Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Ośrodek pomocy społecznej przyznający świadczenia warunkowane stanem zdrowia wnioskodawcy ma prawo zbierać /przetwarzać/ informacje dotyczące jego zdrowia.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Danuty M. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w przedmiocie ochrony danych osobowych - oddala skargę.

Skarżąca do 1 grudnia 1997 r. korzystała ze świadczeń Ośrodka Pomocy Społecznej Urzędu Gminy w W. W toku rozpoznawania wniosku o przyznanie zasiłku okresowego Ośrodek Pomocy Społecznej dokonał ustaleń dotyczących stanu jej zdrowia uzyskując zaświadczenie lekarskie z Przychodni Rejonowej i Poradni Zdrowia Psychicznego w W. Z braku współdziałania skarżącej z pomocnikami socjalnymi i dokonanej odmowy podjęcia pracy, Ośrodek Pomocy Społecznej odmówił przyznania tego zasiłku, a jego decyzja była oceniana w postępowaniu odwoławczym i przed NSA.

Skarżąca wystąpiła do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych ze skargą na niezgodne z przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych przetwarzanie jej danych osobowych przez Ośrodek Pomocy Społecznej w (...).

Generalny Inspektor decyzją z 10 stycznia 2000 r., wydaną w trybie art. 127 par. 3 Kpa, utrzymał w mocy swoją decyzję z 23 listopada 1999 r. odmawiającą uwzględnienia wniosku skarżącej o nakazanie zaprzestania przetwarzania przez Ośrodek Pomocy Społecznej danych o stanie jej zdrowia. W uzasadnieniu decyzji posłużono się m.in. następującą argumentacją:

(...) Informacje o stanie zdrowia są danymi chronionymi przez ustawę o ochronie danych osobowych. Ich przetwarzanie jest dopuszczalne jedynie w przypadku zaistnienia jednej z przesłanek enumeratywnie wymienionych w art. 27 ust. 2 ustawy, m.in. gdy przepis szczególny innej ustawy zezwala na przetwarzanie takich danych bez zgody osoby, której dane dotyczą i stwarza pełne gwarancje ich ochrony.

Ośrodek Pomocy Społecznej jest uprawniony do zbierania informacji o osobie ubiegającej się o przyznanie pomocy społecznej, w tym danych o jej stanie zdrowia. Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej /Dz.U. 1998 nr 64 poz. 414 ze zm./ do postępowania w sprawie świadczeń pomocy społecznej stosuje się przepisy Kpa ze zm. wynikającymi z tej ustawy. Warunki udzielania takiej pomocy zostały określone m.in. w art. 2 i 3 ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z art. 3 na zasadach określonych w ustawie, pomocy udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu długotrwałej choroby. Z kolei przepis art. 31 ust. 1 powyższej ustawy uzależnia przyznanie zasiłku okresowego z pomocy społecznej m.in. od długotrwałej choroby, czy też braku możliwości zatrudnienia.

Decyzja o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia, z wyjątkiem przyznania renty socjalnej, wymaga przeprowadzenia wywiadu środowiskowego na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 24 lipca 1997 r. w sprawie sposobu przeprowadzania wywiadu środowiskowego /rodzinnego/, wzoru kwestionariusza wywiadu oraz oświadczenia o stanie majątkowym, rodzaju dokumentów wymaganych do przyznania renty socjalnej, a także wzoru legitymacji pracownika socjalnego /Dz.U. nr 93 poz. 570 ze zm./. Wywiad środowiskowy przeprowadza pracownik socjalny. Zgodnie z par. 2 rozporządzenia w toku wywiadu ustala się sytuację osobistą i majątkową osoby lub rodziny ubiegającej się o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej oraz powody ubiegania się o te świadczenia.

Podstawę do przetwarzania danych o stanie zdrowia stanowią również przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego /Dz.U. nr 111 poz. 535 ze zm./. W świetle art. 50 ust. 1 tej ustawy osoby wykonujące czynności wynikające z tej ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powezmą wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności. Od obowiązku zachowania tajemnicy osoby te są zwolnione w stosunku do osób współuczestniczących w wykonywaniu czynności w ramach pomocy społecznej, w zakresie w jakim jest to niezbędne. Problem rzetelności wystawionego zaświadczenia, trafności postawionej diagnozy nie leży w zakresie kompetencji Generalnego Inspektora.

Z powyższego wynika, że Ośrodek Pomocy Społecznej dla prawidłowego przeprowadzenia postępowania musi podejmować określone w przepisach czynności, również z własnej inicjatywy, mające na celu ustalenie prawa danej osoby do otrzymania pomocy społecznej i jej wysokości. Jeżeli prawo uzależnia udzielenie pomocy od stanu zdrowia, a tak stanowi ustawa o pomocy społecznej, to Ośrodek Pomocy Społecznej musi zebrać informacje na ten temat, aby stwierdzić, czy dana osoba spełnia ustawowe wymogi uprawniające ją do uzyskania takiej pomocy. Zbierając dane osobowe Ośrodek Pomocy Społecznej działa zatem na podstawie przepisów prawa. Osoba składająca wniosek do Ośrodka Pomocy Społecznej może więc otrzymać pomoc w przypadku zaistnienia przesłanek opisanych w ustawie, takich jak np. długotrwała choroba czy też uzyskiwanie odpowiednich dochodów. Okoliczności te muszą zostać udowodnione na zasadach określonych w przepisach Kpa, np. w przypadku stanu zdrowia poprzez przedstawienie zaświadczenia lekarskiego o odpowiedniej treści.

Przekazanie zebranych informacji i akt wojewodzie i Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu wskutek wniesienia odwołania i skargi podlega pod przepisy procedur administracyjnych, które jako przepisy szczegółowe regulują postępowanie w tym zakresie.

Skarżąca zarzuca zaskarżonej decyzji uchybienia formalne polegające na pominięciu przepisów prawa materialnego zezwalających w jej sprawie Ośrodek Pomocy Społecznej na przetwarzanie jej danych osobowych. W ocenie Generalnego Inspektora powyższe uchybienie decyzji organu I instancji nie miało wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, gdyż sama sentencja była słuszna i znajduje oparcie w obowiązującym stanie prawnym.

W skardze do NSA skarżąca nie zgodziła się z rozstrzygnięciem i uzasadnieniem decyzji. W obszernych wywodach dowodziła, że dane dotyczące jej stanu zdrowia są przede wszystkim nieprawdziwe dlatego, że nie ma odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego przypisywane jej dolegliwości zdrowotne. Opinie o stanie zdrowia wydano bez udziału lekarza internisty. Również przy sporządzaniu wywiadu środowiskowego jego część poświęcona stanowi zdrowia nie określa podstaw i źródeł dokonanych ustaleń. Bezpodstawne są też stwierdzenia Ośrodka Pomocy Społecznej o braku zainteresowania z jej strony podjęciem pracy. Zdaniem skarżącej Generalny Inspektor powinien w tej sprawie zastosować przepisy ustawy o ochronie danych osobowych i nakazać zaprzestanie przetwarzania danych osobowych o stanie jej zdrowia. (...).

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Obawy skarżącej, dotyczące niezgodnego z prawem przetwarzania jej danych osobowych, okazały się bezpodstawne. Generalny Inspektor w ostatnich dwóch decyzjach przedstawił obszerne motywy, łącząc wzorowo wnikliwość ocen ze specyficzną naturą danych o stanie zdrowia obywatela eksponowaną w art. 27 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych i art. 50 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Aby nie powtarzać argumentacji podanej w sposób wyczerpujący przez Generalnego Inspektora, sąd ograniczył się tylko do zaznaczenia najważniejszych wniosków.

Przede wszystkim do rozpoznawanej sprawy mają zastosowanie przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, gdyż jej art. 7 pkt 2 przez przetwarzanie danych rozumie nie tylko ich zbieranie, lecz także przechowywanie i udostępnianie, co następowało już po jej wejściu w życie. Ponadto Generalny Inspektor, jak to eksponowano w jego decyzjach, nie jest organem kontrolującym ani nadzorującym prawidłowość stosowania prawa materialnego i procesowego w sprawach należących do właściwości innych organów, służb czy sądów, których orzeczenia podlegają ocenom w toku instancji czy w inny sposób określony odpowiednimi procedurami.

Stosownie do art. 2, art. 3, art. 31 i art. 36 ustawy o pomocy społecznej Ośrodek Pomocy Społecznej nie tylko mógł, lecz był zobowiązany do zebrania informacji o stanie zdrowia skarżącej na potrzeby rozpoznawanej sprawy o przyznanie jej zasiłku okresowego, posługując się znanymi Kpa środkami dowodowymi i wykorzystując, dopuszczony w takiej sytuacji przepisami powołanego rozporządzenia z dnia 24 lipca 1997 r., wywiad środowiskowy. Prawidłowość dokonanych ustaleń i legalność wydanych orzeczeń była oceniana w postępowaniu odwoławczym i sądowym wskutek czynności procesowych skarżącej. W świetle tych ocen nie było podstaw do uznania skarżącej za osobę niezdolną do pracy i przyznania zasiłku okresowego, wskutek czego odmienna ich interpretacja, eksponowana w skardze, nie jest uzasadniona.

Sąd wreszcie, za zgodą stron, zwrócił się do Ośrodka Pomocy Społecznej o nadesłanie pełnych akt sprawy dotyczącej skarżącej i sprawdził, czy są w nich dowody bądź informacje świadczące o ich udostępnieniu podmiotom do tego nieuprawnionym.

Okazało się, że wykorzystywano je tylko w postępowaniach odwoławczych i nadzorczych /przez wojewodę/, przez organy Prokuratury i Naczelny Sąd Administracyjny - zawsze w ramach stosownych procedur. Nie było więc dotychczas powodów uzasadniających skorzystanie przez Generalnego Inspektora z przysługujących mu uprawnień zapewniających realizację przepisów ustawy o ochronie danych osobowych.