drukuj    zapisz    Powrót do listy

6329 Inne o symbolu podstawowym 632, Pomoc społeczna, Samorządowe Kolegium Odwoławcze, Uchylono zaskarżoną decyzję, IV SA/Gl 765/10 - Wyrok WSA w Gliwicach z 2011-06-07, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

IV SA/Gl 765/10 - Wyrok WSA w Gliwicach

Data orzeczenia
2011-06-07 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2010-09-20
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
Sędziowie
Beata Kalaga-Gajewska
Stanisław Nitecki
Szczepan Prax /przewodniczący sprawozdawca/
Symbol z opisem
6329 Inne o symbolu podstawowym 632
Hasła tematyczne
Pomoc społeczna
Skarżony organ
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Treść wyniku
Uchylono zaskarżoną decyzję
Powołane przepisy
Dz.U. 2002 nr 153 poz 1270 art 145 par 1 pkt 1 lit. a i c, art 152
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Dz.U. 2009 nr 1 poz 7 art 27 ust 1 i ust 2
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów - tekst jednolity.
Dz.U. 2000 nr 98 poz 1071 art. 110 , art 7 i 77
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r.- Kodeks postępowania administracyjnego - tekst jednolity
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Szczepan Prax (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Beata Kalaga – Gajewska Sędzia WSA Stanisław Nitecki Protokolant Paulina Kowalczyk po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 czerwca 2011 r. sprawy ze skargi K. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w C. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie świadczenia z funduszu alimentacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję i określa, że nie może być ona wykonana.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. Prezydent Miasta C. określił K.K. należność do zwrotu w kwocie 1200 zł wraz z odsetkami w kwocie 222,98 zł naliczonymi na dzień wystawienia decyzji oraz dalszymi odsetkami ustawowymi, z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz osób uprawnionych: K. i K. K. przyznanych w okresie od [...] r. do [...] r.

Rozstrzygnięcie to oparto na przepisie art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (j.t. Dz. U. Nr 1 z 2009 r.,

poz. 7 ze zm.), zwanej dalej "ustawą o pomocy", zgodnie z którym dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu decyzji podano, że orzeczoną do zwrotu kwotę wyliczono z uwzględnieniem kwot wyegzekwowanych od dłużnika alimentacyjnego przez właściwego komornika.

W odwołaniu K. K. zarzucił, że w okresie objętym decyzją przekazał na rzecz uprawnionych do alimentów łącznie 2500 zł, w związku z czym brak było podstaw do wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W tej sytuacji decyzja powoduje, że skarżący de facto uiści alimenty w wysokości 3700 zł (2500 zł wpłacone przez niego i 1200 zł należności określonej w decyzji), do czego nie zobowiązuje go żaden tytuł wykonawczy. Zarzucił również brak w decyzji szczegółowego wyliczenia oraz naruszenie art. 10 kpa.

Zaskarżoną decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze w C. w trybie art. 139 § 1 pkt 1 kpa utrzymało w mocy decyzję I instancji. Kolegium wskazało, że decyzja została wydana po ponownym rozpatrzeniu sprawy. W jego toku ustalono, że w okresie od [...] r. do [...] r. na rzecz K. i K. K. były przyznane świadczenia z funduszu alimentacyjnego w kwotach po 300 zł i wypłacono łącznie 2400 zł. Następnie decyzją z dnia [...] r. organ I instancji orzekł zwrot przez osobę uprawnioną kwoty 1200 zł tytułem nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. W tej sytuacji organ odwoławczy uznał odwołanie za bezzasadne.

Jego zdaniem funkcjonowanie w obrocie prawnym ostatecznej decyzji o przyznaniu prawa do świadczenia jest w automatyczny sposób powiązane z nakazem wydania decyzji orzekającej zwrot należności w trybie regresu. W tym drugim postępowaniu nie można badać zasadności przyznania prawa na oznaczony okres świadczeniowy. Kolegium zauważyło nadto, iż według zaświadczenia komornika otrzymane przez wierzycielkę bezpośrednio od dłużnika alimenty zostały zaliczone na spłatę alimentów zaległych.

Odnośnie zarzutu proceduralnego Kolegium wskazało, że strona brała udział w postępowaniu, natomiast dłużnik alimentacyjny nie posiada przymiotu strony w postępowaniu o przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz w postępowaniu o zwrot nienależnie pobranego świadczenia z tego funduszu.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego K. K. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania, ewentualnie – przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zarzucając naruszenie art. 21 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 19 ust. 1, art. 23 ust. 1 i art. 27 ust. 1, 1a, 2 i 3 ustawy o pomocy oraz art. 7, 10 i 11 kpa, skarżący zasadniczo powtórzył treść odwołania. Nie zgodził się z tezą, że o obowiązku zwrotu należności przez dłużnika przesądza decyzja ustalająca prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, gdyż należy uwzględnić alimenty przekazane wierzycielowi bezpośrednio przez dłużnika, a o zwrot nienależnie pobranych świadczeń należy zwrócić się do wierzyciela. Skarżący podniósł w końcu, że przekazywał wierzycielom alimenty za konkretne miesiące, w związku z czym komornik nie miał prawa zaliczenia ich na poczet zaległości alimentacyjnych.

Odpowiadając na skargę organ odwoławczy postulował jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga okazała się zasadna, bowiem zaskarżona decyzja nie spełnia wymogów legalności, będących kryterium sądowej kontroli działalności administracji publicznej (art. 1 Prawa o ustroju sądów administracyjnych – Dz. U. Nr 153 z 2002 r., poz. 1269 ze zm.). W szczególności nie można zaprobować przedstawionej przez Kolegium interpretacji art. 27 ust. 1 ustawy o pomocy. Zdaniem tego organu obowiązek zwrotu przez dłużnika alimentacyjnego świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego wiąże się automatycznie z funkcjonowaniem w obrocie prawnym decyzji przyznającej to świadczenie. Nie jest to nawet ściśle literalna wykładnia wskazanego przepisu, który nie odwołuje się do żadnej decyzji, lecz do faktu wypłaty świadczeń. W dodatku w art. 27 ust. 2 przewiduje się wydanie decyzji w sprawie zwrotu także w przypadku uchylenia decyzji w sprawie przyznania świadczeń z funduszu, a więc gdy nie funkcjonuje ona już w obrocie prawnym. Są to okoliczności drugorzędne, bowiem istotą problemu, jest to, czy w postępowaniu o zwrot należności dłużnik może kwestionować istnienie obowiązku zwrotu, jeżeli świadczenia zostały wypłacone na podstawie ostatecznej decyzji o ich przyznaniu. Czysto literalna wykładnia art. 27 ust. 1 cyt. ustawy może prowadzić do negatywnej odpowiedzi. W konstytucyjnie zadekretowanym państwie prawa (art. 2 Konstytucji RP) jest to jednak zupełnie nie do przyjęcia. Słusznie bowiem organ odwoławczy zauważa, że dłużnik alimentacyjny nie jest stroną zarówno postępowania administracyjnego w sprawie o przyznanie świadczeń z funduszu, jak i w sprawie o zwrot przez wierzyciela nienależnie pobranego świadczenia. Tym samym nie miał żadnego wpływu na zakres przyznanych i wypłaconych wierzycielowi świadczeń, nawet jeżeli dokonano tego w sposób niezgodny z przepisami prawa. Automatyczne przeniesienie skutków tych ewentualnych nieprawidłowości na płaszczyznę postępowania o zwrot należności przez dłużnika mogłoby w skrajnych przypadkach powodować nałożenie obowiązku zwrotu mimo całkowitego wywiązania się przez dłużnika z zobowiązań alimentacyjnych na dzień wydania decyzji o przyznaniu świadczeń. Przy tym stanowisku nie byłoby więc takiego postępowania administracyjnego, które gwarantowałoby dłużnikowi (z jego udziałem, jako strony) ochronę należnych mu praw.

Wydaje się zbędne szersze rozwodzenie co do niedopuszczalności nakładania na obywatela przez władze publiczne większych ciężarów niż to wynika z rzeczywistych obowiązków określonych przepisami prawa. Stosując art. 27 ust. 1 ustawy o pomocy trzeba mieć więc na uwadze to ograniczenie. Dlatego też w ramach postępowania o zwrot należności dłużnik może wykazywać, że wierzycielowi wypłacono świadczenia z funduszu bezpodstawnie lub w zawyżonej wysokości. Błędne jest przy tym powoływanie się przez Kolegium na art. 110 kpa, w którym chodzi o związanie decyzją w ramach danej sprawy, m. in. przy tożsamości stron postępowania (ewentualnie ich następców prawnych). Tymczasem sprawy o przyznanie świadczeń z funduszu i o zwrot należności są odrębne i toczą się – o czym już była mowa – przy innej konfiguracji podmiotowej. Notabene Kolegium nie było w tym zakresie konsekwentne skoro w decyzji kasacyjnej z dnia [...] r. nakazało organowi I instancji pomniejszyć zadłużenie dłużnika o kwoty świadczeń pobranych nienależnie przez wierzycieli, chociaż w obrocie prawnym była decyzja o przyznaniu świadczeń, a nie było wszczęte postępowanie o zwrot nienależnie pobranych świadczeń.

Błędna wykładnia art. 27 ust. 1 o pomocy i art. 110 kpa spowodowała, że z naruszeniem także art. 7 i 77 § 1 kpa sprawa nie została należycie wyjaśniona pod tym względem, czy i w jakim zakresie okoliczności podnoszone przez skarżącego, w kwestii dobrowolnej płatności alimentów, należało uwzględnić przy ustalaniu prawa wierzycieli alimentacyjnych do świadczeń z funduszu. Czynienie ustaleń w tym przedmiocie nie ma na celu ponownego rozstrzygania o świadczeniach dla osób uprawnionych, lecz jest koniecznym elementem postępowania w sprawie zwrotu należności przez dłużnika, a więc ma charakter wyłącznie przesłankowy. Co najwyżej wynik tego postępowania może wywołać możliwość zweryfikowania innych decyzji, ale ta problematyka wykracza już poza granice niniejszej sprawy sądowoadministracyjnej. Można jedynie zauważyć, że różnice unormowań poszczególnych instytucji prawnych mogą powodować, że np. brak warunków do żądania zwrotu należności przez dłużnika niekoniecznie musi oznaczać, że zaistniał przypadek nienależnie pobranego świadczenia w rozumieniu art. 2 pkt 7 ustawy o pomocy.

Przy ponownym rozpatrywaniu sprawy organ administracyjny nie powtórzy też dalszej nieprawidłowości występującej w dotychczasowych decyzjach, a polegającej na łącznym określeniu należności do zwrotu, bez uprzedniego ustalenia tych należności w odniesieniu do świadczeń wypłaconych każdej osobie uprawnionej z osobna. W sensie prawnym są to dwie oddzielne sprawy administracyjne o zwrot należności, które co prawda mogą być objęte jedną decyzją, ale tylko w sensie formalnym, z pozostawieniem ich rozdzielności w zakresie rozstrzygnięć. Wobec zarzutów i twierdzeń skarżącego konieczne będzie ustalenie, czy i jakie alimenty skarżący przekazał każdej z osób uprawnionych poza postępowaniem egzekucyjnym i czy w świetle przepisów ustawy o pomocy miało to mieć wpływ na zakres świadczeń z funduszu alimentacyjnego dla tych osób, a w konsekwencji na zakres obowiązku zwrotu należności przez skarżącego w trybie art. 27 ust. 1 tej ustawy. Należy zatem wyjaśnić jakie zobowiązania alimentacyjne ciążyły na skarżącym względem każdej wierzycielki i w jakim wymiarze zostały one zaspokojone dobrowolnymi wpłatami. Dopiero te ustalenia umożliwią ocenę, czy świadczenia z funduszu zostały prawidłowo przyznane i wypłacone, bo tylko takie podlegają zwrotowi na podstawie ostatnio wymienionego przepisu, interpretowanego zgodnie z wcześniejszymi wywodami. Postawiony w skardze zarzut naruszenia tego przepisu okazał się więc uzasadniony, podobnie jak zarzut niewyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy. Podzielić wypadnie również stanowisko skarżącego, że w odniesieniu do dobrowolnych wpłat alimentacyjnych bezpośrednio wierzycielom, do kompetencji komornika nie należy samodzielne zaliczenie tych wpłat na poczet należności objętych postępowaniem egzekucyjnym. Sposób zaliczania świadczeń na poczet różnych długów, m. in. kolejnych świadczeń okresowych takich jak alimenty, reguluje art. 451 Kodeksu cywilnego. Według tego przepisu należy zatem ustalić, na poczet którego długu skarżący dokonał owych dobrowolnych wpłat. Pozostałe zarzuty skargi nie miały istotnego wpływu na wynik sprawy. Natomiast samo rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Sąd wydał w ramach art. 134 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 z 2002 r., poz. 1270 ze zm.), nie bacząc na wnioski skargi, które odbiegają od katalogu rozstrzygnięć przewidzianych w tym Prawie. Mianowicie Sąd zastosował art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c oraz art. 152 powołanego Prawa.

Wskazania co do dalszego postępowania organu wynikają wprost z przedstawionych wyżej wywodów, zawierających również wiążącą ocenę prawną.



Powered by SoftProdukt