobowymi dla celów powszechnego obowiązku obrony obejmuje określanie zdolności do służby wojskowej, natomiast przepis art. 24 ust. 1 analizowanej ustawy, ustanawiający zasadę właściwości Ministra Obrony Narodowej jako centralnego organu administracji wojskowej w sprawach administrowania rezerwami osobowymi, wyraźnie wyłącza z zakresu obowiązywania tej zasady sprawy czynności określonych w art. 23 pkt 1 i 2 u.p.o., co oznacza, że m.in. sprawy określania zdolności do służby wojskowej (pkt 2) nie należą do właściwości wskazanego wyżej Ministra. Kontynuacją tej regulacji jest art. 24 ust. 2 u.p.o., który stanowi, że szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych oraz wojskowi komendanci uzupełnień jako terenowe organy administracji wojskowej są właściwi w sprawach, o których mowa w art. 24 ust. 1 u.p.o., a więc także z wyłączeniem spraw określonych w art. 23 pkt 1 i 2 u.p.o., w tym spraw określania zdolności do służby wojskowej.

Organami właściwymi do orzekania o zdolności do czynnej służby wojskowej są powiatowe i wojewódzkie komisje lekarskie oraz wojskowe komisje lekarskie. Zgodnie z art. 26 ust. 1 u.p.o. określanie zdolności do czynnej służby wojskowej osób stawiających się do kwalifikacji wojskowej należy do powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich, z zastrzeżeniem art. 29 ust. 1. Natomiast zgodnie z art. 29 ust. 1 u.p.o. wojskowe komisje lekarskie są właściwe do orzekania o zdolności do czynnej służby wojskowej: 1) osób o nieuregulowanym stosunku do służby wojskowej w okresie, kiedy nie urzęduje powiatowa komisja lekarska; 2) żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową; 3) żołnierzy rezerwy; 4) osób przeniesionych do rezerwy niebędących żołnierzami rezerwy; 5) innych niż wymienione w pkt 1-4 osób, podlegających ze względu na wiek obowiązkowi służby wojskowej, które zgłosiły się ochotniczo do jej odbywania. Ponadto zgodnie z art. 29 ust. 1a u.p.o. wojskowe komisje lekarskie orzekają również o: 1) zdolności do pełnienia służby poza granicami państwa; 2) zdolności do pełnienia służby w rodzajach wojsk i służb oraz na stanowiskach służbowych i funkcjach wojskowych wymagających szczególnych predyspozycji zdrowotnych; 3) potrzebie udzielenia żołnierzowi urlopu zdrowotnego; 4) ustaleniu związku chorób oraz śmierci ze służbą wojskową; 5) prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do służby z powodu choroby lub prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego. Przepis art. 30a ust. 2 u.p.o. potwierdza również, że orzekanie o zaliczeniu danej osoby do jednej z kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej (A-E) należy do właściwych komisji lekarskich, które wydają orzeczenia na podstawie badania lekarskiego fizycznej i psychicznej zdolności tej osoby do odpowiedniego rodzaju służby wojskowej, z uwzględnieniem wyników badań specjalistycznych, a w razie potrzeby również obserwacji szpitalnej.

Na względzie trzeba mieć również, że zasadą w polskim systemie prawnym jest związanie organów administracji wojskowej ostatecznymi orzeczeniami powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich (art. 28 ust. 5 u.p.o.) oraz wojskowych komisji lekarskich (art. 29 ust. 3e u.p.o.).

W dalszej kolejności należy stwierdzić, że również sprawy o zmianę orzeczeń o zdolności do czynnej służby wojskowej należą do właściwości powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich oraz wojskowych komisji lekarskich pierwszego i drugiego stopnia. W związku z powyższym żądanie skarżącego w przedmiocie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej ustalonej ostatecznym orzeczeniem powiatowej komisji lekarskiej z dnia 16 lutego 2005 roku mogło być zostać załatwione albo przez właściwą powiatową komisję lekarską, albo przez właściwą wojskową komisję lekarską.

Wobec bezspornego ustalenia, że skarżący domagał się zmiany kategorii (z kategorii D na kategorię A) zdolności do czynnej służby wojskowej ustalonej ostatecznym orzeczeniem powiatowej komisji lekarskiej, wstępnie należało wykluczyć właściwości tejże powiatowej komisji do weryfikacji (zmiany) własnego orzeczenia na wniosek skarżącego.

Z treści art. 28 ust. 4c u.p.o. wynika bowiem, że wojskowy komendant uzupełnień nie jest uprawniony do wydania decyzji o skierowaniu osoby podlegającej kwalifikacji do powiatowej komisji lekarskiej w razie wydania przez tę komisję ostatecznego orzeczenia ustalającego kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej D lub E. Jedynie w drodze wyjątku przewodniczący powiatowej komisji lekarskiej wszczyna z urzędu postępowanie w sprawie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej wobec osób, dla których ustalono kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej D lub E, jeżeli ostateczne orzeczenie o stopniu zdolności tych osób do czynnej służby wojskowej zostało wydane z naruszeniem przepisów prawa. O wszczęciu tego postępowania powiadamia się wojskowego komendanta uzupełnień oraz osobę, wobec której orzeczona została kategoria zdolności do czynnej służby wojskowej D lub E (art. 28 ust. 4d u.p.o.).

Pozostaje zatem rozważyć właściwość wojskowych komisji lekarskich. Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 4 u.p.o. wojskowe komisje lekarskie są właściwe do orzekania o zdolności do czynnej służby wojskowej osób przeniesionych do rezerwy niebędących żołnierzami rezerwy.

Z akt sprawy administracyjnej wynika, że skarżący jako osoba podlegająca powszechnemu poborowi wojskowemu w 2005 r. został uznany ostatecznym orzeczeniem powiatowej komisji lekarskiej za osobę niezdolną do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju (kategoria D). Jeżeli z aktualnego stanu ewidencji wojskowej wynika, że skarżący na podstawie obowiązujących w 2005 r. przepisów został przeniesiony do rezerwy (bez odbycia służby wojskowej w związku ustaloną kategorią D), to oczywiście należy przyjąć, że przesłanka z art. 29 ust. 1 pkt 4 u.p.o. została spełniona.

Zgodnie z art. 29 ust. 2 u.p.o. osoby, o których mowa ust. 1 pkt 1 i 3-5, do wojskowej komisji lekarskiej kieruje - z urzędu lub na wniosek tych osób - wojskowy komendant uzupełnień, a osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 2 - dowódca jednostki wojskowej. W celu ustalenia zdolności osób do pełnienia służby poza granicami państwa wojskowy komendant uzupełnień lub dowódca jednostki wojskowej kieruje te osoby, z urzędu lub na ich wniosek, do wojskowej komisji lekarskiej. Natomiast w czasie pokoju nie kieruje się do wojskowej komisji lekarskiej osoby, wobec której wydano ostateczne orzeczenie ustalające kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej E (art. 29 ust. 3a). Jednocześnie art. 29 ust. 5 u.p.o. stanowi, że skierowanie do wojskowej komisji lekarskiej na wniosek osób, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lub 3-5, może nastąpić wyłącznie w przypadku występowania uzupełnieniowych potrzeb Sił Zbrojnych.

Z treści powyższych przepisów należy wyprowadzić wniosek, że skarżący mógłby jedynie ubiegać się o wydanie przez właściwego wojskowego komendanta uzupełnień decyzji o skierowaniu do wojskowej komisji lekarskiej (art. 29 ust. 2 w zw. z art. 29 ust. 1 pkt 4 u.p.o.), nie może on natomiast skutecznie wnosić o zmianę przez wojskowego komendanta uzupełnień ostatecznego orzeczenia powiatowej komisji lekarskiej, które pozostaje dla samego komendanta wiążące. Wniosek tego rodzaju podlega jednak ocenie z punktu widzenia przesłanki "potrzeb kadrowych" Sił Zbrojnych (zob. art. 29 ust. 5 u.p.o.: "Skierowanie do wojskowej komisji lekarskiej na wniosek osób, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lub 3-5, może nastąpić wyłącznie w przypadku występowania uzupełnieniowych potrzeb Sił Zbrojnych"). Oznacza to, że właściwy organ wojskowy dysponuje znacznym zakresem swobody oceny istnienia tego rodzaju potrzeb i wydanie decyzji o skierowaniu do wojskowej komisji lekarskiej musi zostać poprzedzone pozytywną weryfikacją przesłanki "uzupełnieniowych potrzeb Sił Zbrojnych". Skoro jednak skarżący nie sformułował tego rodzaju wniosku, organy administracji wojskowej – po wnikliwym wyjaśnieniu treści i zakresu żądania wniosku – nie miały obowiązku uznania żądania skarżącego jako wniosku o skierowanie do wojskowej komisji lekarskiej.

Wobec stwierdzenia, że jednoznaczny wniosek skarżącego o zmianę kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej nie mógł zostać merytorycznie załatwiony przez organy administracji wojskowej ze względu niewłaściwość rzeczową tych organów, postępowanie wszczęte na skutek powyższego wniosku należało umorzyć jako pierwotnie bezprzedmiotowe (art. 105 § 1 k.p.a.).

Mając na względzie przytoczoną wyżej argumentację i sformułowaną wyżej ocenę prawną (art. 153 p.p.s.a.), Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 w zw. z art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz w zw. z art. 135 p.p.s.a. orzekł o stwierdzeniu nieważności decyzji organów pierwszej i drugiej instancji.

Jednocześnie Sąd stwierdzając istnienie podstawy do umorzenia postępowania wszczętego przed niewłaściwymi w sprawie organami administracji wojskowej i w związku z tym pierwotnie bezprzedmiotowego, wobec uwzględnienia skargi na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a., orzekł o umorzeniu postępowania administracyjnego zakończonego zaskarżoną decyzją (art. 145 § 3 p.p.s.a.).