Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 11 grudnia 2018 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, Wydział III w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Monika Krzyżaniak Sędziowie Sędzia NSA Janusz Furmanek Sędzia WSA Małgorzata Łuczyńska (spr.) Protokolant Sekretarz sądowy Blanka Kuźniak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 listopada 2018 roku sprawy ze skargi S. G. na decyzję [...] Kuratora Oświaty z dnia [...] nr [...] w przedmiocie uchylenia decyzji o potrzebie indywidualnego nauczania i umorzenie postępowania oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] [...] Kurator Oświaty po rozpatrzeniu odwołania K. G. od orzeczenia Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w O. z dnia [...] nr [...] o potrzebie indywidualnego nauczania A. G., działając na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 996 ze zm.), art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. oraz § 25 ust. 1 i 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno - pedagogicznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1743), uchylił w całości zaskarżoną decyzję i umorzył postępowanie pierwszej instancji w całości.

W sprawie ustalono następujący stan faktyczny i prawny.

W dniu 7 maja 2018 r. S. G. wystąpił do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w O. z wnioskiem o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania małoletniego syna – A. G. z powodu zaburzeń depresyjno-lękowych. W załączeniu przedstawił zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia ucznia dla potrzeb Zespołu Orzekającego Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w O., wystawione w dniu 7 maja 2018 r. przez lekarza medycyny pracy specjalistę neurologa J. O. stwierdzające zaburzenia depresyjno-lękowe, opinię nauczyciela, wychowawcy Szkoły Podstawowej Nr [...] w O. z dnia 7 maja 2018 r.

Orzeczeniem z dnia 8 maja 2018 r. Zespół Orzekający Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w O. orzekł o potrzebie indywidualnego nauczania A. G. do końca roku szkolnego 2017/18 ze względu na stan zdrowia znacznie utrudniający uczęszczanie do szkoły.

W dniu 11 i 16 maja 2018 r. matka A. G. – K. G. wystąpiła do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w O. z wnioskami o wydanie kopii dokumentacji dotyczącej jej syna. W dniu 11 maja 2018 r. potwierdziła odbiór orzeczenia Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w O. z dnia 8 maja 2018 r. o potrzebie indywidualnego nauczania syna.

W dniu 24 maja 2018 r. K. G. złożyła odwołanie od orzeczenia Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w O. z dnia 8 maja 2018 r. o potrzebie indywidualnego nauczania syna. Podniosła, że nie została poinformowana o wszczęciu postępowania w sprawie wydania orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania syna. O treści orzeczenia dowiedziała się w szkole podczas spotkania z dyrektorem. Zdaniem skarżącej orzeczenie jest wadliwe, ponieważ nie zostało podpisane przez wszystkich członków Zespołu Orzekającego Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w O., a załączone do wniosku zaświadczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza medycyny pracy specjalistę neurologa, który nie jest specjalistą uprawnionym do stwierdzenia zaburzeń depresyjno-lękowych u dzieci. Ponadto skarżąca podniosła, że orzeczenie powinno być wydane przez Wojewódzką Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną, ponieważ pracownikiem placówki, która wydała kwestionowane orzeczenia jest jej była teściowa – E. G., babka dziecka. Skarżąca podkreśliła, że kategorycznie nie zgadza się na indywidualne nauczanie syna.

Decyzją z dnia [...][...]Kurator Oświaty uchylił zaskarżone orzeczenie i umorzył postępowanie pierwszej instancji. W uzasadnieniu wyjaśnił, że zgodnie z § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, zespoły wydają opinie i orzeczenia na pisemny wniosek rodzica dziecka lub ucznia lub na pisemny wniosek pełnoletniego ucznia, zwanych dalej "wnioskodawcą". Elementy wniosku o wydanie opinii lub orzeczenia oraz dokumenty, jakie należy do niego załączyć, określa § 6 ww. rozporządzenia. Organ odwoławczy podkreślił, że w przypadku uzyskania z urzędu wiadomości o braku władzy rodzicielskiej wnioskodawcy (lub jej zawieszeniu, lub ograniczeniu w przedmiotowym zakresie), zespół orzekający powinien odmówić wydania orzeczenia lub opinii. Legitymację do złożenia wniosku ma bowiem rodzic przy wyrażeniu zgody drugiego rodzica. W przypadku niewyrażenia zgody drugiego rodzica, wnioskujący rodzic musi posiadać zgodę sądu rodzinnego do złożenia takiego wniosku.

W przedmiotowej sprawie Dyrektor poradni winien pisemnie pouczyć wnioskodawcę o konieczności wyrażenia zgody przez drugiego rodzica lub uzyskaniu zgody przez sąd rodzinny i opiekuńczy na wszczęcie procedury orzeczniczej.

[...] Kurator Oświaty wyjaśnił, że z akt niniejszej sprawy jednoznacznie wynika, że brak jest porozumienia między obojgiem rodziców, którzy mają powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej w jednakowym zakresie. Biorąc zatem pod uwagę fakt, że orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania wkracza w sferę istotnych spraw dziecka, stosownie do treści art. 97 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, koniecznym jest rozstrzyganie w tego typu sprawach wspólnie przez obojga rodziców. W przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka, konieczne jest uzyskanie zgody sądu opiekuńczego na złożenie przez jednego z rodziców wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania. Wniosek złożony tylko przez jednego rodzica bez uzyskania zgody drugiego rodzica, a wręcz wbrew jego woli przesądza o tym, że został złożony przez osobę nieposiadającą legitymacji do jego złożenia. Organ odwoławczy zaznaczył, że rozstrzygnięcie sądu opiekuńczego zastępujące zgodną wolę rodziców (art. 97 § 2 k.r.o.), oparte na przesłance dobra dziecka, nie narusza przepisów art. 7 i 8 Konwencji o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską dnia 30 września 1991 r. (Dz. U. Nr 120, poz. 526).

W dniu 25 lipca 2018 r. skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi wniósł S. G. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

-§ 5 pkt 1 i 5, § 6, § 7 pkt 4 i 1, § 15, § 24 i § 25 pkt 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w poradniach psychologiczno- pedagogicznych przez błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie tych przepisów polegające na przyjęciu, że:

• § 5 pkt 1 i 5 i § 6 rozporządzenia wymagają zgody drugiego rodzica na złożenie wniosku i wydanie orzeczenia skoro przepis ten nie zawiera takiej normy prawnej,

• matce dziecka - K. G. przysługiwało prawo do odwołania się od orzeczenia Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w O., gdy prawa

takiego nie posiadała, co stanowi naruszenie § 25 pkt 1 rozporządzenia,

• dyrektor poradni winien pouczyć wnioskodawcę o konieczności wyrażenia zgody przez drugiego rodzica lub uzyskania zgody przez sąd rodzinny i opiekuńczy na wszczęcie procedury orzeczniczej skoro przepisy tego nie wymagają, co stanowi naruszenie § 7 pkt 4 rozporządzenia,

• zespół orzekający powinien odmówić wydania orzeczenia w niniejszej sprawie gdy takiej możliwości nie miał z uwagi na stan zdrowia dziecka, co stanowi naruszenie § 9 rozporządzenia,

• wydanie decyzji przez kuratora na skutek skargi osoby nieuprawnionej, (zgodnie z § 25 pkt 1 odwołanie może wnieść tylko wnioskodawca) i po upływie 14 dniowego terminu przewidzianego w § 25 pkt 6 rozporządzenia,

• wydanie decyzji przez kuratora po zakończeniu roku szkolnego,

• wywieranie przez kuratora nacisku na Dyrektora Szkoły Nr [...] w O., który na telefoniczne polecenie Kuratora odmówił wykonania orzeczenia Poradni i wydanej na jego podstawie decyzji Burmistrza O. o indywidualnym kształceniu małoletniego A. G.

Ponadto zarzucił pominięcie przy rozpatrywaniu niniejszej sprawy jej meritum, tj. czy wydanie orzeczenia przez poradnię było uzasadnione stanem zdrowia dziecka i czy wydanie orzeczenia miało na celu ochronę dziecka i jego dobro, co stanowi rażące naruszenie § 15 rozporządzenia. Sprzeczność istotnych ustaleń kuratora z treścią zabranego w sprawie materiału poprzez przyjęcie że:

• w dacie wydania orzeczenia Dyrektor Poradni posiadał "z urzędu" wiedzę na temat stanowiska K. G. w przedmiocie braku jej zgody na nauczanie indywidualnie, w sytuacji gdy takiej wiedzy nie posiadał,

• zespół orzekający winien badać, czy wniosek rodzica był złożony za zgodą drugiego rodzica lub sądu rodzinnego w sytuacji gdy przepisy tego nie wymagają,

• rodzice dziecka mają powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej w jednakowym zakresie w sytuacji gdy dziecko jest pod opieką ojca i sąd rodzinny prawomocnie ustalił miejsce pobytu dziecka w każdorazowym miejscu zamieszkania ojca a matka ma tym samym ograniczoną władzę rodzicielską

• matka dziecka ma jedynie tymczasowo ustalone kontakty w dzieckiem bez możliwości nocowania dziecka w miejscu zamieszkiwania matki,

• pominięcie faktu, że matka dziecka K. G. ma postawione zarzuty o znęcanie się nad dzieckiem ze szczególnym okrucieństwem i wniesieniu aktu oskarżenia przez Prokuratora do Sądu Rejonowego w O,

• pominięcie faktu, że dziecko ma problemy zdrowotne: psychiczne i neurologiczne z powodu znęcania się nad nim przez matkę dziecka,

• uznanie, że dziecku nie przysługiwało prawo do nauczania indywidualnego bez merytorycznego rozpatrzenia sprawy.

W oparciu o postawione zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości, umorzenie postępowania w sprawie i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę [...] Kurator Oświaty podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Skarga jest niezasadna.

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 2188 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zakres tej kontroli wyznacza art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.), dalej p.p.s.a., który stanowi, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a. Zgodnie natomiast z art. 145 § 1 p.p.s.a., uwzględnienie przez sąd administracyjny skargi i uchylenie decyzji następuje gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy.

Przedmiotem kontroli Sądu w niniejszej sprawie jest decyzja [...] Kuratora Oświaty z dnia [...] uchylająca orzeczenie Zespołu Orzekającego Poradni Psychologiczno –Pedagogicznej w O. z dnia [...] o potrzebie indywidualnego nauczania A. G. na okres zajęć edukacyjnych do końca roku szkolnego 2017/18 ze względu na stan zdrowia znacznie utrudniający uczęszczanie do szkoły i umarzająca postępowanie pierwszej instancji.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 996 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno - pedagogicznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1743).

Zgodnie z treścią art. 127 ust. 2 cyt. ustawy, indywidualnym obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym lub indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub szkoły.

Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania, a także o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych zgodnie z przepisami o ochronie zdrowia psychicznego wydają zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego określa zalecane formy kształcenia specjalnego, z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia niepełnosprawności intelektualnej (art. 127 ust. 10 cyt. ustawy).

Od orzeczeń, o których mowa w ust. 10, rodzice dziecka mogą złożyć w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia odwołanie do kuratora oświaty (art. 127 ust. 12 cyt. ustawy).

Objęcie indywidualnym nauczaniem wymaga zatem orzeczenia wydanego przez zespół orzekający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogiczne, a realizacja orzeczenia należy do dyrektora szkoły, w której obwodzie uczeń zamieszkuje, a gdy chodzi o ucznia szkoły ponadpodstawowej – do dyrektora szkoły, w której uczeń realizuje obowiązek nauki.

Skład i tryb powołania zespołów orzekających działających w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w publicznych poradniach specjalistycznych oraz szczegółowe zasady działania zespołów orzekających, tryb postępowania odwoławczego od wydanego orzeczenia, a także wzory orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające zostały szczegółowo uregulowane w powołanym powyżej rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno – pedagogicznych. Dodatkowo zwrócić należy uwagę, że w zakresie nieuregulowanym w sposób szczególny w przywołanych wyżej przepisach, zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

Zgodnie z § 5 ust. 1 cyt. rozporządzenia, zespoły wydają orzeczenia i opinie na pisemny wniosek rodzica dziecka lub ucznia lub na pisemny wniosek pełnoletniego ucznia, zwanych dalej "wnioskodawcą". Wniosek o wydanie orzeczenia lub opinii składa się do zespołu, o którym mowa w § 3. Wniosek składa się w postaci papierowej albo elektronicznej (§ 5 ust. 2 rozporządzenia).

Jeżeli z treści wniosku o wydanie orzeczenia lub opinii wynika, że nie dotyczy on wydania orzeczenia lub opinii, albo jest złożony przez osobę nieuprawnioną, przewodniczący zespołu niezwłocznie zwraca wniosek wraz z wyjaśnieniem przyczyny zwrotu wniosku oraz informacją o możliwym sposobie załatwienia sprawy (§ 5 ust. 5 rozporządzenia). Treść wniosku o wydanie orzeczenia lub opinii została szczegółowo określona w § 6 rozporządzenia. Stosownie do treści § 6 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia, wniosek o wydanie orzeczenia lub opinii zawiera także oświadczenie wnioskodawcy, że jest rodzicem sprawującym władzę rodzicielską nad dzieckiem lub uczeniem, prawnym opiekunem dziecka lub ucznia lub osobą (podmiotem) sprawującym pieczę zastępczą na dzieckiem lub uczniem- jeżeli dotyczy.

Zgodnie z § 15 rozporządzenia, orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wydaje się dla uczniów, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły. W orzeczeniu o potrzebie indywidualnego nauczania zespół określa:

1) ograniczenia w funkcjonowaniu ucznia wynikające z przebiegu choroby lub procesu terapeutycznego;

2) okres, w jakim zachodzi potrzeba indywidualnego nauczania;

3) zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, w tym warunki rozwijania jego potencjalnych możliwości i mocnych stron;

4) zalecane działania sprzyjające integracji ucznia ze środowiskiem szkolnym oraz ułatwiające powrót ucznia do szkoły;

5) zalecane, w zależności od potrzeb, cele rozwojowe i terapeutyczne do realizacji podczas zajęć indywidualnego nauczania oraz w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniowi i, w zależności od potrzeb, jego rodzicom przez szkołę oraz poradnię, wraz ze wskazaniem zalecanych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

6) w przypadku ucznia szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe - także możliwość dalszego kształcenia w zawodzie, w tym warunki realizacji praktycznej nauki zawodu.

Orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania wydaje się na okres nie krótszy niż 30 dni i nie dłuższy niż jeden rok szkolny.

W świetle przytoczonych powyżej przepisów nie budzi wątpliwości, że podmiotem niniejszego postępowania i jego stroną w istocie jest dziecko podlegające obowiązkowi edukacyjnemu. Dziecko nie posiada zdolności procesowej w tym postępowaniu, dlatego reprezentowane jest przez rodziców (opiekunów prawnych) umocowanych do sprawowania władzy rodzicielskiej. Powyższe oznacza, że każdy z rodziców dziecka, o ile jego władza rodzicielska nie została ograniczona, lub nie został jej pozbawiony (właściwym orzeczeniem) posiada legitymację do reprezentowania dziecka w niniejszym postępowaniu, tj. złożenia wniosku inicjującego postępowanie, jak również kwestionowania orzeczeń zespołów orzekających w drodze odwołania.

W cyt. rozporządzeniu brak jest jednoznacznego wymogu by wniosek o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania pochodził od obojga rodziców. W sytuacji jednak gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, wykładnia wskazanych przepisów zakłada domniemanie wspólnego, zgodnego działania rodziców w tak istotnej sprawie dziecka, jak obowiązek edukacyjny.

W tym miejscu wyjaśnić bowiem należy, że zgodnie z art. 93 § 1 k.r.o., władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy (art. 97 k.r.o.).

W sytuacji zatem, gdy w toku postępowania przed organami administracji okaże się, że wniosek o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania został złożony przez jednego z rodziców, bez wiedzy, a nawet wbrew woli drugiego z rodziców, i że istnieje między rodzicami spór, co do rzeczywistego stanu zdrowia dziecka i potrzeby (lub braku potrzeby) objęcia indywidualnym nauczaniem, okoliczności tej nie można pominąć. Podjęcie bowiem decyzji w sprawie wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania, uzależnionej od stanu zdrowia dziecka, należy do istotnych spraw dziecka, o których rodzice rozstrzygają wspólnie, natomiast w przypadku braku porozumienia między nimi, rozstrzyga sąd opiekuńczy (art. 97 § 2 k.r.o.), a nie organ administracji. Zatem do czasu rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego, tj. wyrażenia przez sąd opiekuńczy zgody zastępującej oświadczenie woli rodziców organ winien zawiesić postępowanie w sprawie.

W niniejszej sprawie orzeczeniem z dnia [...] Zespół Orzekający Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w O., na wniosek S. G. orzekł o potrzebie indywidualnego nauczania syna – A. G. na okres zajęć edukacyjnych do końca roku szkolnego 2017/18 ze względu na stan zdrowia znacznie utrudniający uczęszczanie do szkoły. Odwołanie od powyższego orzeczenia złożyła matka dziecka – K. G., w którym podniosła, że nie została poinformowana o wszczęciu postępowania w sprawie wydania orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania syna. O treści orzeczenia dowiedziała podczas spotkania z dyrektorem szkoły. Podważając załączone do wniosku zaświadczenie lekarskie wydane przez lekarza medycyny pracy specjalistę neurologa podkreśliła, że kategorycznie nie zgadza się na indywidualne nauczanie syna.

[...] Kurator Oświaty decyzją z dnia [...] działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a., uchylił zaskarżone orzeczenie i umorzył postępowanie pierwszej instancji wskazując, że brak zgody drugiego rodzica lub wyrażenia przez sąd opiekuńczy zgody zastępującej oświadczenie woli rodzica uniemożliwiał wszczęcie procedury orzeczniczej.

Należy wyjaśnić, że postępowanie w przedmiocie wydania orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania może być wszczęte tylko na wniosek rodziców (opiekunów prawnych) dziecka i stanowi to jeden z warunków formalnych wniosku. Wbrew twierdzeniom skarżącego nie jest jednak tak, że przepisy ww. rozporządzenia uprawniając do podejmowania decyzji o wszczęciu procedury orzeczniczej w sprawie indywidualnego nauczania dziecka przez jednego rodzica zwanego wnioskodawcą pozwalają na pominięcie w tym postępowaniu drugiego z rodziców i pozbawiają wręcz drugiego rodzica uprawnień w tym zakresie. Świadczy o tym przede wszystkim zapis art. 127 ust. 12 cyt. ustawy, który przewiduje złożenie odwołania od orzeczenia komisji dla obydwojga rodziców jak również treść § 4 ust. 5 ww. rozporządzenia, który stanowi, że rodzice dziecka lub ucznia lub pełnoletni uczeń mają prawo uczestniczyć w posiedzeniu zespołu i przedstawić swoje stanowisko. Nieuzasadniony jest zatem zarzut skarżącego, że odwołanie od orzeczenia organu I instancji wniosła osoba nieuprawniona. Z akt sprawy nie wynika również, aby na dzień wystąpienia przez skarżącego z wnioskiem o objęcie syna indywidualnym nauczaniem, matka dziecka K. G., mimo postawionych jej zarzutów na podstawie art. 207 § 1 k.k. oraz wydania przez Sąd Rejonowy w O. postanowienia z dnia [...], została pozbawiona władzy rodzicielskiej.

Do postępowania prowadzonego w omawianym trybie zastosowanie mają przepisy procedury administracyjnej, w tym także unormowania odnoszące się do prawidłowego ustalania stron postępowania. Zgodnie z art. 28 k.p.a. stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Rolą organu prowadzącego postępowanie jest ustalenie kręgu stron postępowania i zapewnienie im gwarancji procesowych wynikających z zasady czynnego udziału w sposób określony w art. 10 § 1 k.p.a. W sytuacji zatem takiej jak w niniejszej sprawie, gdy obydwoje rodzice mają ograniczone wykonywanie władzy rodzicielskiej na mocy wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 21 września 2017 r. sygn. akt[...], złożenie wniosku o wydanie orzeczenia i podpisania go tylko przez jednego z rodziców, wymagało zgodnie z art. 61 § 4 k.p.a. w zw. z § 4 ust. 5 ww. rozporządzenia, zawiadomienia matki dziecka K. G. o toczącym się na wniosek ojca dziecka S. G. postępowaniu w sprawie indywidualnego nauczania. Stronami postępowania w przedmiotowej sprawie winni być zatem oboje rodzice bez względu na fakt, iż tylko jedno z nich jest wnioskodawcą. Zatem na dzień wszczęcia postepowania w sprawie wydania orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania dla A. G., K. G. posiadała uprawnienia strony procesowej w postępowaniu administracyjnym, toczącym się w sprawie dotyczącej jej dziecka.

Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu jest jedną z naczelnych zasad postępowania administracyjnego (art. 10 k.p.a.). Nakłada na organy administracji publicznej obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Zasada czynnego udziału obejmuje także zapewnienie stronom możliwości wypowiedzenia się co do całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (art. 81 k.p.a.). Zapewnienie czynnego udziału stronie w postępowaniu warunkuje również możliwość merytorycznego rozpoznania sprawy w postępowaniu odwoławczym. Jeżeli stronie postępowania, wskutek wadliwego prowadzenia postępowania przed organem pierwszej instancji, nie zapewniono czynnego udziału w postępowaniu, to oznacza to, że strona została pozbawiona obrony swoich praw przed tą instancją.

Naruszenia czynnego udziału strony w postępowaniu, tak jak to miało miejsce w rozpoznawanej sprawie w związku z naruszeniem § 4 ust. 5 ww. rozporządzenia, nie można sanować w postępowaniu odwoławczym. Oznaczałoby to, że stronie postępowania została odebrana możliwość rozpatrzenia sprawy w jednej instancji, a w konsekwencji prowadziłoby do naruszenia jednej z podstawowych zasad postępowania administracyjnego - zasady dwuinstancyjności wyrażonej w art. 15 k.p.a.

Należy również podzielić stanowisko [...] Kuratora Oświaty, że w sytuacji, gdy w toku postępowania przed organami administracji wniosek został złożony tylko przez jednego z rodziców, bez wiedzy lub wbrew woli drugiego z rodziców lub gdy istnieje między rodzicami spór co do rzeczywistego stanu zdrowia dziecka i potrzeby wydania orzeczenia o objęciu indywidualnym nauczaniem, wydanie orzeczenia w tym przedmiocie należy do istotnych spraw dziecka, o których rodzice rozstrzygają wspólnie, natomiast w przypadku braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy (art. 97 § 2 k.r.o.), a nie organ administracji. Zatem gdyby organ pierwszej instancji zgodnie z § 4ust. 5 ww rozporządzenia poinformował matkę dziecka o wszczęciu postępowania orzeczniczego i zapewnił jej prawo do uczestniczenia w posiedzeniu zespołu i przedstawienia swojego stanowiska uzyskałby wiedzę, że w tym przedmiocie między rodzicami dziecka istnieje spór co do potrzeby wydania orzeczenia o objęciu indywidualnym nauczaniem ich syna, co implikowało zwieszenie postępowania celem wdrożenia procedury z art. 97 k.r.o. Należy również podkreślić, że orzeczenie Zespołu zostało doręczone tylko wnioskodawcy tj. ojcu dziecka. Tymczasem zgodnie z art. 127 ust. 12 cyt. ustawy od orzeczeń, o których mowa w ust. 10, rodzice dziecka mogą złożyć w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia odwołanie do kuratora oświaty, co oznacza, że orzeczenie Zespołu winno być doręczone obojgu rodzicom. Matka dziecka o wydanym orzeczeniu dowiedziała się od dyrektora szkoły i zwróciła się do Poradni o wydanie tego dokumentu, którego odbiór potwierdziła w dniu 11 maja 2018 r.

Godzi się również w tym miejscu podkreślić, że istotą ani celem przedmiotowego postępowania administracyjnego nie jest rozstrzyganie sporu powstałego pomiędzy rodzicami dziecka (byłymi małżonkami) co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i decydowania o istotnych sprawach dziecka, do których z pewnością należy właściwa forma realizowania obowiązku szkolnego uzależniona od aktualnego stanu zdrowia dziecka. W przedmiotowym postępowaniu oboje rodzice reprezentują wyłącznie interes dziecka, a nie swój własny interes faktyczny. Interes prawny rodziców do udziału w niniejszym postępowaniu jest bowiem w istocie pochodną interesu prawnego dziecka, a wykonywanie władzy rodzicielskiej przez rodziców to zarówno prawo, jak i obowiązek do działania w imieniu i na rzecz dobra dziecka. W ocenie Sądu, brak jest podstaw, by w postępowaniu o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania rodzice dziecka prowadzili spór przeciw sobie jako odrębne strony postępowania o spornych interesach, w rozumieniu art. 28 K.p.a., ich interes prawny do udziału w tym postępowaniu jest bowiem pochodną interesu prawnego ich dziecka. W istocie oboje rodzice reprezentują w przedmiotowym postępowaniu wyłącznie interes dziecka, a nie swój własny interes faktyczny.

W konsekwencji, należy więc uznać, że co do zasady rozstrzygnięcie organu odwoławczego nie narusza prawa. Z uwagi bowiem na stwierdzone wyżej naruszenia przepisów postępowania w postępowaniu przed organem pierwszej instancji należało uchylić zaskarżone przez stronę, która nie brała udziału w postępowaniu przed organem pierwszej instancji, orzeczenie Zespołu Orzekającego Poradni Psychologiczno – Pedagogiczna w O. z dnia [...]i umorzyć postępowanie pierwszej instancji. Sąd zgadza się również ze stanowiskiem [...] Kuratora Oświaty, że w przedmiotowej sprawie z uwagi na istniejący, między rozwiedzionymi rodzicami dziecka, spór co do istotnych spraw dziecka wymagane było rozstrzygnięcie sądu opiekuńczego, zatem wniosek skarżącego nie uprawniał Zespołu do przeprowadzenia postępowania orzeczniczego. W niniejszej sprawie istotne w kontekście bezprzedmiotowości postępowania jest również to, że zgodnie § 15 ust. 3 ww rozporządzenia orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania wydaje się na okres nie krótszy niż 30 dni i nie dłuższy niż jeden rok szkolny. Orzeczenie I instancji zostało wydane w dniu 8 maja 2018r. "na okres zajęć edukacyjnych do końca roku szkolnego 2017/18". Zajęcia edukacyjne w roku szkolnym 2017/18 zakończyły się 22 czerwca 2018 r. Mając zatem na uwadze treść § 15 ust. 3 ww rozporządzenia oraz datę, w której orzekał organ odwoławczy - 18 czerwca 2018 r. - już z tej przyczyny postępowanie stało się bezprzedmiotowe. Podkreślał to sam skarżący w złożonej skardze.

Należy podkreślić, że zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie przyjmuje się, że organ odwoławczy może wydać decyzję, o której mowa w przepisie art. 138 § 1 pkt 2 in fine k.p.a., a więc uchylającą decyzję organu pierwszej instancji i umarzającą postępowanie w pierwszej instancji, gdy postępowanie pierwszoinstancyjne stało się bezprzedmiotowe. Zasadniczo zgodnie przyjmuje się (vide: m.in. W. Dawidowicz, Zarys procesu administracyjnego, Warszawa 1989, s. 167; podobnie: R. Kędziora, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wydanie 4, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2014 r.), że zastosowanie art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. jest zasadne w przypadku, gdy decyzja organu pierwszej instancji: została wydana w postępowaniu, które należało uznać za bezprzedmiotowe, została wydana na podstawie przepisu prawa materialnego, który utracił moc obowiązującą, dotyczy sprawy administracyjnej rozstrzygniętej już decyzją ostateczną, a także w przypadku, kiedy nie istnieje już podmiot, który wszczął postępowanie, a rodzaj sprawy administracyjnej wyklucza wstąpienie na miejsce tego podmiotu jego następców prawnych. W doktrynie i judykaturze przyjmuje się zgodnie, iż umorzenie postępowania ma miejsce wtedy, gdy wystąpi trwała i nieusuwalna przeszkoda w kontynuacji postępowania, a więc wówczas, gdy brak jest przedmiotu postępowania administracyjnego. Przedmiotem tym jest sprawa administracyjna, toteż postępowanie to jest bezprzedmiotowe wówczas, gdy sprawa, która miała być załatwiona decyzją administracyjną nie miała tego charakteru przed datą wszczęcia postępowania lub utraciła ten charakter w jego toku (tak m.in. (w:) M. Jaśkowska, A. Wróbel, Komentarz do kodeksu postępowania administracyjnego). W świetle dotychczasowego orzecznictwa przyjmuje się, że bezprzedmiotowość postępowania rozumiana jest jako brak przedmiotu postępowania. Tym przedmiotem jest zaś konkretna sprawa, w której organ administracji publicznej jest władny i jednocześnie zobowiązany rozstrzygnąć na podstawie przepisów prawa materialnego o uprawnieniach lub obowiązkach indywidualnego podmiotu. Podkreślić należy, że umorzenie postępowania z powodu bezprzedmiotowości jest obligatoryjne oraz, że decyzja o umorzeniu postępowania nie rozstrzyga o materialnoprawnych uprawnieniach i obowiązkach stron i jest równoznaczna z brakiem przesłanek do merytorycznego orzekania, co do istoty sprawy oraz kończy jej zawisłość w danej instancji (por. m.in. wyrok NSA z dnia 24 września 2014 r., sygn. akt I OSK 1317/13).

Reasumując należy stwierdzić, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi dokonując oceny zaskarżonego rozstrzygnięcia z punktu widzenia jego legalności, a więc zgodności z przepisami prawa materialnego i procesowego, uznał, że wykazane wyżej naruszenie przepisów postępowania przed organem I instancji oraz możliwość orzekania w sprawie administracyjnej ograniczona terminem wynikającym z § 15 ust. 3 ww rozporządzenia, uzasadnia zaskarżone rozstrzygnięcia [...] Kuratora Oświaty z dnia [...].

Z powyższych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi na podstawie art. 151 p.p.s.a., skargę oddalił.

dj