Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Sam fakt, że do opuszczenia lokalu przez osobę zameldowaną w nim na pobyt stały doszło bezpośrednio w związku z aresztowaniem i rozpoczęciem odbywania kary pozbawienia wolności nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że opuszczenie lokalu przez tę osobę ma charakter dobrowolny i trwały, jeżeli następnie w okresie ponadtrzyletniej przerwy w odbywaniu kary, osoba zameldowana do tego lokalu nie powróciła. Takie zachowanie może być bowiem poczytane za przejaw braku woli stałego przebywania w danym lokalu, czyli dorozumianą rezygnację z przebywania w nim.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Bożena Popowska Sędziowie WSA Ewa Kręcichwost-Durchowska WSA Tomasz Grossmann (spr.) Protokolant st. sekr. sąd. Joanna Andrzejak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 stycznia 2011 r. sprawy ze skargi P.P. na decyzję Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] sierpnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie wymeldowania 1. oddala skargę 2. zasądza na rzecz radcy prawnego P. P. od Skarbu Państwa (Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu) wynagrodzenie w kwocie 240 (dwieście czterdzieści) złotych podwyższone o kwotę 55,20 (pięćdziesiąt pięć 20/100) złotych stawki podatków od towarów i usług przewidzianej dla tego rodzaju czynności – łącznie 295,20 (dwieście dziewięćdziesiąt pięć 20/100) złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Na skutek pisma z dnia [...] kwietnia 2010 r. zarządcy nieruchomości przy ul. [...], J. S., Prezydent [...] wszczął z urzędu w dniu [...] kwietnia 2010 r. postępowanie administracyjne w sprawie wymeldowania P. P. z pobytu stałego z lokalu [...]. W uzasadnieniu swego pisma inicjatorka postępowania podała, że wymieniony utracił tytuł prawny do przedmiotowego lokalu z dniem [...] stycznia 2010 r., obecnie przebywa w Zakładzie Karnym w [...], a lokal został przejęty przez zarządcę.

Decyzją z dnia [...] czerwca 2010 r. Nr [...] Prezydent Miasta orzekł o wymeldowaniu P. P. z pobytu stałego z przedmiotowego lokalu w trybie art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 z późn. zm.; dalej: "ustawa o ewidencji ludności", w skrócie "u.e.l."). W uzasadnieniu podano, iż w toku postępowania ustalono, że wyczerpane zostały przesłanki zawarte w art. 15 ust. 2 u.e.l. - a mianowicie: opuszczenie miejsca pobytu stałego (co najmniej od października 2007 r.) oraz niedopełnienie obowiązku wymeldowania się - uzasadniające podjęcie decyzji o wymeldowaniu wymienionego z pobytu stałego.

W odwołaniu P. P. podał m.in., że do dnia [...] listopada 2006 r., kiedy go aresztowano, przebywał w przedmiotowym lokalu, co mogą potwierdzić wskazani przezeń świadkowie-sąsiedzi (ciocia i kuzynki). Stwierdził też, że kilkakrotnie kontaktował się pisemnie z właścicielem w kwestii najmu, lecz nigdy nie otrzymał odpowiedzi. Pracował dorywczo, dlatego nie opłacał czynszu. Jeszcze przed odbyciem kary malował mieszkanie i chciał zrobić remont kapitalny. W odwołaniu zwrócił się ponadto z prośbą o lokal zastępczy.

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2010 r. Nr [...] Wojewoda Wielkopolski utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. W uzasadnieniu stwierdził, iż podziela ustalenia wynikające z postępowania dowodowego przeprowadzonego przez organ I instancji oraz jego wnioski prawne. W szczególności podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie okolicznością istotną dla rozstrzygnięcia było jedynie to, czy doszło do opuszczenia przez P. P. przedmiotowego lokalu. W ocenie organu odwoławczego zebrany materiał dowodowy potwierdza, że zainteresowany opuścił przedmiotowy lokal przed rozpoczęciem odbywania kary pozbawienia wolności. Nie został on z tego lokalu aresztowany (w dniu [...] lutego 2010 r.), gdyż już w nim nie przebywał od 3 lat. Wojewoda podkreślił, że w odwołaniu zainteresowany sam potwierdził, że w spornym lokalu mieszkał do dnia [...] listopada 2006 r. Tymczasem, jak wynika z informacji uzyskanej z Krajowego Rejestru Karnego, w okresie pomiędzy [...] grudnia 2006 r. a [...] lutego 2010 r. P. P. nie przebywał w Zakładzie Karnym, a bezsporne jest, że w tym czasie nie przebywał również w przedmiotowym lokalu.

W skardze na powyższą decyzję P. P. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji jako naruszającej prawo. Podkreślił, iż nie przebywa w lokalu przy ul. [...] od dnia [...] listopada 2006 r., tj. od czasu, kiedy zaczął odbywać karę pozbawienia wolności – co nie pozwala na przyjęcie, że opuszczenie przezeń lokalu miało charakter dobrowolny.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda wniósł o jej oddalenie, powtarzając argumentację przytoczoną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sądy administracyjne, kierując się kryterium legalności, dokonują zatem oceny zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. W myśl art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, Nr 1270 z późn. zm.; dalej w skrócie "p.p.s.a."), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. Oznacza to, że bierze pod uwagę wszelkie naruszenia prawa, a także wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, niezależnie od żądań i wniosków podniesionych w skardze.

W toku tak rozumianej kontroli Sąd nie dopatrzył się naruszeń prawa materialnego ani przepisów postępowania, które uzasadniałyby uchylenie lub stwierdzenie nieważności (względnie stwierdzenie wydania z naruszeniem prawa) zaskarżonej decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 p.p.s.a.

W szczególności, w ocenie Sądu, nie stanowiło naruszenia przepisów postępowania, mogącego mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nieprzeprowadzenie przez organ II instancji dowodu ze świadków wskazanych w odwołaniu, bez podania uzasadnienia. Jak bowiem wynika z treści odwołania, osoby te miały jedynie potwierdzić fakt przebywania przez skarżącego w przedmiotowym lokalu do dnia [...] listopada 2006 r., która to okoliczność nie była przez organ kwestionowana. Sąd podziela przy tym ustalenia faktyczne organów administracji poczynione w sprawie, uznając je za niewadliwe i znajdujące potwierdzenie w prawidłowo zebranym materiale dowodowym.

Przechodząc do oceny zaskarżonej decyzji przez pryzmat przepisów prawa materialnego należy podkreślić, że zgodnie z art. 1 ust. 2 u.e.l., ewidencja ludności polega na rejestracji danych o miejscu pobytu osób, o urodzeniach, dotyczących obowiązku wojskowego, danych o zmianach stanu cywilnego, obywatelstwa, imion i nazwisk oraz o zgonach. W myśl art. 6 ust. 1 u.e.l. pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania. Osoba, która przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia przybycia (art. 10 ust. 1 u.e.l.). Organ gminy prowadzący ewidencję ludności dokonuje zameldowania lub wymeldowania na podstawie zgłoszenia - przez zarejestrowanie danych dotyczących osoby i miejsca jej pobytu, jak również innych zdarzeń objętych obowiązkiem meldunkowym. Jeżeli zgłoszone dane budzą wątpliwości, o dokonaniu zameldowania lub wymeldowania rozstrzyga właściwy organ gminy w drodze decyzji administracyjnej (art. 47 ust. 1 i 2 u.e.l.). Osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad trzy miesiące, jest obowiązana wymeldować się najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca (art. 15 ust. 1 u.e.l.). Z kolei stosownie do art. 15 ust. 2 u.e.l., organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się.

Z przytoczonej regulacji wynika, iż zarówno zameldowanie, jak i wymeldowanie stanowi jedynie potwierdzenie określonego faktu. Na wyłącznie ewidencyjny charakter obowiązku meldunkowego wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 27 maja 2002 r., sygn. akt K 20/01 (OTK-A 2002/3/34), w uzasadnieniu którego stwierdził, że ewidencja ludności służy zbieraniu informacji w zakresie danych o miejscu zamieszkania i pobytu osób, a więc rejestracji stanu faktycznego, a nie stanu prawnego. Nie jest ona formą kontroli nad legalnością zamieszkania i pobytu. Dalej Trybunał wyjaśnił, iż obowiązek meldunkowy służy prawidłowemu wykonywaniu przez organy władzy publicznej ich funkcji. Posiadanie informacji o miejscu zamieszkania i pobytu umożliwia racjonalizację szeregu działań należących do zadań państwa i samorządu terytorialnego. Celem obowiązku meldunkowego jest bowiem zapewnienie prawidłowego funkcjonowania ewidencji ludności.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że ewidencja ludności służąca rejestrowaniu pobytu ma charakter wyłącznie porządkowy, co oznacza, że zameldowanie, jak i wymeldowanie nie jest związane z rozstrzyganiem uprawnień do lokalu, ani tym samym prawa do przebywania w nim. Jedynie stwierdzenie faktu przebywania w lokalu powinno być kryterium rozstrzygającym o zameldowaniu, natomiast podstawę do wymeldowania stanowi ustalenie przez właściwy organ faktu opuszczenia lokalu.

Z ustaleń dokonanych przez organy orzekające w sprawie wynika, że skarżący nie przebywa w spornym lokalu od ponad 3 lat. Skarżący potwierdził zresztą ten fakt w swym odwołaniu wskazując, iż opuszczenie przez niego lokalu [...]nastąpiło w dniu [...] listopada 2006 r. w związku z rozpoczęciem odbywania kary pozbawienia wolności. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika jednak, iż w okresie od dnia [...] grudnia 2006 r. do dnia[...] lutego 2010 r. skarżący w zakładzie karnym nie przebywał (vide: informacja o osobie z KRK - k. 12 akt adm.). Mimo to nie przebywał również w przedmiotowym lokalu – co skarżący przyznaje wskazując jako datę opuszczenia lokalu dzień [...] listopada 2006 r. Kwestionuje jedynie, iżby opuszczenie przezeń lokalu miało charakter dobrowolny.

W tym miejscu należy więc przywołać tezy z orzecznictwa sądów administracyjnych, pokazujące właściwe rozumienie przesłanki "dobrowolnego" opuszczeniu lokalu. Otóż, w myśl wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 września 2009 r. (II OSK 1396/08, LEX nr 597249): "Przymusowe opuszczenie lokalu przez osobę w nim zameldowaną nie może stanowić przesłanki wymeldowania jedynie wówczas, gdy było wynikiem bezprawnych działań innych osób, a nie wtedy, gdy osoba jest zmuszona opuścić lokal wskutek zawinionych przez nią zachowań." Z kolei w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 23 października 2008 r. (III SA/Lu 174/08; LEX nr 518467) podkreślono, iż: "Wymóg dobrowolności opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu stałego nie może być przyjmowany bezkrytycznie i automatycznie, ale oceniany według kryteriów obiektywnych. Nawet, jeśli osoba zameldowana na pobyt stały zostanie z lokalu usunięta wbrew jej woli, ale nie podejmuje żadnych kroków umożliwiających powrót do lokalu, faktycznie zaś mieszka i koncentruje swoje sprawy życiowe w innym lokalu, odmowa wymeldowania stałaby się utrzymywaniem fikcji, naruszającej sens i wiarygodność ewidencji ludności." Analogicznie należy przyjąć, że sam fakt, że do opuszczenia lokalu przez osobę zameldowaną w nim na pobyt stały doszło bezpośrednio w związku z aresztowaniem i rozpoczęciem odbywania kary pozbawienia wolności, nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że opuszczenie lokalu przez tę osobę ma charakter dobrowolny i trwały, jeżeli następnie w okresie ponadtrzyletniej przerwy w odbywaniu kary, osoba zameldowana do tego lokalu nie powróciła. Takie zachowanie może być bowiem poczytane za przejaw braku woli stałego przebywania w danym lokalu, czyli dorozumianą rezygnację z przebywania w nim. Skład orzekający w niniejszej sprawie podziela pogląd wyrażony w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 maja 2010 r. (II OSK 909/09, LEX nr 597950), że rezygnacja z przebywania w określonym lokalu może nastąpić w sposób wyraźny - poprzez złożenie oświadczenia woli, ale także w sposób domniemany - poprzez zachowanie, które nie wyraża woli stałego przebywania w miejscu, w którym dotychczas koncentrowały się sprawy życiowe danej osoby.

W konsekwencji, w świetle całokształtu okoliczności faktycznych sprawy, brak podstaw do uznania, że opuszczenie lokalu [...] nie było dobrowolne.

Mając wszystko to na uwadze stwierdzić należy, iż organy orzekające w sprawie dysponowały wystarczającym materiałem dowodowym, aby na jego podstawie stwierdzić spełnienie przesłanek określonych w art. 15 ust. 2 u.e.l. do wymeldowania skarżącego z dotychczasowego miejsca pobytu stałego i wobec nie przebywania skarżącego w miejscu, w którym był dotychczas zameldowany na pobyt stały, usunąć niezgodność rejestrową w ewidencji ludności z zaistniałym stanem faktycznym. Utrzymywanie miejsca zameldowania skarżącego w ewidencji ludności, niezgodnego z miejscem faktycznego pobytu poza spornym lokalem, stanowiłoby naruszenie art. 1 ust. 2 i art. 9 ust. 2b u.e.l., podważając ustawowy cel tej ewidencji. Doprowadzeniu stanu ewidencyjnego do nakazanej przez ustawodawcę zgodności ze stanem faktycznym służy właśnie wymeldowanie.

W związku z powyższym, na podstawie art. 151 p.p.s.a. orzeczono jak w pkt 1 sentencji. O wynagrodzeniu pełnomocnika ustanowionego z urzędu, radcy prawnego P. P., orzeczono na podstawie art. 250 p.p.s.a. w związku z § 15 w zw. z § 14 ust. 2 pkt 1 lit. c oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).