Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Masternak-Kubiak Sędziowie Sędzia NSA Teresa Zyglewska Sędzia del. WSA Dariusz Chaciński (spr.) po rozpoznaniu w dniu 15 października 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 lipca 2020 r. sygn. akt II SA/Wa 1937/19 w sprawie ze skargi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] czerwca 2019 r. nr [...] w przedmiocie odmowy uwzględnienia wniosku oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 17 lipca 2020 r. II SA/Wa 1937/19 oddalił skargę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z [...] czerwca 2019 r. nr [...], w przedmiocie odmowy uwzględnienia wniosku.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu naruszenie:

I. prawa materialnego, tj.:

1. art. 6 ust. 1 lit. c) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (dalej: RODO) w związku z art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 poz. 266 ze zm.) oraz art. 67, art. 68 i art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 poz. 53 ze zm.; dalej: u.e.r.FUS) i art. 7 oraz art. 77 k.p.a. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że brak przepisu prawa uprawniającego Skarżącego do domagania się żądanych danych osobowych oraz brak przepisu prawa nakazującego uczestnikowi przekazania skarżącemu żądanych danych osobowych;

2. art. 6 ust.1 lit. e) RODO w związku z art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 67, art. 68 i art. 138 u.e.r.FUS i art. 7 oraz art. 77 k.p.a. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że brak przepisu prawa uprawniającego skarżącego do domagania się żądanych danych osobowych oraz brak przepisu prawa nakazującego uczestnikowi przekazania skarżącemu żądanych danych osobowych;

3. art. 122 ust. 1 u.e.r.FUS poprzez niewłaściwe zastosowanie oraz przyjęcie, że przepis ten ma w przedmiotowej sprawie zastosowanie;

4. art. 80 i art. 82 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez niewłaściwe zastosowanie oraz przyjęcie, że przepisy te mają w przedmiotowej sprawie zastosowanie;

5. art. 344 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2020 poz.85 ze.zm) w związku z art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, oraz art. 67, art. 68 i art. 138 u.e.r.FUS poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że przepis ten nie daje podstaw uczestnikowi do przekazania skarżącemu żądanych danych osobowych;

6. art. 344 ust. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2018r. o szkolnictwie wyższym i nauce poprzez niewłaściwe zastosowanie oraz przyjęcie, że przepis ten ma zastosowanie w przedmiotowej sprawie;

II. przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj:

1. art. 7, art. 77 i art. 80 k.p.a. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że organ wyjaśnił w całości stan faktyczny i właściwie go ocenił;

2. art. 133 § 1 p.p.s.a. poprzez oparcie orzeczenia na własnych ustaleniach nie znajdujących oparcia w materiale dowodowym.

W związku z powyższymi zarzutami skarżący kasacyjnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz uchylenie w całości decyzji organu z [...] czerwca 2019 r. oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Skarżący kasacyjnie zrzekł się również rozprawy.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych wniósł o jej oddalenie.

Odpowiedź na skargę kasacyjną wniosła także Politechnika [...] w R. – uczestnik postępowania, wnosząc o oddalenie skargi kasacyjnej i zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.) – p.p.s.a. – skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, albowiem zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. rozpoznając sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Przesłanki nieważności określone w art. 183 § 2 p.p.s.a. w tej sprawie nie wystąpiły.

Kontrolując zatem zgodność z prawem zaskarżonego wyroku w granicach skargi kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny ograniczył tę kontrolę do wskazanych w niej zarzutów. Rozpatrywana pod tym kątem skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Zgodnie z art. 193 zdanie drugie p.p.s.a. uzasadnienie wyroku oddalającego skargę kasacyjną zawiera ocenę zarzutów skargi kasacyjnej. Zatem Naczelny Sąd Administracyjny nie przedstawia w uzasadnieniu wyroku oddalającego skargę kasacyjną opisu ustaleń faktycznych i argumentacji prawnej podawanej przez organ i Sąd I instancji.

Dla lepszej przejrzystości wywodu należy jednak w skrócie przedstawić istotę tej sprawy. Otóż ZUS (Oddział w [...]) żądał od Politechniki [...] udostępnienia danych osobowych studenta – D. P., dotyczących statusu studenta, w celu weryfikacji jego uprawnienia do renty rodzinnej. Politechnika [...] odmówiła udostępnienia danych osobowych studenta, a Prezes UODO decyzją z [...] czerwca 2019 r. odmówił uwzględnienia wniosku ZUS w zakresie zobowiązania Politechniki [...] do udostępnienia żądanych danych osobowych. Sąd I instancji, wskazanym na wstępie wyrokiem, oddalił skargę ZUS na decyzję Prezesa UODO uznając, że art. 6 ust. 1 lit. c) i e) RODO w powiązaniu z przepisami krajowymi (art. 122 ust. 1 u.e.r.FUS i art. 344 ust. 3 i 4 ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce) nie nakładają na uczelnie wyższe obowiązku udostępnienia ZUS-owi danych osobowych studentów.

Skarga kasacyjna polemizuje z tym stanowiskiem, ale postawione w niej zarzuty nie mają usprawiedliwionych podstaw.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. c) i e) RODO przetwarzanie jest zgodne z prawem wyłącznie w przypadkach, gdy: c) jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze; e) jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi. Przy czym podstawa przetwarzania, o którym mowa w ust. 1 lit. c) i e), musi być określona: a) w prawie Unii; lub b) w prawie państwa członkowskiego, któremu podlega administrator. Cel przetwarzania musi być określony w tej podstawie prawnej lub, w przypadku przetwarzania, o którym mowa w ust. 1 lit. e) - musi być ono niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi (ust. 3).

Przez przetwarzanie danych osobowych rozumie się między innymi ujawnianie poprzez przesłanie lub innego rodzaju udostępnianie danych (art. 4 pkt 2 RODO). Ponieważ w tym wypadku chodzi o dane osobowe dotyczące statusu studenta, zawarte w wykazie studentów (zob. art. 344 ust. 1 pkt 13 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce), które miałyby być udostępnione podmiotowi publicznemu (przetwarzanie danych przez organy publiczne musi być zgodne z przepisami o ochronie danych mającymi zastosowanie stosownie do celów przetwarzania – art. 4 pkt 9 RODO), to administratorem takich danych osobowych jest Politechnika [...], jako ten podmiot, który samodzielnie lub wspólnie z innymi ustala cele i sposoby przetwarzania danych osobowych (art. 4 pkt 7 RODO). To ostatnie twierdzenie wynika z zadań tego podmiotu w odniesieniu do baz danych, określonych w art. 354 ust. 1 i 2 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce.

Udostępnianie danych o statusie studenta ZUS-owi nie jest w tym wypadku niezbędne Politechnice [...] (jako administratorowi) do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi. Politechnika, jako uczelnia wyższa, wykonuje bowiem inne ustawowe zadania publiczne, niż cel, dla którego miałaby udostępnić dane osobowe studenta. W grę nie wchodzi tu więc podstawa do przetwarzania danych osobowych oparta na art. 6 ust. 1 lit. e) RODO.

Do rozważenia pozostaje więc, czy udostępnienie żądanych danych osobowych było niezbędne dla wypełnienia przez Politechnikę [...] "obowiązku prawnego ciążącego na administratorze" (art. 6 ust. 1 lit. c RODO). Innymi słowy, czy na Politechnice ciążył taki obowiązek, który musiałby wynikać z prawa państwa członkowskiego, któremu podlega administrator (art. 6 ust. 3 RODO). Autor skargi kasacyjnej takiego przepisu w sposób wiarygodny jednak nie wskazuje w systemie prawa krajowego. W szczególności obowiązek, który spoczywałby na Politechnice [...], nie wynika z art. 122 ust. 1 u.e.r.FUS, który stanowi, że "Organy administracji rządowej, samorządowej i pracodawcy są zobowiązane do udzielania organom rentowym pomocy i informacji w sprawach świadczeń przewidzianych w ustawie." Uczelnia wyższa nie jest bowiem organem administracji rządowej, ani samorządowej, ani też pracodawcą w odniesieniu do studenta. Także art. 344 ust. 3 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce, wśród podmiotów, którym ustawa ta zapewnia dostęp do danych zawartych w wykazie, nie wymienia ZUS. Jak należy rozumieć ust. 4 art. 344, innym podmiotom, niewymienionym w ust. 3 (lub w innych ustawach – zob. pkt 5 ust. 3), danych osobowych objętych wykazem się nie udostępnia. Sąd I instancji w żaden sposób nie naruszył więc powołanych w tym akapicie przepisów.

Pozostałe przepisy powołane w skardze kasacyjnej w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej (jak art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. b, art. 80 i art. 82 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 67, art. 68 i art. 138 u.e.r.FUS) stanowią natomiast o kompetencjach i ustawowych zadaniach ZUS, obowiązkach ubezpieczonych lub o uprawnieniach do renty rodzinnej, i w żaden sposób nie odnoszą się do obowiązków uczelni wyższych w zakresie przetwarzania danych osobowych. Nie mogły więc stanowić usprawiedliwionej podstawy kasacyjnej w powiązaniu z art. 6 ust. 1 lit. c) RODO.

Także obowiązki procesowe organu jakim jest ZUS w prowadzonych przez siebie postępowaniach, wynikające z art. 7 i art. 77 i art. 80 k.p.a., nie mogą stanowić o obowiązkach Politechniki [...] w zakresie udostępnienia żądanych danych.

Wydaje się przy tym, że skarżący kasacyjnie ZUS nie odróżnia obowiązku nakładanego na administratora danych i jego zadań publicznych, od swoich zadań publicznych, i ze swoich zadań wywodzi obowiązek Politechniki do udostępnienia danych osobowych, co nie znajduje odzwierciedlenia w regulacjach prawnych powołanych w zarzutach skargi kasacyjnej.

Natomiast zarzut naruszenia art. 133 § 1 p.p.s.a., wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej, nie polega na prawdzie. Sąd I instancji nie dokonywał bowiem ustaleń faktycznych poza zakresem materiału dowodowego zgromadzonego w aktach, lecz w istocie dokonał hipotetycznej oceny stanu prawnego w zakresie możliwości procesowych ZUS. Bez względu na to, czy te rozważania były poprawne, nie miało to żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy.

Zauważyć też należy, że z punktu widzenia zadań skarżącego kasacyjnie podmiotu publicznego mamy tu do czynienia, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, z luką systemu prawnego, której jednak nie da się wypełnić w drodze stosowania analogii. Metoda wykładni prawa w drodze analogii jest bowiem co do zasady niedopuszczalna na gruncie materialnego prawa publicznego. Innymi słowy, organ administracji publicznej, posługując się analogią, nie może nałożyć na stronę obowiązków lub odmówić przyznania jej uprawnienia (szerzej zob. G. Rząsa [w] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, KPA Komentarz, wyd. 2, C. H. Beck, Problem analogii w prawie administracyjnym, komentarz do art. 6 k.p.a. uw. 42-47).

Mając to wszystko na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną. Brak jest natomiast podstaw na gruncie art. 204 p.p.s.a. do zasądzenia kosztów postępowania kasacyjnego na rzecz uczestnika postępowania, dlatego też o tych kosztach NSA nie orzekał. Sprawę rozpoznano na posiedzeniu niejawnym, w trybie art. 182 § 2 p.p.s.a.