Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Szczepan Prax Sędziowie Sędzia NSA Tadeusz Michalik (spr.) Sędzia WSA Stanisław Nitecki Protokolant sekretarz sądowy Agnieszka Janecka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 maja 2007 r. sprawy ze skargi E. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w C. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie dodatku mieszkaniowego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta C. z dnia [...] r. Nr [...]

Decyzją z dnia [...] r. Nr [...] działający z upoważnienia Prezydenta Miasta C., Naczelnik Wydziału Komunalnego Urzędu Miasta C. na podstawie art. 104 K.p.a., art. 7 ust. 1 i 1 a i ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 734 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2001 r. w sprawie dodatków mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 156, poz. 1817) odmówił E. K. przyznania dodatku mieszkaniowego.

W uzasadnieniu podano, iż ze złożonego w dniu [...] r. wniosku wynika, iż E. K. posiada tytuł prawny do lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej [...] m2, w którym prowadzi trzy osobowe gospodarstwo domowe. Wydatki na mieszkanie za ostatni miesiąc wynoszą ok. [...] zł. Średni miesięczny dochód członków gospodarstwa domowego za okres trzech miesięcy poprzedzających złożenie wniosku wynosi [...] zł, co w przeliczeniu na jedną osobą daje kwotę [...] zł. W związku z powyższym organ stwierdził, iż wnioskodawczyni spełnia podstawowe przesłanki niezbędne do przyznania dodatku mieszkaniowego. Stosownie jednak do postanowień art. 7 ust. 3 pkt 1 ustawy o dodatkach mieszkaniowych, organ odmawia przyznania dodatku mieszkaniowego, jeżeli w wyniku przeprowadzenia wywiadu środowiskowego ustali, że występuje rażąca dysproporcja pomiędzy niskimi dochodami wykazanymi w złożonej deklaracji, a faktycznym stanie majątkowym wnioskodawcy wskazującym, że jest on w stanie uiszczać wydatki związane z zajmowaniem lokalu mieszkalnego wykorzystując własne środki i posiadane zasoby majątkowe. W dalszej kolejności podano, iż z przeprowadzonego w dniu [...] r. wywiadu środowiskowego oraz z oświadczenia o stanie majątkowym wynika, iż strona posiada samochód osobowy marki [...] z [...] r. o wartości szacunkowej ok. [...] zł nabyty w [...] r. Z dochodów w wysokości [...] zł brutto oprócz czynszu ponosi wydatki na energię elektryczną ok. [...] zł, gaz ok. [...] zł, telefon komórkowy ok. [...] zł, telefon stacjonarny ok. [...] zł. Stałe wydatki wynoszą więc ok. [...] zł czyli są wyższe od dochodu. Do tego dochodzą wydatki na środki czystości i koszty wyżywienia trzy osobowej rodziny oraz wydatki związane z utrzymaniem samochodu w wysokości [...] zł. W ocenie organu występuje więc rażąca dysproporcja pomiędzy niskimi dochodami strony, a faktycznym stanem majątkowym wskazująca, że strona jest w stanie uiszczać wydatki związane z zajmowaniem lokalu mieszkalnego wykorzystując własne środki i posiadane zasoby majątkowe. Na koniec wskazano, iż dodatek przyznawany jest osobom, które znajdują się w niedostatku i nie są w stanie samodzielnie zaspokoić podstawowych potrzeb bytowych, natomiast posiadanie i utrzymanie samochodu osobowego do takich potrzeb nie należą.

W odwołaniu od decyzji organu I instancji, strona wniosła o przyznanie jej wnioskowanego dodatku mieszkaniowego. Wskazała, iż koszt utrzymania posiadanego przez nią samochodu osobowego wynosi [...] zł, a nie jak podaje organ [...] zł. Zarzuciła organowi, iż w sposób niezgodny z prawdą przedstawił fakty dotyczące ponoszonych przez nią pozostałych wydatków, które w rezultacie są niższe, a na pewno nie są wyższe od dochodu. Wskazała również na opóźnienia w regulowaniu rachunków związanych z utrzymaniem mieszkania z uwagi na brak środków finansowych. Nadto podała, iż za radą SKO wystąpiła do Wydziału Transportu Urzędu Miejskiego celem czasowego wycofania z ruchu samochodu osobowego, okazało się jednak, iż nie istnieje taka możliwość. Podniosła, iż posiadanie wiekowego samochodu o minimalnej wartości nie może być argumentem przemawiającym za odmową przyznania dodatku mieszkaniowego, z kolei rażąca dysproporcja musi być znaczna i oczywista w odbiorze i postrzeganiu.

Decyzją z dnia [...]r. Nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w C. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu powołało orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 lipca 1993 r. sygn. P 7/92 z uzasadnienia, którego wynika, iż dodatek mieszkaniowy przeznaczony jest dla osób o niskich dochodach i ma służyć zaspokojeniu potrzeb podstawowych. Dalej wskazano na uchwałę 5 sędziów NSA z dnia 20 maja 2002 r., zgodnie, z którą dodatek mieszkaniowy jest szczególnym świadczeniem wypłacanym przez gminę na rzecz wskazanych w ustawie osób o niskich dochodach, znajdujących się w trudnej sytuacji w celu umożliwienia im zapłaty czynszu oraz pokrycia innych wydatków za zajmowany lokal. Podkreślono też, iż o ile posiadanie schludnego, przeciętnie wyposażonego mieszkania z telewizorem, komputerem czy innym sprzętem RTV czy AGD mieści się w ramach współczesnych standardów życiowych, o tyle posiadanie samochodu w przypadku osoby obiegającej się o pomoc ze środków publicznych na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych jakimi są potrzeby mieszkaniowe, standard ten przekracza. Następnie podano, iż suma ustalonych wydatków ponoszonych przez stronę wynosi ok. [...] zł przy średniomiesięcznym dochodzie w wysokości [...] zł. Kwota powyższa nie uwzględnia wydatków związanych z obsługą eksploatacyjną pojazdu oraz kosztów jego napraw. W ocenie organu II instancji rodzina odwołującej się jest w stanie uiszczać wydatki związane z zajmowanym lokalem wykorzystując posiadane środki i zasoby, dlatego uznano za usprawiedliwione stanowisko organu gminy, iż posiadanie samochodu osobowego stanowi o rażącej dysproporcji pomiędzy dochodami, a stanem majątkowym.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach E. K. zarzucając zaskarżonej decyzji naruszenie art. 7 ust. 3 pkt 1 ustawy o dodatkach mieszkaniowych poprzez uznanie, iż istnieje rażąca dysproporcja między niskimi dochodami, a faktycznym stanem majątkowym strony. Wniosła o uchylenie decyzji organów obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Podała, iż pojecie rażącej dysproporcji jest pojęciem niedookreślonym i nie posiada swej ustawowej definicji, dlatego też przepis art. 7 ust. 3 powinien być przez organy stosowany z należytą rozwagą. Nie zgodziła się z argumentacją organu, iż do współczesnych standardów życiowych można zaliczyć posiadanie telewizora, komputera czy innego sprzętu, natomiast posiadanie samochodu osobowego z [...] r. do tych standardów nie zalicza się. Wartość przedmiotowego samochodu odpowiada wartości średniej jakości telewizora czy sprzętu AGD, a jednocześnie jego wartość jest niższa niż komputera. Skarżąca podkreśliła, iż zarówno ustawodawca jak i orzecznictwo nie wskazują, iż posiadanie samochodu wyklucza możliwość ubiegania się o dodatek mieszkaniowy. Podała także, iż starała się o czasowe wycofanie pojazdu z ruchu jednak taka możliwość nie dotyczy samochodów osobowych.

W odpowiedzi na skargę, organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując w pełni argumentację zawartą w motywach zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sad Administracyjny zważył co następuje.

Przedmiotowa skarga musiała odnieść skutek.

W punkcie wyjścia należy wskazać, że zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153 poz.1269) Sąd ten sprawuje w zakresie swojej właściwości kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym § 2 wspomnianego przepisu stanowi, iż kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Z brzmienia art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270) wynika natomiast, że w przypadku, gdy Sąd stwierdzi, bądź to naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, bądź to naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź wreszcie inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, wówczas - w zależności od rodzaju naruszenia – uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub w części, albo stwierdza ich nieważność bądź niezgodność z prawem. Cytowana regulacja prawna nie pozostawia zatem wątpliwości co do tego, że zaskarżona decyzja lub postanowienie mogą ulec uchyleniu tylko wtedy, gdy organom administracji publicznej można postawić uzasadniony zarzut naruszenia prawa, czy to materialnego, czy to procesowego, jeżeli naruszenie to miało, bądź mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Sąd związany jest normą prawną odzwierciedlającą wolę ustawodawcy, wyrażoną w treści odpowiedniego przepisu prawa. Przy tym z mocy art. 134 § 1 cytowanej ustawy tejże kontroli legalności dokonuje także z urzędu , nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Zgodnie z art. 2, art. 3 i art. 5 tej ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o dodatkach mieszkaniowych, dodatek mieszkaniowy przysługuje osobom, które spełniają łącznie następujące warunki:

1. mają jeden z tytułów do zajmowania lokalu wymienionych w ust.1 art.2,

2. średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego w okresie trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o przyznanie dodatku nie przekracza 175% najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 125 % najniższej emerytury w gospodarstwie wieloosobowym,

3. powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego nie przekracza powierzchni normatywnej z art. 5 ust. 1 i ust. 2 o więcej niż 30% lub 50% pod warunkiem, że udział powierzchni pokoi i kuchni w powierzchni użytkowej tego lokalu nie przekracza 60%.

Przestrzeganie wyżej wymienionych kryteriów jest obligatoryjne, a niespełnienie chociażby jednego z nich nie pozwala organowi na przyznanie dodatku mieszkaniowego.

Z akt sprawy wynika, że E. K. mieszka z mężem i dzieckiem. Rodzina zajmuje mieszkanie komunalne o powierzchni [...] m², za które opłaca czynsz w wysokości [...] zł. Zarówno skarżąca jak i jej małżonek są osobami bezrobotnymi. Utrzymują się ze środków finansowych przekazywanych przez rodziców skarżącej i jej małżonka.. Dochody z okresu trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku wynoszą [...] zł. miesięcznie, na jednego członka gospodarstwa domowego [...] zł. miesięcznie. Z deklarowanych dochodów rodzina oprócz czynszu ponosi wydatki na energię elektryczną -[...] zł, gaz –[...] zł, telefony [...] zł. Zatem skarżąca spełniała kryteria ustawowe niezbędne do przyznania dodatku mieszkaniowego.

Nie sposób zgodzić się z stanowiskiem zaprezentowanym przez organy orzekające w sprawie, że spełniona została dyspozycja art.7 ust.3 omawianej ustawy. Z tym stanowiskiem nie sposób się zgodzić w sferze materialnoprawnej, a co najmniej wypadnie uznać je za nieprzekonywujące i przedwczesne.

W ocenie Sądu norma art. 7 ust. 3 cytowanej ustawy ma jednoznaczne brzmienie i cel. W tym ostatnim zakresie chodzi o wyeliminowanie przypadków, w których dodatek mieszkaniowy wypłacany byłby na rzecz osób, których stan majątkowy pozwala na uiszczanie opłat związanych z zajmowanym mieszkaniem, a które wykazują dochody uzasadniające prawo do tego świadczenia. Chodzi zatem o osoby, które dysponują dochodami nie dającymi się udowodnić w drodze dopuszczonych przez prawo, w tym przepisy ustawy o dodatkach mieszkaniowych dowodów, a więc przede wszystkim o osoby osiągające je nielegalnie.

Przywołany przepis zawiera kilka przesłanek, które należy zanalizować. Po pierwsze jest to rażąca dysproporcja, a więc istotna, wyraźna, oczywista i niewątpliwa asymetria, różnica (p. Nowy słownik poprawnej polszczyzny pod red. Andrzeja Markowskiego, Warszawa 1999, str.184 i 830) pomiędzy dalej wskazanymi wielkościami. A są nimi niskie dochody wykazane w złożonej deklaracji i faktyczny stan majątkowy wnioskodawcy. Po wtóre ta rażąca dysproporcja winna być taka, że nie uzasadnia przyznania pomocy finansowej na wydatki mieszkaniowe. Przeto w przepisie tym chodzi o taki stan rzeczy, w którym wnioskodawca deklaruje niskie dochody, pozostające w rażącej sprzeczności z rzeczywistym stanem majątkowym, który to stan przemawia przeciwko przyznaniu dodatku. Zarówno rażąca dysproporcja, jak też nieuzasadnione przyznanie pomocy są pojęciami ocennymi. Niemniej jednak można stwierdzić, że przesłankami odmowy przyznania dodatku mieszkaniowego na podstawie art.7 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 71, poz.734 ze zm.) są: wyraźna i oczywista różnica (asymetria) pomiędzy deklarowanymi dochodami wnioskodawcy a jego stanem majątkowym wyrażająca się posiadaniem wartościowych i ponadstandardowych przedmiotów lub zasobów, przykładowo nabytych ze środków uzyskanych z nieujawnionych źródeł, która sprzeciwia się przyznaniu dodatku mieszkaniowego.

W niniejszej sprawie skarżąca zadeklarowała dochody pozwalające na uwzględnienie żądania. Osiągania przez niego innych dochodów organy nie wykazały. Natomiast powołały się na jego dobry stan majątkowy wynikający z posiadania i utrzymywania samochodu. Konstatacja o rażącej asymetrii dochodów ze stanem majątkowym budzi zastrzeżenia Sądu. Oto bowiem samochód osobowy marki [...] (z roku [...] ) skarżąca nabyła w roku [...] r. , a więc nie w okresie którego dotyczy przedmiotowy (aktualny) wniosek o przyznanie dodatku mieszkaniowego.

Wydatki na utrzymanie samochodu nie zostały przez organ I instancji w ogóle ustalone ani wyjaśnione pod względem potrzeb skarżącej i jej rodziny, jak też ewentualnych korzyści czy strat w razie sprzedaży pojazdu. Jako nieporozumienie należy najdelikatniej rzecz ujmując ocenić próbę ustalenia tych wydatków w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz.U. z 2002 Nr 27, poz.271), skoro z przepisu § 5 tego rozporządzenia wynika wprost, iż przepisy tego rozporządzenia mają zastosowanie do używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów.

Wydatki te sama skarżąca przedstawiła dopiero w treści odwołania określając je na kwotę [...] zł miesięcznie. Organ II instancji również tych wydatków nie ustalił w jednoznaczny sposób, albowiem z jednej strony nie wskazał na nieprawidłowości w wyliczeniu tych wydatków przez organ I instancji, a z drugiej strony stwierdził , iż podana przez skarżącą kwota [...] zł miesięcznie nie uwzględnia wszystkich wydatków na samochód, w tym kosztów napraw, a jednocześnie nie podjął innych kroków, jak choćby zażądanie od skarżącej dodatkowych wyjaśnień , celem ustalenia rzeczywistych wydatków na utrzymanie samochodu.

Trzeba w tym miejscu wyrazić pogląd, wedle którego w ocenie omawianych przesłanek należy wykazać dużą ostrożność oraz odnieść ją do indywidualnej -szeroko rozumianej -sytuacji wnioskodawcy. Dla ich wystąpienia z reguły nie będzie miał znaczenia majątek nabyty wcześniej, przed okresem, za jaki wnioskodawca domaga się dodatku. Chyba, że wykazana zostanie możliwość nie wpływającego negatywnie na tę sytuację spieniężenia części majątku, albo wykazane zostanie nabycie za środki nieustalone, albo wydatki na dana rzecz przekroczą normalne koszty, nadto niezasadnie będą pogarszać stan majątkowy strony, bądź świadczyć o nieustalonych dochodach. Przy czym należy ustalić pewien standard majątkowy -wzorzec -odnoszący się generalnie do wszystkich osób. Winien on uwzględniać fakt, że poziom życia ludności ogólnie ulega stałej poprawie i nie jest już luksusem telewizor, magnetowid, a nawet samochód, bowiem i w tej dziedzinie nastąpiło duże zróżnicowanie, zaś wyposażenie mieszkania w podstawowy sprzęt AGD (typu pralka , lodówka itp.) jest normą. W przypadku skarżącej nie wydaje się, aby powyższe okoliczności zachodziły i aby przekroczyła ona standard życia, jaki sprzeciwiałby się przyznaniu jej pomocy. Gdyby w istocie wartość wspomnianego samochodu była taka jak twierdzi skarżąca – [...] zł, to jego sprzedaż pozwoliłaby na zaspokojenie bieżących potrzeb w krótkim okresie, po czym pomoc zewnętrzna okazałaby się zapewne wielce uzasadniona. Poza tym w takim wypadku skarżąca i jej rodzina (zamieszkujący przecież w dużym mieście) ponosiliby wydatki na środki komunikacji publicznej (bo na prywatną nie byłoby zapewnie ich stać) których nikt nie sfinansowałby, a co wydatnie obciążyłoby jego budżet, nie mówiąc o uciążliwości. W takich kwestiach konieczne jest myślenie szersze i bardziej perspektywiczne. Tych okoliczności nie miały na uwadze organy orzekające, dlatego wydane przez nie decyzje nie mogły się ostać.

W toku ponownego rozpatrzenia sprawy rzeczą właściwego organu będzie ewentualne uzupełnienie materiału sprawy w naprowadzonych kierunkach.

Następną zaś rzeczą będzie ocena wiarygodności przeprowadzonych dowodów, dokonanie ustaleń faktycznych i stosownie do ich wyniku wydanie właściwej treści rozstrzygnięcia, które należy umotywować wedle przepisanych prawem procesowym wymogów. Uwzględni organ wywody zaprezentowane w niniejszym uzasadnieniu, pamiętając o związaniu wyrażonym w nim stanowiskiem.

Dlatego na zasadzie art.145 § 1 pkt 1 lit. c i a oraz art. 135 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzeczono jak w sentencji niniejszego wyroku. O kosztach orzeczono po myśli art. 200 cyt. ustawy. Z uwagi na charakter zaskarżonej decyzji odstąpiono od wyrzeczenia co do jej wykonalności do czasu uprawomocnienia się wyroku w trybie art. 152 tej ustawy.