Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA – Olga Żurawska – Matusiak Sędzia WSA – Anna Mierzejewska Sędzia WSA – Stanisław Marek Pietras (spraw.) Protokolant sekr. sąd. – Agnieszka Wiechowicz po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 marca 2016 r. sprawy ze skargi Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...] w W. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] sierpnia 2015 r. nr [...] w przedmiocie przetwarzania danych osobowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję z dnia [...] maja 2015 r. nr [...]; 2. zasądza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...] w W. kwotę 457 zł (słownie: czterysta pięćdziesiąt siedem złotych), tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych decyzją z dnia [...] maja 2014 r. nr [...], działając na podstawie art. 104 § 1 k.p.a. oraz art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 22, art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego ze skargi W. D., nakazał Proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej [...] w [...] przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez uaktualnienie danych osobowych W. D., polegające na naniesieniu w księdze chrztów adnotacji o treści zgodnej z jego żądaniem, zawartym w "oświadczeniu woli" z dnia [...] września 2014 r.

Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej [...] w [...] we wniosku z dnia [...] maja 2015 r. do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych o ponownie rozpatrzenie sprawy zarzucił, że "(...) zgodnie z art. 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. (...) Państwo zapewnia Kościołowi katolickiemu, bez względu na obrządek, swobodne i publiczne pełnienie jego misji, łącznie z wykonywaniem jurysdykcji oraz zarządzaniem i administrowaniem jego sprawami na podstawie prawa kanonicznego".

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych decyzją z dnia [...] sierpnia 2015 r. nr [...], mając za podstawę art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 12 pkt 2, art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 22 i art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu podał, że do organu wpłynęła skarga W. D. na przetwarzanie jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...] w [...]. Skarżący w treści swojej skargi zwrócił się z wnioskiem o wydanie decyzji administracyjnej zobowiązującej Proboszcza Parafii do sprostowania, w jego ocenie, nieaktualnych danych osobowych na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1182 ze zm.) i wskazał, iż w dniu [...] września 2014 r. wysłał do Proboszcza powyższej Parafii oświadczenie o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, połączone z prośbą o sprostowanie nieaktualnych danych osobowych o treści: "(...) będąc osobą w pełni zdolną do czynności prawnych i wolną w swoich poczynaniach, posiadając w pełni świadomość swej decyzji oraz jej konsekwencji, z własnej nieprzymuszonej woli oświadczam, że na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 nr 231 poz. 1965), z dniem dzisiejszym występuję z Kościoła Katolickiego, co oznacza wycofanie przeze mnie zgody na podleganie jego doktrynie (Katechizm Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Kanonicznego) (...) pragnę przynależeć do innej wspólnoty chrześcijańskiej (...) nie wyrażam zgody na przekazywanie informacji o tej decyzji osobom trzecim. Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (...) proszę Księdza prałata, jako administratora moich danych osobowych, o ich uaktualnienie w Księdze Chrztów (...) (nr aktu [...]), przez naniesienie adnotacji o treści: «Dnia [...] września 2014 r. formalnym aktem wystąpił z Kościoła katolickiego» oraz o przesłanie jako potwierdzenia odpisu aktu chrztu z powyższą adnotacją będącą sprostowaniem moich danych". Z kolei Proboszcz Parafii odpowiadając na powyższe oświadczenie wskazał, że: "(...) nie mogę spełnić Pana prośby ze względów formalnych w związku z tym udzielam następujących wyjaśnień. (...) Kodeks Prawa Kanonicznego (...) w żaden sposób nie ogranicza legislacji na poziomie prawa powszechnego. (...) w kwestii procedury formalnej apostazji Kodeks się nie wypowiada, gdyż ustawodawca celowo pozostawia to zagadnienie w kompetencji kościołów partykularnych. Status kościoła partykularnego w Kościele Katolickim, a w naszym przypadku instytucji Konferencji Episkopatu Polski (KEP), jest w zupełności kompetentny do uregulowania ww. procedury (...) dla Kościoła katolickiego w Polsce to KEP ustanawia normy obowiązujące w tej materii. Odwoływanie się do kompetencji władzy państwowej w procedurach związanych z działalnością Kościoła, jest sprzeczne z poszanowaniem konstytucyjnej autonomii i wolności religijnej w funkcjonowaniu wyznań religijnych oraz stanowi poważne naruszenie zasady rozdzielności Kościoła od państwa. Władza państwowa w RP nie uznaje się za kompetentną w rozstrzyganiu spraw związanych z wiarą i nie pretenduje do regulowania tej kwestii w ramach ustawodawstwa cywilnego. (...) Kościół katolicki (...) ma uregulowane stosunki z Państwem Polskim na poziomie umów międzynarodowych. (...) Artykuł 1 Konkordatu gwarantuje rozdział między państwem a Kościołem katolickim na zasadzie autonomii oraz wzajemnej niezależności. Dlatego też, żadne akty wydawane przez administrację wewnętrzną państwa Polskiego, w kwestii dotyczących działalności i autonomii Kościoła katolickiego, nie mogą być sprzeczne z Konkordatem. (...) Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunkach Państwa do Kościoła katolickiego w RP (...) w przepisie art. 2 stanowi, że Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. (...) Kościół katolicki w zakresie swojej działalności jest niezależny i przy wykonywaniu władzy wewnętrznej (...) posługuje się swoim prawem. Przedstawione przez Pana wyrażenie woli nie spełnia warunków opisanych w «Zasadach postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła» wydanych przez Konferencję Episkopatu Polski oraz w «Liście Okólnym Papieskiej Rady ds. tekstów pranych». W związku z tym, jednostronne oświadczenie woli wystąpienia z Kościoła katolickiego, nie wywołuje skutków prawnych na gruncie prawa kanonicznego. Akt taki należy złożyć wobec proboszcza parafii miejsca zamieszkania przy obecności dwóch świadków pełnoletnich (...) oraz własną metryką chrztu (...)". Następnie Proboszcz składając wyjaśnienia przed Generalnym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych wskazał, że "(...) «Oświadczenie woli» W. D. wpłynęło do naszej parafii [...] września 2014 r. Pismo to, ze względu na uchybienia formalne, nie może być skuteczne w świetle obowiązującej procedury ustanowionej przepisami kościoła Katolickiego, co zostało szczegółowo wykazane w odpowiedzi udzielonej panu W. D. (...)" i jednocześnie wskazał, iż wymieniony został ochrzczony w Parafii [...] w [...]. W dalszej części uzasadnienia organ stwierdził, że w myśl art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3 oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1 i 3 – 5 oraz art. 15 – 18. W myśl art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy z obowiązku rejestracji zbioru danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła łub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego. Z kolei w myśl art. 25 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione (ust. 1). Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym (ust 2). Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego (ust. 3). Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy (ust. 4). Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami (ust. 5). Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.) w art. 2 stanowi, że Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. W myśl art. 3 ustawa niniejsza określa zasady stosunku Państwa do Kościoła, w tym jego sytuację prawną i majątkową (ust 1). W sprawach odnoszących się do Kościoła, nie uregulowanych niniejszą ustawą, stosuje się powszechnie obowiązujące przepisy prawa, o ile nie są sprzeczne z wynikającymi z niej zasadami (ust. 2). Analiza powyższych przepisów i stanowisko doktryny prowadzi do wniosku, że decydujące dla wydania rozstrzygnięcia w sprawie było ustalenie, czy aktualnie W. D. jest członkiem Kościoła Katolickiego, bowiem faktyczne pozostawanie przez niego członkiem Kościoła Katolickiego spowodowałoby wyłączenie, na podstawie art. 43 ust. 2 ustawy, kompetencji GIODO do wydania merytorycznej decyzji w sprawie, zaś pozostawanie wymienionego poza wspólnotą tego Kościoła przesądzi o możliwości korzystania przez organ z powyższych kompetencji. W sprawie bezspornym jest, że W. D. złożył Proboszczowi Parafii miejsca chrztu, tj. administratorowi jego danych osobowych oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego wraz z wnioskiem o uaktualnienie w tym zakresie jego danych osobowych w Księdze Chrztów, gdzie znajduje się akt chrztu. Zatem wyraził dostatecznie jasno swoją wolę co do dalszej przynależności do tego związku wyznaniowego. Podkreślono, że to nie Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, ale W. D. podjął decyzję o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, składając powyższe oświadczenie. Wolność w zakresie przynależności do związku wyznaniowego, zagwarantowana przepisami Konstytucji i ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.), nie może zostać ograniczona przepisami wewnętrznymi związku wyznaniowego, bowiem art. 2 pkt 2a tej ustawy stanowi, że korzystając z wolności sumienia i wyznania, obywatele mogą w szczególności należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych. W myśl art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych w razie wykazania przez osobę, której dane osobowe dotyczą, że są one niekompletne, nieaktualne, nieprawdziwe lub zostały zebrane z naruszeniem ustawy albo są zbędne do realizacji celu, dla którego zostały zebrane, administrator danych jest obowiązany, bez zbędnej zwłoki, do uzupełnienia, uaktualnienia, sprostowania danych, czasowego lub stałego wstrzymania przetwarzania kwestionowanych danych lub ich usunięcia ze zbioru, chyba że dotyczy to danych osobowych, w odniesieniu do których tryb ich uzupełnienia, uaktualnienia lub sprostowania określają odrębne ustawy. Ponieważ Proboszcz Parafii nie dopełnił tego obowiązku, W. D. wystąpił do GIODO zgodnie z dyspozycją ust. 2 ww. przepisu, który stanowi, że w razie niedopełnienia przez administratora danych obowiązku, o którym mowa w ust. 1, osoba, której dane dotyczą, może się zwrócić do Generalnego Inspektora z wnioskiem o nakazanie dopełnienia tego obowiązku. Na tej podstawie organ prawidłowo zaskarżoną decyzją nakazał Proboszczowi Parafii usunięcie uchybień w procesie przetwarzania danych osobowych wymienionego poprzez uaktualnienie jego danych osobowych przez naniesienie stosownej adnotacji w księdze chrztów. Ponadto jako organ powołany do kontroli zgodności przetwarzania danych osobowych z przepisami o ochronie danych osobowych oraz wydawania decyzji administracyjnych i rozpatrywania skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych, słusznie w ramach swoich ustawowych kompetencji wydał rozstrzygnięcie w sytuacji konfliktu skarżącego ze związkiem wyznaniowym, z którego to związku wyraził on jednoznacznie wolę wystąpienia i o które to rozstrzygnięcie zwrócił się do organu. Podkreślono, że uzasadnienie faktyczne zaskarżonej decyzji, zaczynające się od słów. "w toku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego w niniejszej sprawie Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych ustalił, co następuje", a kończące się słowami: "w tym stanie faktycznym Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych zważył, co następuje", zawiera wskazanie faktów, które organ ustalił, a co za tym idzie uznał za udowodnione. W związku z tym stwierdzono, że Generalny Inspektor wskazał wyraźnie dowody, na których oparł swoją decyzję, w tym wyjaśnienia Proboszcza Parafii, który wykazał, że jest proboszczem parafii chrztu skarżącego.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej [...] w [...] wniósł o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego zarzucając naruszenie:

1. art. 6 k.p.a. poprzez naruszenie zasady praworządności stosowania prawa przez organy administracji publicznej;

2. art. 7 k.p.a. poprzez niedokładne wyjaśnienie stanu faktycznego oraz naruszenie interesu społecznego i słusznego interesu obywateli oraz niepodjęcie wszelkich niezbędnych czynności zmierzających do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy,

3. art. 8 k.p.a. poprzez prowadzenie postępowania w sposób niebudzący zaufania jego uczestnika do organu prowadzącego postępowanie;

4. art. 19 k.p.a. poprzez wydanie decyzji mimo swojej niewłaściwości rzeczowej;

5. art. 77 § 1 k.p.a. poprzez nierozpatrzenie w sposób wyczerpujący zebranego materiału dowodowego;

6. art. 80 k.p.a. w zw. z art. 81 k.p.a. poprzez dokonanie jednostronnej, dowolnej, niepopartej wskazaniami wiedzy i logiki oceny materiału dowodowego, tj. przekroczenie przez organ zasady swobodnej oceny dowodów oraz nieuwzględnienie całokształtu materiału dowodowego, a w konsekwencji poczynienie błędnych ustaleń faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegających na stwierdzeniu, że W. D. w momencie wniesienia skargi do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych nie przynależał już do Kościoła Katolickiego, a zatem nie podlegał przepisom wewnętrznym związku wyznaniowego;

7. przepisów prawa materialnego tj.:

a. art. 25 ust. 2 – 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez jego niezastosowanie;

b. art. 53 ust. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez jego niezastosowanie;

c. art. 1 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z dnia 23 kwietnia 1998 r.) poprzez jego niezastosowanie;

d. art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. poprzez jego niezastosowanie;

e. art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. poprzez jego niezastosowanie;

f. art. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1169) poprzez jego niezastosowanie;

g. art. 9 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005, Nr 231, poz. 1965) poprzez jego niezastosowanie;

h. art. 10 ust. 1 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania poprzez jego niezastosowanie;

i. art. 11 ust. 1 i 2 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania poprzez jego niezastosowanie;

j. art. 19 ust. 2 pkt 1 i 4 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania poprzez jego niezastosowanie;

k. art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania poprzez jego błędne zastosowanie.

W uzasadnieniu – wskazując na opisany już wyżej stan faktyczny – podał, że zgodnie z art. 25 pkt 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, władze publiczne zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych i światopoglądów filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażaniu w życiu publicznym. Ponadto pkt 3 tego samego artykułu wskazuje, że stosunki między państwem, a kościołami są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie. Oznacza to, że władze publiczne nie będą wkraczać w sferę wewnętrznie uregulowaną przez dany związek wyznaniowy, a przede wszystkim pozostawią wolną od ingerencji ze strony państwa sferę postępowań obywateli zgodnie z doktryną wiary danego związku wyznaniowego bądź ideami wypływającymi z myśli filozoficznych. Dopełnieniem ochrony wolności sumienia i wyznania jest art. 53 pkt 7 Konstytucji RP zakazujący władzy publicznej pozyskiwanie informacji w przedmiocie prezentowania przez obywateli postaw zgodnych z danym światopoglądem, przekonaniami religijnymi lub wyznaniem. Należy również mieć na uwadze art. 25 pkt. 4 Konstytucji RP, w myśl którego stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy. Rzeczpospolita Polska podpisała ze Stolicą Apostolską w dniu 28 lipca 1993 r. Konkordat, który w art. 1 potwierdził niezależność i autonomiczność Państwa i Kościoła Katolickiego, a także zobowiązała się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach. W art. 5 Konkordat statuuje obowiązki po stronie Rzeczpospolitej Polskiej do zapewnienia Kościołowi Katolickiemu bez względu na obrządek, swobodne i publiczne pełnienie jego misji, łącznie z wykonywaniem jurysdykcji oraz zarządzaniem i administrowaniem jego sprawami na podstawie prawa kanonicznego. Powyższemu dała wyraz ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego. W myśl art. 2, Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. Podkreśliła to równie wyraźnie ustawa z dnia o gwarancjach wolności sumienia wyznania, w której zgodnie z art. 9 ust. 2 pkt 1 i 2 określiła gwarancje wolności sumienia oraz wyznania w stosunkach państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi, jako oddzielenie kościołów i innych związków wyznaniowych od państwa oraz swobodę wypełniania przez kościoły i inne związki wyznaniowe funkcji religijnych. Ponadto, art. 10 ust. 1 wskazuje na neutralność Rzeczpospolitej Polskiej w sprawach religii i przekonań, zaś art. 11 ust. 1 i 2 wskazuje, że Kościoły i inne związki wyznaniowe są niezależne od państwa przy wykonywaniu swoich funkcji religijnych, a ich działalność podlegają ochronie prawnej, w granicach określonych w ustawach. Przez funkcje religijne ustawa ta rozumie, jak chociażby w art. 19 ust. 2 pkt 1 i 4, że związki wyznaniowe mogą określać doktrynę religijną, dogmaty i zasady wiary oraz liturgię, a także mogą rządzić się w swoich sprawach własnym prawem, swobodnie wykonywać władzę duchowną oraz zarządzać swoimi sprawami. Ponadto ważnym aspektem niniejszej sprawy jest określenie zasad przynależności do związku wyznaniowego. Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania wskazuje zgodnie w art. 32 ust. 2 pkt 8 na obowiązek określenia tych zasad przez kościoły lub inne związki wyznaniowe. Skoro zatem państwo nakłada taki obowiązek na kościoły i związki wyznaniowe, to niezrozumiałe jest łamanie tego obowiązku przez władze publiczne, poprzez samowolne uznawanie kto i na jakich zasadach może do kościołów i związków wyznaniowych należeć, tak jak stało się to w rozpoznawanej sprawie, kiedy organ w swojej decyzji stwierdził, iż W. D. w związku ze złożonym przez siebie oświadczeniem, nie przynależał od tego momentu do Kościoła Katolickiego. Mając na uwadze powyższe przepisy, które wprowadzają rozdzielność kościołów i związków wyznaniowych od państwa, zapewniają im autonomię oraz niezależność, a także nakazują wzajemne ich poszanowanie zauważono, że organ złamał je wszystkie, wydając zaskarżoną decyzję. Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku w kan. 96 wskazuje, iż "przez chrzest człowiek zostaje wcielony do Kościoła Chrystusowego". Oznacza to, że od tej chwili Kościół Katolicki posiada jurysdykcję względem członków swojej wspólnoty w sprawach o charakterze wewnętrznym, a tym niewątpliwie pozostaje wspomniane wyżej określenie zasad przynależności do związku wyznaniowego. Zatem W. D. pozostaje nadal członkiem Kościoła Katolickiego ponieważ nie postąpił zgodnie z Zasadami postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła 27 września 2008 r. ogłoszonymi przez Konferencję Episkopatu Polski, a w szczególności z pkt 6 tych Zasad. Co więcej, w żaden sposób nie mógł ograniczyć W. D. wolności w zakresie przynależności do związku wyznaniowego ani też wolności wiary i sumienia, gdyż w odpowiedzi na jego oświadczenie o woli wystąpienia z Kościoła Katolickiego poinformowano go, że zgodnie z Prawem Kościelnym w celu uaktualnienia danych osobowych wymieniony powinien złożyć takie oświadczenie przy obecności dwóch pełnoletnich świadków i się zwrócić do Parafii miejsca zamieszkania, gdyż właśnie ta jest kompetentna w tym przedmiocie. Ponadto wyjaśniono, iż jest on proboszczem Parafii chrztu św. W. D. i ze względu na uchybienia formalne, złożone przez wymienionego oświadczenie woli nie może być skuteczne w świetle obowiązującej procedury ustanowionej przepisami Kościoła Katolickiego (obwieszczenie Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica z dnia 13 marca 2006 r.) zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła. Kościelna procedura przewiduje bowiem wymóg podpisania pisma przez apostatę w obecności proboszcza parafii miejsca zamieszkania bądź chrztu oraz w obecności dwóch świadków, zaś żadnego z tych wymogów W. D. nie spełnił. Konsekwencją ustawowego ograniczenia kompetencji kontrolnych Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (łącznie z ograniczeniem możliwości stosowania procedur administracyjnych) w odniesieniu do danych administrowanych przez instytucje wyznaniowe jest wyłączenie stosowania przepisów art. 32 – 35 ustawy o ochronie danych osobowych. Zainteresowane osoby realizują zatem w porządku państwowym uprawnienia kontrolne (informacyjne i rektyfikacyjne) w trybie określonym przez prawo wewnętrzne właściwego związku wyznaniowego. Ponadto przetwarzanie przez związek wyznaniowy danych osób nie należących do tego związku, osób nie należących do żadnego związku wyznaniowego, bądź osób deklarujących inne przekonania religijne lub przynależność wyznaniową jest dopuszczalne jedynie za pisemną zgodą tych osób (art. 27 ust. 2 pkt 1). W związku z powyższym, Generalny Inspektor nie mógł wydać zaskarżanej decyzji administracyjnej, gdyż w ten sposób wszedł w sferę wewnętrzną związku wyznaniowego, tj. reguł odnoszących się do przynależności wiernych do Kościoła Katolickiego, co łamie szereg przepisów o niezależności i autonomii kościołów i związków wyznaniowych od państwa oraz zasadę bezstronności światopoglądowej państwa, a także naruszył art. 19 k.p.a. wskazujący, iż organy administracyjne z urzędu przestrzegają swojej właściwości rzeczowej i miejscowej. Ponieważ wskazane przepisy definitywnie pozbawiają Generalnego Inspektora Danych Osobowych uprawnienia do merytorycznego rozstrzygania w przedmiocie zbiorów osób należących do Kościoła lub innego związku wyznaniowego, a przepis art. 104 § 1 k.p.a. obliguje organ administracji publicznej do załatwienia sprawy przez wydanie decyzji, jedynym możliwym rozstrzygnięciem sprawy było wydanie decyzji umarzającej postępowanie na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. wobec bezprzedmiotowości jej wydania i niedopuszczalności wydania decyzji rozstrzygającej sprawę co do istoty. Co więcej, działaniem takim Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych naruszył zasadę praworządności wynikającą z art. 6 k.p.a., bowiem organy administracji powinny działać na podstawie i w granicach prawa, zgodnie z normami prawa obowiązującego – zarówno materialnego, jak i proceduralnego, o czym w niniejszej sprawie nie może być mowy z przyczyn wskazanych szeroko powyżej. Z naruszeniem zasady legalizmu nierozerwalnie wiąże się zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa, z której wynika bowiem przede wszystkim wymóg praworządnego i sprawiedliwego prowadzenia postępowania i rozstrzygnięcia sprawy przez organ administracji publicznej. W niniejszej sprawie w uzasadnieniu od decyzji nie został właściwie i w sposób wyczerpujący zweryfikowany cały materiał przedstawiony w sprawie, a w szczególności nie zostały zanalizowane wskazane powyżej przepisy zarówno prawa powszechnie obowiązującego, jak i prawa wewnętrznego, które powinny być zastosowane w niniejszym przypadku. Tym samym organ naruszył art. 7 oraz 77 par. 1 k.p.a. poprzez niedokładne wyjaśnienie stanu faktycznego przez nierozpatrzenie w sposób wyczerpujący zebranego materiału dowodowego.

W odpowiedzi na skargę Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych wniósł o jej oddalenie, wskazując na dotychczasowe ustalenia faktyczne i prawne.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z brzmieniem art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości m.in. poprzez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem.

Ponadto zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga analizowana pod tym kątem zasługuje na uwzględnienie. W rozpoznawanej sprawie stan faktyczny nie budzi wątpliwości, bowiem W. D. w "Oświadczeniu woli" z dnia [...] września 2014 r. skierowanym do Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...] w [...] stwierdził, że na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, z dniem dzisiejszym występuje z Kościoła Katolickiego, co oznacza wycofanie zgody na podleganie jego doktrynie (Katechizm Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Kanonicznego). Ponadto na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych, poprosił Proboszcza, jako administratora jego danych osobowych, o ich uaktualnienie w Księdze Chrztów (nr aktu [...]), poprzez naniesienie adnotacji o treści: "Dnia [...] września 2013 formalnym aktem wystąpił z Kościoła Katolickiego" i przesłanie jako potwierdzenia odpisu aktu chrztu z powyższym sprostowaniem.

Z kolei Proboszcz Parafii w odpowiedzi poinformował W. D. o procedurze formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, a w złożonych wyjaśnieniach podniósł, że wymieniony nie dokonał apostazji zgodnie z wydanymi przez Episkopat Polski zasadami postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła i dodał, że jest Proboszczem parafii chrztu wymienionego.

Spór w rozpoznawanej sprawie dotyczy zatem oceny skuteczności oświadczenia woli W. D. z dnia [...] września 2014 r., jako aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, relacji wewnętrznych przepisów kościelnych regulujących procedurę występowania z Kościoła i przepisów prawa powszechnie obowiązującego zapewniających wolność sumienia i wyznania oraz kompetencji nadzorczych Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w kontekście konstytucyjnych gwarancji autonomii i wzajemnej niezależności stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.

Na początku wskazać należy na liczne w polskim prawodawstwie gwarancje autonomii Kościoła Katolickiego i jego niezależności od państwa. Zgodnie z przepisem art. 25 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, lecz również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego. Natomiast w myśl ust. 4 powołanego przepisu, stosunki między Rzeczypospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy. Zasadę autonomii i niezależności w odniesieniu do Kościoła Katolickiego wyrażają postanowienia w szczególności art. 1 i art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczypospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) oraz przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1169), a szczególnie jej art. 2 stanowiący, iż Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Należy zgodzić się, iż z powołanych przepisów wynika, że Kościół Katolicki (podobnie jak i inne kościoły i związki wyznaniowe), ma prawo do samoorganizacji i samorządności. Może więc m. in. stanowić normy obowiązujące w ramach własnych struktur organizacyjnych, a w ich stanowieniu i stosowaniu jest wolny od ingerencji władz państwowych. Z regulacji tych wynika w szczególności, że określenie przesłanek nabycia przynależności osoby (wiernego) do Kościoła, faktycznych i prawnych skutków tego faktu oraz utraty przynależności ("wystąpienia" w różnych postaciach normowanych przez prawo kanoniczne), pozostaje wewnętrzną sprawą Kościoła, wolną od reglamentacji prawnej ze strony państwa. Stanowisko to potwierdzają pośrednio także przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.). Obligują one do tego, aby określenie sposobu nabywania i utraty członkostwa w grupie religijnej, która ma być wpisana do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych, zostało dokonane w statucie tej grupy (art. 32 ust. 2 pkt 8), a więc w sposób niezależny od jakichkolwiek władz państwowych. Niezależność tę zauważono również w sądownictwie, bowiem Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 13 sierpnia 2003r., sygn. akt VI ACa 81/03 (Wokanda 2005, nr 1) przyjął, iż "odmowa przyjęcia do społeczności danego wyznania, podobnie jak wykluczenie, nie podlegają kontroli sądu powszechnego".

Zasadne jest przy tym wskazanie że, podstawowym (choć nie jedynym) źródłem prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS75: 1983, pars. II, z późn. zm.), zaś organem uprawnionym do dokonywania autentycznej interpretacji ustaw kościelnych jest Papieska Rada Tekstów Prawnych, której kompetencje określa Konstytucja Apostolska ("Pastor Bonus" z dnia 29 czerwca 1988 r. (AAS 80: 1988, s. 841-912, z późn. zm.) (art. 154 i 155). Z uwagi na powyższe, podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego, oprócz ogólnych przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego (kan. 751), stanowi Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzona przez papieża Benedykta XVI. Zawiera ono przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek dokumentu zarówno o charakterze wykonawczym, jak i duszpasterskim, i stanowi podstawę prawną do rozpatrywania przedmiotowych spraw. Zostały w nim określone elementy materialne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, tj. wewnętrzna decyzja opuszczenia Kościoła Katolickiego, realizacja i zewnętrzna manifestacja tej decyzji, przyjęcie tej decyzji przez kompetentną władzę kościelną oraz formalne, tj. wystąpienie musi stanowić prawnie skuteczny (ważny) akt prawny dokonany w sposób osobisty, świadomy i wolny, w formie pisemnej wobec kompetentnej władzy kościelnej (tzn. wobec ordynariusza lub własnego proboszcza), która jest jedynym organem uprawniającym do wydania osądu dotyczącego zaistnienia lub niezaistnienia przedmiotowego wystąpienia.

Dokumentem zawierającym przepisy wykonawcze, jednakże jedynie o charakterze duszpasterskim, dotyczące Kościoła Katolickiego w Polsce, są przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. ("Akta KEP" 14: 2008, s. 89 – 91).

Wspomniany kan. 751 KPK stanowi zaś, że aktu odstępstwa, który wywołuje skutki kanoniczne, może dokonać tylko osoba pełnoletnia (kan. 98 § 1 i 2 KPK), zdolna do czynności prawnych, osobiście, w sposób świadomy i wolny (kan. 124 – 126), w formie pisemnej, w obecności proboszcza swego kanonicznego miejsca zamieszkania (stałego lub tymczasowego) i dwóch pełnoletnich świadków.

Niewątpliwie z powyższego wynika, iż wewnętrzne przepisy kościelne zastrzegły dla aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego formę szczególną, co nie jest niczym nadzwyczajnym także na gruncie polskiego prawa powszechnie obowiązującego. Przykładem takiej szczególnej formy dokonania czynności prawnej jest np. wymóg formy aktu notarialnego przy sprzedaży nieruchomości, co nie oznacza przecież ograniczenia konstytucyjnego prawa własności.

Analogicznie wskazana forma szczególna aktu apostazji nie może być postrzegana jako ograniczenie wolności sumienia i religii, w tym w szczególności wolności wystąpienia z kościoła lub innego związku wyznaniowego. Podkreślić bowiem wypada, że Kościół Katolicki nie tylko nie wyklucza dopuszczalności wystąpienia z Kościoła, ani tej możliwości nie czyni złudną lub iluzoryczną (co jest cechą tzw. nieliberalnych kościołów i religii), ale uznaje tę instytucję i poddaje ją zracjonalizowanej procedurze, w której nie sposób uznać, by przedstawione regulacje wewnętrzne naruszały konstytucyjnie zagwarantowaną w art. 53 wolność sumienia i religii. O takim naruszeniu można by było mówić wtedy , gdyby przepisy Kościoła Katolickiego ustanowiłyby zakaz apostazji lub w inny sposób uniemożliwiałyby lub znacznie utrudniały realizowanie konstytucyjnego prawa do zmiany wyznania.

Skoro zatem W. D. nie dokonał aktu apostazji w formie przewidzianej przez wewnętrzne prawo Kościoła Katolickiego, to niezrozumiałe jest przyjęcie przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, iż wymieniony skutecznie w oświadczeniu z dnia z dnia [...] września 2014 r. wyraził swoją wolę wystąpienia z Kościoła, pomimo, że Proboszcz Parafii wyraził jasne stanowisko co do bezskuteczności dokonanego w takiej formie wystąpienia.

Państwo w żaden sposób nie może ingerować w sferę przynależności do kościoła lub związku wyznaniowego, bowiem naruszałoby to nie tylko wspomnianą chronioną konstytucyjnie autonomię Kościoła Katolickiego, ale wkraczałoby w sferę wolności religii i wyznania. Nie sposób zaakceptować sytuacji, w której o przynależności do kościoła, lub jej braku, rozstrzygałby organ państwowy, jakim jest Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących. Zdaniem Sądu, w sytuacji, gdy zagadnienie wystąpienia z Kościoła Katolickiego jest jedną z przesłanek wykonywania kompetencji przez organ administracji publicznej, to organ ten ustala przynależność do Kościoła wyłącznie w oparciu o dowody przedstawione przez stronę kościelną, w tym przede wszystkim na podstawie aktu chrztu z dokonaną adnotacją o wystąpieniu z Kościoła. Ustalanie tego faktu z powołaniem się na inne dowody jest niedopuszczalne. Nie jest przy tym wystarczające odwołanie się do oświadczenia o woli wystąpienia z Kościoła, a sprawy sporne na tym tle są sprawami kościelnymi, które winny być rozstrzygane na zasadach i w trybie określonych przez prawo kościelne.

Dokonując ustaleń w zakresie przynależności W. D. do Kościoła Katolickiego w oparciu o przepisy prawa powszechnie obowiązującego i wydając rozstrzygnięcie w przedmiocie przetwarzania jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych wkroczył w sferę autonomii Kościoła Katolickiego w tej materii, czym niewątpliwie dopuścił się naruszenia art. 6, art. 7 i art. 19 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.), jak również wskazanych w skardze przepisów Konstytucji RP, Konkordatu, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej oraz ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Ponadto organ naruszył art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3 k.p.a. poprzez błędną ocenę dowodów i oparcie uzasadnienia prawnego swojego rozstrzygnięcia w większości na tezach uzasadnień wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wobec stwierdzonych naruszeń zarówno przepisów prawa materialnego, jak również przepisów postępowania, koniecznym było uchylenie zaskarżonej oraz poprzedzającej ją decyzji.

Rozpoznając sprawę ponownie, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych winien uwzględnić powyższe rozważania Sądu, ze szczególnym uwzględnieniem zasady autonomii kościołów i związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Polskiej.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w zw. z art. 132, a w sprawie kosztów na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 § 2 i art. 209 cytowanej już wyżej ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, należało orzec jak w sentencji wyroku