Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

W świetle art. 75 Kpa niedopuszczalne jest stosowanie formalnej teorii dowodów poprzez twierdzenie, że daną okoliczność można udowodnić wyłącznie określonymi środkami dowodowymi, bądź też przez tworzenie nowych reguł korzystania ze środków dowodowych.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Mieczysława M. na decyzję Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację z dnia 14 marca 1988 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia uprawnień kombatanckich i na podstawie art. 207 par. 1 i 2 pkt 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Zarządu Wojewódzkiego tego Związku w T., a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację kwotę złotych dwa tysiące tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.

Mieczysław M. złożył deklarację o przyjęcie go w poczet członków Związku Bojowników o Wolność i Demokrację oraz stwierdzenie uprawnień kombatanckich na tej podstawie, że w okresie od kwietnia 1945 r. do końca 1946 r. jako członek Milicji Pomocniczej, a następnie Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej przy Posterunku Milicji Obywatelskiej w B., brał udział w walkach zbrojnych z bandami Ukraińskiej Powstańczej Armii /UPA/. Przy zabezpieczaniu obiektów administracyjnych i wojskowych w dniu 1 grudnia 1945 r. został ranny w nogę, leczył się w domu przez około 3 miesiące i następnie powrócił do służby. Na poparcie swoich twierdzeń złożył zaświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w P. z dnia 15 czerwca 1987 t. oraz oświadczenia dwóch świadków: Józefa W. i Stanisława J.

Decyzją z dnia 14 marca 1988 r. Zarząd Główny Związku Bojowników o Wolność i Demokrację utrzymał w mocy decyzję Zarządu Wojewódzkiego tego Związku w T. z dnia 12 stycznia 1988 r., odmawiającą Mieczysławowi M. przyjęcia do Związku i stwierdzenia uprawnień kombatanckich. W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że Mieczysław M. na poparcie swoich twierdzeń przedstawił zaświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych, wydane jednak nie na podstawie danych archiwalnych, lecz na podstawie zeznań świadków, którzy "(...) w sposób lakoniczny wspominają o udziale skarżącego w jakichś zdarzeniach, których nie można uznać za niewątpliwe po 40 latach". Wyrażono przy tym pogląd, że udział w walkach o utrwalenie władzy ludowej można wykazać tylko dokumentem urzędowym, sporządzonym na podstawie akt archiwalnych i zapisków w aktach osobowych. Natomiast dowód ze świadków mógłby być uwzględniony, gdyby wykazano, że akta archiwalne uległy zniszczeniu wskutek działania siły wyższej /na przykład zostały strawione przez pożar/.

W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Mieczysław M. zarzucił decyzji ostatecznej dokonanie błędnej oceny zeznań świadków, z których Józef B. był w owym czasie komendantem Posterunku Milicji Obywatelskiej w B. Zdaniem skarżącego, świadkowie ci w pełni potwierdzili jego udział w walkach zbrojnych z bandami Ukraińskiej Powstańczej Armii w okresie od kwietnia 1945 r. do 1 grudnia 1945 r., a więc do dnia, kiedy - wskutek postrzału - nie był już zdolny do udziału w tych walkach. W związku z powyższym skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na skargę Zarząd Główny Związku Bojowników o Wolność i Demokrację wniósł o jej oddalenie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna. Orzekając o tym, czy określona osoba spełnia warunki do uzyskania uprawnień kombatanckich, organy Związku Bojowników o Wolność i Demokrację są obowiązane prowadzić postępowanie zgodnie z zasadami określonymi w kodeksie postępowania administracyjnego. Oznacza to, że rozstrzygnięcie sprawy powinno być poprzedzone dokładnym wyjaśnieniem stanu faktycznego /art. 7 Kpa/, zebraniem i rozpatrzeniem w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego sprawy /art. 77 par. 1 Kpa/, a samo rozstrzygnięcie powinno wynikać z dowodów, na których organ się oparł, ze wskazaniem przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej /art. 107 par. 3 Kpa/. Organy orzekające powinny mieć ponadto na względzie, że zgodnie z art. 75 Kpa dowodem jest wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Niedopuszczalne zatem jest stosowanie formalnej teorii dowodów poprzez twierdzenie, że daną okoliczność można udowodnić wyłącznie określonymi środkami dowodowymi /na przykład zaświadczeniem Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych wydanym wyłącznie na podstawie danych archiwalnych/, bądź też tworzenie nowych reguł korzystania ze środków dowodowych /w postaci na przykład dopuszczalności dowodu ze świadków jedynie w wypadku zniszczenia akt archiwalnych/.

Powoływanie się w tej mierze na Regulamin Weryfikacyjny Związku nie może być skuteczne, gdy przyjęte tam zasady dowodowe pozostają w sprzeczności z przepisami ustawy, a w szczególności z cytowanym wyżej przepisem art. 75 Kpa.

Inną oczywiście kwestią jest ocena wartości dowodów przedstawionych w sprawie, ale musi to być ocena merytoryczna, a nie formalna.

Zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem wskazanych przepisów postępowania, co miało niewątpliwy wpływ na jej treść.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organy orzekające Związku powinny dopuścić dowód z przesłuchania świadków: Stanisława J. i Józefa W. Jest to tym bardziej uzasadnione, że organ odwoławczy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji uznał, iż zeznania tych świadków mają charakter lakoniczny. Świadkowie ci jednak są członkami Związku, zweryfikowanymi z tytułu udziału w walkach ze zbrojnym podziemiem na terenie województwa p-kiego, a Józef W. - jako dowódca Posterunku Milicji Obywatelskiej w B. - był przełożonym skarżącego.

Ocena zeznań tych świadków będzie należała do organów orzekających, ale muszą być spełnione reguły postępowania dowodowego, o których mowa wyżej. Istotny przy tej ocenie będzie osobisty kontakt osób rozstrzygających sprawę ze świadkami, połączony z możliwością zadawania pytań, ewentualnych konfrontacji z innymi dowodami itp. Rozważyć przy tym należy przesłuchanie skarżącego w charakterze strony w trybie art. 86 Kpa przy zastosowaniu art. 83 par. 3 Kpa.

Dopiero po tak przeprowadzonym postępowaniu dowodowym możliwa będzie wszechstronna i merytoryczna ocena materiału dowodowego sprawy i w konsekwencji wykazanie, czy skarżący uczestniczył w walkach o utrwalanie władzy ludowej w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. o szczególnych uprawnieniach kombatantów /Dz.U. nr 16 poz. 122 ze zm../.

Z powyższych względów, na podstawie art. 207 par. 1 i 2 pkt 3 Kpa, uchylono zaskarżoną decyzję, jak i utrzymaną przez nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

O kosztach postępowania orzeczono w myśl art. 208 Kpa.