Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Janina Kosowska Sędziowie Sędzia WSA Beata Jezielska Sędzia WSA Piotr Chybicki (spr.) Protokolant specjalista Jakub Borowski po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 października 2016 r. sprawy ze skargi A. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]" r., Nr "[...]" w przedmiocie świadczenia wychowawczego oddala skargę.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w ‘[...]" (dalej jako Kolegium), powołując się na art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.2016 r., poz. 23 jt.- dalej jako k.p.a.) i art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U.2016 r., poz. 195 - dalej jako ustawa o pomocy, pomocowa) – po rozpatrzeniu odwołania A. D. od decyzji Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w "[...]" z dnia "[...]" odmawiającej przyznania świadczenia wychowawczego na F. D. oraz przyznającej prawa do świadczenia wychowawczego na A. D. na okres od 1 kwietnia 2016 r. do 30 września 2017 r. w kwocie 500,00 zł miesięcznie – utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.

Skarżona decyzja zapadła na tle poniższego stanu faktycznego i prawnego.

W dniu 18 kwietnia 2016 r. do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w "[...]" (dalej jako GOPS) wpłynął wniosek A. D. o przyznanie świadczenia wychowawczego na F. D. i A. D.

Decyzją "[...]" Kierownik GOPS działający z upoważnienia Wójta "[...]" nie przyznał świadczenia wychowawczego na F. D. oraz przyznał rzeczone świadczenie na A. D. na okres od 1 kwietnia 2016 r. do 30 września 2017 r. w wysokości 500,00 zł miesięcznie. Powołując się na art. 5 ust. 3 ustawy pomocowej wskazujący, że świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko przysługuje osobom, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800,00 zł podał, że dochód w rodzinie wnioskodawcy na osobę wynosi 848,84 zł, a zatem przekracza wskazane powyżej kryterium dochodowe, co uzasadnia odmowę przyznania przedmiotowego świadczenia na pierwsze dziecko w rodzinie. Natomiast przyznał wnioskowane świadczenie na A. D. w wskazanej kwocie i na określony powyżej okres, jako, że rzeczone świadczenie na drugie dziecko nie jest uwarunkowane kryterium dochodowym.

W odwołaniu A. D. rozstrzygnięciu organu I instancji zarzucił niewskazanie metodologii obliczenia dochodu na osobę w rodzinie. Matematycznie zaprezentował własny sposób wyliczenia owego dochodu na osobę w rodzinie, którego

wynik (725,55 zł) nie przekracza kryterium dochodowego na pierwsze dziecko w rodzinie. Obliczenia dokonał przyjmując własny dochód brutto w wysokości 3.977,07 zł, sumę składek na ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy (4.872,39 zł), sumę składek na ubezpieczenie zdrowotne (3.236,13 zł) oraz podatek dochodowy (0,00 zł). W rezultacie powyższego przyjął, że jego dochód netto wyniósł kwotę ujemną, tj.4.131,45 zł. Tak uzyskany "ujemny" dochód zsumował z dochodem netto małżonki J. D. Prezentowane w powyższych obliczeniach kwoty dochodu brutto A. D., jak również wysokość realnie uiszczonych składek na ubezpieczenie społeczne oraz na Fundusz Pracy, jak również na ubezpieczenie zdrowotne są niekwestionowane jako znajdujące odzwierciedlenie w materiale dowodowym sprawy, tj. w przedłożonych informacjach o osiągniętych w 2014 r. dochodach oraz zaświadczeniach ZUS-u.

Kolegium nie podzielając zarzutu odwołania skarżoną decyzją z dnia "[...]" utrzymało w mocy decyzję organy I instancji z dnia "[...]". Kolegium szczegółowo przedstawiło dochód A. D. oraz J. D. i w rezultacie podzieliło pogląd organu I instancji, że dochód czteroosobowej rodziny na osobę wynosi 849,84 zł i przekroczył kryterium dochodowe, aby wnioskodawca mógł skutecznie ubiegać się o świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko w rodzinie.

W skardze A. D. wnosząc o uchylenie skarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji podtrzymał argumentację prezentowaną w odwołaniu nadmieniając, że metodologia obliczenia podatku dochodowego różni się od sposobu obliczenia dochodu netto na potrzeby świadczenia wychowawczego, jako, że dochód netto osób prowadzących działalność gospodarczą na zasadach ogólnych może być wartością ujemną (stratą) z racji wyższej kwoty składek społecznych i zdrowotnych od dochodu brutto. Różnica ta wynika z braku możliwości odjęcia pełnej kwoty zapłaconych składek społecznych i zdrowotnych wskutek osiągnięcia dochodu nieprzewyższającego sumy składek z powyższych tytułów.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalanie. Powołując się na definicję dochodu w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz wyrok NSA z dnia 16 lipca 2008 r., I OSK 437/08 uznało, że brak jest podstaw do odliczenia od dochodu netto J. D. zapłaconych składek społecznych i zdrowotnych przez skarżącego w kwocie innej (wyższej) niż wynikająca z wydruku odpowiedzi z e-podatki.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

W myśl art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. 2016 r., poz. 1066 j.t.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez m.in. kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym zgodnie z § 2 tegoż artykułu kontrola, o której mowa, jest sprawowana pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sąd rozpoznaje sprawę rozstrzygniętą w zaskarżonej decyzji ostatecznej bądź w postanowieniu z punktu widzenia legalności, tj. zgodności z prawem całego toku postępowania administracyjnego i prawidłowości zastosowania przepisów prawa materialnego. Stosownie zaś do treści art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j: Dz. U. 2016, poz. 718 j.t. dalej: p.p.s.a.) sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związanym zarzutami i wnioskami skargi oraz wskazaną podstawą prawną.

Oceniając w świetle przywołanych powyżej kryteriów Sąd doszedł do przekonania, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych (art. 4 ust. 1 ustawy). Przysługuje ono matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka (ust. 2 w/w artykułu) do dnia ukończenia przez dziecko 18. roku życia (ust. 3 w/w artykułu) w wysokości 500,00 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie (art. 5 ust. 1 w/w ustawy), z kolei na pierwsze dziecko przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800,00 zł. (art. 5 ust. 3 w/w ustawy). Natomiast przez dochód ustawa rozumie dochód w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych (art. 2 pkt 1 w/w ustawy), zaś dochód członka rodziny, to przeciętny miesięczny dochód członka rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego, z zastrzeżeniem art. 7 ust. 1–3 ( art. 2 pkt 2 w/w ustawy), a dochód rodziny, to suma dochodów członków rodziny (art. 2 pkt 4 w/w ustawy).

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2015, poz. 114 j.t. – dalej jako u.ś.r.) "dochód" definiuje jako przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2012 r., poz. 361 j.t.), pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne. (art. 3 pkt 1 lit. a).

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 16 lipca 2008 r., I OSK 437/08, LEX nr 510271) uznał, że skoro ustawodawca w art. 3 pkt 1 lit. a ustawy z 2003 r. u.ś.r. wyraźnie stanowi, że zasadą jest zsumowanie obliczonych dochodów członków rodziny w celu ustalenia ich przeciętnej wartości, to wykluczył tym samym sumowanie przychodów, a następnie kosztów ich uzyskania. Dodał, że dochód w ujęciu rachunkowym ma nawet w przypadku straty wartość zero, a nie ujemną. Oznacza to, że kiedy koszty uzyskania przychodów z danego źródła przekraczają sumę przychodów mamy do czynienia ze stratą w rozumieniu ustawy z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. NSA analizując w przywołanym wyroku definicje dochodu (art. 3 pkt 1 lit.a u.ś.r.) i dochodu rodziny (art. 3 pkt 2 w/w ustawy) doszedł do wniosku, że zsumowaniu podlegają obliczone już dochody członków rodziny osoby ubiegającej się o przyznanie jej konkretnego świadczenia w celu ustalenia ich przeciętnej wartości. Innymi słowy miesięczny dochód członków rodziny powinien być wyliczony poprzez w pierwszej kolejności obliczenie dochodu każdego z osobna członka rodziny, a następnie poprzez obliczenie średniej tego dochodu. W rezultacie powyższego NSA wykluczył sumowanie przychodów, a następnie pomniejszanie od ich sumy kosztów uzyskania przychodów, podatków dochodowych oraz składek ubezpieczeniowych, poszczególnych członków rodziny.

Statuowaną tezę wraz z jej argumentacją Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela. Prezentowana teza wraz z uzasadnieniem - wbrew temu, co twierdzi skarżący – ma w przedmiotowej sprawie zastosowanie. Po pierwsze należy dostrzec fakt normatywnej tożsamości definicji dochodu rodziny, dochodu członka rodziny {(poza zastrzeżeniem art. (...)}, nie wspominając o definicji dochodu na gruncie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci i ustawy o świadczeniach rodzinnych. To zaś pozwala przyjąć, że sformułowana przywołanym powyżej wyrokiem NSA teza jak najbardziej, przynajmniej co do zasady, może być pomocna przy interpretowaniu legalnych definicji ustawy o pomocy.

Odnosząc powyższe do stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie stwierdzić wypada, że z przywołanych regulacji wynika inna istota operacji rachunkowych, niż przedstawia ją skarżący. Najpierw należy dokonać obliczenia dochodu każdego z osobna członka rodziny, by następnie obliczyć średnią tego dochodu, czyli dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę, jak stanowi art. 5 ust. 3 ustawy o pomocy. Jedynie w procesie obliczania tych poszczególnych dochodów występuje możliwość uwzględnienia wartości kosztów uzyskania dochodów, należnego podatku i składek ubezpieczeniowych, przy czym w sytuacji kiedy koszt uzyskania dochodu przerósłby przychód (co do któregokolwiek członka rodziny), to jedynym efektem tego jest stwierdzenie braku dochodu (tego członka rodziny). W ujęciu rachunkowym dochód ten miałby wartość zero, nie zaś wartość ujemną. Powyższe jest konsekwencją obliczenia dochodu członka rodziny z pomniejszeniem przychodu o wartość kosztów jego uzyskania, a po tym procesie, w zakresie dalszych działań co do uśrednienia dochodu, nie występuje już jakakolwiek możliwość wprowadzania do operacji rachunkowych wartości ujemnych, jako kosztów uzyskania przychodu, albowiem możliwość ich uwzględnienia, tj. odjęcia od przychodu, ujęta została przez ustawodawcę jedynie w procesie obliczania dochodu poszczególnego członka rodziny.

Tymczasem w przedmiotowej sprawie skarżący uznaje, że jego dochód ma wartość ujemną (suma składek na ubezpieczenia społeczne wraz z funduszem pracy i na ubezpieczenie zdrowotne przewyższa jego dochód) i ów "ujemny"" dochód winien być zsumowany z dochodem małżonki, a następnie podzielony przez członów rodziny. Jednocześnie uznaje, że prezentowana przez niego metoda obliczenia dochodu rodziny jest zgoła odmienna, niż ta, która była kanwą poczynionej przez NSA tezy w prezentowanym powyżej wyroku, który wyklucza dopuszczalność odjęcia zsumowanych kosztów uzyskania przychodu przez poszczególnych członków rodziny od ich zsumowanych przychodów. Istota sprawy w prezentowanych wariantach obliczenia dochodu rodziny pozostaje ta sama i obliczona jest na uwzględnienie dochodu wyrażonego wartością ujemną w dochodzie rodziny, co nie sposób zaaprobować interpretując legalne definicje ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci poprzez analogię orzecznictwa sądowoadministracynego ukształconego na tle ustawy o świadczeniach rodzinnych z uwagi na tożsamość normatywną rzeczonych, powyżej przywołanych, definicji ustawowych.

Nadto ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U.1998, Nr 144, poz. 930) przewiduje możliwość odliczenia od przychodów straty, o której mowa ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli nie zostały odliczone od dochodu lub nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym (art. 11 ust. 1 w/w ustawy). W przypadku dokonywania odliczeń od przychodów, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio wyszczególnione przepisy ustawy o podatku dochodowym. Powyższe uregulowanie dodatkowo przemawia za brakiem możliwości zarówno w istocie sumowania kosztów uzyskania przychodów różnych członków rodziny, jak i łącznego pomniejszania ich przychodów od łącznej kwoty kosztów ich uzyskania. Przyjmując bowiem stanowisko skrzącego miałby on możliwość uwzględnienia faktycznej straty (suma składek na ubezpieczenia przewyższa osiągnięty dochód ) z pozarolniczej działalności gospodarczej w dwojaki sposób, tj. w trybie powyższej ustawy podatkowej, jak również poprzez stanie się beneficjentem świadczenia na pierwsze dziecko w rodzinie w trybie ustawy o pomocy, pomimo, że dochód na osobę w rodzinie przekraczałby kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 5 ust. 3 tej ustawy. W tej sytuacji, w istocie rzeczy, teza skargi opiera się na bezzasadnym założeniu, że ustawa o pomocy zawiera normę prawną umożliwiająca pomniejszenie dochodu rodziny o stratę (w rozumieniu powyżej definiowanym) z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

W konsekwencji z uwagi na wynikającą z poczynionych wywodów bezzasadność zarzutów skargi i niedostrzeżenie innych uchybień, które Sąd miałby obowiązek uwzględnić z urzędu (art. 134 § p.p.s.a.) skarga, na podstawie art. 151 p.p.s.a. podlegała oddaleniu.