Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Elżbieta Piechowiak (spr.) Sędziowie sędzia WSA Grzegorz Saniewski sędzia WSA Joanna Brzezińska Protokolant starszy sekretarz sądowy Elżbieta Brandt po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2016 r. sprawy ze skargi W. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] lutego 2016 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] nr [...], Burmistrz L., odmówił W. S. (skarżącemu) przyznania świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad bratem E. S., urodzonym [...]. W uzasadnieniu decyzji organ, przywoławszy brzmienie art. 17 ust. 1, 1a oraz 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych stwierdził, że z racji na treść powyższego przepisu przyznanie wnioskowanego świadczenia nie jest możliwe, albowiem na podstawie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności osoby wymagającej opieki nie da się ustalić momentu powstania tej niepełnosprawności, a skarżący nie dołączył dokumentów potwierdzających, iż niepełnosprawność jego brata powstała przed 18 rokiem życia lub w trakcie nauki w szkole albo w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. Organ stwierdził ponadto, iż, zgodnie z pismem z dnia [...], nie wyrejestrował się on z Powiatowego Urzędu Pracy jako osoba bezrobotna i nie zrezygnował z wypłaty zasiłków dla bezrobotnych.

Pismem z dnia [...] skarżący odwołał się od powyższej decyzji do Samorządowego Kolegium Odwoławczego we W, zarzucając jej naruszenie art. 6, art. 107 k.p.a. oraz art. 7 Konstytucji RP. Skarżący podniósł, że Trybunał Konstytucyjny, wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., K 38/13, uznał przepis będący podstawą rozstrzygnięcia za niekonstytucyjny, w związku z czym nie powinien być on zastosowany. Skarżący wyjaśnił, że w sytuacji przyznania mu wnioskowanego świadczenia wyrejestruje się z urzędu pracy, co oświadczał w trakcie postępowania, oraz że samo złożenie przedmiotowego wniosku stanowi o woli rezygnacji z zatrudnienia.

Decyzją z dnia [...], nr [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu organ odwoławczy potwierdził stanowisko Burmistrza L. stwierdzając, że nie została spełniona jedna z przesłanek koniecznych do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, określona w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Odnosząc się do zarzutu odwołania dotyczącego wyroku Trybunał Konstytucyjny z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13, SKO wskazało, że Trybunał Konstytucyjny orzekł ostatecznie o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, niemniej w uzasadnieniu ww. wyroku stwierdzone zostało, iż jego wykonanie wymaga podjęcia działań ustawodawczych, które doprowadzą do przywrócenia równego traktowania opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych i że skutkiem wejścia w życie wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Organ odwoławczy stwierdził, że zalecona ustawodawcy przez Trybunał Konstytucyjny korekta stanu prawnego nie zmienia sytuacji prawnej skarżącego, który na datę wydania zaskarżonej decyzji nie należy do kategorii opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, o których mowa w art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych.

W odniesieniu zaś do twierdzeń skarżącego co do możliwości wydania na jego wniosek decyzji warunkowej o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego (którym to warunkiem miałoby być wyrejestrowanie się z rejestru osób bezrobotnych) organ podniósł, że ubiegający się o to świadczenie winien uprzednio wykazać się niemożnością podejmowania lub kontynuowania pracy – właśnie z powodu konieczności sprawowania opieki na niepełnosprawnym członkiem rodziny – nie zaś odwrotnie.

Pismem z dnia [...] W. S. zaskarżył powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, powtarzając zarzuty zawarte w odwołaniu. Skarżący podniósł, że podstawa wydania odmownej decyzji organu odwoławczego nie istnieje i nie jest możliwe z tego powodu nieprzyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ Trybunał Konstytucyjny w sentencji wyroku orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 17 ust. 1b ustawy w zakresie, który stanowił podstawę do wydania decyzji przez organ I instancji. Stwierdził ponadto, że zgodnie z literalnym brzmieniem art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje z racji rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, nie ma zaś w ustawie mowy o konieczności uprzedniego wykazania się niemożliwością podejmowania lub kontynuowania pracy; skarżący powtórzył, że z chwilą przyznania świadczenia wyrejestruje się z urzędu pracy.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Dokonując kontroli zaskarżonej decyzji w zakresie wynikającym z treści art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1647) w zw. z art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej powoływanej jako ppsa), Sąd stwierdził, iż wniesiona w sprawie skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowiły przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz.114 ze zm. – dalej uśr). Zgodnie z art. 17 ust. 1 tej ustawy świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka,

3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób

o znacznym stopniu niepełnosprawności

- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

W art. 17 ust. 1b uśr dodatkowo wskazano, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia.

Istota sporu w przedmiotowej sprawie sprowadza się do ustalenia dwóch kwestii, tj. po pierwsze, czy na gruncie przytoczonych przepisów opiekunowi może przysługiwać świadczenie pielęgnacyjne, o którym mowa w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych w sytuacji, gdy na podstawie orzeczenia o niepełnosprawności nie da się ustalić momentu powstania niepełnosprawności dorosłej osoby niepełnosprawnej, wymagającej opieki, po drugie zaś, czy w świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13 można uzależniać prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od daty powstania niepełnosprawności.

Odnosząc się do pierwszej ze wskazanych kwestii wskazać należy, że orzekające w sprawie organy zgodnie uznały, iż w sytuacji, gdy przedłożone przez wnioskodawcę orzeczenie o stopniu niepełnosprawności nie zawiera informacji dotyczącej daty powstania niepełnosprawności, a z orzeczenia tego wynika jedynie, że nie można ustalić daty powstania niepełnosprawności, wnioskowane świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, z uwagi na brak spełnienia niezbędnego warunku ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, tj. aby niepełnosprawność powstała przed ukończenia 18 lub 25 roku życia. Warunek ten wynika z przytoczonego powyżej przepisu art. 17 ust. 1b uśr.

Zdaniem Sądu, organy obu instancji prawidłowo uznały, iż nie są uprawnione do samodzielnego ustalenia daty powstania niepełnosprawności. Z końcowej bowiem części przepisu art. 17 ust. 1 uśr jednoznacznie wynika, iż stwierdzenie niepełnosprawności (w tym również jej daty) powinno być zawarte w orzeczeniu wydanym w innym postępowaniu, poprzedzającym postępowanie w sprawie ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Ustalenie takie, zawarte w stosownym orzeczeniu właściwego organu jest konieczne do ubiegania się o przyznanie wnioskowanego prawa. W konsekwencji zatem organy rozpoznające wniosek o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, nie są kompetentne do ustalenia we własnym zakresie daty powstania niepełnosprawności ponieważ związane są – co do daty powstania niepełnosprawności i co do jej stopnia, orzeczeniem wydanym przez uprawnioną do tego jednostkę (por. wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 10 grudnia 2014 r., sygn. akt II SA/Go 821/14 i II SA/Go 818/14; wyrok WSA w Warszawie z dnia 16 października 2014 r., sygn. akt: VIII SA/Wa 4/14). Dodatkowo powyższy wniosek potwierdza treść przepisu określonego w § 8 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz.U. z 2013 r., poz. 3), który stanowi, że do wniosku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego należy dołączyć orzeczenie o niepełnosprawności lub o znacznym stopniu niepełnosprawności. Również przepisy kompetencyjne określające właściwość określonych jednostek orzeczniczych w zakresie orzekania o niepełnosprawności świadczą o braku uprawnienia organów orzekających w sprawach świadczeń rodzinnych do weryfikacji orzeczeń o niepełnosprawności, a tym samym i do samodzielnego ustalania, kiedy powstała niepełnosprawność. Dokument w postaci orzeczenia o niepełnosprawności uprawnionej jednostki stanowi zatem wyłączny dowód istnienia niepełnosprawności oraz daty lub okresu powstania niepełnosprawności i jej stopnia. Skoro więc w orzeczeniu właściwej jednostki (w tym wypadku lekarza orzecznika), na skutek braku możliwości ustalenia daty powstania niepełnosprawności, zamieszczone zostanie sformułowanie "nie da się ustalić", a organy administracji orzekające o przyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego nie są kompetentne do samodzielnego dokonanie ustaleń w tym zakresie, to tym samym wskazuje to na brak spełnienia koniecznego warunku prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, o którym mowa w art. 17 ust. 1b uśr, tj. aby niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia, który to warunek, jak wykazano wyżej, powinien wynikać z orzeczenia właściwej jednostki. W rozpoznawanej sprawie przedłożone przez skarżącego orzeczenie o stopniu niepełnosprawności jego brata nie zawierało informacji dotyczącej daty powstania niepełnosprawności. Słusznie więc – w ocenie Sądu – organy obu instancji przyjęły, że nie został spełniony w sprawie warunek z art. 17 ust. 1b uśr, determinujący prawo do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego. To wnioskodawca ubiegający się o przyznanie ze środków publicznych świadczenia rodzinnego musi wykazać stosownymi dokumentami, iż spełnia wszystkie ustawowe przesłanki konieczne dla przyznania konkretnego wnioskowanego świadczenia. Wobec treści art. 17 ust. 1b uśr w przypadku świadczenia pielęgnacyjnego wnioskodawca musi zatem do wniosku dołączyć stosowne orzeczenie o zaliczeniu do znacznego stopnia niepełnosprawności lub równoznaczne, które nadto potwierdzi, że niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub nie później niż do ukończenia 25 roku życia (w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej).

Ustosunkowując się natomiast do powołanego przez skarżącego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014r., sygn. akt K 38/13, wskazać należy, że w wyroku tym Trybunał orzekł o niekonstytucyjności przepisu art. 17 ust. 1b uśr w zakresie, w jakim różnicuje on prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie, ze względu na moment powstania niepełnosprawności. Zakwestionowana przez Trybunał regulacja stworzyła sytuację, w której doszło do niedającego się racjonalnie uzasadnić zróżnicowania sytuacji prawnej opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych w zależności od tego, kiedy owa niepełnosprawność powstała. Opiekun niepełnosprawnej osoby dorosłej (nie tylko dorosłego dziecka) może się bowiem ubiegać o świadczenie pielęgnacyjne tylko wówczas, gdy niepełnosprawność podopiecznego powstała przed ukończeniem 18. lub 25. roku życia. W innym przypadku prawo do świadczenia pielęgnacyjnego mu nie przysługuje. Zróżnicowanie zatem sytuacji prawnej opiekuna w zależności od daty powstania niepełnosprawności podopiecznego zostało przez Trybunał zakwestionowane. W ocenie Trybunału ustawodawca powinien w jednakowy sposób kształtować sytuację prawną osób będących opiekunami dorosłych niepełnosprawnych. Za konstytucyjnie usprawiedliwione Trybunał uznał natomiast odmienne uregulowanie sytuacji prawnej (kryterium nabywania uprawnień) w stosunku do opiekunów niepełnosprawnych dzieci. Niezależnie od powyższych uwag należy podkreślić jednak, że Trybunał Konstytucyjny w swoim orzeczeniem nie wyeliminował wadliwego przepisu, pozostawiając jego zmianę ustawodawcy. Co więcej, w motywach orzeczenia Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że stwierdzenie niekonstytucyjności w tym przypadku nie kreuje prawa do żądania świadczenia dla opiekunów niepełnosprawnych osób dorosłych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Tak dokonane przez Trybunał wyjaśnienie zakresowości powołanego orzeczenia przesądza o zasadności podjętych w niniejszej sprawie rozstrzygnięć organów obu instancji. Trybunał wskazał bowiem jedynie na konieczność podjęcia działań legislacyjnych, które doprowadzą do przywrócenia równego traktowania opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, natomiast nie wyeliminował z obrotu prawnego art. 17 ust.1b uśr (wyrok WSA w Łodzi z dnia 9 października 2015 r., sygn. akt II SA/Łd 694/15). Oznacza to, że w obecnym stanie prawnym prawo do świadczenia pielęgnacyjnego skarżącemu nie przysługuje, gdyż nie pozwala na to obowiązujący nadal przepis art. 17 ust. 1b uśr.

W odniesieniu do postulatu skarżącego dotyczącego wydania decyzji warunkowej w jego sprawie, stwierdzić przyjdzie, iż ustalenie, iż wnioskodawca zrezygnował z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki stanowi jeden z warunków podlegających weryfikacji w procesie oceny zasadności złożonego wniosku o przedmiotowe świadczenie. W sytuacji stwierdzenia, iż wnioskodawca nie zrezygnował z zatrudnienia (nie porzucił zamiaru podjęcia zatrudnienia lub nie rozwiązał dotychczasowego stosunku pracy), pozytywne rozpatrzenie wniosku o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego jest niemożliwe z uwagi na przesłankę zawartą w art. 17 ust. 1. Powyższe rozważania są zresztą obojętne dla wyniku sprawy, albowiem - jak wcześniej wywiedziono – w sprawie nie została spełniona określona w art. 17 ust. 1b u.ś.r. przesłanka powstania niepełnosprawności przed 18. lub 25. rokiem życia; tylko kumulatywne spełnienie ustawowych warunków upoważnia organ do przyznania wnioskowanego świadczenia.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie art. 151 ppsa orzekł o oddaleniu wniesionej w sprawie skargi.