drukuj    zapisz    Powrót do listy

6322 Usługi opiekuńcze, w tym skierowanie do domu pomocy społecznej, Pomoc społeczna, Samorządowe Kolegium Odwoławcze, Uchylono decyzję I i II instancji, II SA/Łd 524/17 - Wyrok WSA w Łodzi z 2017-10-12, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

II SA/Łd 524/17 - Wyrok WSA w Łodzi

Data orzeczenia
2017-10-12 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2017-07-10
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi
Sędziowie
Arkadiusz Blewązka
Jolanta Rosińska /sprawozdawca/
Magdalena Sieniuć /przewodniczący/
Symbol z opisem
6322 Usługi opiekuńcze, w tym skierowanie do domu pomocy społecznej
Hasła tematyczne
Pomoc społeczna
Sygn. powiązane
I OSK 308/18 - Wyrok NSA z 2018-07-13
Skarżony organ
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Treść wyniku
Uchylono decyzję I i II instancji
Powołane przepisy
Dz.U. 2016 poz 718 art. 145 par. 1 pkt 1 lit. a, art. art. 145 par. 1 pkt 1 lit. c, art. 200
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jednolity
Dz.U. 2016 poz 930 art. 50 ust. 7
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej - tekst jednolity
Dz.U. 2016 poz 1793 art. 15 ust. 2
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - tekst jedn.
Dz.U. 2005 nr 189 poz 1598 par. 2 pkt 3 lit. a, par. 2 pkt 3 lit. b
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Magdalena Sieniuć Sędziowie Sędzia WSA Arkadiusz Blewązka Sędzia WSA Jolanta Rosińska (spr.) Protokolant Starszy asystent sędziego Beata Czyżewska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 października 2017 r. sprawy ze skargi K. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Burmistrza [...] z dnia [...] nr [...]. LS

Uzasadnienie

K. W. pismem z dnia 9 grudnia 2016r. wystąpiła o przyznanie synowi I. W. specjalistycznych usług opiekuńczych w wymiarze zaleconym przez lekarza specjalistę. Do pisma załączyła zaświadczenie lekarza rehabilitanta oraz zaświadczenie pediatry. Lekarz rehabilitant – M. M. w zaświadczeniu z dnia 7 grudnia 2016 r. zaleciła specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dziecka w wymiarze pięciu godzin tygodniowo w ramach, których prowadzone będą zajęcia rehabilitacyjne zmierzające do usprawnienia zaburzonych funkcji ciała zgodnie z § 2 pkt. 1 lit. a oraz § 2 pkt. 3 lit. b rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (t.j. Dz. U. z 2005r. nr 189, poz. 1598 z późn. zm.).

Pismem z dnia 29 grudnia 2016 r. K. W. doprecyzowała wniosek pisząc: "proszę o przyznanie mojemu synowi I. W. specjalistycznych usług opiekuńczych w formie rehabilitacji ruchowej metodą NDT Bobath lub Vojta w wymiarze zaleconym przez lekarza specjalistę". Do pisma wnioskodawczyni załączyła: zaświadczenie z dnia 29 grudnia 2016 r. Fundacji A potwierdzające, że I. W. uczęszcza na zajęcia ruchowe w ramach projektu B w Fundacji A. Chłopiec prowadzony jest terapią NDT Bobath, ćwiczenia bierne kończyn dolnych i górnych; zaświadczenie z dnia 22 grudnia 2016r. Przychodni Rehabilitacyjnej C Sp. z o.o. potwierdzające, że I. W. pozostaje pod opieką ich przychodni; program pracy rehabilitacyjnej z dzieckiem w ramach wczesnego wspomagania rozwoju na okres IX.2016 – VI.2017 w Zespole D w Ł..

W dniu 23 grudnia 2016 r. został przeprowadzony rodzinny wywiad środowiskowy, z którego wynika, że rodzina wnioskodawczyni składa się z 4 osób: K. W. (obecnie przebywająca na świadczeniu pielęgnacyjnym przyznanym w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym synem I. W.), A.W. (mąż wnioskodawczyni - zatrudniony w P.P.U.H. "E"), J. W. i I. W. (synowie wnioskodawczyni). I. W. legitymuje się orzeczeniem Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Powiecie [...] z dnia 2 września 2015 r. o niepełnosprawności od urodzenia do 30 września 2020 r. Rodzina utrzymuje się z wynagrodzenia w wysokości 1.355,69 zł miesięcznie, świadczenia pielęgnacyjnego w wysokości 1.300,00 zł miesięcznie, zasiłku pielęgnacyjnego w wysokości 153,00 zł miesięcznie, stałe miesięczne wydatki to kwota 640,00 zł miesięcznie (czynsz, energia elektryczna, opłata za przedszkole).

W dniu 18 stycznia 2017 r. do organu I instancji wpłynęło pismo Fundacji A informujące, że I. W. pozostaje pod opieką ich fundacji od 22.07.2015r. W ramach NZOZ prowadzono terapię metodą NDT-Bobath do kwietnia 2016 r. Zgodnie z zaleceniami lekarskimi planowano ćwiczenia 2 x w tygodniu jednak nie wszystkie terminy odpowiadały matce dziecka i z nich rezygnowała. Od kwietnia 2016r. chłopiec został zakwalifikowany do programu finansowanego przez PFRON w ramach, którego prowadzona jest terapia w wymiarze 4 godz. Jednocześnie zawieszono terapię w ramach NZOZ.

Narodowy Fundusz Zdrowia pismem z dnia 26 stycznia 2017r. poinformował, że świadczeniobiorcy udzielane są świadczenia z zakresu rehabilitacji dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego w ośrodku lub w oddziale dziennym, w ramach której udziela się poradę lekarską; wielospecjalistyczną poradę terapeutyczną; świadczenia z zakresu diagnozy i terapii psychologicznej; świadczenia z zakresu diagnozy i terapii logopedycznej; świadczenia z zakresu diagnozy i terapii pedagogicznej; świadczenia z zakresu diagnozy i terapii widzenia; świadczenia z zakresu diagnozy i terapii zaburzeń SI; świadczenia z zakresu terapii zajęciowej; świadczenia diagnostyczne-terapeutyczne z zakresu kinezyterapii; zabiegi z zakresu fizykoterapii. Zgodnie z katalogiem zabiegów fizjoterapeutycznych wykonywane są ćwiczenia według metod neurofizjologicznych. O wyborze metody (Vojty, NDT Bobath) decyduje lekarz. Fizjoterapia ambulatoryjna w warunkach domowych wykonywana jest przez świadczeniodawcę, który posiada aktualną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia w zakresie fizjoterapii ambulatoryjnej. Czas trwania rehabilitacji w warunkach domowych dla jednego świadczeniobiorcy wynosi do 80 dni zabiegowych w roku kalendarzowym oraz nie więcej niż 5 zabiegów dziennie. W ramach świadczeń gwarantowanych w zakresie fizjoterapii ambulatoryjnej w warunkach domowych świadczeniobiorcy przysługuje kinezyterapia oraz zabiegi fizykoterapeutyczne.

Decyzją z dnia [...] nr [...], art. 104 K.p.a (Dz. U. z 2016 r. poz. 23 z późn. zm.), art. 3 ust.4, art. 18 ust. 1 pkt 3, art. 50 ust. 2, 4 i 7 oraz art. 106 ust 1 i 4, art. 110 ust 7 i 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 930 z późn. zm.), Burmistrz A. odmówił K. W. przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla I. W. z uwagi na fakt, że specjalistyczne usługi opiekuńcze w formie rehabilitacji ruchowej metodą NDT Bobath lub Vojta znajdują się w katalogu usług gwarantowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, co znajduje potwierdzenie w piśmie NFZ z dnia 26 stycznia 2017r.

Pismem z dnia 23 lutego 2017r. K. W. wniosła na powyższą decyzję odwołanie. Kwestionując zarówno stan faktyczny ustalony w sprawie jak i uzasadnienie zaskarżonej decyzji w zakresie realnej możliwości korzystania z rehabilitacji w ramach NFZ, wniosła o jej uchylenie.

Decyzją z dnia [...] nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz. U. z 2016r. poz. 23 z późn. zm.), art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 3 i ust. 4, art. 8 ust. 1, art. 50 ust. 2, ust. 3, ust. 4, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2016r. poz. 930 z późn. zm.), § 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (tj. Dz. U. z 2005r. nr 189, poz. 1598 z późn. zm.), utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Organ wyjaśnił, że zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 uchwały Rady Miejskiej w A. z dnia [...] nr [...] w sprawie szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, szczegółowych warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat oraz trybu pobierania opłat - Ośrodek Pomocy Społecznej w A. organizuje usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze w ramach własnych zasobów kadrowych lub zlecając ich realizację wyspecjalizowanym w tym zakresie podmiotom. Wymiar i zakres przyznawanych usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych uzależniony jest od stanu zdrowia świadczeniobiorcy, jego sytuacji rodzinnej i materialnej ustalonej przez pracownika socjalnego w drodze wywiadu środowiskowego oraz dokumentacji uzasadniającej konieczność przyznania pomocy. Organ wskazał, że specjalistyczne usługi opiekuńcze w formie rehabilitacji ruchowej metodą NDT Bobath lub Vojta znajdują się w katalogu usług gwarantowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Ponadto, gwarantowana jest także tego rodzaju terapia w warunkach domowych. Podkreślenia wymaga także, że dziecko korzysta z takich usług w Fundacji A. Kolegium zgodziło się ze stanowiskiem organu I instancji, że świadczenia znajdujące się w katalogu świadczeń gwarantowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia i opłacane ze środków publicznych nie mogą być przyznane w formie specjalistycznych usług opiekuńczych ze środków pomocy społecznej, bowiem ośrodki pomocy społecznej winny zapewniać pomoc w tych obszarach, w których świadczeniobiorca nie może skorzystać, bo nie są finansowane z innych źródeł ze środków publicznych. Pomoc społeczna winna uzupełniać pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych, a nie wyręczać Narodowy Fundusz Zdrowia w realizacji jego zadań. Pomoc społeczna ma na celu wspieranie rodzin w sytuacji, gdy świadczeniobiorca nie jest w stanie pokonać trudności wykorzystując własne zasoby, uprawnienia i możliwości. Strona wystąpiła także o przyznanie specjalistycznych usług opiekuńczych na podstawie § 2 pkt 1 lit. a rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych. Ustosunkowując się do tego żądania Kolegium wyjaśniło, iż wskazane w tym przepisie czynności mogą być wykonywane przez osobę sprawującą opiekę. Strona pobiera świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przyznane na dziecko niepełnosprawne I. W. finansowane również ze środków publicznych. Celem tego świadczenia jest sprawowanie opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Kolegium podkreśliło, że ośrodki pomocy społecznej działają w oparciu o środki finansowe, których wysokość jest bardzo ściśle określona i w tak określonych granicach realizować muszą swe ustawowe cele. Ustalenie wysokości, rodzaju, formy i rozmiaru przyznanego świadczenia powinno być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Dlatego też Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. nie mogło uwzględnić argumentów strony zawartych w odwołaniu.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi wniosła K. W.. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 18 ust. 1 pkt 3, art. 50 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r., nr 64, poz. 593 z późn. zm.), rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych w wyniku czego naruszono art. 7, art. 77, art. 80, art. 107 § 3, art. 128 ustawy z dnia 16 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, którego to normy prawa obligują organ administracji do orzekania wg stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dacie wydania decyzji oraz do zebrania i oceny całokształtu materiału dowodowego, co ma wpływ na wynik sprawy. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji organu II instancji oraz poprzedzającej jej decyzji organu I instancji oraz zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu skargi zarzuciła, że organ I instancji orzekał w oparciu o dokument Wojewody [...] z dnia 4 stycznia 2016 r., który nie jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Ponadto, zdaniem skarżącej organ II instancji w uzasadnieniu swojej decyzji popełnił pomyłkę co do formy pomocy, której dotyczyła sprawa, bowiem przytoczył uchwałę Rady Miejskiej w A. podjętą na podstawie art. 50 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej, który reguluje specjalistyczne usługi opiekuńcze z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Sprawa dotyczy zaś specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które reguluje art. 50 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej. W opinii skarżącej organ II instancji rozpatrywał zatem sprawę przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych, a nie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, przy czym świadczenia te różnią się sposobem ich finansowania oraz sposobem naliczania odpłatności oraz zwolnienia z ponoszenia odpłatności, które to zagadnienia reguluje rozporządzenie w sprawie suo a nie uchwała Rady Miasta. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są finansowane z budżetu gminy, zaś specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi są finansowane z budżetu państwa jako zadanie zlecone na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej. Organ II instancji stwierdził, że zakres pomocy gwarantowanej pokrywa się ze specjalistycznymi usługami opiekuńczymi dla osób z zaburzeniami psychicznymi w zakresie wnioskowanym. Nie wziął jednak pod uwagę, że pomoc w ramach NFZ, jeśli chodzi o rehabilitację domową dotyczy osób ze śpiączką oraz osób, które nie mają możliwości samodzielnego poruszania się. Skarżąca podniosła, że z pisma NFZ z dnia 19 maja 2017r., które załączyła do skargi wynika, iż w ramach świadczeń gwarantowanych domową rehabilitację zapewnia się osobom w śpiączce lub tym, które nie mogą dotrzeć do placówki z powodu "braku możliwości samodzielnego poruszania się". Jak wynika z opinii prawnej NFZ nie ma obowiązku realizować świadczeń gwarantowanych w zakresie rehabilitacji w warunkach domowych. Nie ma zatem możliwości wyegzekwowania takiej formy rehabilitacji, co w konsekwencji prowadzi do braku podstaw prawnych do odmowy udzielenia wnioskowanych usług. Rehabilitacja w warunkach domowych dla schorzenia jej dziecka nie jest objęta przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, dlatego zasadnym jest przyznanie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Ponadto, skarżąca dodała, że nie posiada specjalistycznego wykształcenia oraz doświadczenia, które określa § 3 rozporządzenia o suo i nie może tym samym świadczyć takich usług. Zdaniem skarżącej organ pominął zaświadczenie lekarskie stwierdzające częste infekcje dróg oddechowych syna kończących się antybiotykoterapią, a wielokrotnie także hospitalizacją. W takim wypadku "przemieszczanie się z dzieckiem od ośrodka do ośrodka za terapią" jest niemożliwe. Organ II instancji uzasadnił odmowę przyznania suo ograniczonymi środkami ośrodków pomocy społecznej, jednakże środki na realizację specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zburzeniami psychicznymi pochodzą z budżetu państwa, a nie z budżetu gminy czy miasta. Obowiązkiem organu I instancji jest występowanie o środki do Urzędu Wojewódzkiego na realizację zadania zleconego.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Stosownie do treści art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1647) w zw. z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2016 r. poz. 718 ze zm.), dalej powoływanej jako "P.p.s.a.", sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sąd administracyjny bada, czy zaskarżony akt administracyjny jest zgodny z obowiązującymi w dacie jego podjęcia przepisami prawa materialnego, określającymi prawa i obowiązki stron oraz przepisami proceduralnymi, normującymi podstawowe zasady postępowania przed organami administracji publicznej.

W przedmiotowej sprawie skarżąca wniosła o przyznanie jej synowi I. W. specjalistycznych usług opiekuńczych w formie rehabilitacji ruchowej metodą NDT Bobath lub Vojta w wymiarze zaleconym przez lekarza specjalistę, przy czym lekarz specjalista z uwagi na stan zdrowia dziecka, sytuację rodzinną i częste infekcje uznał za konieczne zapewnienie dziecku specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania w wymiarze 5 godzin tygodniowo, w ramach których prowadzone będą zajęcia rehabilitacyjne prowadzące do usprawnienia zaburzonych funkcji ciała. Warto podkreślić, że zaświadczenie było wydane w celu przedłożenia w Ośrodku Pomocy Społecznej.

Stan zdrowia dziecka i jego niepełnosprawność nie są kwestionowane w sprawie.

Na wstępie należy wskazać, że powołana w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji uchwała Rady Miejskiej w A. z dnia [...] nr [...] w sprawie szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, szczegółowych warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat oraz trybu pobierania opłat nie ma zastosowania w rozpoznawanej sprawie, jako że podjęta została na podstawie art. 50 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej, który reguluje specjalistyczne usługi opiekuńcze z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Sprawa dotyczy zaś specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, do których odwołuje się art. 50 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej. Podniesiony zatem w tym zakresie zarzut skargi jest zasadny.

W ocenie Sądu, nie znajduje jednak oparcia w obowiązujących przepisach prawa, ani też nie wynika z załączonego do skargi pisma NFZ [...] Oddziału Wojewódzkiego z dnia 19 maja 2017 r. stanowisko skarżącej, iż wnioskowane przez nią zabiegi rehabilitacyjne co do zasady nie są objęte świadczeniami gwarantowanymi przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Inne zagadnienie stanowi natomiast zakres tych świadczeń, refundowany przez NFZ.

Podstawę prawną rozstrzygnięć zawartych w zaskarżonej decyzji oraz w poprzedzającej ją decyzji organu I instancji stanowił art. 50 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j.: Dz. U. z 2016 r. 930 z późn. zm. - dalej jako u.p.s.). Zgodnie z tym przepisem osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych (ust. 1); usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić (ust. 2); usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem (ust. 3); specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym (ust. 4); ośrodek pomocy społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia (ust. 5); rada gminy określa, w drodze uchwały, szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, oraz szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat, jak również tryb ich pobierania (ust. 6); minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych i kwalifikacje osób świadczących te usługi oraz warunki i tryb ustalania i pobierania opłat za specjalistyczne usługi opiekuńcze świadczone osobom z zaburzeniami psychicznymi, jak również warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia z tych opłat, ze względu na szczególne potrzeby osób korzystających z usług, uwzględniając sytuację materialną tych osób (ust. 7).

Z brzmienia cytowanego przepisu wynika, że usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą zostać przyznane osobie wymagającej pomocy innych osób ze względu na wiek, chorobę lub inną przyczynę. Mogą one zostać przyznane zarówno osobie samotnej, jak i osobie zamieszkującej wspólnie z rodziną. Przyznanie takich usług osobie zamieszkującej z rodziną wymaga ustalenia, że rodzina osoby wymagającej pomocy innych osób, jak również zamieszkujący z nią wspólnie małżonek, wstępni lub zstępni, nie mogą jej takiej pomocy zapewnić.

Specjalistyczne usługi opiekuńcze świadczone są przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym i są usługami dostosowanymi do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności. Co do zasady przyjąć zatem należy, że pomoc tego rodzaju nie może zostać zapewniona przez rodzinę osoby wymagającej objęcia taką usługą.

W przedmiotowej sprawie skarżąca domagała się przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych jej synowi I. w formie rehabilitacji ruchowej metodą NDT Bobath lub Vojta w wymiarze zaleconym przez lekarza specjalistę w miejscu zamieszkania podnosząc, iż nie są one objęte świadczeniami gwarantowanymi przez NFZ.

Wskazać w tym miejscu należy, że na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 50 ust. 7 u.p.s. wydane zostało rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. z 2005 r. Nr 189, poz. 1598 z późn. zm. - dalej jako "rozporządzenie s.u.o."). Rozporządzenie to ustala rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych dostosowanych do szczególnych potrzeb osób wymagających pomocy w formie tych usług, wynikających z rodzaju ich schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym. W § 2 pkt 3 lit. a i b rozporządzenia s.u.o., jako rodzaj specjalistycznych usług opiekuńczych wymieniono rehabilitację fizyczną i usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu zgodnie z zaleceniami lekarskimi lub specjalisty z zakresu rehabilitacji ruchowej lub fizjoterapii, w tym również współpracę ze specjalistami w zakresie wspierania psychologiczno - pedagogicznego i edukacyjno - terapeutycznego zmierzającego do wielostronnej aktywizacji osoby korzystającej ze specjalistycznych usług opiekuńczych. W cytowanym przepisie rozporządzenia s.u.o. zaznaczono jednocześnie, że wskazane powyżej specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą obejmować rehabilitację fizyczną i usprawnienia zaburzonych funkcji organizmu jedynie w zakresie nieobjętym przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. 2016. 1793 z późn. zm.).

Zdaniem organów rozstrzygających w przedmiotowej sprawie specjalistyczne usługi opiekuńcze, o przyznanie których wystąpiła skarżąca, są wyszczególnione w art. 15 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jako rehabilitacja lecznicza, jak również wymienione w odpowiednich rozporządzeniach wykonawczych dotyczących świadczeń gwarantowanych, co wyklucza przyznanie objętych wnioskiem usług z uwagi na treść § 2 pkt 3 rozporządzenia s.u.o.

Zdaniem Sądu organy obu instancji - wydając kwestionowane decyzje, dokonały błędnej wykładni przepisu zawartego w § 2 pkt 3 rozporządzenia s.u.o. Niezasadnie bowiem przyjęły, że samo wymienienie określonych świadczeń z zakresu rehabilitacji w przepisach dotyczących świadczeń opieki zdrowotnej uniemożliwia przyznanie specjalistycznych usług opiekuńczych z zakresu rehabilitacji. Tymczasem, w ocenie Sądu, z treści ww. przepisu wynika jedynie, że zakres specjalistycznych usług opiekuńczych świadczonych w formie rehabilitacji fizycznej i usprawniania zaburzonych funkcji organizmu nie może pokrywać się z zakresem świadczeń objętych przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, nie może bowiem świadczeń tych zastępować. Co do zasady bowiem świadczenia w postaci rehabilitacji fizycznej i usprawniania zaburzonych funkcji organizmu - jak wynika z analizy wszystkich dotąd cytowanych przepisów, mogą zostać przyznane na podstawie obu ww. ustaw, tj. zarówno ustawy o pomocy społecznej, jak i ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, jednak świadczenia przyznawane na podstawie ustawy o pomocy społecznej mogą być przyznane tylko wtedy gdy wnioskodawca wyczerpał możliwości wynikające z zakresu świadczeń opieki zdrowotnej.

Świadczenia opieki zdrowotnej stanowią podstawowy system, w którym osoby wymagające rehabilitacji mogą uzyskać pomoc. W art. 15 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wskazuje się, że świadczeniobiorcy mają, na zasadach określonych w ustawie, prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, której celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie. W myśl art. 15 ust. 2 tej ustawy świadczeniobiorcy przysługują świadczenia gwarantowane m.in. z zakresu: rehabilitacji leczniczej (pkt 6) oraz świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (pkt 7).

W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r.. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej (Dz. U. z 2013 r.1522, z późn. zm.), jako świadczenia gwarantowane wskazano m.in. świadczenia realizowane w warunkach ambulatoryjnych i domowych, obejmujące poradę lekarską rehabilitacyjną oraz fizjoterapię realizowaną przez wizytę fizjoterapeutyczną i zabieg fizjoterapeutyczny (§ 4 pk3 ).

Z porównania zakresu opisanych wyżej świadczeń opieki zdrowotnej oraz zakresu specjalistycznych usług opiekuńczych wskazanego w § 2 pkt 3 rozporządzenia s.u.o. wynika, że nie są to zakresy rozłączne. Rozporządzenie s.u.o. posługuje się ogólnymi pojęciami rehabilitacji fizycznej oraz usprawnienia zaburzonych funkcji organizmu. Z kolei użyte w przepisach ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych pojęcia rehabilitacji leczniczej oraz świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych znajdują swoją definicję i uszczegółowienie w przepisach ww. rozporządzenia dotyczącego świadczeń gwarantowanych. Zakresy świadczeń opieki zdrowotnej oraz specjalistycznych usług opiekuńczych z zakresu szeroko pojętej rehabilitacji częściowo się pokrywają. Brak jest zatem podstaw do wywodzenia z treści powołanych wyżej regulacji prawnych wniosku, że świadczenia opieki zdrowotnej nie mogą mieć cech specjalistycznych usług opiekuńczych, jak również, że wykonywanie specjalistycznych usług opiekuńczych nie może mieć charakteru świadczenia opieki zdrowotnej. Wskazuje na to również § 3 ust. 1 rozporządzenia s.u.o., zgodnie z którym specjalistyczne usługi opiekuńcze są świadczone przez osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania zawodu m.in.: psychologa, logopedy, specjalisty w zakresie rehabilitacji medycznej, fizjoterapeuty lub innego zawodu dającego wiedzę i umiejętności pozwalające świadczyć określone specjalistyczne usługi. Objęcie pomocą społeczną w formie specjalistycznych usług opiekuńczych w zakresie rehabilitacji leczniczej i usprawnienia zaburzonych funkcji organizmu ma zatem charakter świadczeń uzupełniających w stosunku do świadczeń o podobnym charakterze, lecz gwarantowanych przez system opieki zdrowotnej. Szerokie ujęcie zakresu specjalistycznych usług opiekuńczych w § 2 pkt 3 rozporządzenia s.u.o. pozwala przy tym przyjąć, że pomoc w tej formie może polegać zarówno na objęciu innymi formami rehabilitacji, niż oferowane i uzyskane w ramach systemu opieki zdrowotnej, jak również na przyznaniu usługi w formach rehabilitacji takich samych lub zbliżonych do gwarantowanych w systemie opieki zdrowotnej, jeżeli świadczenia gwarantowane nie zaspokajają wszystkich uzasadnionych potrzeb wnioskodawcy.

W konsekwencji przyjąć należy, że rozpatrując możliwość przyznania pomocy polegającej na objęciu specjalistyczną usługą rehabilitacji i jej zakres, organ pomocy społecznej nie może poprzestać na ustaleniu, czy rehabilitacja objęta wnioskiem jest wymieniona w przepisach dotyczących świadczeń opieki zdrowotnej, lecz jest obowiązany ustalić, czy wnioskodawca ma możliwość uzyskania takich świadczeń z systemu opieki zdrowotnej oraz stwierdzić, czy świadczenia te zostały uzyskane w wystarczającym zakresie, zaspokajającym uzasadnione potrzeby osoby uprawnionej (por. wyrok WSA w Lublinie z dnia 9.11.2010 r. II SA/Lu 505/2010; wyrok WSA w Gdańsku z 19.10.2011 r. II SA/Gl 416/11 - http://orzeczenia.nsa.gov.pl). Zadaniem organu rozpoznającego sprawy dotyczące przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych jest bowiem precyzyjne ustalenie, czy i jakiego rodzaju usługi w danym przypadku są niezbędne, ustalenie zakresu tych usług, a następnie znalezienie podmiotu, który na zlecenie organu usługi te będzie realizował po możliwie najniższych kosztach (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 2 października 2007 r. IV SA/Gl 1408/2006 http://orzeczenia.nsa.gov.pl; wyrok WSA w Łodzi z dnia 20 sierpnia 2008 r. II SA/Łd 300/2008). Badanie tych okoliczności winno się odbywać z uwzględnieniem treści art. 2 ust. 1 u.p.s., określającego zasadę pomocniczości, zgodnie z którą pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Ponadto, zgodnie z art. 3 u.p.s., pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (ust. 1); zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem (ust. 2); rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy (ust. 3); potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej (ust. 4). Zatem, obowiązkiem organu pomocy społecznej jest rozeznanie potrzeb osoby wnioskującej o przyznanie usług w postaci rehabilitacji dla osoby potrzebującej, ustalenie czy i w jakim zakresie zostały one zaspokojone w ramach systemu opieki zdrowotnej, a następnie zbadanie czy osobie potrzebującej należy się pomoc w zakresie wykraczającym poza świadczenia uzyskane spoza systemu pomocy społecznej. W art. 50 ust. 4 u.p.s. wskazuje się, że specjalistyczne usługi opiekuńcze powinny być dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności. Zatem precyzyjne ustalenie istniejących potrzeb wnioskodawcy lub jego podopiecznego jest obowiązkiem organu pomocy społecznej rozpatrującego wniosek o przyznanie tego rodzaju usług.

W przedmiotowej sprawie organy nie zgromadziły jednak wyczerpująco materiału dowodowego w sposób pozwalający na rozstrzygniecie sprawy, naruszając tym samym art. 7, 77 § 1 i 107 § 3 K.p.a. Nie ustaliły bowiem, czy skarżąca wyczerpała wszystkie możliwości wynikające z zakresu świadczeń opieki zdrowotnej i czy w ramach tych świadczeń możliwe jest zapewnienie dziecku specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu jego zamieszkania w rozmiarze wskazanym w zaświadczeniu lekarza rehabilitanta M. M. z dnia 7 grudnia 2016 r. Zarówno bowiem w piśmie z dnia 26 stycznia 2016 r. jak i z dnia 19 maja 2017 r. NFZ Odział Wojewódzki w Ł. wskazał, że świadczeniobiorca ma zagwarantowane 80 dni zabiegowych w roku kalendarzowym oraz nie więcej niż 5 zabiegów dziennie w warunkach domowych, zaś realizacja zabiegów fizjoterapeutycznych w wymiarze 5 godzin tygodniowo w warunkach domowych nie ma charakteru obligatoryjnego. Powyższe zdaje się wskazywać, że zakresu świadczeń rehabilitacyjnych niezbędnych małoletniemu I. W. NFZ Oddział Wojewódzki w Ł. nie jest w stanie zrealizować już chociażby z tego względu, że refunduje tylko 80 dni zabiegowych, zaś z dotychczasowych ustaleń wynika, że syn skarżącej wymaga rehabilitacji znacznie przekraczającej ten limit.

Z pisma Fundacji A z dnia 12.01.2017r. wynika ponadto, że terapia realizowana w ramach NFZ została zawieszona, realizowana jest natomiast terapia w wymiarze 4 godzin tygodniowo w ramach programu finansowanego przez PFRON, co również wydaje się niewystarczające w sytuacji niepełnosprawnego syna skarżącej.

Nie ulega wszak wątpliwości, że w razie ustalenia, że zakres potrzeb dziecka jest większy niż pomoc uzyskana w ramach systemu opieki zdrowotnej, organ obowiązany jest przeprowadzić postępowanie wyjaśniające na okoliczność wymiaru istniejących potrzeb i rozważyć możliwość ich zaspokojenia poprzez przyznanie specjalistycznych usług opiekuńczych.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd uznał, iż decyzje organów obu instancji zostały wydane w niniejszej sprawie z opisanym powyżej naruszeniem przepisów prawa materialnego oraz przepisów postępowania i z tych przyczyn - na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów postepowania na rzecz skarżącej orzeczono w oparciu o art. 200 P.p.s.a.

Ponownie rozpoznając niniejszą sprawę organ I instancji zobowiązany będzie uwzględnić treść powyższych rozważań Sądu przy podejmowaniu rozstrzygnięcia. Zgodnie bowiem z treścią art. 153 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia.

B.A.



Powered by SoftProdukt