Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marzenna Glabas (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Katarzyna Matczak Asesor WSA Irena Szczepkowska Protokolant Małgorzata Krajewska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 maja 2007 r. sprawy ze skargi K. Z. na decyzję Wojewody z dnia "[...]" r., nr "[...]" w przedmiocie statusu osoby bezrobotnej I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji; II. orzeka, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.

Z przekazanych Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Olsztynie akt sprawy wynika, iż decyzją nr "[...]" z dnia "[...]" r. Kierownik Referatu ds. Rejestracji w Powiatowym Urzędzie Pracy, działając z upoważnienia Starosty, na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. d) oraz art. 9 ust. 1 pkt 14 lit.

a) ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

(Dz. U. Nr. 99, poz. 1001 ze zm.), odmówił uznania K. Z. za osobę bezrobotną z dniem 28 listopada 2006r., uzasadniając, że w/w jest współwłaścicielem nieruchomości rolnej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego o powierzchni przekraczającej 2 ha przeliczeniowe.

Odwołanie od tej decyzji wniosła K. Z., wnosząc o jej uchylenie

i przekazanie sprawy organowi I instancji do ponownego rozpoznania. Zarzuciła, że decyzja jest przedwczesna, brak jest bowiem do chwili obecnej rozstrzygnięcia czy posiadany przez nią areał przekracza 2 ha przeliczeniowe. Stwierdziła, iż czynienie przez organ samoistnych ustaleń w tym zakresie wykracza poza jego kognicję. Wskazała, że odrębną decyzją Wojewody zabroniono właścicielom korzystania z gruntu poprzez zakaz wykonywania zabiegów agromelioracyjnych.

Decyzją z dnia "[...]" r. nr "[...]" Kierownik Oddziału Polityki Społecznej Delegatury Urzędu Wojewódzkiego , działając z upoważnienia Wojewody utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Organ odwoławczy podzielił stanowisko organu I instancji, iż K. Z. nie mogła uzyskać statusu osoby bezrobotnej, gdyż jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych 3,67 ha przeliczeniowych.

Podniósł, iż w myśl art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. d) ustawy o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy, za bezrobotnego może być uznana osoba, która jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych nie przekraczających 2 ha przeliczeniowe. Takie stanowisko prezentuje również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 05.10.1994r., sygn. akt "[...]". Organ stwierdził, iż w dniu rejestracji odwołująca nie spełniła tego warunku. Wskazał, że K. Z. w dniu rejestracji, tj. 28 listopada 2006r złożyła oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej, że jest współwłaścicielem nieruchomości rolnej

o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych, tj. dokładnie 3,67 ha przeliczeniowych, zaznaczając jednocześnie, że istnieje spór, co do posiadanego areału. Ponadto przedłożyła decyzję Wójta Gminy z dnia "[...]" r, w sprawie ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego na rok 2006 pobieranego w formie łącznego zobowiązania pieniężnego, z której wynika, iż K. Z. jest współpodatnikiem z gospodarstwa rolnego o powierzchni 3,67 ha przeliczeniowych. Załączyła również decyzję Wójta Gminy z dnia "[...]" r., w sprawie wymiaru podatku rolnego na rok 2000, z której wynika, iż odwołująca jest współposiadaczem gospodarstwa rolnego o powierzchni 0,69 ha przeliczeniowych. Dodatkowo przedstawiła postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]" r., wstrzymujące na wniosek podatników – K. i Z. Z. wykonanie decyzji z 2006r. w sprawie ustalenia łącznego zobowiązania podatkowego na 2006r.

Organ wyjaśnił, że wprawdzie K. Z. przedstawiła dwie decyzje:

z roku 2006 i 2000 dotyczące wspólnego opodatkowania, w których wskazano odmienną wielkość powierzchni gospodarstwa rolnego, jednakże decyzja z 2000r. nie może mieć wpływu na rozpoznanie sprawy, ponieważ od chwili jej wydania upłynęło siedem lat i w tym okresie stan posiadania gruntów odwołującej mógł ulec istotnej zmianie. Dlatego zarówno organ I jak i II instancji wziął po uwagę bardziej aktualny stan faktyczny. W ocenie organu za prawidłowością rozstrzygnięcia przemawia treść decyzji wydanej przez Wójta Gminy z 2006r., oraz fakt, iż sama odwołująca potwierdziła ten stan oświadczeniem złożonym pod rygorem odpowiedzialności karnej. Z czego wynika, że K. Z. uznaje się za współwłaściciela tej wielkości areału.

Podkreślił ponadto, iż stosownie do brzmienia art. 33 ust. 1 i 2 cytowanej ustawy, rejestracja bezrobotnych i poszukujących pracy następuje po przedstawieniu przez te osoby dokumentów niezbędnych do ustalenia ich statusu i uprawnień Oznacza to

w konsekwencji, że ustalenie zarówno statusu bezrobotnego jak i rejestracja osoby poszukującej pracy może nastąpić wyłącznie z inicjatywy zainteresowanego w oparciu

o przedłożoną przez niego dokumentację i to właśnie na jej podstawie organ ustala stan faktyczny sprawy. Organ odwoławczy nie ma obowiązku badać i wykazywać z urzędu, czy odwołująca jest właścicielem mniejszej ilości gruntów. To na stronie spoczywa obowiązek przedłożenia odpowiednich zaświadczeń. W ocenie organu, wobec przedstawionych dowodów należy uznać, iż odwołująca nie spełnia obecnie warunków niezbędnych do uznania jej za osobę bezrobotną, tak więc nie może posiadać statusu bezrobotnego.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie K. Z. wniosła o stwierdzenie nieważności decyzji organu I i II instancji. Zarzuciła naruszenie art. 6, 7, 8, 9, 10 oraz art. 61 § 4 kpa, uzasadniając, iż nie została zawiadomiona o wszczęciu postępowania oraz nie wezwano jej do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego, przez co uniemożliwiono jej przedstawienie dowodów potwierdzających zasadność przyznania statusu bezrobotnego.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Odnosząc się do zarzutów skargi stwierdził, iż są one niezasadne. Wskazał, że K. Z. była inicjatorem postępowania odwoławczego, w związku z tym nie może stawiać zarzutu, iż nie została powiadomiona o wszczęciu postępowania. Wyjaśnił też, że nie wezwał strony do wypowiedzenia się w sprawie zebranych dowodów, ponieważ nie przeprowadzał dodatkowego postępowania dowodowego - akta sprawy nie zostały uzupełnione o nową dokumentację, a żadna czynność nie została przeprowadzona bez wiedzy strony, organ uznał bowiem za wystarczający materiał dowodowy przedłożony przez skarżącą. Zauważył, że K. Z. przy wniesieniu odwołania, czy też przedmiotowej skargi nie powołała żadnych nowych dowodów. Stwierdził również, że skarżąca nie wykazała jakich konkretnych czynności została pozbawiona i by niedokonanie tych czynności mogło mieć wpływ na ostateczny wynik sprawy.

Ponadto organ II instancji podał, że już po wniesieniu skargi przez K. Z. zwrócił się do Urzędu Gminy o udzielenie informacji

w przedmiocie wielkości użytków rolnych pozostających aktualnie, tj. na 2007r.

w dyspozycji skarżącej. Pismem z dnia 12 marca 2007r. potwierdzono, iż w rejestrach podatkowych Urzędu K. Z. figuruje jako płatnik podatku rolnego

z powierzchni 6,7282 ha fizycznych i 3,6755 ha przeliczeniowych.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył co następuje:

Skarga jest zasadna, jednakże z innych względów niż w niej podniesione.

Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) oraz art. 134 § 1 w zw. z art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), sąd administracyjny dokonuje kontroli zaskarżonego aktu pod względem zgodności z prawem, nie będąc przy tym związanym zarzutami i wnioskami skargi. Wzruszenie zaskarżonego rozstrzygnięcia następuje między innymi w sytuacji, gdy przedmiotowa kontrola wykaże naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy.

Materialnoprawną podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowił art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr. 99, poz. 1001 ze zm.). W przepisie tym zawarta została definicja bezrobotnego poprzez określenie warunków, które muszą być spełnione, aby daną osobę można było uznać za osobę bezrobotną. Istotą tej definicji jest założenie, iż chodzi tu o osobę, która poszukuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z zamiarem i gotowością jej podjęcia. Przy czym osoba taka nie może być właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej,

w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe ( art. 2 ust. 1 pkt 2 lit d wskazanej ustawy).

W ocenie organów orzekających w przypadku K. Z. zaistniała negatywna przesłanka do uznania jej za osobę bezrobotną, ponieważ jest ona współwłaścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych 3,67 ha przeliczeniowych. Zdaniem Sądu okoliczność ta jednak nie uzasadniała odmowy uznania skarżącej za osobę bezrobotną.

Należy zauważyć, iż sam fakt własności (posiadania) nieruchomości rolnej nie pozbawia osoby rejestrującej się w urzędzie pracy możliwości uzyskania statusu bezrobotnego. Uprawnienia takie wyklucza dopiero własność lub posiadanie nieruchomości o określonym obszarze hektarów przeliczeniowych. Mianowicie dopiero posiadanie gruntów rolnych o powierzchni powyżej 2 ha przeliczeniowych wyklucza przyznanie statusu bezrobotnego.

Słusznie organy przyjęły, iż omawiany przepis odnosić należy nie tylko do właściciela, ale również do współwłaściciela nieruchomości rolnej, współwłasność nie jest bowiem instytucją samoistną i jest ze swej istoty prawem własności. Jednak w takiej sytuacji interpretacja tego przepisu musi uwzględniać charakter instytucji współwłasności i wynikający z niej zakres uprawnień, przysługujących współwłaścicielowi do wspólnej rzeczy. Należy mieć tu bowiem na uwadze założenia, które legły u podstaw wprowadzenia w stosunku do bezrobotnego omawianej przesłanki. Jednym z celów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest zapewnienie obywatelom, pozostającym bez źródła utrzymania, minimalnych norm zabezpieczenia społecznego i możliwości korzystania przez nich z podstawowych praw socjalnych. Niewątpliwie powiązanie statusu bezrobotnego z obszarem nieruchomości rolnej łączy się z przekonaniem, iż przyjęta przez ustawodawcę wielkość użytków rolnych daje możliwość uzyskania z produkcji rolnej środków utrzymania niezbędnych do zaspokojenia potrzeb bytowych przeciętnej rodziny. Nie ulega wątpliwości, że takie socjalne zabezpieczenie w przypadku współwłaścicieli zależy nie od powierzchni całej nieruchomości rolnej, lecz od zakresu uprawnień, przysługujących współwłaścicielowi do wspólnej rzeczy.

W wyroku z dnia 6 grudnia 2006r. sygn. akt I OSK 692/06 Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie rozstrzygnął, iż "w sprawach dotyczących statusu bezrobotnego współwłaściciel może podlegać tym samym ograniczeniom jak właściciel tylko wtedy, gdy wielkość jego udziału odpowiadać będzie powierzchni nieruchomości, jaką ustawodawca przypisał właścicielowi. Przewidziane w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. d ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy kryterium obszarowe dotyczące właściciela należy odnieść do wielkości udziału współwłaściciela nieruchomości rolnej. Status bezrobotnego nie może uzyskać zatem ten współwłaściciel, którego udział we współwłasności nieruchomości rolnej odpowiadać będzie części nieruchomości o powierzchni co najmniej 2 ha przeliczeniowe. NSA podkreślił, iż przypisanie współwłaścicielowi całej powierzchni nieruchomości rolnej, stawiałoby współwłaściciela w znacznie gorszej sytuacji niż właściciela. Na to zaś nie ma żadnych racjonalnych i prawnych podstaw". Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela w pełni przedstawione stanowisko. Zauważyć można, że pogląd ten stał się również motywem rozstrzygnięcia w sprawie rozpoznanej przez NSA wyrokiem z dnia 8 lutego 2006r. sygn. akt I OSK 918/05. Oba wyroki wprawdzie zapadły na tle współwłasności w częściach ułamkowych, jednak w ocenie Sądu również

w przypadku współwłasności łącznej, występującej w niniejsze sprawie w ramach ustroju ustawowej małżeńskiej wspólności majątkowej, należy przyjąć wymóg, aby na każdego ze współwłaścicieli przypadało powyżej 2 ha przeliczeniowych użytków rolnych. Bowiem w istocie brak jest podstaw do różnicowania pomiędzy tymi dwoma rodzajami współwłasności w zakresie omawianej przesłanki.

Zasadnym jest wskazać, że o ile współwłasność w częściach ułamkowych jest instytucją samoistną, nie związaną bezpośrednio z innym stosunkiem prawnym, o tyle współwłasność łączna ma charakter służebny i istnieje po to, aby stosunek podstawowy mógł prawidłowo funkcjonować. Współwłasność łączna wynikająca ze wspólności majątkowej między małżonkami ma zapewnić podstawy ekonomiczne do prawidłowego funkcjonowania małżeństwa. Służy więc ona wzmocnieniu stosunku osobistego między małżonkami. Charakteryzuje się ona tym, że jest to współwłasność bezudziałowa,

w czasie trwania wspólności żaden z małżonków nie może rozporządzać swoimi prawami do majątku wspólnego i nie może wyzbyć się ich na rzecz osób trzecich, żaden z małżonków nie może rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub

w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku, a w czasie trwania wspólności nie może żądać podziału majątku wspólnego (art. 35 Kodeksu rodzinnego

i opiekuńczego). W związku z tym każdy z małżonków ma prawo do całego majątku, jednak zaznaczyć należy, iż prawo to musi być godzone z analogicznym uprawnieniem drugiego małżonka. Zgodnie z art. 43. § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zasadą jest, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (choć wyodrębnienie ich jest możliwe dopiero po ustaniu wspólności). Z powyższego wynika, iż faktycznym miernikiem uprawnień każdego z małżonków jest udział, który będzie mu przysługiwał w przypadku ustania wspólności. Brak możliwości wyodrębnienia udziałów przed ustaniem wspólności ustawowej nie może uzasadniać odmiennego traktowania tego rodzaju współwłasności. Współwłaścicielowi bowiem niezależnie od rodzaju współwłasności nie przysługuje niepodzielnie prawo do rzeczy, lecz jest ono ograniczone prawem innych osób. Dlatego też o ile faktyczny udział współwłaściciela we współwłasności nie przekroczy 2 ha przeliczeniowe i nie jest on dodatkowo posiadaczem użytków rolnych z innego tytułu, to brak jest uzasadnionych podstaw do odmowy przyznania statusu bezrobotnego z omawianej przesłanki.

Reasumując stwierdzić należy, iż organy orzekające w sprawie, odmawiając uznania skarżącej za osobę bezrobotną na tej podstawie, że jest ona współwłaścicielem nieruchomości rolnej o powierzchni 3, 67 ha przeliczeniowych, naruszyły art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. d cytowanej ustawy poprzez błędną jego wykładnię.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organy powinny rozstrzygnąć podanie

o rejestrację z uwzględnieniem wniosków wynikających z powyższych rozważań.

W związku z powyższym, wobec naruszenia przez organy obu instancji art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. d ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a., uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji.

Z mocy art. 152 tejże ustawy Sąd orzekł, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się wyroku.