Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 9 czerwca 2017 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Marek Stojanowski Sędzia NSA Wojciech Jakimowicz Sędzia del. WSA Marian Wolanin (spr.) po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2017 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. T. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 10 listopada 2016 r. sygn. akt III SA/Gd 735/16 w sprawie ze skarg M. T. na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku z dnia [...] czerwca 2016 r. nr [...] z dnia [...] czerwca 2016 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku okresowego oddala skargę kasacyjną.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 listopada 2016 r., sygn. akt III SA/Gd 735/16, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku oddalił skargę M. T. na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku z dnia [...] czerwca 2016 r., Nr [...]i z dnia [...] czerwca 2016 r., Nr [...] w przedmiocie zasiłku okresowego.

W uzasadnieniu wyroku wskazano, że Prezydent Miasta G., po rozpatrzeniu wniosków z dnia [...] stycznia 2016 r. i z dnia [...] lutego 2016 r., decyzjami z dnia [...] marca 2016 r., Nr [...] i Nr [...], odmówił M. T. przyznania pomocy w postaci zasiłku okresowego. Organ wyjaśnił, że pracownik socjalny w dniu [...] lutego 2016 r. podjął próbę kontaktu telefonicznego, celem umówienia wywiadu środowiskowego. Podczas rozmowy nie ustalono terminu, w związku z tym w dniu [...] lutego 2016 r. do wnioskodawczyni skierowano pismo wzywające do umówienia się na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, w terminie trzech dni od dnia odebrania pisma. Wezwanie zostało przez stronę odebrane w dniu [...] lutego 2016 r., ale do dnia wydania decyzji strona nie skontaktowała się z pracownikiem socjalnym. Ponadto w dniu [...] lutego 2016 r. pracownik socjalny podjął próbę wejścia w środowisko w asyście Policji, jednak nikt nie otworzył drzwi. W związku z brakiem możliwości ustalenia aktualnej sytuacji rodzinnej, osobistej i zdrowotnej, a także przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, wynikających z braku współpracy skarżącej z pracownikiem socjalnym, postanowiono o odmowie przyznania świadczenia. Po rozpatrzeniu odwołania M. T., decyzjami z dnia [...] czerwca 2016 r. Nr [...] i Nr [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Gdańsku, utrzymało w mocy decyzje organu pierwszej instancji, stwierdzając, że podstawową przyczyną odmowy przyznania żądanego świadczenia pieniężnego w formie zasiłku okresowego jest brak zgody strony na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, wynikający z całkowicie biernej postawy wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni stara się o świadczenia z pomocy społecznej, jednocześnie zaprzeczając ustaleniom co do prowadzenia przez nią wspólnego gospodarstwa domowego z najbliższą rodziną, jednak nie jest w stanie udowodnić swoich twierdzeń. Ponadto w dotychczas rozpoznanych sprawach, w tym przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Gdańsku, ustalono, że M. T. prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z rodzicami i siostrą. Kolegium przywołało między innymi treść art. 107 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2015 r. poz. 163 ze zm.), z którego wynika, że rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się u osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej oraz u osób, o których mowa w art. 103. W przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej po raz kolejny, a także gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu. W przypadku osób korzystających ze stałych form pomocy aktualizację sporządza się nie rzadziej niż co 6 miesięcy, mimo braku zmiany danych (ust. 4). Zgodnie z art. 107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej, niewyrażenie zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego przez osoby lub rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej lub na jego aktualizację przez osoby lub rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Oddalając skargi M. T. na decyzje organu odwoławczego, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku stwierdził, że zgodnie z art. 4 powołanej ustawy, osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej, co wynika z art. 4 ustawy o pomocy społecznej. Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej – zgodnie z art. 11 ust. 2 powołanej ustawy -oraz inne wskazane w tym przepisie okoliczności, mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia. W judykaturze nie budzi wątpliwości, że obowiązek współdziałania osoby z organem pomocy społecznej dotyczy także przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, a jedną z form odmowy takiego współdziałania jest uniemożliwienie przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego. Rodzinny wywiad środowiskowy ma na celu ustalenie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i ich rodzin, korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej (art. 107 ust. 1 ustawy), zaś w przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia po raz kolejny, a także gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu (art. 107 ust. 4 ustawy). Taki wywiad obejmuje czynności pracownika socjalnego zmierzające do ustalenia sytuacji bytowej wnioskodawcy, w szczególności przeprowadzenie rozmowy w miejscu zamieszkania lub pobytu osoby (rodziny), zebranie niezbędnej dokumentacji, a także ocenę warunków zamieszkania.

Niewyrażenie zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego przez osoby lub rodziny ubiegające się o świadczenie z pomocy społecznej lub na jego aktualizację przez osoby lub rodziny korzystające ze świadczeń pomocy społecznej stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznanym świadczeniu lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, zgodnie z art. 107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej.

W ocenie Sądu, organ pierwszej instancji w sposób prawidłowy podjął czynności dla realizacji wytycznych ukierunkowanych na dokładne wyjaśnienie sytuacji M. T. W związku ze złożonymi wnioskami o udzielenie pomocy, pracownik socjalny w dniu [...] lutego 2016 r. zadzwonił do M. T. w celu umówienia się na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Podczas rozmowy telefonicznej nie doszło jednak do ustalenia terminu. W związku z tym, pismem z dnia [...] lutego 2016 r., pracownik socjalny skierował do M. T. wezwanie do umówienia się na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania, które zawierało również pouczenie, że w przypadku braku kontaktu takie zachowanie zostanie uznane za brak zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, co stanowi - w świetle art. 107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej - podstawę między innymi do odmowy przyznania świadczenia. Wezwanie to zostało odebrane osobiście przez wnioskodawczynię w dniu [...] lutego 2016 r., jednakże nie podjęła ona jakichkolwiek działań zmierzających do nawiązania kontaktu z pracownikami socjalnymi (mimo prośby o kontakt w terminie trzech dni od otrzymania wezwania). Ponadto, w dniu [...] lutego 2016 r., o godz.14:30 pracownik socjalny w asyście policji udał się do mieszkania rodziny, jednakże nikt nie odtworzył drzwi.

Okoliczności sprawy zasadniczo pozostawały poza sporem. Skarżąca w odwołaniu ograniczyła się do zaprzeczenia podjęcia przez pracownika socjalnego próby wejścia w środowisko, nie kwestionując jednak pozostałych ustaleń. Organ wzywał jednak skarżącą do nawiązania kontaktu z pracownikiem socjalnym w celu uzgodnienia terminu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, jak i pouczał o konsekwencjach związanych z odmową lub uniemożliwieniem przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Skarżąca miała więc świadomość i wiedzę, że w związku ze złożonymi wnioskami, były podejmowane przez pracowników socjalnych próby skontaktowania się z nią w celu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, a także negatywnych skutków uniemożliwienia jego przeprowadzenia. Mimo tego, skarżąca zachowała się całkowicie biernie. Z akt sprawy, ani nawet z twierdzeń skarżącej nie wynika, aby poczyniła jakiekolwiek kroki w celu umożliwienia przeprowadzenia wywiadu. Nie podjęła żadnej próby kontaktu, czy też wyjaśnienia zaistniałej sytuacji. Swojego braku aktywności skarżąca nie może tłumaczyć zachowaniem czy postawą innych osób (tj. sprzeciwem ojca). Na rozprawie sądowej pełnomocnik skarżącej wskazywał na gotowość skarżącej na przeprowadzenie z nią wywiadu, którą wywodził tylko z osobistego kontaktu ze stroną (nie wskazał żadnych faktów, które taką gotowość mogłyby potwierdzać).

Taka całkowicie bierna postawa skarżącej – w ocenie Sądu pierwszej instancji - nie może zasługiwać na aprobatę i nie mogą jej usprawiedliwiać twierdzenia zawarte w odwołaniu. Brak współdziałania ze strony wnioskodawczyni, nie może także generować obowiązku organów do podejmowania kolejnych czynności. Oczekiwanie podjęcia przez organy kolejnej próby przeprowadzenia wywiadu w asyście policji, co sugerował pełnomocnik skarżącej na rozprawie sądowej, jest nieuprawnione. Postawa skarżącej słusznie więc została potraktowana, jako brak współdziałania z organem pomocy społecznej w rozwiązywaniu trudności życiowych, który w myśl art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia. W konsekwencji postawa skarżącej, przejawiająca się w uniemożliwieniu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, mogła stanowić przyczynę odmowy przyznania żądanych świadczeń (art. 107 ust. 4a ustawy). Odmowa podjęcia współdziałania z organem, poprzez uniemożliwienie mu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, zobowiązuje bowiem organ do negatywnego załatwienia sprawy.

Zdaniem Sądu, skarżąca ubiegając się o wsparcie ze środków publicznych, powinna mieć świadomość, że pomoc społeczna nie jest bezwzględnym uprawnieniem przysługującym każdemu, kto o nią wystąpi. Środki publiczne przekazywane w ramach pomocy społecznej, muszą być skierowane wyłącznie do tych osób czy rodzin, które rzeczywiście nie są w stanie samodzielnie przezwyciężyć trudnej sytuacji życiowej. Z tych też względów ustawodawca uzależnił możliwość wydania decyzji administracyjnej o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia od ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej, a pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc, złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym (art. 106 ust. 4 i art. 107 ustawy o pomocy społecznej). Pracownik socjalny musi osobiście zapoznać się z warunkami życia osoby wnioskodawcy i pozyskać wszystkie niezbędne informacje, aby w sposób wszechstronny zobrazować sytuację osoby starającej się o przyznanie świadczenia. Dopiero na jego podstawie pracownik socjalny dokonuje analizy i oceny sytuacji określonego podmiotu i formułuje wnioski, które są podstawą rozstrzygnięcia sprawy (§ 2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 8 czerwca 2012 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego, Dz.U. z 2012 r., poz. 712). Wywiad ten ma na celu pełne i wszechstronne zapoznanie się z sytuacją osoby i rodziny, a jego aktualizacja służy monitorowaniu na bieżąco zmian zachodzących w sytuacji osoby lub rodziny objętej pomocą społeczną bądź o tę pomoc się ubiegającą. Zatem stanowi swoiste postępowanie dowodowe, prowadzone z udziałem strony, w którym osoba może zgłosić pracownikowi potrzeby i oczekiwania, a nadto, zgodnie z zasadą czynnego udziału, ma ona prawo zaznajomić się z całym materiałem dowodowym, zebranym na podstawie wywiadu środowiskowego. Organ zaś, rozpoznając sprawę, zobowiązany jest umożliwić stronie wypowiedzenie się na temat całości dowodów zgromadzonych podczas wywiadu. Co więcej, wywiad środowiskowy jest szczególnym środkiem dowodowym, mającym zastosowanie w postępowaniu w sprawach z zakresu pomocy społecznej, na który składa się szereg czynności organu wykonywanych przez pracownika socjalnego, takich jak m.in. przesłuchanie strony i jej rodziny pod rygorem odpowiedzialności karnej za udzielenie nieprawdziwych informacji, wykorzystanie istotnych dla sprawy dokumentów oraz przeprowadzenie własnych obserwacji w celu zweryfikowania informacji uzyskanych z innych źródeł dowodowych.

W tej sytuacji, uwzględniając postawę skarżącej – zdaniem Sądu - nie ma podstaw do przyjęcia, że odmawiając przyznania pomocy organy postąpiły w sposób dowolny. Organy wyczerpująco i wiarygodnie uzasadniły swoje stanowisko. Zaskarżone decyzje oraz decyzje pierwszoinstancyjne, wydane zostały zgodnie z obowiązującym prawem, w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania i ustalenia istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych, jak również prawidłowej ich oceny.

W odwołaniach skarżąca podniosła, że nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z rodziną. Jednak to brak przeprowadzenia wywiadu uniemożliwia skarżącej udowodnienie tego twierdzenia, zaś wskazywana przeszkoda w postaci sprzeciwu ojca nie jest okolicznością, która mogłaby przemawiać za samodzielnością skarżącej, co też zauważył organ odwoławczy.

W skardze kasacyjnej od omawianego wyroku z dnia 10 listopada 2016 r., sygn. akt III SA/Gd 735/16, M. T. zarzuciła naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 107 ust. 4a i art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, poprzez przyjęcie, że w sprawie doszło do niewyrażenia przez skarżącą zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, co stanowi samodzielną podstawę odmowy przyznania świadczenia w sytuacji, w której skarżąca od początku trwającego postępowania pozostaje otwarta na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, natomiast czynnikiem utrudniającym przeprowadzenie dowodu jest postawa ojca skarżącej, o czym stanowią twierdzenia przestawione przez skarżącą, a także własne ustalenia organu pierwszej instancji odzwierciedlone w notatce urzędowej MOPS G. z dnia [...].02.2016 r., tym samym przyjąć należy, że w sprawie nie doszło do rzeczywistej odmowy przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, rozumianej jako wyraz wewnętrznej woli skarżącej, a jedynie do powstania przeszkód natury obiektywnej w przeprowadzeniu dowodu, za które nie można skarżącej przypisywać odpowiedzialności, a w konsekwencji nieprawidłowe jest obarczanie jej negatywnymi skutkami procesowymi wynikającymi z okoliczności od skarżącej niezależnych,

- art. 107 ust. 3b ustawy o pomocy społecznej w zw. z art. 7 kpa, poprzez zaniechanie przez organ powtórzenia próby przeprowadzenia w asyście Policji wywiadu środowiskowego, pomimo że pierwsza tego typu próba podjęta przez pracownika organu opieki społecznej w dniu [...].02.2016 r. nie przyniosła pożądanych rezultatów z uwagi na nieobecność domowników w mieszkaniu zajmowanym przez skarżącą, tymczasem dalsze próby w szczególności poprzedzone ustaleniem ze skarżącą terminu czynności z dużym prawdopodobieństwem pozwoliłyby na przeprowadzenie dowodu i realizację nadrzędnej zasady postępowania stanowiącej o obowiązku wyczerpującego wyjaśnienia okoliczności faktycznych sprawy.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że przekonanie organów o braku zgody skarżącej na wywiad środowiskowy jest błędne, a brak możliwości jego przeprowadzenia opierał się na przyczynach o charakterze obiektywnym. Przepis art. 107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej ma charakter represyjny, którego zadaniem jest wpływać dyscyplinująco na strony postępowania. Takie ujęcie funkcji przepisu powoduje, że znaczenia nabiera kwestia określenia przyczyn, dla których przeprowadzenie wywiadu środowiskowego stało się niemożliwe, bowiem zastosowanie przepisu zawierającego sankcję nie powinno być automatyczne, ale opierać się na wnikliwym rozważeniu całokształtu okoliczności faktycznych. Skarżąca w żadnym momencie trwającego postępowania nie wyraziła expressis verbis swojego braku zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Brak zgody został skarżącej przypisany na podstawie okoliczności towarzyszących. W ustaleniach tych pominięto jednak fakt, że zarówno skarżąca w treści odwołań i skarg do sądu administracyjnego, jak też organ pierwszej instancji w ramach własnych ustaleń zauważają, że to nie skarżąca, a jej ojciec K. T. odmawia wpuszczenia pracowników pomocy społecznej na teren wspólnie zajmowanego z córką mieszkania. Pozwala to na przyjęcie, że w łonie rodziny skarżącej istnieje konflikt, którego ta jest ofiarą, a obarczanie jej negatywnymi skutkami procesowymi tej sytuacji jest formą podwójnego represjonowania skarżącej za istnienie okoliczności, za które ta nie odpowiada. Zwrócenie się do pracownika socjalnego z prośbą o przeprowadzenie wywiadu w pojedynkę nie może być uznane za odmowę wpuszczenia do mieszkania. Każdorazowo należy ocenić indywidualną sytuację i rozważyć powody takiej prośby. Sankcje określone w art. 107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej nie mogą być stosowane na zasadzie automatyzmu, a każdorazowo ich zastosowanie powinno być poprzedzone szczegółową analizą okoliczności faktycznych sprawy. Trudności czy niemożność przeprowadzenia wywiadu ze świadczeniobiorcą nie mogą być powodem odmówienia potwierdzenia prawa do świadczeń zdrowotnych. Brak wywiadu środowiskowego w niniejszej sprawy jest efektem trudnych (lecz nie niemożliwych) do przezwyciężenia okoliczności, a nie skutkiem niechętnej postawy strony postępowania. Wobec przeszkód stwarzanych na drodze przeprowadzenia wywiadu środowiskowego przez osoby trzecie, adekwatnym działaniem organu jest podjęcie próby przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w asyście funkcjonariuszy Policji. Taka próba została podjęta w dniu [...].02.2016 r., nie przyniosła jednak rezultatów z uwagi na nieobecność domowników. Kierunek działania przyjęty przez organ należy uznać za prawidłowy, a w szczególności zgodny z zasadą postępowania wyrażoną w art. 7 kpa, jednakże w działaniu tym zabrakło po stronie organu determinacji. Czynność polegającą na przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego z asystą funkcjonariuszy Policji należało powtórzyć, a najlepiej uzgodnić ją w czasie z samą skarżącą, aby zapewnić jej obecność w domu. Skarżąca konsekwentnie utrzymuje, że gotowa jest umożliwić organom przeprowadzenie wywiadu środowiskowego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw do jej uwzględnienia, dlatego podlega oddaleniu. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje bowiem sprawę tylko w granicach skargi kasacyjnej (art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz.U. z 2016 r. poz. 718, ze zm. - dalej ppsa), z urzędu biorąc pod uwagę jedynie nieważność postępowania, co oznacza związanie przytoczonymi w skardze kasacyjnej jej podstawami, określonymi w art. 174 ppsa. Wobec niestwierdzenia zaistnienia przesłanek nieważności postępowania, oceniając wyrok Sądu pierwszej instancji w ramach zarzutów zgłoszonych w skardze kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny uznał te zarzuty za niezasadne.

Zgodnie z art. 107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej, niewyrażenie zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego przez osoby lub rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej lub na jego aktualizację przez osoby lub rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej stanowi także brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, o czym stanowi art. 11 ust. 2 powołanej ustawy.

Z ustalonego stanu faktycznego sprawy wynika, że pracownik socjalny podejmował próby ustalenia ze skarżącą terminu przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego. W tym celu przeprowadził z nią rozmowę telefoniczną i przesłał jej pisemne wezwanie, a także przybył do miejsca jej zamieszkania w asyście Policji. Wszystkie te działania nie przyniosły rezultatu, pomimo, że skarżąca została pouczona o skutkach braku przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego. W szczególności skarżąca nie przejawiła woli współdziałania w toku rozmowy telefonicznej, jak i po odebraniu pisemnego wezwania, dla ustalenia terminu przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Bierność postawy skarżącej wobec przeprowadzenia omawianego wywiadu, jako kluczowego materiału dowodowego dla oceny przyznania jej świadczeń z pomocy społecznej (zgodnie z art. 106 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej), prawidłowo zatem została oceniona przez organy orzekające i Sąd pierwszej instancji, jako brak zgody na przeprowadzenie tego wywiadu. O ile bowiem organy orzekające zobowiązane są do wnikliwego przeprowadzenia postępowania dowodowego, zgodnie z art. 7 kpa, o tyle na osobie ubiegającej się o świadczenie z pomocy społecznej również spoczywa obowiązek umożliwienia organowi dokonania ustaleń faktycznych, zgodnie z art. 4, art. 106 ust. 4 i art. 107 ust. 1, 4a, 5 i 5b ustawy o pomocy społecznej, mających zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Brak zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego może przejawiać się nie tylko w jednoznacznym formułowaniu odmowy udziału w jego przeprowadzeniu, ale także w unikaniu ustalenia terminu jego przeprowadzenia, jak to miało miejsce w rozpatrywanej sprawie.

Wbrew zarzutowi skargi kasacyjnej, bierność zachowań skarżącej w ustaleniu terminu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego mogła być zatem uznana za brak zgody na jego przeprowadzenie, dlatego prawidłowo Sąd pierwszej instancji ocenił dopuszczalność odmowy przyznania skarżącej przez organy orzekające świadczenia z pomocy społecznej na podstawie art. 107 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej. Podnoszona w skardze kasacyjnej okoliczność utrudniania przez ojca skarżącej przeprowadzenia wywiadu środowiskowego nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie stała na przeszkodzie wykazaniu przez skarżącą aktywności w ustaleniu terminu tego wywiadu w drodze telefonicznej albo w ramach odpowiedzi na pisemne wezwanie organu.

Z przedstawionych powyżej względów nie doszło również do zarzucanego w skardze kasacyjnej naruszenia art. 107 ust. 3b ustawy o pomocy społecznej w zw. z art. 7 kpa, ponieważ skarżąca w żaden sposób nie przejawiła współdziałania dla ustalenia terminu przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego. Cały bowiem czas, od chwili rozmowy telefonicznej z pracownikiem socjalnym i następnie od otrzymania pisemnego wezwania skarżąca miała wiedzę o oczekiwaniu przez pracownika socjalnego na ustalenie terminu przeprowadzenia omawianego wywiadu. Skarżąca nie przejawiła jednak żadnej aktywności w ustaleniu tego terminu, dlatego zaniechanie przez pracowników organu pomocy społecznej ponownego przybycia do miejsca jej zamieszkania w asyście Policji nie narusza prawa, skoro nie było wiadome, czy skarżąca będzie obecna w tym czasie w miejscu zamieszkania.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 ppsa, orzekł jak w sentencji wyroku.