Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Jerzy Sulimierski po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej J. K. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O. z dnia 4 lutego 2008 r. sygn. akt I SA/Op 361/07 w zakresie odrzucenia skargi w sprawie ze skargi J. K. na decyzję Dyrektora O. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w O. z dnia [...] września 2007 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania płatności bezpośrednich do gruntów rolnych postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w O. postanowieniem z dnia 4 lutego 2008 r., sygn. akt I SA/Op 361/07 odrzucił skargę J. K. na decyzję Dyrektora O. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w O. z dnia [...] września 2007 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania płatności bezpośrednich do gruntów rolnych.

Sąd orzekał w następującym stanie faktycznym sprawy:

Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O. wezwano skarżącego, na podstawie art. 220 § 1 i § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej: p.p.s.a. oraz § 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193), do uiszczenia wpisu sądowego od skargi w wysokości 660 zł, w terminie 7 dni od daty doręczenia niniejszego zarządzenia pod rygorem odrzucenia skargi.

W wyznaczonym terminie, tj. do dnia [...] stycznia 2008 r., skarżący nie uiścił wpisu od skargi. Jednakże w piśmie z dnia [...] stycznia 2008 r. zwrócił się do Sądu o zaliczenie na poczet wymaganej należności sądowej, dokonanej przez niego wcześniej, wpłaty wpisu w innej sprawie toczącej się przed tym Sądem pod sygn. akt II SA/Op 476/06.

Odrzucając skargę Sąd I instancji stwierdził, że co prawda w przedmiotowym piśmie skarżący zawarł prośbę o zaliczenie na poczet należnego w niniejszej sprawie wpisu sądowego, wpisu jaki uiścił uprzednio w innej sprawie, jednakże taka forma opłacenia - w ramach swoistego potrącenia wierzytelności jest niedopuszczalna. Sąd podniósł, że skarżącego szczegółowo poinformowano o dopuszczalnych formach regulowania należności z tytułu wpisu od skargi, wskutek czego nie można uznać za skuteczne podjętych przez niego czynności zmierzających do uregulowania tej należności w inny sposób. Ponadto Sąd I instancji wskazał, że nie istnieje żadna wierzytelność mogąca podlegać ewentualnemu zaliczeniu na poczet wpisu sądowego w tej sprawie. W orzeczeniu, o którym wspomniał skarżący co prawda zasądzono na jego rzecz kwotę 1080 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego, jednakże obowiązek ten dotyczył organu, który wydał zaskarżoną decyzję, a nie Sądu. Ponieważ po uprawomocnieniu się wyroku skarżącemu przysługuje prawo do regresu poniesionych kosztów sądowych od strony przeciwnej, nie można twierdzić, że skarżący posiada z tego tytułu wierzytelność pieniężną w stosunku do Sądu.

Na powyższe postanowienie J. K. wniósł skargę kasacyjną, zaskarżając je w całości i domagając się jego uchylenia w całości, rozpoznania skargi oraz zasądzenia od strony przeciwnej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.

1) art. 6 p.p.s.a. poprzez niepouczenie skarżącego o możliwości i trybie złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy, zwłaszcza mając na uwadze treść pisma skarżącego z dnia [...] stycznia 2008 r.;

2) art. 220 § 1 w zw. z art. 220 § 3 p.p.s.a. przez przedwczesne odrzucenie skargi wskutek przyjęcia, iż skarżący nie uiścił w zakreślonym terminie wpisu od skargi;

3) niezastosowanie § 2 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępniania urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz sposobu dokumentowania stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego wnioskodawcy (Dz. U. Nr 227, poz. 2245) w związku z art. 252 p.p.s.a. oraz art. 49 § 1 p.p.s.a., w rezultacie czego nie przesłano skarżącemu urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy z wezwaniem do uiszczenia wpisu od skargi, jak i po złożeniu w Sądzie przez skarżącego pisma z dnia [...] stycznia 2008 r. oraz nie wezwano skarżącego do sprecyzowania i uzupełnienia braków formalnych wniosku poprzez złożenie go na urzędowym formularzu, z zakreśleniem 7 - dniowego terminu.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że wraz z doręczeniem zarządzenia o wezwaniu do uiszczenia wpisu sądowego pouczono skarżącego o prawie i terminie zaskarżenia tego zarządzenia, jednakże nie pouczono go o możliwości skorzystania z prawa pomocy poprzez złożenie stosownego wniosku na formularzu urzędowym.

Pełnomocnik skarżącego stwierdził, że mylnie strona sądziła, iż w związku z wydaniem w innej sprawie wyroku dla niej korzystnego, Sąd dokona na jej rzecz zwrotu uiszczonych kosztów sądowych. Intencją skarżącego było bowiem, by ze względu na brak własnych środków na pokrycie wpisu, Sąd nie przekazywał mu zasądzonych kosztów, lecz przeznaczył je na wpis sądowy w rozpoznawanej sprawie.

Ponadto, wskazując na treść przepisu art. 6 p.p.s.a. podkreślił, że sąd administracyjny powinien udzielać stronom występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek odnośnie czynności procesowych oraz pouczać o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. Sąd wprawdzie nie ma obowiązku udzielania pouczeń co do wszelkich możliwych zachowań strony, jednakże zdaniem strony skarżącej, obowiązek ten odnosi się do wskazówek i pouczeń celowych z punktu widzenia prawidłowego przebiegu procesu i gwarancji procesowych strony.

Ponieważ dokonanie potrącenia należności jest niedopuszczalne, skarżący stwierdził, że powinien on zostać wezwany do sprecyzowania, czy wspomniane pismo z dnia [...] stycznia 2008 r. stanowiło prośbę o przyznanie prawa pomocy obejmującej zwolnienie od kosztów sądowych. J. K. powinien zatem otrzymać wezwanie do uzupełniania braków formalnych poprzez złożenie wniosku na urzędowym formularzu wraz ze stosownymi oświadczeniami. Pełnomocnik strony podniósł, że skarżący błędnie przyjął, iż wskutek potrącenia zostanie uiszczony należny wpis sądowy od skargi. Nie był on jednakże świadomy, że brak równoczesnego złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy na urzędowym formularzu skutkował będzie odrzuceniem skargi. W niniejszej sprawie Sąd I instancji był zatem zobligowany do przesłania skarżącemu, będącemu osobą fizyczną, formularza i wyznaczenia mu 7 - dniowego terminu na złożenie wniosku o przyznanie prawa pomocy. Ponadto strona podniosła, że w orzecznictwie sądowym utrwalone jest stanowisko, że jeśli po doręczeniu stronie wezwania do uiszczenia opłaty sądowej, ale przed upływem terminu złoży ona wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, wówczas pierwotne wezwanie traci aktualność.

W świetle powyższego, zdaniem strony skarżącej, wadliwie zastosowano w niniejszej sprawie art. 220 § 3 w zw. z art. 220 § 1 p.p.s.a., gdyż pomimo wniesienia pisma z dnia [...] stycznia 2008 r., przedwcześnie wydano postanowienie o odrzuceniu skargi.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a., NSA rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, poza przypadkami nieważności postępowania, które w niniejszej sprawie nie zachodzą. Powyższa zasada oznacza związanie tego sądu podstawami zaskarżenia wskazanymi w skardze kasacyjnej, które decydują o tym w jakim zakresie orzeczenie Sądu I instancji będzie podlegało kontroli. Zgodnie z art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W rozpoznawanej skardze kasacyjnej jako podstawę zaskarżenia wskazano wyłącznie przepisy prawa procesowego. Skargę kasacyjną oparto na przekonaniu, że kwestionowane orzeczenie jest wadliwe z uwagi na nieodpowiednią reakcję Sądu I instancji na pismo skarżącego z dnia [...] stycznia 2008 r. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazany zarzut należy uznać za zasadny. Strona wnosząca skargę kasacyjną, powołując przepisy sądowej ustawy procesowej, których naruszenia upatruje w zaskarżonym orzeczeniu Sądu I instancji, problem niniejszej sprawy na obecnym etapie postępowania sprowadza w istocie do stwierdzenia, że Wojewódzki Sąd Administracyjny nie zastosował przewidzianych w ustawie środków w celu rozpatrzenia kwestii przyznania skarżącemu prawa pomocy i, poprzez odrzucenie skargi, wydał rozstrzygnięcie nieprawidłowe.

Odnosząc się do wskazanych powyżej okoliczności, w pierwszej kolejności należy rozważyć jaki charakter miało pismo skarżącego z dnia [...] stycznia 2008 r., w którym zwrócił się on do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego o zaliczenie na poczet wpisu sądowego w niniejszej sprawie, wpłaty dokonanej przez niego tytułem wpisu sądowego w innej sprawie. Oceny wymagało czy pismo to nie stanowiło dla Sądu wystarczającego sygnału, iż skarżący wskazuje brak środków finansowych, które mógłby przeznaczyć na uiszczenie wpisu sądowego od zawisłej sprawy.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, sformułowany przez skarżącego zarzut naruszenia art. 220 § 1 w zw. z art. 220 § 3 p.p.s.a. jest jak najbardziej zasadny. Złożone w sprawie, z zachowaniem przewidzianego terminu, pismo strony nie uprawniało Sądu I instancji do odrzucenia skargi z powodu jej nieopłacenia w zakreślonym czasie. Należało bowiem rozważyć co było intencją skarżącego i czy w przedmiotowym piśmie nie zawarł on wniosku o przyznanie prawa pomocy. Taki zamiar strony można by wysnuć przede wszystkim ze sposobu ujęcia żądania zawartego w piśmie. Co prawda skarżący w sposób bezpośredni nie stwierdził, że zwraca się o przyznanie mu prawa pomocy poprzez np. zwolnienie od kosztów sądowych, bądź też o przesłanie mu urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy, jednakże nie można zbagatelizować faktu, iż wspomniane pismo strona nadała w terminie przewidzianym do uiszczenia wpisu sądowego (data stempla pocztowego). Skarżący nie zignorował zatem wezwania Sądu i, mając świadomość konieczności uiszczenia wpisu sądowego, zwrócił się z żądaniem, które w jego ocenie miało zaspokoić należność w sprawie. Taki sposób sformułowania pisma strony sprawia, że nadawanie mu jednoznacznej kwalifikacji prawnej, tzn. uznanie go za niedopuszczalne ze względu na treść zawartej w nim prośby, pozostaje w sprzeczności z równie jednoznacznie wyrażonym przez skarżącego zamiarem opłacenia wpisu sądowego.

Akcentowana w skardze kasacyjnej niefachowość działania związana zarówno z brakiem wykształcenia prawniczego, jak też niekorzystaniem z pomocy profesjonalnego pełnomocnika nie może sama z siebie zwalniać z obowiązku jak najbardziej wyraźnego i precyzyjnego wyrażania przez strony oświadczeń procesowych. Jednakże w razie niedopełnienia powyższego wymagania i zaistnienia wątpliwości co do znaczenia i zamysłu żądania zawartego w piśmie, sąd administracyjny nie może dokonywać wyboru, względnie oceny wniosków strony według własnego uznania, lecz zobowiązany jest wezwać stronę do sprecyzowania wniosków objętych pismem, na podstawie art. 49 § 1 p.p.s.a. (por. postanowienie NSA z dnia 22 lutego 2007 r., sygn. II OZ 140/07).

W tym stanie rzeczy, skoro zasadny okazał się podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut przedwczesnego odrzucenia skargi przez Sąd I instancji z powodu nieuiszczenia od niej wpisu sądowego, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.