Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Marta Wojciechowska po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2021r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi J. P. na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 września 2020 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne postanawia : poinformować Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o istotnym naruszeniu prawa polegającym na niezastosowaniu art. 54 § 2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.2019.2325 t.j. ze zm.) oraz nieuprawnionej ingerencji w sprawę zawisłą przed sądem administracyjnym, wykraczającą poza dyspozycję art. 54 § 3 ppsa.

Stosownie do art. 155 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.2019.2325 t.j. ze zm. – dalej jako ppsa), w razie stwierdzenia w toku rozpoznawania sprawy istotnych naruszeń prawa lub okoliczności mających wpływ na ich powstanie, skład orzekający sądu może, w formie postanowienia, poinformować właściwe organy lub ich organy zwierzchnie o tych uchybieniach. Jest to tzw. postanowienie sygnalizacyjne, którego istotą jest poinformowanie organu administracji publicznej o nieprawidłowościach w jego funkcjonowaniu, które zostały ujawnione w toku postępowania sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu rozpoznając sprawę ze skargi J. P. na decyzję ZakładU Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15.09.2020 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne uznał, że w sprawie zachodzi konieczność poinformowania Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o istotnym naruszeniu prawa, którego dopuszczono się w toku postępowania.

Wskazaną wyżej decyzją, którą doręczono stronie w dniu 21 września 2020 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych utrzymał w mocy decyzję z dnia 26.05.2020 r. nr [...].

Nie godząc się z tą decyzją J. P. w dniu 20.10.2020 r. (data nadania przesyłki pocztowej) wniósł za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Opolu skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu domagając się uchylenia tej decyzji. W skardze wskazał m.in., że w innej dotyczącej go sprawie nr [...], Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Opolu, na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 kpa zawiesił postępowanie do czasu rozstrzygnięcia przez Sąd Rejonowy w [...] procedury dotyczącej upadłości J. P.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przekazał Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Opolu powyższej skargi, zgodnie z art. 54 § 2 ppsa, natomiast wydał w dniu 3.11.2020 r. decyzję nr [...] uchylającą w całości decyzję z dnia 15.09.2020 r. nr [...], albowiem skarżący do akt sprawy przedłożył postanowienie z dnia 15.07.2020 r. sygn. akt [...] o ogłoszeniu jego upadłości, jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

W konsekwencji organ uznał, że wydanie decyzji z dnia 15.09.2020 r. nr [...] było przedwczesne, bowiem stosownie do treści przepisu art. 97 § 1 pkt 4 kpa, postępowanie w sprawie umorzenia należności wszczęte przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej winno być zawieszone. W dniu 5.11.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał, na podstawie art.97 § 1 pkt 4 kpa postanowienie o zawieszeniu postępowania w sprawie wniosku zobowiązanego o ponowne rozpatrzenie sprawy o umorzenie należności z tytułu składek.

Wskazać jednak należy, że stosownie do art. 54 § 3 ppsa, organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. W przypadku skargi na decyzję, uwzględniając skargę w całości, organ uchyla zaskarżoną decyzję i wydaje nową decyzję. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

Z powyższej regulacji wynika, że podstawą decyzji autokontrolnej jest uwzględnienie skargi w całości, a zatem podzielenie zarzutów i wniosków podniesionych przez stronę skarżącą w skardze skierowanej do sądu. Organ może skorygować zaskarżone działanie wyłącznie w kierunku pożądanym przez stronę skarżącą. Przez uwzględnienie skargi w całości należy zatem rozumieć doprowadzenie do stanu, w którym istota sprawy zostaje rozstrzygnięta ostatecznie, zgodnie z oczekiwaniem strony wynikającym z jej skargi skierowanej do sądu.

Jak podkreśla się w piśmiennictwie i orzecznictwie, uwzględnienie skargi w całości należy rozumieć jako uwzględnienie skargi co do istoty sprawy, co obejmuje uznanie zasadności zarzutów i wniosków oraz wskazanej podstawy prawnej skargi (por. B. Dauter, B. Gruszecki, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2009, s. 182). Jeżeli organ nie podziela niektórych zarzutów, nie uwzględnia w całości wniosków skargi, czy kwestionuje przedstawioną podstawę lub ocenę prawną naruszeń, to nie może wydać rozstrzygnięcia na podstawie art. 54 § 3 ppsa, lecz powinien pozostawić skargę do rozpoznania sądowi, który oceni prawidłowość zaskarżonej decyzji zgodnie z wymogami art. 134 ppsa (por. wyrok NSA z dnia 2 grudnia 2011 r., sygn. akt I OSK 1953/10, wyrok WSA w Łodzi z dnia 26 lipca 2012 r., sygn. akt III SA/Łd 495/12; wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt II SA/Bd 334/13 – dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie internetowej NSA).

Stosownie do analizowanego przepisu, organ ma możliwość skorzystania z instytucji autokontroli w terminie 30 dni od dnia wniesienia skargi i tylko w powyższym terminie organ administracji publicznej jest uprawniony do podjęcia czynności w ramach autokontroli. Jest to termin o charakterze materialnym. Po upływie tego terminu kompetencja do rozstrzygnięcia sprawy przysługuje sądowi administracyjnemu.

W niniejszej sprawie organ po wniesieniu skargi wydał w dniu 3.11.2020 r. decyzję nr [...] uchylającą w całości decyzję z dnia 15.09.2020 r. nr [...], albowiem skarżący do akt sprawy przedłożył postanowienie z dnia 15.07.2020 r. sygn. akt [...] o ogłoszeniu jego upadłości jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej i w ocenie organu wydanie decyzji z dnia 15.09.2020 r. nr [...] było przedwczesne, gdyż postępowanie w sprawie umorzenia należności wszczęte przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej powinno być zawieszone. W konsekwencji w dniu 5.11.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 kpa, zawiesił postępowanie w sprawie wniosku zobowiązanego o ponowne rozpatrzenie sprawy o umorzenie należności z tytułu składek.

Wprawdzie nowa decyzja została przez organ wydana w terminie 30 dni od wniesienia skargi, jednak organ uznając, że wydanie zaskarżonej decyzji było przedwczesne, nie skorzystał z instytucji przewidzianej w art. 54 § 3 ppsa, która jest jedyną przewidzianą w prawie legalną możliwością pozwalającą organowi na uchylenie zaskarżonej do sądu administracyjnego decyzji.

Po wniesieniu skargi organ nie może wyeliminować zaskarżonej decyzji z obrotu prawnego w innym trybie niż przewidziany w art. 54 § 3 ppsa.

Ustawodawca dopuszcza zatem ingerencję organu administracyjnego w spór zawisły z jego udziałem przed sądem administracyjnym, w ściśle ograniczonym zakresie, dającym największą gwarancję nienaruszenia tą ingerencją prawa strony do sądu. W swoim założeniu rozstrzygnięcie organu administracyjnego uwzględniające skargę w całości powinno, w zastępstwie wyroku sądowego, czynić zadość żądaniom strony (por. B.Dauter monografia Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego- baza LEX). Niedopuszczalna jest natomiast jakakolwiek ingerencja organu administracji w sprawę zawisłą przed sądem administracyjnym, wykraczająca poza dyspozycję art. 54 § 3 ppsa.

W ocenie Sądu, organ w tej sprawie nie wywiązał się z obowiązku nałożonego na niego przez ustawodawcę, bowiem nie przekazał sądowi administracyjnemu skargi w ustawowym terminie. Skarga ta znajdowała się w aktach przekazanych sądowi z drugą skargą wniesioną przez stronę w tej sprawie, nadaną 7 grudnia 2020 r. Ponadto uchylając zaskarżoną decyzję organ dopuścił się nieuprawnionej ingerencji w sprawę zawisłą przed sądem administracyjnym, wykraczającą poza dyspozycję art. 54 § 3 ppsa.

Wskazując na powyższe uchybienia Sąd oczekuje w terminie 30 dni informacji o zajętym stanowisku w tej sprawie i podjętych działaniach, celem wyeliminowania naruszenia prawa przez organ w przyszłości. Zgodnie bowiem z art. 155 § 2 ppsa, organ który otrzymał postanowienie, obowiązany jest je rozpatrzyć i powiadomić Sąd w terminie 30 dni o zajętym stanowisku.