Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Paweł Miładowski, , , po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2011 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia [...] w K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt IV SA/Gl 155/11 o odmowie przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi [...] w K. na uchwałę Rady Miasta Katowice z dnia 25 października 2010 r., nr LXVI/1339/10 w przedmiocie opłat za świadczenia udzielane przez przedszkola w kwestii wniosku skarżącej o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych postanawia: oddalić zażalenie.

Postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt IV SA/Gl 155/11, po rozpoznaniu wniosku [...] w K. o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach odmówił przyznania skarżącej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd pierwszej instancji wskazał, że [...] w K. jest organizacją społeczną działającą w formie stowarzyszenia zwykłego. Jest więc to jednostką działającą "non profit" oraz stosownie do treści art. 42 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., nr 79, poz. 855 ze zm.) nie może prowadzić działalności gospodarczej, przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji, a także korzystać z ofiarności publicznej. Organizacje takie środki na swoją działalność uzyskują ze składek członkowskich. Pomimo tego stowarzyszenie zwykłe chcąc realizować cele dla których zostało powołane winno liczyć się z koniecznością pokrywania kosztów ewentualnych sporów, czy postępowań sądowych.

W związku z powyższym członkowie stowarzyszenia winni również w taki sposób ukształtować sposób finansowania działalności statutowej, aby realizacja celów dla których organizacja została powołana nie była iluzoryczna, lecz możliwa do realizacji. W niniejszej sprawie natomiast ustalenie wysokości składek członkowskich (a więc jedynego źródła finansowania) na poziomie 2 zł miesięcznie, przy równoczesnym ograniczeniu liczby członków organizacji uniemożliwia w praktyce podjęcie jakichkolwiek działań realnie umożliwiających realizację celów. Stowarzyszenie, w ramach planowania wydatków winno przewidzieć konieczność dochodzenia swoich praw przed sądem, a co się z tym wiąże również konieczność posiadania środków finansowych niezbędnych do realizacji tych praw. Z wyjaśnień Stowarzyszenia wynika natomiast, że jego członkowie działają społecznie, a składki pobierane są w minimalnej wysokości.

Strona ograniczając do minimum środki, które mają wystarczyć na sfinansowanie jej działalności nie może przerzucać ciężaru związanego z koniecznością uiszczania kosztów sądowych każdorazowo na Skarb Państwa. Sąd pierwszej instancji uznał, że skarżąca sama pozbawiła się możliwość sfinansowania kosztów postępowania, a co się z tym wiąże jej wniosek o zwolnienie od obowiązku uiszczania kosztów sądowych nie mógł zostać uwzględniony.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła [...] w K. wnosząc o uchylenie wymienionego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje :

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 246 § 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. zwanej dalej p.p.s.a.), możliwe jest zwolnienie osoby prawnej od kosztów sądowych poprzez przyznanie jej prawa pomocy w zakresie całkowitym w sytuacji, gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania, lub w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie przyjmuje się, że osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej obowiązana jest wykazać nie tylko, że nie ma odpowiednich środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także że nie posiada ich, chociaż podjęto wszelkie niezbędne działania zmierzające do ich pozyskania (por. J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2010, wyd. LexisNexis, str. 568 jak też postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 stycznia 2009 r., sygn. akt II OZ 20/09 oraz z dnia 26 stycznia 2009 r., sygn. akt II OZ 28/09).

[...] w K. jest stowarzyszeniem zwykłym. Trafnie zatem Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z art. 42 ust. 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach prowadzi swoją działalność statutową w oparciu o pobierane składki członkowskie. Określenie wysokości składek członkowskich na poziomie uniemożliwiającym realizację zadań Stowarzyszenia nie oznacza, że działalność stowarzyszenia ma być de facto finansowana ze Skarbu Państwa. Stowarzyszenie chcąc realizować swojej statutowe cele winno zgromadzić odpowiednie środki na poniesienie kosztów postępowania sądowego.

W tej sytuacji nie istnieje bowiem żadna obiektywna przeszkoda uniemożliwiająca zgromadzenie odpowiednich środków finansowych, a organizacja ustanawiając symboliczne składki członkowskie, sama pozbawia się zdobycia środków na prowadzenie działań statutowych, co stanowi przesłankę do odmowy udzielenia pomocy prawnej (postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 lipca 2010 r., sygn. II OZ 664/10, niepubl. i z dnia 4 marca 2010 r., sygn. II OZ 183/10, publ. LEX nr 606595). Nawet jeśli Stowarzyszenie jest organizacją typu non profit, nie podlega ono zwolnieniu od obowiązku zapewnienia środków na prowadzenie działalności statutowej.

Ponadto podkreślić należy, że obowiązkiem strony wynikającym z ogólnej zasady dotyczącej kosztów postępowania, jest ponoszenie kosztów związanych ze swoim udziałem w sprawie. Podkreślić jednocześnie należy, że zwolnienie z obowiązku ponoszenia kosztów związanych ze swoim udziałem w sprawie może nastąpić tylko w sytuacjach wyjątkowych, kiedy to strona nie z własnej winy pozbawiona jest środków niezbędnych na pokrycie tych kosztów. Skoro taka sytuacja w niniejszej sprawie nie miała miejsca, tym bardziej, że jak wynika z treści § 13 ust. 3 regulaminu działalności Śląskiej Społecznej Rady Oświatowej w Katowicach, "niezbędne koszty działalności Rady pokrywają solidarnie jej członkowie", to tym samym przyjąć należy, że strona nie wykazała spełnienia przesłanki z art. 246 § 2 pkt 1 p.p.s.a., tj. nie wykazała, że nie posiada żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji postanowienia.