Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Konrad Łukaszewicz (spr.), Sędzia WSA Piotr Borowiecki, Asesor WSA Karolina Kisielewicz, po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 27 listopada 2018 r. sprawy ze skargi A. P. na postanowienie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej z dnia [...] sierpnia 2018 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania administracyjnego uchyla zaskarżone postanowienie oraz utrzymane nim w mocy postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w [...] z dnia [...] czerwca 2018 r. o numerze [...]

Przedmiotem kontroli sądowej w niniejszej sprawie było postanowienie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (zwanego dalej: "Szefem KAS") z dnia [...] sierpnia 2018 r. o numerze [...], którym utrzymano w mocy postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w [...] (zwanego dalej: "Dyrektorem Izby") z dnia [...] czerwca 2018 r. o odmowie wszczęcia postępowania administracyjnego.

Stan faktyczny sprawy przedstawia się następująco:

Wnioskiem z dnia [...] maja 2018 r. A. P. (zwana dalej: "Skarżącą") zwróciła się do Dyrektora Izby o wydanie decyzji administracyjnej w sprawie zwolnienia jej ze służby Celno-Skarbowej. W uzasadnieniu wyjaśniła, iż jest osobą, która otrzymała propozycję pracy i ją przyjęła, mimo tego, że uznała ją za krzywdzącą z uwagi na "ucywilnienie". Dodała przy tym, iż w jej ocenie, powinna otrzymać propozycję służby. Powołując się na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazała następnie, iż przedstawiona jej propozycja nie rodziła bezpośrednich skutków prawnych, natomiast skutki takie miała rodzić decyzja administracyjna, którą organ winien wydać po przyjęciu przez nią propozycji pracy. Zdaniem Skarżącej winna to być decyzja o zwolnieniu jej ze służby. Końcowo oświadczyła, iż jej intencją nie jest zwolnienie ze służby samo w sobie, a chęć poddania takiej decyzji organu kontroli, bowiem zwolnienie to kwestionuje w całości.

Postanowieniem z dnia [...] czerwca 2018 r. o numerze [...], Dyrektor Izby – opierając się na przepisie art. 61a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 2096 ze zm.; zwanej dalej: "k.p.a.") – odmówił wszczęcia postępowania w sprawie wydania decyzji administracyjnej w przedmiocie zwolnienia Skarżącej ze służby w Służbie Celno-Skarbowej. W uzasadnieniu postanowienia organ przywołał regulacje zawarte w przepisach ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1948 ze zm.; zwanej dalej: "ustawą wprowadzającą"), ponosząc przy tym, iż stosunek służbowy Skarżącej przekształcił się w stosunek pracy, ze skutkiem od dnia 1 czerwca 2017 r. (art. 171 ust. 1 pkt 2). Organ wyjaśnił jednocześnie, iż ustawodawca przewidział formę decyzji administracyjnej jedynie dla sytuacji przyjęcia propozycji pełnienia służby w Służbie Celno-Skarbowej (art. 169 ust. 4). W ocenie Dyrektora Izby, przepisy ustawy wprowadzającej nie umożliwiają weryfikacji w trybie administracyjnym i sądowoadministracyjnym kwestii zasadności złożenia funkcjonariuszowi propozycji pracy. Szczegółowej klasyfikacji w tym przedmiocie ustawodawca dokonał jedynie w przypadku propozycji określającej nowe warunki pełnienia służby. W konsekwencji organ uznał, iż w sprawie z wniosku Skarżącej zachodziła przeszkoda w prowadzeniu ewentualnego postępowania administracyjnego w postaci braku prawnej możliwości zakończenia postępowania poprzez wydanie decyzji administracyjnej, co skutkowało koniecznością odmowy jego wszczęcia.

Pismem z dnia [...] lipca 2018 r. Skarżąca wywiodła zażalenie na postanowienie Dyrektora Izby, w którym podtrzymała argumentację przedstawioną uprzednio we wniosku. Dodatkowo wskazała, iż przyjęcie przez nią propozycji zatrudnienia w dniu [...] maja 2017 r. nastąpiło w warunkach "przymusu życiowo-ekonomicznego" i pod wpływem "swoistego szantażu prawnego", natomiast nie zastosowano wobec niej kryteriów wskazanych w ustawie wprowadzającej. Końcowo wskazała, iż została pozbawiona prawa do skontrolowania jej "zwolnienia" ze służby, a tym samym prawa do sądu, co w jej ocenie, stanowi naruszenie zasady równości wobec prawa.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia [...] sierpnia 2018 r., Szef KAS utrzymał w mocy postanowienie Dyrektora Izby z dnia [...]czerwca 2018 r., podtrzymując w całości argumentację zaprezentowaną w tym postanowieniu. W ocenie organu, w sprawie zachodzi "inna uzasadniona przyczyna" polegająca na niemożności wszczęcia postępowania z uwagi na brak materialnoprawnej podstawy rozpatrzenia żądania Skarżącej w trybie administracyjnym. Szef KAS wyjaśnił przy tym, iż w przypadku przyjęcia przez funkcjonariusza propozycji zatrudnienia nie dochodzi do jego zwolnienia ze służby, a co za tym idzie nie jest uruchamiane postępowanie administracyjne w tym przedmiocie, podlegające kontroli instancyjnej, a następnie sądowoadministracyjnej. Organ odwoławczy uznał za niezasadne zarzuty naruszenia art. 2, 7, 32 ust. 1 oraz art. 60 i 78 Konstytucji RP podnosząc przy tym, iż żaden z przepisów ustawy wprowadzającej nie był badany ani zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny, co oznacza, że ustawa ta obowiązuje w całości i ma zastosowanie w rozpatrywanej sprawie.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na postanowienie Szefa KAS z dnia [...] sierpnia 2018 r. Skarżąca wniosła o jego uchylenie, jak również o uchylenie poprzedzającego je postanowienia Dyrektora Izby, zarzucając naruszenie:

1) art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 144 w zw. z art. 61a § 1 k.p.a. poprzez błędne zastosowanie wyrażające się w tym, że Szef KAS niezasadnie przyjął (w ślad za Dyrektorem Izby), że w sprawie zachodzą "inne uzasadnione przyczyny" dla których postępowanie nie może być wszczęte (wyrażające się rzekomo w tym, iż decyzje administracyjne o zwolnieniu ze służby, w przypadku osób znajdujących się w takim stanie faktycznym jak ja, nie powinny być w ogóle wydawane z uwagi na brak stosownych podstaw prawnych) w sytuacji, gdy taki pogląd prawny jest błędny i w sprawie powinna być wydana decyzja administracyjna o zwolnieniu ze służby;

2) art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1 oraz art. 60, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji RP poprzez fakt nierównego traktowania Skarżącej wyrażający się w tym, iż wbrew przytoczonym przepisom Szef KAS podtrzymuje niewydanie decyzji o zwolnieniu ze służby (choć to jego obowiązek prawny) i tym samym pozbawia Skarżącą prawa do jakiejkolwiek kontroli prawnej tej decyzji oraz stosuje niejasne i nieobiektywne zasady zwolnień z administracji publicznej (choć powinien panować tu pełen obiektywizm i pełna przejrzystość), a te okoliczności z kolei pokazują na dyskryminację Skarżącej.

Rozwijając powyższe zarzuty Skarżąca podniosła, iż "była" w statusie administracyjnoprawnym i pozbawienie jej tego statusu należy uznawać za zwolnienie ze służby, niezależnie od nazewnictwa przyjętego w ustawie. Jej zdaniem, w sprawie doszło do zwolnienia wbrew przepisom art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej, albowiem pozbawiono ją statusu funkcjonariusza, wbrew przesłankom ustawowym. Skarżąca dodała, iż stanowiło to naruszenie jej praw, co ma zamiar wykazać w procesie sądowym.

W odpowiedzi na skargę Szef KAS wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.; zwanej dalej: "p.p.s.a."), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Oznacza to, iż zadaniem wojewódzkiego sądu administracyjnego jest zbadanie legalności zaskarżonego aktu pod względem jego zgodności z prawem, to znaczy ustalenie czy organy orzekające w sprawie prawidłowo zinterpretowały i zastosowały przepisy prawa w odniesieniu do właściwie ustalonego stanu faktycznego. W przypadku stwierdzenia, iż w sprawie naruszono przepisy – czy to prawa materialnego, czy też postępowania – sąd uchyla zaskarżony akt i zwraca sprawę do postępowania przed organem administracyjnym, właściwym do jej rozstrzygnięcia. Natomiast w żadnym razie sąd nie jest władny by samodzielnie rozstrzygnąć indywidualną sprawę w zastępstwie organu administracyjnego.

Kontrolując sprawę w ramach wskazanych wyżej kompetencji, Sąd uznał, iż skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 165 ust. 3 ustawy wprowadzającej, pracownicy zatrudnieni w izbach celnych oraz urzędach kontroli skarbowej oraz funkcjonariusze celni pełniący służbę w izbach celnych albo w komórkach urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych stali się z dniem wejścia w życie tej ustawy, odpowiednio pracownikami zatrudnionymi w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej albo funkcjonariuszami Służby Celno-Skarbowej, pełniącymi służbę w jednostkach KAS i zachowali ciągłość pracy i służby. Jednocześnie, w myśl z art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej, dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, dyrektor izby administracji skarbowej oraz dyrektor Krajowej Szkoły Skarbowości składali odpowiednio pracownikom oraz funkcjonariuszom, w terminie do dnia 31 maja 2017 r., pisemne propozycje określające nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby, która uwzględnia posiadane kwalifikacje i przebieg dotychczasowej pracy lub służby, a także dotychczasowe miejsce zamieszkania. Zgodnie z art. 170 ust. 1 ustawy wprowadzającej, stosunki pracy osób zatrudnionych w jednostkach KAS, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 2, 3 i 6 ustawy, o której mowa w art. 1, oraz stosunki służbowe osób pełniących służbę w jednostkach KAS, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1, 2, 3 i 6 ustawy, o której mowa w art. 1, wygasały: 1) z dniem 31 sierpnia 2017 r., jeżeli osoby te w terminie do dnia 31 maja 2017 r., nie otrzymały pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby; 2) po upływie 3 miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik albo funkcjonariusz złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby, jednak nie później niż dnia 31 sierpnia 2017 r. Stosownie do przepisu art. 170 ust. 2 ustawy wprowadzającej, pracownik albo funkcjonariusz, któremu przedstawiono propozycję zatrudnienia albo pełnienia służby, składał w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania oświadczenie o przyjęciu albo odmowie przyjęcia propozycji. Niezłożenie oświadczenia w tym terminie było równoznaczne z odmową przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby. Jednocześnie przepis art. 170 ust. 3 ustawy wprowadzającej nakazywał, by w przypadkach, o których mowa w ust. 1 tego przepisu, wygaśnięcie stosunku służbowego funkcjonariusza traktować jak zwolnienie ze służby (ust. 3). Natomiast w myśl art. 171 ust. 1 pkt 2 ustawy wprowadzającej, w przypadku przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby, z dniem określonym w propozycji, dotychczasowy stosunek służby w służbie przygotowawczej albo stałej przekształca się odpowiednio w stosunek pracy albo służby w Służbie Celno-Skarbowej, odpowiednio na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony albo określony, mianowania do służby przygotowawczej albo służby stałej.

Sąd stwierdza w pierwszej kolejności, iż stan faktyczny sprawy nie jest sporny. Skarżąca otrzymał w dniu [...] maja 2017 r. pisemną propozycję określającą nowe warunki zatrudnienia, którą przyjęła w dniu [...] maja 2017 r. W konsekwencji, stosownie do przepisu art. 171 ust. 1 pkt 2) ustawy wprowadzającej, jej stosunek służbowy przekształcił się w stosunek pracy, na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Następnie wystąpiła z wnioskiem z dnia [...] maja 2018 r. o wydanie decyzji administracyjnej, która w jej ocenie miałaby być decyzją o zwolnieniu jej ze służby w Służbie Celno-Skarbowej. Zdaniem Dyrektora Izby i Szefa KAS, z uwagi na brak podstaw do wydania w przedmiotowym stanie faktycznym decyzji administracyjnej, należało odmówić wszczęcia postępowania administracyjnego, co znalazło swój ostateczny wyraz w zaskarżonym postanowieniu.

Przedmiot sporu w niniejszej sprawie sprowadza się zatem do ustalenia czy przyjęcie przez Skarżącą propozycji zatrudnienia, w następstwie której jej stosunek służbowy uległ przekształceniu w stosunek pracy, nie wymagało wydania jakiegokolwiek aktu o charakterze administracyjnym, jak twierdzą działające w sprawie organy, czy też jak wywodzi Skarżąca, organ winien wydać decyzję administracyjną o zwolnieniu jej ze służby.

Przed wyłożeniem motywów podjętego rozstrzygnięcia koniecznym – w ocenie Sądu – jest przypomnienie dotychczasowego stanowiska doktryny i orzecznictwa w zakresie charakteru i trwałości stosunku służbowego funkcjonariuszy.

Trybunał Konstytucyjny w swoich orzeczeniach wyraźnie rozróżnił sytuację pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oraz sytuację funkcjonariuszy publicznych, mianowanych do służby i pełniących ją na zasadzie administracyjnoprawnego stosunku mianowania. Zasadnicza różnica polega na tym, iż ustawodawcy została przyznana o wiele szersza swoboda kształtowania stosunku pracy niż stosunku służbowego funkcjonariuszy. Powodem tej różnicy jest to, że funkcjonariusze pełnią służbę na podstawie stosunku administracyjnoprawnego, który cechuje się służbowym podporządkowaniem oraz niezbędną w służbie dyspozycyjnością funkcjonariusza. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazuje się, iż jest to stosunek, w którym organ jednostronnie i władczo kształtuje sytuację prawną funkcjonariusza (por. wyroki NSA: z dnia 12 marca 2002 r. o sygn. akt II SA 2154/01; z dnia 1 lipca 2011 r. o sygn. akt I OSK 199/11). W konsekwencji powyższej okoliczności, zarówno akt mianowania do służby, jak i akt zwalniający ze służby należą do kategorii decyzji administracyjnej (por. T. Kuczyński, Właściwość sądu administracyjnego w sprawach stosunków służbowych, Wrocław 2000, s. 17).

Już w wyroku z dnia 9 czerwca 1998 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził nie tylko to, że ustawa musi ustanowić obiektywne kryteria doboru kandydatów do służby oraz uregulować zasady i procedurę ich rekrutacji, ale również i to, że ustawa powinna określić kryteria zwalniania ze służby oraz procedurę podejmowania decyzji w tym zakresie, tak aby wykluczyć wszelką dowolność działania władz publicznych. W ocenie Trybunału, konieczne jest także stworzenie odpowiednich gwarancji praworządności decyzji dotyczących zwolnienia ze służby (vide: wyrok TK z dnia 9 czerwca 1998 r. o sygn. akt K 28/97, OTK ZU nr 4/1998, poz. 50).

Z kolei w wyroku z dnia 20 kwietnia 2004 r. o sygn. akt K 45/02 Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał, iż szczególne gwarancje stabilności stosunku służbowego funkcjonariuszy idą znacznie dalej aniżeli stabilizacja stosunku pracy, co wynika z treści art. 60 Konstytucji RP. Zdaniem Trybunału, tylko prawo formułujące w sposób precyzyjnie określony warunki zwolnienia ze służby, dają pełną ochronę indywidualnym prawom funkcjonariusza i chronią go przed arbitralnymi decyzjami przełożonych oraz stanowią gwarancję polityczną neutralności i stabilności danej formacji mundurowej, w której funkcjonariusz służy.

Trybunał Konstytucyjny podkreślał także, iż art. 60 Konstytucji RP nie zabezpiecza funkcjonariuszom pozostawania w służbie niezależnie od wszelkich okoliczności, jednakże wyposaża ich w prawo pozostawania w tej służbie na zasadach jednakowo określonych dla wszystkich. Dlatego zwolnienie ze służby musi być poddane procesowi weryfikacji, który nie byłby możliwy do przeprowadzenia bez przyjęcia poddającej się administracyjnej, jak i sądowej kontroli formy zakończenia stosunku służbowego (vide: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 stycznia 2014 r. o sygn. K. 51/12).

Jako mocno ugruntowane w literaturze, jak i w orzecznictwie uznać należy stanowisko kwalifikujące sprawy przekształceń stosunku służbowego, jak również jego zakończania, do kategorii takich spraw administracyjnych, które winny być załatwiane przez właściwy organ administracji w formie aktu administracyjnego, a więc aktu o charakterze zewnętrznym, władczo rozstrzygającym o prawach i obowiązkach określonego funkcjonariusza (por. wyrok NSA z dnia 3 stycznia 2014 r. o sygn. I OSK 2489/12; T. Kuczyński, Właściwość sądu administracyjnego w sprawach stosunków służbowych, Wrocław 2000 r., s. 157 i nast.). Zewnętrzny charakter tych aktów, skutkujący istotnymi zmianami czy nawet zakończeniem stosunku służbowego, nie pozwala bowiem na traktowanie ich jako działań realizujących uprawnienia podległości służbowej, jakimi dysponuje przełożony względem podwładnego.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, jakkolwiek ustawa wprowadzająca posługuje się określeniem "przekształcenia" stosunku służbowego w zatrudnienie, to nie może to oznaczać – na gruncie podniesionych wyżej twierdzeń dotyczących jego charakteru – iż owo przekształcenie nie wiąże się w pierwszej kolejności z przerwaniem stosunku służbowego funkcjonariusza. Jeżeli coś zostaje bowiem przekształcone, to przestaje być jednym, a staje się drugim. Na gruncie niniejszej sprawy to proste stwierdzenie nabiera istotnego znaczenia, z uwagi na z goła odmienny charakter przekształcanego mocą ustawy wprowadzającej "stosunku służbowego" od "stosunku pracy". Skoro bowiem temu pierwszemu przypisuje się ważną funkcję ustrojową, a nadto wskazuje się na konieczność zachowania jego apolityczności, to jego przekształcenie w stosunek o innym charakterze niż służbowy, nie może nastąpić – w ocenie Sądu – z pominięciem konstytucyjnych gwarancji dotyczących jego ustania (przerwania). Innymi słowy rzecz ujmując, stosunek służbowy przekształcony na mocy ustawy wprowadzającej, należy traktować odpowiednio jak stosunek, który wygasł, z tym jednakże efektem in fine, że funkcjonariusz staje się zatrudnionym pracownikiem bez konieczności inicjowania nowego stosunku pracy.

W podobny sposób wypowiedział się również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, który w uzasadnieniu do wyroku z dnia 20 grudnia 2017 r. o sygn. akt III SAB/Gd 189/17 podniósł, iż na treść pojęcia "przekształcenie stosunku służbowego w stosunek pracy" składają się dwa odrębne, choć związane z sobą czasowo i przyczynowo zdarzenia prawne: po pierwsze wygaśnięcie stosunku służbowego funkcjonariusza, a po drugie nawiązanie stosunku pracy. Należy przy tym podkreślić, że charakter prawny tych zdarzeń wiąże się z odrębnymi sferami prawnymi. Wygaśnięcie stosunku służbowego dotyczy sfery prawa administracyjnego. Nawiązanie stosunku pracy dotyczy z kolei sfery prawa cywilnego – prawa pracy. Stanowisko to zostało zaaprobowane w licznych orzeczeniach wojewódzkich sądów administracyjnych, m. in.: w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 1 marca 2018 r. o sygn. akt II SAB/Po 210/17; wyroku WSA w Bydgoszczy z dnia 4 września 2018 r. o sygn. akt II SAB/Bd 16/18 (orzeczenia sądów administracyjnych są dostępne w internetowej bazie orzeczeń pod adresem: http://orzeczenia.nsa.gov.pl) i jest podzielane przez Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu stanowisko przeciwne, wyrażające się w przekonaniu, że stosunek służbowy funkcjonariusza nie wygasł, lecz został jedynie przekształcony w zatrudnienie jest w istocie rzeczy iluzoryczne. Należy podkreślić bowiem, iż otrzymanie przez funkcjonariusza wyłącznie propozycji zatrudnienia jest w rzeczywistości aktem zwalniającym go ze służby, bowiem niezależnie od tego, czy przyjmie on tę propozycję (i zostanie pracownikiem na umowę o pracę) czy też nie, skutek tego jest jeden – przestanie on być funkcjonariuszem. W konsekwencji, skutkiem przyjęcia przez funkcjonariusza propozycji zatrudnienia (wobec braku propozycji służby), jest utrata przymiotu bycia funkcjonariuszem oraz zniesienie podstawy jego dotychczasowego stosunku w znaczeniu formalno-prawnym.

Skoro zatem przepisy regulujące kwestie związane z ustaniem stosunku służbowego funkcjonariuszy przewidują dwie zasadnicze jego formy w postaci: (1) zwolnienia ze służby, bądź (2) wygaśnięcia stosunku służbowego, to odnieść należy się do stanowiska zajętego przez Naczelny Sąd Administracyjny w zakresie wykładni przepisów ustawy wprowadzającej, w tym przepisu art. 170 ust. 3 tej ustawy. Sąd ten wskazał w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 10 kwietnia 2018 r. o sygn. akt I OSK 2768/17, iż traktowanie wygaśnięcia stosunku służbowego jak zwolnienia ze służby łączy się z obowiązkiem organu wydania decyzji stwierdzającej skutek zaistniały w związku z brakiem propozycji (lub odmową jej przyjęcia) i upływem czasu, czyli skutek wygaśnięcia. Konieczność wydania takiej decyzji jest konsekwencją traktowania wygaśnięcia w trybie przepisów wprowadzających jak zwolnienia i zasady decyzyjnego rozstrzygania o treści i bycie stosunku służbowego. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał ponadto, iż zgodnie z art. 276 ust. 2 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 508; zwanej dalej: "ustawą o KAS"), w przypadku wydania decyzji o zwolnieniu ze służby, funkcjonariusz może, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, złożyć odwołanie do Szefa KAS. Skoro zatem ustawodawca przewiduje dla zwolnienia funkcjonariusza formę decyzji administracyjnej, a wygaśnięcie stosunku służbowego nakazuje traktować jak zwolnienie za służby, to uznać należy, że pomimo braku jednoznacznej regulacji nakazującej wydanie decyzji stwierdzającej wygaśnięcie stosunku służbowego, obowiązek wydania takiej decyzji obciąża organ, bowiem tylko wydanie takiej decyzji gwarantuje prawo do sądu funkcjonariuszowi, któremu nie złożono propozycji zatrudnienia lub kontynuowania służby (por. także postanowienie NSA z dnia 13 września 2018 r. o sygn. akt I OSK 896/18; wyrok WSA w Gdańsku z dnia 9 listopada 2017 r. o sygn. akt III SAB/Gd 31/17; wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 7 marca 2018 r. o sygn. akt II SAB/Rz 77/17).

Nie bez znaczenia dla zapadłego w sprawie orzeczenia były również podniesione przez Skarżącą zarzuty natury konstytucyjnej.

Zgodnie bowiem z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP wynika natomiast, iż ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Utrwalone orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego zapadłe na tle powyższych regulacji konstytucyjnych wyraźnie formułuje elementy prawa do sądu, wśród których wymienia się: (1) prawo dostępu do sądu, to jest prawo do uruchomienia procedury przed sądem – organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym, niezawisłym), (2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności, (3) prawo do wyroku sądowego, to jest prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd (zob. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 9 czerwca 1998 r. o sygn. akt K 28/97, opubl. OTK 1998/4/50; z dnia 16 marca 1999 r. o sygn. akt SK 19/98, opub. OTK ZU 1999/3/36; z dnia 27 maja 2008 r. o SK 57/06, opubl. OTK-A 2008/4/63), (4) prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 r. o sygn. akt SK 7/06, opubl. OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 108).

W uzasadnieniu do wyroku z dnia 9 czerwca 1998 r. o sygn. akt K 28/97 Trybunał Konstytucyjny podniósł, iż prawo do sądu oznacza dla ustawodawcy obowiązek ustanowienia regulacji prawnej, która zapewni rozpatrzenie sprawy przez sąd, na żądanie zainteresowanego. Do legislatywy należy określenie sądu, który uważa za najbardziej adekwatny do rozpoznawania danego rodzaju spraw.

Na gruncie powołanego już wyżej art. 60 Konstytucji RP, Trybunał Konstytucyjny stwierdził w uzasadnieniu do wyroku z dnia 10 maja 2000 r. o sygn. akt K 21/99, iż celem regulacji konstytucyjnej z art. 60 Konstytucji RP jest zagwarantowanie każdemu, kto spełnia dwa wskazane w nim kryteria (obywatelstwa polskiego i pełni praw publicznych), że będzie traktowany na jednakowych zasadach, a więc z uwzględnieniem tej samej procedury czy ogólniej tych samych reguł postępowania kwalifikacyjnego. Dobrem chronionym według art. 60 Konstytucji RP jest przejrzystość i jawność reguł określających wymagania związane z objęciem służby publiczne.

Zdaniem Sądu, w realiach niniejszej sprawy nie można zaakceptować sytuacji, w której Skarżąca zostaje pozbawiona możliwości poznania powodów niezłożenia jej propozycji dalszej służby oraz poddania takiej decyzji organu kontroli instancyjnej i sądowej. Skoro bowiem sama propozycja nie zawiera żadnego uzasadnienia, a co więcej – zgodnie z ugruntowanym już stanowiskiem sądów administracyjnym – nie stanowi aktu o charakterze administracyjnoprawnym i nie podlega kontroli sądowoadministracyjnej, to brak władczego aktu o charakterze administracyjnym, który podlegałby omawianej kontroli oznaczałby w istocie naruszenie jej konstytucyjnych praw, jak prawo do sądu i prawo równego dostępu do służby publicznej.

W powyższym zakresie przywołać należy pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w przywołanym już postanowieniu z dnia 10 kwietnia 2018 r. o sygn. akt I OSK 2768/17, zgodnie z którym, za rażąco niesprawiedliwe, naruszające gwarancje konstytucyjne określone w art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP należałoby uznać brak objęcia ochroną sądową wyłącznie tych funkcjonariuszy, którym z niewiadomych dla nich przyczyn ustawodawca wygasza stosunki służbowe nie obligując określonego organu do wydania aktu indywidualnego odnoszącego się do wygaśnięcia tych stosunków.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, powyższy pogląd, jakkolwiek wypowiedziany na gruncie sytuacji funkcjonariuszy, którym nie zaproponowano dalszej służby ani zatrudnienia, należy uznać za aktualny również w niniejszej sprawie, w zakresie odnoszącym się do milczącego wygaszenia stosunku służbowego. Jak to bowiem uzasadnił Naczelny Sąd Administracyjny, reforma danej służby nie może usprawiedliwiać różnicowania ochrony stosunku służbowego funkcjonariuszy. Nie trzeba przy tym przekonywać, iż decyzja stwierdzająca wygaśnięcie stosunku równoznaczna z decyzją o zwolnieniu ze służby, dzięki istnieniu przepisów o kontroli instancyjnej i sądowoadministracyjnej, zapewnia najlepsze możliwe gwarancje zachowania konstytucyjnej zasady równego dostępu do służby publicznej (art. 60 Konstytucji RP), jak również prawa do sądu (art. 45 i art. 175 Konstytucji RP). Zwolnienie funkcjonariusza wyłącznie w drodze milczenia organu bez jednoczesnego wyposażenia go w prawo do ochrony przysługujących mu uprawnień do pozostawania w służbie publicznej, oznaczałoby złamanie wypracowanych dotychczas zasad w zakresie kontroli podstaw zachwiania stabilności stosunku służbowego.

Przechodząc zatem do oceny wydanych w sprawie postanowień, Sąd uznał, iż nie mogą się one ostać w porządku prawnym.

Zgodnie z art. 61a § 1 k.p.a., gdy żądanie zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, iż "inne przyczyny" oznaczają okoliczności, które jasno wskazują na przeszkodę do wszczęcia postępowania. Muszą być one zatem oczywiste, dostrzegalne na "pierwszy rzut oka", obiektywne, a ich ustalenie i wskazanie nie wymaga prowadzenia postępowania wyjaśniającego ze strony organu. Za okoliczność taką przyjmuje się m.in. sytuację, w której sprawa nie podlega załatwieniu w formie decyzji administracyjnej, gdyż brak przepisu stanowiącego podstawę materialnoprawną do wydania decyzji (W. Chróścielewski, Zmiany w zakresie przepisów..., s. 9). Tym samym, gdy brak jest podstaw prawnych do wydania decyzji załatwiającej wniesione żądanie, organ zobowiązany jest do odmowy wszczęcia postępowania administracyjnego.

Wobec tego, iż Sąd nie podzielił stanowiska organów w zakresie braku możliwości wydania decyzji administracyjnej w przedmiocie stosunku służbowego Skarżącej – co zostało wyżej szczegółowo wyjaśnione – przyjąć w konsekwencji należało, iż działające w sprawie organy naruszyły art. 61a § 1 k.p.a., odmawiając wszczęcia postępowania administracyjnego w niniejszej sprawie.

Rozpoznając ponownie sprawę Dyrektor Izby będzie zobowiązany wydać decyzję administracyjną dotyczącą stosunku służbowego Skarżącej. W decyzji tej organ winien przy tym, analogicznie jak w przypadku zwolnienia, nie tylko przywołać określone fakty uzasadniające wygaśnięcie stosunku służbowego, ale także wyjaśnić i uzasadnić w nawiązaniu do ustawowych kryteriów wskazanych w art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej, dlaczego złożona Skarżącej propozycja uwzględniała – w ocenie organu – posiadane kwalifikacje oraz przebieg dotychczasowej służby. Uzasadnienie w tym zakresie winno mieścić się w ramach uznania administracyjnego oraz realizować w szczególności zasadę zaufania do władzy publicznej (art. 8 k.p.a.) i zasadę przekonywania (art. 11 k.p.a.).

Końcowo podnieść należy, iż Sąd w żadnej mierze nie oceniał tego, czy odczucia Skarżącej o krzywdzącym charakterze przedstawionej jej propozycji, były zasadne. Podnoszone w tym względzie racje nie poddają się na obecnym etapie kontroli sądowoadministracyjnej, bowiem odnoszą się one do materii, którą organ winien zawrzeć w decyzji dotyczącej stosunku służbowego Skarżącej. Z oczywistych względów decyzja taka będzie decyzją o charakterze uznaniowym, jakkolwiek nie dowolnym. Jak to bowiem wyżej wskazano, jej ramy wyznacza art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej.

Z wyłożonych względów, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżone postanowienie oraz utrzymane nim w mocy postanowienie Dyrektora Izby na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) w zw. z art. 135 p.p.s.a., o czym orzekł, w sentencji wyroku. Sąd rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym, stosownie do art. 119 pkt 4 p.p.s.a.