Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jerzy Stelmasiak Sędziowie sędzia NSA Małgorzata Masternak-Kubiak sędzia del. WSA Piotr Broda (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego Tomasz Godlewski po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2018 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej I. S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 28 kwietnia 2016 r. sygn. akt IV SA/Po 79/16 w sprawie ze skargi I.S. na decyzję Wojewody W. z dnia[...] grudnia 2015 r., nr [...] w przedmiocie wymeldowania oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2016 r., sygn. akt IV SA/Po 79/16 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu oddalił skargę I.S. na decyzję Wojewody W. z dnia [..] grudnia 2015 r. w przedmiocie wymeldowania.

Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Decyzją z dnia [..] października 2015 r. Wójt Gminy S. na podstawie art. 35 ustawy z dnia 14 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz. U. z 2015 r. poz. 388 zwanej dalej jako "u.e.l.") orzekł o wymeldowaniu I. S. z pobytu stałego z miejscowości Z., gmina S.

Po rozpoznaniu odwołania I. S. od w/w decyzji, Wojewoda W. zaskarżoną decyzją utrzymał w mocy decyzję organu I instancji. W ocenie Wojewody, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na stwierdzenie, że skarżąca przynajmniej od 2013 r. nie przebywa w miejscu dotychczasowego zamieszkania, odwiedza go jedynie okazjonalnie, zamieszkując natomiast u swojego męża w K. przy ulicy H. [..], gdzie zameldowała się na pobyt czasowy od 3 marca 2015 r. do 30 czerwca 2015 r. oraz od 29 września 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. Fakt nieprzebywania skarżącej od 2013r. w w/w lokalu potwierdza materiał dowody sprawy, w tym oświadczenie jej babci, z którą skarżąca zamieszkiwała uprzednio w lokalu, męża, zeznania świadków, czy oględziny lokalu. Mimo, że skarżąca kwestionuje dobrowolność opuszczenia lokalu, nie wystąpiła skutecznie z powództwem o przywrócenie naruszonego posiadania. Organ odwoławczy uznał, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z trwałym skoncentrowaniem już od kilku lat podstawowych czynności życiowych skarżącej w zupełnie innym miejscu i jedynie czasowych, sporadycznych powrotach do miejsca meldunku stałego.

Rozpoznając skargę od w/w decyzji, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu potwierdził, że opuszczenie przez skarżącą lokalu w Z. miało charakter zarówno trwały, jak i dobrowolny. Zdaniem Sądu, organy prowadzące postępowanie ustaliły w sposób niezbity, że aktualnym centrum bytowym skarżącej nie jest lokal w Z. oraz że lokal ten opuściła nie później niż w 2013 r. Za równoznaczne z opuszczeniem lokalu należy w ocenie Sądu uznać sytuację, w której osoba dotychczas zameldowana, która nie jest dopuszczona do korzystania z lokalu, nie skorzystała we właściwym czasie z przysługujących jej środków prawnych umożliwiających powrót do lokalu. W toku postępowania skarżąca stwierdziła, że nie podejmowała żadnych kroków prawnych zmierzających do przywrócenia posiadania lokalu. Natomiast deklarowany w skardze zamiar powrotu skarżącej do przedmiotowego lokalu nie mógł mieć wpływu na wynik sprawy, gdyż ma on jedynie charakter potencjalny, uzależniony od poprawy sytuacji rodzinnej.

Skargę kasacyjną od w/w wyroku wniosła I.S., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając na podstawie art. 174 pkt 1 p.p.s.a. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 35 u.e.l. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że przymusowe opuszczenie lokalu położonego w Z. przez skarżącą jest tożsame z opuszczeniem lokalu przed deklarowanym okresem pobytu w przedmiotowym lokalu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm., zwanej dalej "p.p.s.a."), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod rozwagę wyłącznie nieważność postępowania, której przesłanki określone zostały w § 2 wymienionego przepisu. Wobec niestwierdzenia przyczyn nieważności, skargę kasacyjną należało rozpoznać w granicach przytoczonych w niej podstaw.

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.

Na wstępie stwierdzić należy, że prawidłowa konstrukcja podstawy kasacyjnej z art. 174 pkt 1 p.p.s.a. winna wskazywać na naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. w związku z konkretnymi przepisami prawa materialnego, których naruszenie dawałoby podstawę do uchylenia zaskarżonego wyroku, a także wskazanie, w jakiej formie i dlaczego te przepisy zostały naruszone.

Samoistny zarzut naruszenia przepisu prawa materialnego, tj. art. 35 u.e.l. nie okazał się zasadny. Powołany przepis wiąże obowiązek wydania przez organ administracji publicznej decyzji w przedmiocie wymeldowania obywatela polskiego z opuszczeniem przez niego miejsca pobytu stałego albo opuszczeniem miejsca pobytu czasowego przed upływem deklarowanego okresu pobytu i nie dopełnieniem przez niego obowiązku wymeldowania się. Opuszczenie miejsca pobytu w rozumieniu w/w przepisu, musi cechować zarówno element faktyczny, polegający na stałym nieprzebywaniu w mieszkaniu, jak i element wolicjonalny, łączony z dobrowolnością zmiany miejsca pobytu. Dla zaistnienia przesłanki opuszczenia miejsca pobytu konieczne jest, aby fizycznemu przebywaniu osoby w innym miejscu pobytu stałego towarzyszył zamiar stałego związania się z tym innym miejscem, urządzenia w nim swego trwałego centrum życiowego. Gdyby zamiaru opuszczenia lokalu wskazany podmiot nie wyraził w sposób jasny, rolą postępowania administracyjnego jest weryfikacja, czy okoliczności sprawy wskazują na istnienie po jego stronie zamiaru trwałego zerwania więzi z miejscem zameldowania. Jak słusznie wskazał Sąd I instancji, przez zamiar opuszczenia miejsca pobytu należy bowiem pojmować nie tylko wolę wewnętrzną, ale także wolę dającą się określić na podstawie obiektywnych, możliwych do stwierdzenia okoliczności. Przy ustalaniu zamiaru nie można poprzestać tylko na oświadczeniach zainteresowanej osoby, lecz należy zbadać, czy okoliczności istniejące w sprawie potwierdzają wolę wewnętrzną osoby zainteresowanej, czy też pozostają z nią w sprzeczności. Do okoliczności takich należy przede wszystkim koncentracja interesów życiowych w innym miejscu (por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 6 kwietnia 2018 r., sygn. akt III SA/Gd 43/18, wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 27 lutego 2018 r., sygn. akt II SA/Rz 1172/17 dostępne: orzeczenia.nsa.gov.pl). Należy podkreślić wagę prawidłowo ustalonego stanu faktycznego dla prawidłowego rozstrzygnięcia w przedmiocie wymeldowania. Stan faktyczny uzasadniający odmowę wymeldowania musi dawać podstawę do stwierdzenia, że rzeczywiście ktoś na stałe pod danym adresem zamieszkuje, zaś opuszczenie lokalu nie ma charakteru trwałego. Sama wola (zamiar) powrotu do dotychczasowego miejsca zameldowania i to w bliżej nieokreślonej przyszłości nie może samoistnie przesądzać o braku przesłanek do wymeldowania.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, że organy administracji publicznej prawidłowo ustaliły stan faktyczny sprawy, który w kontekście materialnej przesłanki wymeldowania uwidaczniał trwałe, dobrowolne opuszczenie przez skarżącą stałego miejsca pobytu. Z ustaleń organów administracji publicznej, przyjętych przez Sąd I instancji, wynika, że skarżąca nie zamieszkuje w lokalu w miejscowości Z. od co najmniej 2013 r., a jej zachowanie przeczy temu, że lokal opuściła jedynie czasowo. Zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, że skarżąca zamieszkuje u swojego męża w K. przy ul. H. [...], gdzie zameldowała się na pobyt czasowy. Fakt nieprzebywania skarżącej od 2013 r. w dotychczasowym miejscu stałego pobytu potwierdza Kwestionariusz Rodzinnego Wywiadu Środowiskowego oraz decyzja z dnia [..] stycznia 2013 r. o przyznaniu H. C. (babci skarżącej, z którą dotychczas zamieszkiwała w przedmiotowym lokalu) usług opiekuńczych, z których wynika, iż H. C. prowadzi samotnie gospodarstwo domowe. Okoliczności utrwalone w w/w dokumentach pozostają spójne z oświadczeniem męża skarżącej, przesłuchanego w dniu 16 czerwca 2014 r., który potwierdził fakt przebywania skarżącej wraz z nim w innym miejscu, jak również z zeznaniami świadków, M. K. oraz G. L., wskazujących, iż skarżąca od września 2012 r. do marca 2013 r. przebywała w lokalu dwa razy po kilka dni, a po śmierci babci jej wizyty w lokalu są okazjonalne. Protokół oględzin przedmiotowego lokalu wskazuje, że znajdują się w nim rzeczy osobiste skarżącej (lodówka, komputer, telewizor), jednak nie można uznać ich za przedmioty codziennego użytku, których pozostawienie świadczy o koncentracji w tym miejscu interesów życiowych skarżącej. Skarżąca sama wskazała, że nie posiada kluczy do przedmiotowego lokalu i nie udostępniono ich jej również, gdy próbowała dostać się do lokalu w asyście policji. Zebrany materiał dowodowy uzasadnia stanowisko organów, jak również Sądu I instancji, że czynności życiowe skarżącej nie koncentrują się w dotychczasowym miejscu stałego pobytu, a skarżąca opuściła to miejsce bez wymeldowania się z pobytu stałego.

Istotą zarzutu sformułowanego w skardze kasacyjnej jest podważenie przesłanki opuszczenia miejsca stałego pobytu w oparciu o brak dobrowolności. Takie stanowisko skarżącej nie znajduje oparcia w materiale dowodowym sprawy, stanowiącym czynnik obiektywny dla weryfikacji oświadczeń skarżącej. W takiej sytuacji jak niniejsza, w której istnieje konflikt rodzinny utrudniający funkcjonowanie skarżącej w miejscu dotychczasowego stałego pobytu, czym skarżąca uzasadnia przymusowy charakter opuszczenia lokalu, istotne jest, że przesłanka istnienia woli opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu może zostać uznana za spełnioną, jeśli osoba nie podejmuje formalnych działań prawnych zmierzających do przywrócenia swojego pobytu w miejscu zameldowania. W tych sytuacjach brak w/w działania należy traktować jako dorozumianą i następczą akceptację stanu trwałego opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu. O opuszczeniu lokalu można mówić wówczas, gdy dana osoba, która opuściła lokal wskutek przeszkód stawianych przez jego właściciela (wbrew własnej woli) nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych umożliwiających powrót do lokalu, których podjęcie doprowadziłoby do uznania działań dysponenta lokalu za bezprawne. Nieskorzystanie z takich środków prawnych powoduje, że brak jest podstaw prawnych do utrzymania fikcji meldunkowej. Ochrona prawna, o którą skarżąca powinna zabiegać, aby powstrzymać skutek wymeldowania z lokalu realizowana jest na drodze powództwa posesoryjnego w trybie art. 344 § 1 k.c. Samo wyrażenie woli dalszego zamieszkiwania w opuszczonym lokalu bez zobiektywizowania tej woli jest wystarczającą okolicznością do uznania, że doszło do dobrowolnego opuszczenia lokalu. Takie stanowisko należy uznać za ugruntowane w orzecznictwie zarówno wojewódzkich sądów administracyjnych, jak i Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyr. WSA w Krakowie z dnia 2 lutego 2018 r., sygn. akt III SA/Kr 1452/17, wyr. WSA w Poznaniu z dnia 17 stycznia 2018 r., sygn. akt IV SA/Po 998/17, wyr. NSA z dnia 24 listopada 2017 r., sygn. akt II OSK 215/17).

W przedmiotowej sprawie skarżąca twierdzi, że opuściła przedmiotowy lokal pod przymusem z uwagi na konflikt z rodzicami. Nie podjęła jednak żadnych kroków prawnych, aby taki stan faktyczny znieść na drodze sądowej. Przyjąć należy, że godziła się tym samym z zaistniałym stanem rzeczy. Z oświadczeń samej skarżącej wynika nadto, że uzależnia ona powrót do lokalu od poprawy sytuacji rodzinnej. Również deklarowana wola powrotu do mieszkania nie ma zatem charakteru bezwzględnego, a uzależniona jest od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Fakt opuszczenia przez skarżącą miejsca pobytu stałego jest zatem bezsporny, a skoro jest to wyłączna podstawa wydania decyzji o wymeldowaniu, nie sposób zarzucić rozstrzygnięciu organu sprzeczność z prawem.

Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną.