Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Sławomir Antoniuk Sędziowie WSA Adam Lipiński Andrzej Góraj (spr.) Protokolant specjalista Elwira Sipak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 listopada 2011 r. sprawy ze skargi J. N. na decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] marca 2011 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia w nauce na rok akademicki 2010/2011 1) uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...], 2) stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości, 3) zasądza od Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na rzecz J. N. kwotę 440,- zł (czterysta czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, działając na podstawie art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 z późn.zm.) oraz art. 104 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) - dalej: kpa, po rozpatrzeniu wniosku Senatu Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w O., przedstawionego przez jej Rektora, decyzją z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...], odmówił przyznania J. N. - studentowi III roku studiów pierwszego stopnia Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w O., stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia w nauce za rok akademicki 2010/2011.

Pismem z dnia [...] stycznia 2011 r. J. N. wystąpił do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego po rozpoznaniu przedmiotowego wniosku, działając na podstawie art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 z późn. zm.) oraz art. 127 § 3 w zw. z art. 138 ust. 1 kpa, decyzją z dnia [...] marca 2011 r. nr [...], utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu przedmiotowej decyzji organ II instancji wyjaśnił, że [...] października 2010 r. Rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w O. przedstawił wniosek Senatu tej uczelni o przyznanie J. N. stypendium ministra za osiągnięcia w nauce za rok akademicki 2010/2011. Następnie Minister w dniu [...] grudnia 2010 r. wydał decyzję o odmowie przyznania stypendium. W związku ze złożeniem przez J. N. wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, Minister ponownie przeanalizował przedmiotowy wniosek.

Organ odwoławczy podniósł, iż zgodnie z art. 181 ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym, stypendium ministra za osiągnięcia w nauce może być przyznane studentowi szczególnie wyróżniającemu się w nauce oraz posiadającemu osiągnięcia naukowe. Natomiast z § 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz. U. Nr 153, poz. 1093 z późn. zm.), wynika, że stypendium ministra za osiągnięcia w nauce może otrzymać student, który spełnia łączenie następujące warunki: zaliczył kolejny rok studiów, nie powtarzał roku studiów w okresie zaliczonych lat studiów, chyba że niezaliczenie roku studiów wynikało z przyczyn zdrowotnych lub z powodu urodzenia dziecka, posiada osiągnięcia naukowe i wykazuje się aktywnością naukową, uzyskał w okresie zaliczonych studiów średnią ocen nie niższą niż: 4,50, jeżeli najwyższą oceną w skali ocen jest 5,00, 4,70, jeżeli najwyższą ocena w skali ocen jest 5,50, 5,00, jeżeli najwyższą ocena w skali ocen jest 6,00.

Minister wyjaśnił, że spośród 2644 nadesłanych wniosków, 2573 spełniało przesłanki wskazane w art. 181 ust. 2 ww. ustawy oraz w § 2 ww. rozporządzenia. Jednak przyznane Ministrowi w budżecie środki finansowe na stypendia nie pozwoliły, aby takie stypendium otrzymał każdy student, który spełnił ww. przesłanki, dlatego organ musiał dokonać dodatkowej gradacji osiągnięć naukowych wnioskodawców, poprzez stworzenie rankingu wniosków. Przy ocenie wniosków Minister stosował metodę punktową, tj. za każde przedstawione we wniosku osiągnięcia naukowe przyznawał maksymalnie: 2 pkt – za pracę w kole naukowym, 3 pkt – za pracę naukową, udział w pracach naukowo-badawczych, 1 pkt – za współpracę naukową z innymi ośrodkami akademickimi lub naukowymi, w tym z zagranicznymi, 3 pkt – za publikacje, dzieła artystyczne, 1 pkt – za opracowania lub referaty nieobjęte programem nauczania, 3 pkt – za udział w konferencjach naukowych, konkursach, festiwalach, 3 pkt – za nagrody, wyróżnienia, dyplomy otrzymane w olimpiadach, 1 pkt – za studia według indywidualnego planu studiów i programu nauczania, 1 pkt za studia równoległe z drugim kierunkiem studiów, 1 pkt – za praktyki, staże lub ukończone kursy, nieobjęte programem nauczania i 1 pkt za certyfikaty potwierdzające znajomość języków obcych co najmniej na poziomie B2. Suma punktów uzyskana przez kandydata do stypendium decydowała o pozycji w rankingu, natomiast w przypadku takiej samej liczby punktów, o miejscu w rankingu decydowała średnia ocen.

Minister wyjaśnił, że oceniając powtórnie wniosek o przyznanie stypendium J. N. wziął pod uwagę jego osiągnięcia naukowe i aktywność naukową z okresu od [...] października 2008 r. do [...] września 2010 r., tj. pracę w kole naukowym. Przy ocenie wniosku organ nie wziął pod uwagę osiągnięć uzyskanych przed rozpoczęciem studiów na danym poziomie, tj. certyfikatu językowego [...] z 2007 r. oraz studiów równoległych na drugim kierunku ukończonych w 2006 r. Minister zaznaczył dodatkowo, że nie jest uprawniony do oceny wszystkich aktywności, w tym naukowej, jaką osoba wykazała we wniosku. W związku z powyższym, w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy, ocena wniosku o przyznanie stronie stypendium nie zmieniła się. Wniosek uzyskał 0,75 pkt za pracę w kole naukowym. Osoby, które otrzymały stypendium w roku akademickim 2010/2011, uzyskały co najmniej 5,25 pkt. Tym samym przedstawione przez studenta osiągnięcia naukowe na tle osiągnięć innych studentów ubiegających się o stypendium ministra były niewystarczające do otrzymania stypendium.

Pismem z dnia 04 maja 2011 r. J. N., reprezentowany przez pełnomocnika, złożył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na decyzję Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia [...] marca 2011 r. nr [...], wnosząc o jej uchylenie, uchylenie decyzji ją poprzedzającej oraz zasądzenie od organu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Skarżący zarzuciły zaskarżonej decyzji naruszenie: art. 181 ust. 2, art. 187 pkt 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym w zw. z § 3 oraz § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe, poprzez jego niewłaściwą wykładnię i błędne zastosowanie, polegające na tym, że Minister nie uwzględnił osiągnięć skarżącego, wymienionych we wniosku, ze względu na brak związków z kierunkiem studiów, w szczególności tych, których uzyskanie wymagało znajomości języka angielskiego; art. 7 kpa, poprzez jego niezastosowanie – niedołożenie wszystkich starań do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, tzn. ustalenia faktu, że do uzyskania sześciu osiągnięć naukowych ujętych we wniosku niezbędna była znajomość języka angielskiego na poziomie zaawansowanym; art. 77 § 1 kpa, poprzez jego niezastosowanie – nierozpatrzenie całości materiału dowodowego, tzn. faktu, że do uzyskania sześciu osiągnięć naukowych ujętych we wniosku, niezbędna była znajomość języka angielskiego na poziomie zaawansowanym; art. 107 § 3 kpa, poprzez jego niezastosowanie – brak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji szczegółowego wyjaśnienia sposobu ustalenia punktacji za poszczególne osiągnięcia naukowe, w szczególności poprzez brak wskazania, dlaczego na 2 możliwe punkty działalność naukowa skarżącego otrzymała 0,75 punktu.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią przepisu art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem skarżonej decyzji administracyjnej. Jest więc to kontrola legalności rozstrzygnięcia zapadłego w postępowaniu administracyjnym z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i procesowym.

Oceniając przedmiotową decyzję według powyższych kryteriów uznać należy, iż powinna ona zostać wyeliminowana z obrotu prawnego, jako wadliwa. Tutejszy Sąd dopatrzył się bowiem naruszenia przez organ norm art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3 kpa.

Stosownie do art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 1995 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.), stypendia za osiągnięcia w nauce i za wybitne osiągnięcia sportowe przyznaje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego na wniosek rady podstawowej jednostki organizacyjnej, a w przypadku uczelni nieposiadającej podstawowej jednostki organizacyjnej oraz uczelni zawodowej - na wniosek senatu uczelni, przedstawiony przez rektora tej uczelni. Szczegółowe kwestie związane z przyznawaniem stypendium reguluje, wskazane przez organ, rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za osiągnięcia w nauce oraz stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz. U. Nr 153, poz. 1093 ze zm.).

Mając na uwadze treść art. 178 ust. 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustalone przepisami wykonawczymi kryteria przyznawania stypendiów, uznać należy, iż decyzja w przedmiocie przyznania stypendium ma charakter uznaniowy. Przesądza o tym fakt, iż poza spełnieniem kryteriów o charakterze ścisłym, wymienionych w § 2 pkt 1, 2 i 4 rozporządzenia, student ubiegający się o stypendium musi również spełnić kryterium o charakterze nieostrym, za które uznać należy legitymowanie się osiągnięciami naukowymi oraz aktywnością naukową. Wprawdzie § 3 rozporządzenia definiuje zbiorczo pojęcie osiągnięć i aktywności naukowej, wyliczając ich formy, niemniej, po pierwsze, nie jest to definicja wyczerpująca (wspomniany katalog poprzedza sformułowanie "w szczególności"), po drugie, możność wylegitymowania się przez studenta jakimkolwiek z osiągnięć lub aktywności wymienionej w przepisie nie uprawnia automatycznie do uzyskania stypendium. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest bowiem upoważniony do rozstrzygania, które z przejawów działalności naukowej studentów zasługują na wyróżnienie stypendium i dlatego jest zobowiązany swoje uznanie w tym zakresie dokładnie i wyczerpująco uzasadnić. Podkreślić należy, iż w związku z wydawaniem decyzji o charakterze uznaniowym na organie administracji ciąży obowiązek szczególnie starannego sporządzenia ich uzasadnienia, zwłaszcza decyzji dla strony negatywnych. Dlatego ze względu na możliwy do podniesienia zarzut niewłaściwego korzystania z uznania administracyjnego (przekroczenia granic tego uznania), obowiązki w zakresie uzasadnienia decyzji są większe wobec organu orzekającego w ramach uznania administracyjnego aniżeli w przypadku orzekania w ramach ustawowego związania.

Na uznaniowy charakter decyzji przyznającej stypendia, wydanych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym, wielokrotnie wskazywało orzecznictwo sądów administracyjnych (wyrok NSA z dnia 21 marca 2007 r. sygn. I OSK 2032/06 oraz wyroki WSA w Warszawie: z dnia 2 grudnia 2008 r. sygn. I SA/Wa 1201/08, z dnia 13 listopada 2008 r. sygn. I SA/Wa 890/08, z dnia 25 września 2007 r. sygn. akt I SA/Wa 958/07 – publikowane w LEX).

Wprawdzie kryteria, którymi posługiwał się organ w celu wyłonienia najlepszych studentów, zostały w zaskarżonej decyzji scharakteryzowane - Minister wyjaśnił, iż preferował osiągnięcia o charakterze ściśle naukowym, zwłaszcza takie, które wykraczają poza program nauczania, udział w pracach naukowo - badawczych, publikacje o charakterze naukowym, zwłaszcza o zasięgu ogólnokrajowym lub międzynarodowym (w obcych językach) oraz czynny udział w konferencjach naukowych, konkursach i festiwalach - niemniej całkowicie zaniechał szczegółowej oceny i opisu pod kątem tych kryteriów poszczególnych elementów dorobku skarżącego.

Brak jest w zaskarżonej decyzji zindywidualizowania poszczególnych ocen i ich uzasadnienia. Nie jest tu wystarczające podanie skali punktacji danego osiągnięcia czy dokonania studenta, jak to czyni Minister w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Punkty te należało nie tylko odnieść do konkretnie wskazanych dokonań studenta (ten element został w decyzji spełniony), ale także pisemnie uzasadnić dlaczego tak, a nie inaczej, oceniono jego dokonania oraz czego zabrakło do uzyskania maksymalnej liczby punktów za dane osiągnięcie czy działalność, a także dlaczego tak, a nie inaczej, je oceniono. Bez tego pisemnego uzasadnienia przyznanej punktacji, dotyczącej wypracowania przez organ (na podstawie sumy uzyskanych punków przez danego zainteresowanego) rankingu najlepszych studentów, wydana przez organ decyzja nie nosi cech prawidłowego uznania administracyjnego.

W aktach administracyjnych sprawy brak jest stworzonego przez organ, na użytek postępowań o przyznanie stypendium naukowego na rok akademicki 2010/2011 za osiągnięcia w nauce, dokumentu określającego skalę punktacji danego dokonania czy osiągnięcia (przecież, jak zapewnia organ w uzasadnieniu decyzji, stosował do oceny wszystkich wniosków o przyznanie stypendium te same kryteria punktacji) oraz protokołu odrębnej dla każdego zainteresowanego dokumentacji, dotyczącej oceny jego dokonań i uzasadnienia przyznania mu za dane osiągnięcie określonej liczby punktów. Dokumenty te są niezbędne dla dokonania kontroli przez sąd administracyjny procesu wyłaniania najlepszych studentów w drodze uznania administracyjnego.

W przedstawionym przez organ materiale sprawy brak jest także jasno sprecyzowanego wskazania co do przyznawania ułamkowych punktów. Nie wiadomo jaki może być najmniejszy ułamek przyznanego punktu, czy w skali dziesiętnej punktu, czy setnej.

Także samo poinformowanie zainteresowanego o możliwości zapoznania się z aktami postępowania administracyjnego (art. 10 kpa), które to akta na tym etapie postępowania sprowadzały się do: wniosku o przyznanie stypendium wraz z załącznikami, decyzji wydanej w I instancji i wniosku skarżącego o ponowne rozpatrzenie sprawy, nie stanowi, w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, prawidłowego wykonywania przez organ obowiązków zakreślonych w art. 7 i art. 8 kpa. Skoro organ wybrał wskazany przez siebie w uzasadnieniu decyzji, sposób wyłaniania najlepszych studentów (z grona studentów spełniających kryteria ustawowe i kryteria zawarte w rozporządzeniu), poprzez szczegółową punktację poszczególnych dokonań danego studenta, to powinien ustalone w taki sposób dodatkowe zasady podać do wiadomości zainteresowanych i nadto w uzasadnieniu decyzji szczegółowo uzasadnić przyczyny przyznania za konkretne osiągnięcia studenta określonych punktów. Wobec uznaniowego charakteru decyzji nie sposób elementu tego pominąć w uzasadnieniu decyzji. Powołanie się tu jedynie na liczbę punktów nie stanowi uzasadnienia uznania administracyjnego. Uzasadnienie zaskarżonej decyzji, mimo jego obszerności i wskazania dodatkowych zasad wyłaniania najlepszych studentów, zawiera zbyt mało odniesień co do przyczyn przyznania skarżącemu konkretnych punktów za dane dokonanie.

Dochowanie przez organ powyżej wskazanych wymogów jest warunkiem niezbędnym do sformułowania oceny, czy odmawiając przyznania stypendium skarżącemu, który w świetle materiału dowodowego legitymuje się osiągnięciami naukowymi, organ ten nie przekroczył granic uznania administracyjnego. W niniejszym materiale sprawy oraz z uwagi na wskazane wyżej wady zawarte w uzasadnieniu obu decyzji, kontroli takiej dokonać nie sposób.

Wobec braku powyższych uchybień, obie wydane w sprawie skarżącego decyzje Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego należało wyeliminować z obrotu prawnego.

W związku z powyższym, uznając, że skarżona decyzja narusza prawo, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, jak w pkt 1 wyroku, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

Rozstrzygnięcie zawarte w pkt 2 wyroku zostało wydane w myśl art. 152 ww. ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.