Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Barbara Drzazga (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Danuta Rzyminiak-Owczarczak Sędzia WSA Edyta Podrazik Protokolant st.sekr.sąd. Mariola Kaczmarek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 listopada 2016 r. sprawy ze skargi A. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] 2016 r. Nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego; oddala skargę

A. G. w dniu 1 października 2013 r. wniósł do Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w P. (dalej: MOPR) wniosek o udzielenie pomocy na uregulowanie czynszu za miesiąc wrzesień 2013 r. w kwocie [...]zł oraz na zakup ciepłej odzieży w kwocie [...]zł. Żądanie to potwierdził w tracie wywiadu środowiskowego w dniu 16 października 2013 r.

Decyzją z dnia [...] 2013 r. znak [...] Kierownik MOPR w P. – F. G., działający z upoważnienia Prezydenta Miasta P., odmówił wnioskodawcy na podstawie art. 39, art. 41 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 182 ze zm., dalej: u.p.s.) udzielenia pomocy finansowej na uregulowanie czynszu za wrzesień 2013 r. w kwocie [...]zł oraz na zakup ciepłej odzieży w kwocie [...]zł.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ I instancji wyjaśnił, że wnioskodawca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, a jego dochód w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku wynosił [...] zł (renta z ZUS). Organ powołał się na art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 163, ze zm. – dalej: u.p.s.) i stwierdził, że prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje dla osoby prowadzącej jednoosobowe gospodarstwo domowe, gdy nie przekracza ona kryterium dochodowego w kwocie [...]zł. Zważywszy na dochód skarżącego organ stwierdził, że przekracza on o [...] zł kryterium dochodowe i niemożliwe jest udzielenie pomocy w postacie zasiłku celowego. Kierownik MOPR rozważył następnie, czy w świetle art. 41 pkt 1 i 2 u.p.s. przyznać stronie specjalny zasiłek celowy. Organ ustalił na podstawie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego, że w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku A. G. nie opłacił rachunku za gaz (87,82 zł), a za zużycie wody, ścieków i śmieci zapłacił administratorowi kwotę [...]zł. Zakupił też leki na kwotę [...]zł. Łącznie miesięczne wydatki na leki i świadczenia mieszkaniowe wyniosły [...] zł, zatem na zaspokojenie pozostałych potrzeb pozostało wnioskodawcy [...] zł. Organ uznając, że zakup ciepłej odzieży nie jest wydatkiem niespodziewanym stwierdził, że strona mogła na ten cel w miesiącach poprzednich odkładać środki. Zaznaczono przy tym, że od stycznia 2011 r. wnioskodawca otrzymuje regularną i w maksymalnej wysokości comiesięczną pomoc na żywność i energię. Ponadto, jak wyjaśniono, decyzjami z dnia [...] 2013 r. nr [...] i nr [...] przyznano stronie specjalny zasiłek celowy w kwocie [...]zł z przeznaczeniem na pokrycie kosztów energii oraz comiesięczną pomoc w kwocie [...]zł z przeznaczeniem na zakup żywności na okres od sierpnia do października 2013 r. Tym samym we wrześniu wnioskodawca faktycznie dysponował kwotą [...]zł. Zważywszy na to organ stwierdził, że strona faktycznie oczekuje całkowitego przeniesienia na organy pomocy społecznej kosztów najmu mieszkania, co byłoby sprzeczne z zasadą subsydiarności. Wnioskodawca, zdaniem MOPR, powinien zaś intensywniej i we własnym zakresie poszukiwać innego mieszkania o mniejszym metrażu i czynszu. Poza tym po otrzymaniu stanowiska właściciela budynku A. G. będzie miał podstawy do złożenia wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego. W dalszej zaś kolejności wnioskodawca będzie mógł złożyć wniosek o przydział mieszkania socjalnego lub wnioskować o mieszkanie komunalne o powierzchni do 35 m2. Organ pouczył też stronę, że istnieją inne formy wynajmu mieszkania np. przez spółdzielnie mieszkaniowe, zrzeszenia prywatnych właścicieli, wspólnoty mieszkaniowe i biura wynajmu mieszkań. Organ zalecił też, by wnioskodawca ponownie zwrócił się administratorowi budynku o zamianę mieszkania na mniejsze, a także ponawiał taki wniosek co pół roku, albowiem mogą następować zmiany w zasobach mieszkaniowych. Wyjaśniono, że zgodnie z zasadą pomocniczości osoby powinny czynić wszystko, co mieści się w ich możliwościach, aby podołać własnym zadaniom życiowym. Wysiłek ten nie jest zaś wysiłkiem organów pomocy społecznej, lecz wysiłkiem osób potencjalnie zainteresowanych uzyskaniem takiej pomocy. Brak własnego wkładu i wykazania zapobiegliwości strony uzasadnia twierdzeniem, że o wysiłku nie może być mowy, a zatem nie jest prawnie dopuszczalne udzielenie świadczenia z pomocy społecznej, gdyż polegałoby na zastępowaniu strony w wysiłkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. G. podniósł, że zrobił co mógł w sprawie zamiany mieszkania i nadal to czyni. Odwołujący zakwestionował też wskazane przez organ I instancji comiesięczne wydatki na utrzymanie i przedstawił jakie ponosi comiesięczne koszty.

Decyzją z dnia [...] 2016 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: Kolegium) utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. Uzasadniając rozstrzygnięcie organ odwoławczy uznał, że zaskarżona decyzja jest zgodna z art. 39 i art. 41 u.p.s. Zdaniem Kolegium organ I instancji prawidłowo obliczył dochód strony z tytułu renty (717,35 zł) i uznał, że nie istnieje możliwość przyznania zasiłku celowego na żądane cele z uwagi na przekroczenie przez stronę kryterium dochodowego. Odnosząc się zaś do możliwości przyznania specjalnego zasiłku celowego na podstawie art. 41 u.p.s. Kolegium stwierdziło, że odmowa przyznania świadczenia na opłacenie czynszu za wrzesień 2013 r. oraz na zakup odzieży w sytuacji faktycznej, w jakiej znajduje się A. G., nie narusza granic uznania administracyjnego. Organ odwoławczy zaaprobował stanowisko, iż przyznanie pomocy na czynsz, w sytuacji gdy dochód faktyczny strony (717,35 zł) niemalże równa się kwocie czynszu (714,20 zł) byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami pomocy społecznej wskazanymi w art. 2-4 u.p.s. Dodatkowo Kolegium wskazało, że taka pomoc musiałaby być ponawiana co miesiąc, co stanowiłoby dla strony źródło stałego dochodu i nie mobilizowało strony w podejmowaniu starań na rzecz poprawy jego sytuacji bytowej.

W skardze na decyzję Kolegium z dnia [...] 2016 r. odmawiającej przyznania pomocy finansowej na uregulowanie czynszu A. G., zarzucając tej decyzji niezgodność z prawem, podniósł zarzuty wcześniej przedstawione w odwołaniu.

A. G. wnosząc skargę na powyższą decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego podniósł, iż jedynym źródłem jego utrzymania jest renta w wys. [...] zł, a decyzje organów orzekających w niniejszej sprawie są błędne.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, zważył co następuje.

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Materialnoprawną podstawą wydanej w sprawie decyzji jest ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182 - dalej u.p.s.). Natomiast przedmiotem sprawy jest odmowa przyznania zasiłku celowego i specjalnego zasiłku celowego na uregulowanie czynszu za mieszkanie skarżącego za miesiąc wrzesień 2013 r. w wysokości 714,20 oraz na zakup ciepłej odzieży w kwocie [...]zł.

Bezspornym jest, że skarżący jest osobą samotnie gospodarującą, której dochód w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku, tj. we wrześniu 2013 r. wynosił [...] zł, a więc przekraczał kryterium dochodowe w kwocie [...]zł określone w art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.s. Akta sprawy zawierają odcinek otrzymanej w dniu 15 września 2013 r. przez skarżącego renty na tę kwotę (k. 12 akt adm. I instancji).

Trafnie zatem organy orzekającej uznały, że brak jest podstaw do przyznania na cele wskazane przez A. G. we wniosku z dnia 1 października 2013 r. zasiłku celowego, którego otrzymanie – zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 39 u.p.s. – zależy m.in. od spełnienia przesłanki kryterium dochodowego.

W związku z powyższym wniosek skarżącego można było rozpoznać w świetle art. 41 pkt 1 u.p.s., zgodnie z którym w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi.

W tym miejscu zauważyć należy, iż w orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjmuje się, że szczególne przypadki o których mowa w tym przepisie muszą być wyraziste i odbiegające od sytuacji osób kwalifikujących się do otrzymania pomocy przy spełnianiu kryterium dochodowego z art. 8 ust. 1 u.p.s. (por. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 4 listopada 2009 r., IV SA/Po 470/09, Lex nr 589416). Szczególne przypadki, o jakich mowa w art. 41 u.p.s., muszą być tak wyraziste i odbiegające od sytuacji osób spełniających kryterium dochodowe, że uzasadniają przyznanie tej szczególnej pomocy, co w konsekwencji prowadzi do zrównania sytuacji osób osiągających dochody przekraczające przyjęty przez ustawodawcę próg dochodowy z sytuacją osób, które takich dochodów nie uzyskują (por. wyrok WSA w Gliwicach z dni 15 kwietnia 2008 r., IV SA/GL 155/07, Lex nr 509368). O tym zaś, czy mamy do czynienia ze "szczególnie uzasadnionym przypadkiem" każdorazowo rozstrzyga organ orzekający w sprawie, po rozważeniu wszystkich istotnych okoliczności, w oparciu o wszechstronnie zebrany materiał dowodowy (por. wyrok NSA z dnia 4 listopada 2008 r., I OSK 1910/07, Lex nr 569575).

Wyjaśnienia wymaga, iż kontrola decyzji uznaniowej dokonywana przez Sąd ogranicza się do zbadania zgodności z prawem tej decyzji. Kontrola ta ma ustalić, czy dopuszczalne było wydanie decyzji, czy organ przy wydawaniu decyzji nie przekroczył granic uznania i czy właściwie uzasadnił rozstrzygnięcie. Podejmując decyzję uznaniową organ administracji ma obowiązek kierowania się słusznym interesem obywatela, stosownie do art. 7 k.p.a., jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny, ani nie przekracza to możliwości finansowych organu administracji publicznej wynikających z przyznanych mu uprawnień i środków pieniężnych.

W ocenie Sądu organom orzekającym w przedmiotowej sprawie nie można zarzucić naruszenia postępowania i dowolności orzekania (art. 7 k.p.a.), jak i naruszenia art. 41 u.p.s. Organy nie zakwestionowały trudnej sytuacji materialnej skarżącego. Wiązała się ona jednak nie z brakiem dochodu po stronie skarżącego, lecz z istniejącym zadłużeniem za opłaty czynszowe i trudnością z bieżącym regulowaniem czynszu.

Zgodzić się należy z organami, iż przyznawanie regularnego, pokrywającego koszty opłat czynszowych wsparcia z pomocy społecznej nie przyczyni się do poprawy sytuacji skarżącego. Zarówno analiza akt sprawy, jak i orzeczeń tutejszego Sądu (okoliczność wiadoma Sądowi z urzędu) wskazuje, że problem nieuiszczania czynszu przez skarżącego, czy też innymi słowy brak wystarczających środków na pokrycie kosztów wynajmu mieszkania, nie stanowi nowego problemu, lecz stanowi problem nierozwiązany już od kilku lat, skoro zaległości w zapłacie czynszu sięgają aż stycznia 2011 r. W tych okolicznościach nie można przyjąć, aby wniosek o udzielenie pomocy na zapłatę czynszu we wrześniu 2013 r. zmierzał do poprawy sytuacji skarżącego w tym zakresie. Tym bardziej, iż skarżący od wielu lat nie podejmuje kroków zmierzających do poprawy swojej sytuacji mieszkaniowej i zmiany lokalu na miejscy, co umożliwiłoby obniżenie czynszu i wystąpienie od dodatek mieszkaniowy.

Z akt sprawy wynika też, że skarżący w okresie wydania przez organ I instancji decyzji w niniejszej sprawie uzyskał na podstawie decyzji z dnia [...] 2013 r. (nr [...]) i z dnia [...] 2013 r. (nr [...]), którymi przyznano mu zasiłek celowy na zakup żywności od 1 listopada do 31 grudnia 2013 r. w wys. [...] zł miesięcznie oraz specjalny zasiłek celowy w listopadzie 2013 r. w wys. [...] zł na energię. Uprzednio, jak wskazał organ I instancji w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, skarżący decyzjami z dnia [...] 2013 r. nr [...] i nr [...] uzyskał specjalny zasiłek celowy w kwocie [...]zł z przeznaczeniem na pokrycie kosztów energii oraz comiesięczną pomoc w kwocie [...]zł z przeznaczeniem na zakup żywności na okres od sierpnia do października 2013 r. Z powyższego wynika zatem, że w okresie ubiegania się o przyznanie żądanego świadczenia strona dysponowała środkami w wysokości [...] zł miesięcznie. Mimo tego wsparcia sytuacja A. G. nie uległa poprawie, bowiem strona nieuiszczając pozostałej części czynszu powiększała swoje zadłużenie. W tym wypadku, wobec notorycznego zwiększania zadłużenia czynszowego, trudno zatem uznać zgłoszoną przez wnioskodawcę potrzebę za szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 41 u.p.s. Zważywszy zaś na wysokość dysponowanymi przez stronę środkami, a także z uwagi na niemal stałe objęcie jej pomocą MOPR, Sąd uznał, organy nie przekroczyły granic uznania administracyjnego nie udzielając stronie pomocy na zakup ciepłej odzieży w kwocie [...]zł.

W tym miejscu podkreślić należy, iż zgodnie z art. 2 ust. 1 u.p.s. pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa zmierzającą do umożliwienia osobom i rodzinom przezwyciężanie sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Celem pomocy społecznej jest wspieranie, a nie wyręczanie osób i rodzin w ich wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych oraz umożliwienia im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc państwa ma zatem charakter subsydiarny, tj. dopuszcza się interwencję organów państwa tylko w takich przypadkach, w których osoba lub rodzina rzeczywiście nie ma możliwości samodzielnego przezwyciężania trudności życiowych. Treść tego przepisu powinna być odczytywana przez pryzmat art. 3 ust. 4 u.p.s., który stanowi, że potrzeby osoby i rodziny powinny być zaspokojone, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. Świadczenia z pomocy społecznej powinny być więc dostosowane do konkretnej sytuacji indywidualnego beneficjenta. Określone potrzeby osób i rodzin mogą być jednak zrealizowane tylko wówczas, gdy odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach, także finansowych, pomocy społecznej (patrz wyrok NSA z dnia 22 marca 2012 r. o sygn. I OSK 1747/12 – dostępne na stronie internetowej: orzeczenia.nsa.gov.pl.)

Jak wykazały to organy obu instancji udzielenie skarżącemu żądanej pomocy nie będzie zgodne z celami pomocy społecznej bowiem docelowo nie poprawia sytuacji skarżącego, który sam mimo posiadanych możliwości nie podejmuje czynnej współpracy z ośrodkiem pomocy społecznej w celu poprawy swojej sytuacji mieszkaniowej i materialnej.

Nadto, jak już wyżej wskazano, organy pomocy społecznej w miarę swoich możliwości zapewniają skarżącemu w dalszym ciągu środki finansowe na żywność, czy energię. Tym samym mało wiarygodnie brzmią twierdzenia skarżącego o celowym działaniu pracowników organu zmierzającym do zwiększenia jego zadłużenia, czy nieudzielaniu pomocy.

Dalej Sąd pragnie zauważyć, iż zarówno analiza akt sprawy, jak i orzeczeń tutejszego Sądu (okoliczność wiadoma Sądowi z urzędu) wskazuje, że problem nieuiszczania czynszu przez skarżącego, czy też innymi słowy brak wystarczających środków na pokrycie kosztów wynajmu mieszkania nie stanowi nowego problemu, lecz stanowi problem nierozwiązany już od kilku lat, skoro zaległości w zapłacie czynszu sięgają aż stycznia 2011 r. W tych okolicznościach nie można przyjąć, aby wniosek o udzielenie pomocy na zapłatę czynszu we wrześniu 2013 r. zmierzał do poprawy sytuacji skarżącego w tym zakresie. Wprawdzie skarżący podnosi, iż podejmuje działania zmierzające do obniżenia wysokości czynszu, to jednak nie wykazał, aby podjął on konkretne działania zmierzających do realizacji powyższego celu ograniczając się jedynie do wskazania, iż zwracał się do właściciela lokalu, który zajmuje z wnioskiem o zamianę mieszkania na mniejsze.

Udzielenie pomocy w tym zakresie prowadziłoby zatem powstaniem sytuacji, w której organ wyręczałby skarżącego w niemal wszystkich kosztach związanych z utrzymaniem mieszkania, a jednocześnie stanowiłoby de facto udzielanie pomocy właścicielowi lokalu zajmowanego przez skarżącego, który to podmiot mimo istnienia wieloletnich zaległości czynszowych nie podejmuje efektywnych działań zmierzających do usunięcia dłużnika z zajmowanego lokalu, w szczególności poprzez uzyskanie wyroku nakazującego opróżnienie lokalu, z jednoczesnym przyznaniem eksmitowanemu prawa do lokalu socjalnego (art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego). Zauważyć zaś należy, iż w razie przyznania takiego uprawnienia w wyroku eksmisyjnym obowiązek dostarczenia takiego lokalu ciążyłby na gminie, a jego niezrealizowanie skutkowałoby odpowiedzialnością odszkodowawczą gminy względem właściciela lokalu (art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego).

Sąd pragnie w tym miejscu podkreślić, iż nie negując obiektywnie trudnej sytuacji materialnej skarżącego, zauważyć jednakże należy, iż trudność sytuacji życiowej w jakiej się znalazł wynika z faktu, że zajmuje lokal mieszkalny, którego wielkość uniemożliwia mu uzyskanie stałej pomocy w utrzymaniu mieszkania w trybie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych, pomimo spełniania przez niego kryterium dochodowego określonego w art. 3 ust. 1 tej ustawy. Okoliczność ta nie może jednak stanowić przesłanki dla przyznania skarżącemu stałej pomocy finansowej na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, albowiem skoro racjonalny ustawodawca ustanowił w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych, kryteria przyznawania tych dodatków związane z normatywną powierzchnią użytkową lokalu mieszkalnego w przeliczeniu na liczbę członków gospodarstwa domowego, to nie można dla faktycznego obejścia tych regulacji wykorzystywać przepisów innych ustaw, w tym ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, celem przyznania stałej pomocy odpowiadającej funkcjonalnie dodatkowi mieszkaniowemu dla osoby nie spełniającej kryteriów otrzymywania takowego dodatku.

Inaczej rzecz ujmując przyznanie A. G. pomocy na regulowanie czynszu za określony miesiąc na podstawie art. 41 ust. 1 u.p.s., byłoby dopuszczalne jedynie w szczególnie uzasadnionym, incydentalnym przypadku, nie może zaś służyć stałemu i bezterminowemu wspieraniu go w uiszczanie tego rodzaju opłat.

Jedynie na marginesie powyższych rozważań i gwoli udzielenia występującemu bez profesjonalnego pełnomocnika skarżącemu niezbędnych wskazówek Sąd pragnie nadto wskazać, iż dla rozwiązania trudnej sytuacji życiowej, w której się znalazł winien on podjąć efektywne działania zmierzające do pozyskania lokalu mieszkalnego o wielkości umożliwiającej skorzystanie z pomocy przewidzianej w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych. Działania te nie powinny się ograniczać jedynie do kierowania próśb do właściciela obecnie zajmowanego lokalu, lecz winny przybrać bardziej aktywną formę, na przykład poprzez złożenie do Prezydenta Miasta P. podania o wynajem odpowiedniego lokalu z zasobów komunalnych. Ewentualne uzyskanie od podmiotu reprezentującego jednostkę samorządu terytorialnego informacji, co do okresu oczekiwania na udostępnienie lokalu mieszkalnego z zasobów komunalnych mogłoby mieć przy tym wpływ na ocenę charakteru pomocy na utrzymanie dotychczas zajmowanego przez skarżącego lokalu do czasu udostępnienia mu lokalu komunalnego o mniejszej powierzchni, niższych kosztach utrzymania i umożliwiającego otrzymanie dodatku mieszkaniowego.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu I instancji odpowiadają prawu, gdyż organy te w wystarczającym stopniu uzasadniły podstawy uznaniowej odmowy przyznania specjalnego zasiłku celowego na pokrycie zaległości w opłacie czynszu za mieszkanie oraz na zakup ciepłej odzieży. Kontrolując niniejszą sprawę Sąd nie stwierdził, aby zaskarżone rozstrzygnięcie naruszało przepisy obowiązującego prawa.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 718 ze zm.) skargę należało oddalić.