Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Jolanta Sudoł Sędziowie: Sędzia WSA Alina Dominiak ( spr. ) Sędzia WSA Elżbieta Kowalik-Grzanka Protokolant Starszy Sekretarz Sądowy Hanna Tarnawska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 stycznia 2012 r. sprawy ze skargi W. M. na czynność Wójta Gminy [...] z dnia 12 września 2011 r. nr [...] w przedmiocie dowozu dziecka do szkoły 1. stwierdza bezskuteczność czynności Wójta Gminy [...] zawartą w piśmie z dnia 12 września 2011 r. nr [...] w przedmiocie odmowy zapewnienia małoletniej N. M. bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do Gimnazjum [...] i z powrotem, 2. zasądza od Wójta Gminy [...] na rzecz skarżącej W. M. kwotę 200 ( dwieście ) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

W. i K. M. zwrócili się do Wójta Gminy o uwzględnienie -zgodnie z art. 17 ustawy o systemie oświaty - w dowozach szkolnych ich córki N., rozpoczynającej naukę w gimnazjum w P.

Z pisma Wójta z dnia 1 września 2011 r. wynika, że córka wnioskujących została objęta dowozem z przystanku przy szkole w T.

W. M. sprzeciwiła się pokonywaniu przez córkę drogi o długości 2,6 km dzielącą dom od przystanku autobusowego, domagając się, by córka dowożona była do szkoły spod domu.

Wójt Gminy w piśmie z dnia 12 września 2011 r. , skierowanym do W. i K. M. poinformował, że podtrzymuje swoje stanowisko wyrażone wcześniej w piśmie z dnia 1 września 2011 r. oraz dołączył kopię opinii prawnej w tej sprawie.

W. i K. M. wezwali Wójta Gminy do usunięcia naruszenia prawa, wskazując, że takie stanowisko jest w istocie odmową przyznania uprawnienia wynikającego z mocy prawa ( pismo z dnia 21 września 2011 r.).

W odpowiedzi na wezwanie Wójt Gminy przesłał kopię opinii prawnej potwierdzającej jego stanowisko.

W. M. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku na czynność Wójta Gminy polegającą na odmowie przyznania uprawnienia wynikającego z mocy prawa- art. 17 ust. 3 w zw. z ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie oświaty, zgodnie z którym, gdy droga dziecka z domu do szkoły przekracza 4 km, gmina zobowiązana jest do zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu, a w stosunku do dziecka skarżącej małoletniej N. M. Gmina P. z nie wykonuje tego obowiązku. Skarżąca wniosła o stwierdzenie bezskuteczności czynności organu.

W uzasadnieniu wskazała, że zaproponowany przez gminę dowóz dziecka do szkoły miałby odbywać się w ten sposób, że dziecko miałoby samo codziennie pokonywać odcinek ok.2,8 km, biegnący także przez tereny leśne i pola, z domu do miejsca zbiórki, wyznaczonego przez gminę. Istota tego rozwiązania, sprzecznego z przepisami ustawy i intencją ustawodawcy jest taka, że odległość 7 km, dzieląca dom dziecka od szkoły ( czyli większy niż 4 km, o których mowa w art. 17 ust. 2 pkt 2 ustawy), miałby zostać podzielony w praktyce na dwa odcinki – od domu do punktu zbiórki , który dziecko miałoby pokonywać samodzielnie , bez opieki, i od punktu zbiórki do szkoły. W ocenie skarżącej celem tego zabiegu jest uchylenie się przez gminę od realizacji ustawowego obowiązku , dotyczącego dowozu na trasie dom dziecka- szkoła. Stanowisko gminy jest sprzeczne z brzmieniem przepisów ustawy o systemie oświaty, intencją ustawodawcy, a także z cytowanymi w opinii przekazanej skarżącej orzeczeniami Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 15 lipca 2008 r., sygn. akt II SA/Ol 149/08 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 marca 2009 r., sygn. akt I OSK 1218/08. Skarżąca podkreśliła, że z orzeczenia NSA wynika, że gmina nie może wypełnić swojego obowiązku organizując punkty zbiorcze w odległościach nie przekraczających tych, które zostały wskazane w art. 17 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, ani przez organizowanie jedynie punktów zbiorczych, zamiast dowozu dzieci z ich miejsca zamieszkania. Ponadto gmina musi realizować swoje obowiązki bez względu na obiektywne trudności oraz na to, czy posiada odpowiednie środki na ten cel.

Wójt Gminy w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie. W ocenie organu wniosek skarżącej o dowóz dziecka do szkoły spod domu jest bezzasadny, bowiem w T. przy szkole funkcjonuje zorganizowany punkt zbiórki uczniów dowożonych z miejscowości T. do Gimnazjum w P. W Gminie P. codziennie dowożonych do szkół jest prawie 300 dzieci, autobusy pokonują prawie 670 km. Pierwsze z wsiadających dzieci musi wstać prawie godzinę wcześniej od pozostałych, bowiem kurs trwa prawie godzinę. W ocenie organu z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika, że punkty zbiórki muszą być zorganizowane w odległości od domu nie większej niż 3 i 4 km, o jakich mowa w ustawie oraz że dowóz winien odbywać się z miejscowości, w której dziecko mieszka. Warunki te w niniejszej sprawie zostały zachowane, co czyni skargę bezzasadną. Wyrok NSA dotyczył stanu faktycznego, w którym punkt zbiórki zorganizowano w miejscowości innej, niż mieszkało dziecko. Pojęcie miejsce zamieszkania nawiązuje do miejscowości, a nie konkretnego lokalu mieszkalnego.

Organ wskazał, że ustawodawca zwalnia gminę z obowiązku organizowania dowozu dzieci do szkoły, jeżeli konieczna do pokonania droga nie przekracza odległości wskazanych w ustawie. Intencją ustawodawcy jest, by w dotarciu dziecka do szkoły współdziałali i gmina, i opiekunowie. Wyprowadzanie oczekiwania, by gmina odbierała każde dziecko spod domu nie znajduje oparcia w przepisach prawa ani w stanowisku judykatury.

Odległość , którą samodzielnie miałoby pokonać dziecko skarżącej jest mniejsza od odległości, którą zgodnie z prawem jest możliwa do pokonania przez ucznia I klasy szkoły podstawowej. W oparciu o przepisy ustawy o systemie oświaty organ stoi na stanowisku, że organizacja dowozu może przewidywać istnienie punktów zbiorczych, przy czym muszą być one zlokalizowane w obszarze administracyjnym miejscowości, w której zamieszkuje dziecko oraz w odległości od domu nieprzekraczającej 3 km w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych oraz 4 km w przypadku uczniów klas V i VI szkół podstawowych i gimnazjów.

Dodatkowo w piśmie z dnia 8 listopada 2011 r. skarżąca zakwestionowała, że punkt zbiórki zlokalizowany jest w miejscowości, w której mieszka dziecko, bowiem punkt zbiórki w T. jest w istocie punktem zbiórki w miejscowości B.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz.1270 ze zm.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga jest zasadna.

Zgodnie z art. 17 ust. 2 pkt ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ( tj. Dz. U. z 2004 r. , Nr 256, poz.2572 ze zm.), zwanej dalej "ustawą" , droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać

1) 3 km - w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych;

2) 4 km - w przypadku uczniów klas V i VI szkół podstawowych oraz uczniów gimnazjów.

Z kolei art. 17 ust. 3 ustawy stanowi, że jeżeli droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie dziecko mieszka, przekracza odległości wymienione w ust. 2, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu lub zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej.

W sprawie niniejszej było niesporne, że droga małoletniej córki skarżącej z domu do Gimnazjum w P. przekracza 4 km, wobec czego gmina powinna zapewnić jej dowóz i opiekę , o jakiej mowa w art. 17 ust. 3 ustawy.

Sporne było natomiast, czy gmina wywiązuje się z obowiązku wynikającego z art. 17 ust. 3 ustawy, organizując dowóz i opiekę uczniowi gimnazjum z punktu zbiórki znajdującego się od jego domu w odległości ok.2,6 km, czyli nie przekraczającego 4 km, o jakich mowa w ustawie.

W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę stanowisko organu , iż gmina wywiązuje się wobec małoletniej N. M. z obowiązku nałożonego ustawą, jest błędne.

Nałożenie na gminę obowiązku zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki dziecku wiąże się z unormowaniem zawartym w art. 17 ust. 2 ustawy, w którym zawarte jest odniesienie do odległości "drogi dziecka z domu do szkoły", nie zaś z jakiegoś innego punktu, np. miejscowości zamieszkania. Ustawa nie posługuje się pojęciem "zamieszkania" czy "miejsca zamieszkania", do jakich nawiązuje organ.

Ustawa mówi jedynie, że w przypadku przekroczenia 4 km drogi ucznia gimnazjum z domu do szkoły gmina powinna zapewnić mu bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu. Ustawodawca nie ogranicza tego obowiązku przez wskazanie, że parametry determinujące powstanie obowiązku gminy ( przekroczenie odpowiednio 3 i 4 km odległości drogi dziecka z domu do szkoły) determinują też zakres tego obowiązku ( tzn. że dowóz i opieka mogą być wykonywane jedynie na trasie między szkołą a jakimś punktem znajdującym się w odległości nie większej niż 3 lub 4 km od domu dziecka).

Wobec powyższego nie można zgodzić się ze stanowiskiem organu, że zapewnienie dowozu i opieki nad dzieckiem z punktu zbiórki znajdującego się w odległości ok. 2,6 km od domu ( czyli mniejszej niż wielkość parametrów determinujących powstanie obowiązku dowozu – 3 i 4 km) jest wypełnieniem obowiązku nałożonego na gminę przepisem art. 17 ust. 3 ustawy.

Argumentacja organu, że realizacja obowiązku nałożonego art. 17 ust. 3 ustawy w sposób wskazany przez skarżącą spowoduje trudności organizacyjne, że będzie odbywać się kosztem innych dzieci, nie może mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Obowiązek ten gmina musi spełniać niezależnie od obiektywnych trudności i wielkości posiadanych środków. Rolą gminy jest też takie zorganizowanie dowozów, by nie były uciążliwe dla pozostałych dzieci z nich korzystających.

Argument organu, iż ustawodawca uznał , iż dziecko uczęszczające do I klasy szkoły podstawowej może samo pokonać odległość do 3 km, czyli odległość większą niż odległość usytuowania obecnego punktu zbiórki od domu małoletniej N., wobec czego stanowisko organu jest zasadne – jest w ocenie Sądu chybiony. Przedmiotowe unormowania oznaczają jedynie, że ustawodawca widzi potrzebę takiego zorganizowania sieci szkół publicznych , by szkoły znajdowały się w pewnej racjonalnej odległości od domu dziecka. W przypadku , gdy droga dziecka z domu do szkoły ma "normalną" odległość (art. 17 ust. 2 ustawy), to na rodzicach czy opiekunach spoczywa obowiązek zapewnienia opieki i transportu dziecka do szkoły oraz poniesienie kosztów przejazdu , zaś w przypadku przekroczenia tej odległości obowiązek ten zostaje przeniesiony na gminę.

Wobec powyższego analiza wyżej przytoczonych przepisów ustawy o systemie oświaty prowadzi do wniosku, że czynność Wójta Gminy, zawarta w piśmie z dnia 12 września 2011 r., odmawiająca w istocie zapewnienia małoletniej N. M. bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do Gimnazjum w P. i powrotem powinna być uznana za bezskuteczną.

Nadmienić należy, że choć rolą sądu administracyjnego jest kontrola działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, nie zaś wykładnia wyroków sądów administracyjnych ( a strony poświęciły temu wiele miejsca), to z uwagi na stanowisko stron niezbędne jest odniesienie się do treści wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 marca 2009 r., sygn. akt I OSK 1218/08 (publ. LEX nr 594965) i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 15 lipca 2008 r., sygn. akt II SA/Ol 149/08 (publ. LEX nr 516087). W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę nie można z przywołanych wyroków wyprowadzić treści wskazywanych przez organ. Wystarczy zacytować jeden fragment uzasadnienia w/w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego: "Intencją ustawodawcy było (...) zapewnienie (...) bezpłatnego transportu i opieki na całej długości drogi dzieci do szkoły". W tym kontekście odniesienie się przez Naczelny Sąd Administracyjny do miejscowości zamieszkania dziecka Sąd rozpoznający niniejszą sprawę odczytuje jedynie jako odniesienie się do realiów konkretnej sprawy.

Na koniec dodać należy, że nie było w niniejszej sprawie istotne, czy punkt zbiórki, zorganizowany przez Gminę P. znajduje się w miejscowości, w której mieszka dziecko skarżącej, czy też w innej - z powodów, o których mowa była wcześniej.

Mając na uwadze powyższe Sąd, uwzględniając skargę, na mocy art. 146 § 1 p.p.s.a. stwierdził bezskuteczność czynności Wójta Gminy, zawartą w piśmie z dnia 12 września 2011 r. nr [...].

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 200 p.p.s.a.