Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Małgorzata Walentek (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Beata Kalaga-Gajewska, Sędzia WSA Edyta Żarkiewicz, Protokolant Katarzyna Lisiecka-Mitula, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 sierpnia 2018 r. sprawy ze skargi G. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Bielsku-Białej z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] r. nr [...] Wójt Gminy [...] uznał wypłacone G. B. (dalej również: "strona", "skarżąca") w okresie od 1 kwietnia 2017 r. do 30 września 2017 r. świadczenie wychowawcze na dziecko K. B. w łącznej wysokości [...] zł jako świadczenie nienależnie pobrane oraz zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego wraz z ustawowymi odsetkami.

W uzasadnieniu decyzji organ pierwszej instancji opisał szczegółowo stan faktyczny i prawny sprawy oraz stwierdził, że w przedmiotowej sprawie powstały świadczenia nienależnie pobrane w rozumieniu art. 25 ust. 2 pkt 1ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1851 ze zm., zwaną "p.p.w.d."), albowiem świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko zostało wypłacone pomimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia wychowawczego począwszy od 1 kwietnia 2017 r. Wskazał, że mąż strony R. B. podjął zatrudnienie z dniem 1 lutego 2017 r. w firmie "A" z siedzibą w B. i z tego tytułu w miesiącu marcu uzyskał dochód w kwocie 6 012,60 zł, na który składa się wynagrodzenie w wysokości 1 534,20 zł oraz diety z tytułu podróży służbowych poza granicami, w wysokości 4 478,40 zł. Po ponownym przeliczeniu dochodu ustalono, że od 1 marca 2017 r. dochód w czteroosobowej rodzinie strony wyniósł w przeliczeniu na członka rodziny 1 503,15 zł i przekroczył ustawowe kryterium dochodowe na osobę w rodzinie określone w art. 5 ust. 3 p.p.w.d., wynoszące 800 zł. Organ wskazał również, że strona była poinformowana o konieczności niezwłocznego powiadamiania organu o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo do świadczeń, zwłaszcza o uzyskaniu dochodu, natomiast o uzyskanym dochodzie z tytułu diety strona powiadomiła dopiero przedkładając zaświadczenie z zakładu pracy z dnia 9 października 2017 r.

Odwołanie od tej decyzji złożyła G. B. wnioskując o jej uchylenie w całości. W jej ocenie decyzja ta została wydana z naruszeniem art. 3 pkt 1 lit.c) tiret 10 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz art. 7 i 77 k.p.a. przez niewłaściwe rozpatrzenie materiału dowodowego, a w konsekwencji błędne ustalenia stanu faktycznego. Skarżąca twierdziła, że diety z tytułu podróży służbowej – nie podlegają wliczeniu do dochodu rodziny na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych, gdyż są to należności, które rekompensują jedynie zwiększone lub pełne koszty wyżywienia pracownika w czasie wykonywania podróży służbowej poza granicami kraju, ale nie zwiększają one dochodu rodziny. Podkreśliła również, że diety nie są częścią wynagrodzenia i przysługują niezależnie od wynagrodzenia, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, nie odprowadza się od nich składek ZUS, co oznacza, że nie są zaliczane do dochodu pracownika. W tym zakresie strona powołała się w na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2012 r. II PK 230/11 i Sądu Apelacyjnego z dnia 8 października 2013 r. III AUa 6-4/12. Ponadto zauważyła, iż nie ustalono, że kwota 4 478 zł stanowi równowartość diet z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju ustalonych dla pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, jak wynika to z ustalono, jak wynika to z treści art. 3 pkt 1 lit.c) tiret 10 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Następnie skarżąca podniosła, że 10 lutego 2017 r. dostarczyła organowi umowę o pracę męża zawartą na czas nieokreślony, a 10 kwietnia 2017 r. zaświadczenie o dochodzie. Wskazała, że z umowy tej jednoznacznie wynika, że z tytułu podróży służbowej mąż będzie otrzymywał diety, natomiast organ nie podjął żadnych czynności zmierzających do ustalenia faktycznego dochodu jej rodziny, bowiem ani nie wystąpił do pracodawcy z zapytaniem o dochód wraz z innymi wypłacanymi świadczeniami, ani jej do tego nie zobowiązano jak również nie poinformowano aby w zaświadczeniu o zatrudnieniu i zarobkach były ujęte inne świadczenia. Zaznaczyła również, że nie przypomina sobie aby dostarczając zaświadczenie o dochodzie męża informowała urzędnika GOPS, że jej mąż nie pobiera diet z tytułu podróży służbowej. Ponadto w jej ocenie organ powinien opierać się na 12 miesięcznych dochodach, a nie tylko jednym opierając się na art. 5 ust. 4b u.ś.r. Strona nie zgodziła się ze stanowiskiem organu, że pobrała świadczenie nienależnie, gdyż poinformowała o ewentualnej zmianie sytuacji materialnej jej rodziny zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi, natomiast ze swoich obowiązków nie wywiązał się urzędnik prowadzący postępowanie.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Bielsku-Białej decyzją z dnia [...] r. nr [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U z 2017 r., poz. 1257 ze zm., dalej w skrócie "k.p.a."), utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu przybliżono treść rozstrzygnięcia pierwszoinstancyjnego oraz zarzuty odwołania. W zakresie stanu prawnego sprawy Kolegium wskazało, że podstawę materialno-prawną w niniejszej sprawie stanowi ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Podkreśliło, że świadczenie wychowawcze nie należy do świadczeń o charakterze uznaniowym, możliwość jego przyznania uzależniona jest od wystąpienia ściśle określonych przesłanek ustawowych, a brak którejkolwiek z nich powoduje, że świadczenie to nie może być przyznane. Przytoczyło brzmienie art. 5 p.p.w.d. wskazując komu przysługuje świadczenie wychowawcze i jakie są warunki przyznawania wskazanego świadczenia. Wyjaśniło, że zgodnie z art. 2 pkt. 1 tej ustawy, dochód oznacza dochód w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych. Natomiast - zgodnie z art. 2 pkt. 2 dochód członka rodziny oznacza przeciętny miesięczny dochód członka rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego, z zastrzeżeniem art. 7 ust. 1-3. Opisało, co stanowi dochód w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych (art. 3 pkt. 1). Dalej wyjaśniło sposób ustalenia dochodu w przypadku utraty/uzyskania dochodu przez członka rodziny akcentując, że w przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny lub dziecko pozostające pod opieką opiekuna prawnego po roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego, dochód ich ustala się na podstawie dochodu członka rodziny lub dochodu dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, powiększonego o kwotę osiągniętego dochodu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na jaki ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczenia wychowawczego (art. 7 ust. 3 ustawy). Stwierdziło, że zgodnie z art. 2 pkt. 20 lit.c ustawy, uzyskanie dochodu oznacza uzyskanie dochodu spowodowane uzyskaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Natomiast w zakresie stanu faktycznego sprawy organ odwoławczy wskazał, że decyzją z dnia [...] r. organ pierwszej przyznał stronie prawo do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko K. B. oraz na kolejne dziecko Z. B. na okres od 1 kwietnia 2016 r. do 30 września 2017 r. , gdyż zostały spełnione kryteria ustawowe. W dnu [...] r. organ I instancji pozyskał informacje o wysokości dochodu uzyskanego przez męża strony R. B. za miesiąc marzec 2017 r. wraz z wysokością diet z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju. Z przedłożonego przez stronę zaświadczenia wynika, że wysokość dochodu męża z miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód został osiągnięty, tj. za miesiąc marzec 2017 r. wynosi łącznie 6 151,66 zł - wynagrodzenie i diety z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju. Po roku bazowym nastąpiło uzyskanie dochodu spowodowane uzyskaniem zatrudnienia od dnia 1 lutego 2017 r. na podstawie umowy o pracę w firmie Transport osobowy i ciężarowy C.C.. Na tej podstawie przeliczono dochód rodziny w kontekście spełnienia kryterium dochodowego uprawniającego do przyznania świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko w okresie od 1 kwietnia 2017 r. do września 2017 r. Obliczając dochód organ przyjął wynagrodzenie za pracę w wysokości 1534, 20 zł (przychód 2 299,00 zł pomniejszony o koszty uzyskania przychodu 139,06 zł, składkę na ubezpieczenie zdrowotne 315 zł, składkę na ubezpieczenie społeczne 178,54 zł, podatek należy 132,00 zł) oraz diety wypłacone kierowcy transportu zagranicznego w wysokości 4 478,40 zł. Tym samym ustalono, że po podzieleniu miesięcznego dochodu rodziny w wysokości 6012,60 przez 4 osoby w rodzinie, dochód na członka w rodzinie wyniósł 1503,15 zł, a więc przekroczył kryterium dochodowe wynoszące 800 zł zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy.

Odnosząc się do kwestii wliczenia diet do dochodu rodziny Kolegium podzieliło stanowisko wyrażone w wyroku WSA w Gliwicach z 14 lipca 2016 r. IV SA/Gl 2016/16, w którym Sąd stwierdził, że "diety wypłacone kierowcy transportu międzynarodowego zaliczają się do należności, o których mowa w art. 3 pkt 1 lit. c tiret 10 ustawy, jako uzyskane w ramach stosunku pracy i w związku z wykonywaniem pracy poza granicami kraju. Do takich sytuacji odnosi się art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 95, poz. 879, z późn. zm.) wyraźnie regulujący tę kwestię. Przepis ten stanowi, że kierowcy w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalone na zasadach określonych w przepisach art. 77(5) § 3-5 Kodeksu pracy.

Organ odwoławczy podał, że materiał dowodowy przedmiotowej sprawy zawiera zaświadczenie od pracodawcy "A" z dnia [...] r., w którym wskazano, że mąż skarżącej R. B. jest zatrudniony w ww. firmie i nadal otrzymuje diety, a nadto, że zostały mu wypłacone należności ze stosunku pracy z tytułu podróży zagranicznych w wysokości odpowiadającej równowartości diet z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju ustalonych dla pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy w miesiącu marcu w wysokości 4 478,40 zł. Zdaniem Kolegium okoliczność podjęcia zatrudnienia przez R.B. w miesiącu lutym miała wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko.

Następnie Kolegium dokonało wykładni art. 25 ust. 2 pkt 1 p.p.w.d. powołując się w tym zakresie na poglądy wyrażone w orzecznictwie sądowym. Stwierdziło, że analiza akt sprawy daje podstawy do uznania, że strona była pouczona i świadoma, że podjęcie zatrudnienia przez męża w miesiącu lutym 2017 r. wpłynie na zmianę dochodu jej rodziny w związku z czym ma wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko. Kolegium wskazało, że w decyzji przyznającej świadczenia wychowawcze z 28 kwietnia 2016 r. zaznaczono, że uzyskanie dochodu związane z uzyskaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jest sytuacją, o której należy niezwłocznie powiadomić organ I instancji, a brak takiej informacji może skutkować powstaniem nienależnie pobranego świadczenia. W sprawie strona wiedziała, że mąż otrzymuje diety, co wynika z przedłożonej przez nią w dniu 9 lutego 2017 r. umowy o pracę, jednak poinformowała o tym organ dopiero 9 października 2017 r., kiedy to przedłożyła zaświadczenie o zarobkach męża za miesiąc marzec 2017 r., z którego wynikało, że otrzymał on wynagrodzenie za pracę oraz diety ze wskazaniem ich wysokości.

Kolegium wskazało również, że składając wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego strona w części 7 wniosku złożyła oświadczenie o dochodach innych niż dochody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych oraz potwierdziła zapoznanie się z pouczeniem. Ponadto w aktach znajduje się notatka służbowa sporządzona w dniu 10 kwietnia 2017 r., czyli po wpłynięciu zaświadczenia o dochodach, z której wynika, ze pracownik pytał stronę, czy jej mąż otrzymał diety w miesiącu marcu 2017 r. i otrzymał odpowiedź negatywną. Także notatka sporządzona 5 października 2017 r. wskazuje, że pracownik ponownie skierował pytanie do strony w ww. zakresie otrzymując negatywna odpowiedź. Pracownik zażądał przedstawienia zaświadczenia z firmy na tą okoliczność. Dopiero z notatki z dnia 6 października wynika, że strona poinformowała pracownika, że jednak mąż otrzymał w marcu 2017 r. diety, czego w dniu wczorajszym nie była świadoma. W ocenie Kolegium zebrany materiał wskazuje, że strona miała wiedzę co do konieczności poinformowania organu o otrzymanych przez męża w miesiącu marcu dietach, czego nie zrobiła.

W skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach strona zaskarżyła w całości opisaną wyżej decyzję, której zarzuciła naruszenie art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a. poprzez odstąpienie od podjęcia kroków zmierzających do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy oraz załatwienia sprawy mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli oraz odstąpienie od zebrania o rozpatrzenia całości materiału dowodowego błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że nie dopełniła obowiązku poinformowania organu o okolicznościach mających wpływ na zmianę dochodu rodziny co miało wpływ na prawo do zasiłku nabycia świadczeń nienależnych poprzez ich przyjęcie w złej wierze. Zarzuciła także naruszenie art. 71 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, poprzez wydanie decyzji sprzecznej z gwarantowanymi w tych przepisach prawami.

W uzasadnieniu skarżąca ponownie kwestionowała zasadność wliczenia diet z tytułu wykonywania pracy jako kierowcy w transporcie międzynarodowym do dochodu rodziny, na potwierdzenie czego przywołała wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 13 kwietnia 2011 r. sygn. akt II SA/Go 147/11. Ponadto nawiązując do treści zaświadczenia pracodawcy o kwotach diet wypłaconych jej mężowi oraz zawartej umowy o pracę skarżąca wywodziła, że wypłacana jej mężowi dieta za zagraniczną podróż służbową jest znacznie niższa niż równowartość diet z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, ustalone dla pracowników zatrudnionych w państwowych i samorządowych jednostkach sfery budżetowej. Zdaniem skarżącej organ odwoławczy błędnie ocenił, że była świadoma, że mąż otrzymuje diety z tytułu zagranicznych podróży służbowych uznając jako dowody w sprawie notatki służbowe pracownika socjalnego o sporządzeniu których nie miała wiedzy, a nie umowę o pracę jej męża i datę jej dostarczenia pracownikowi. Ponownie wskazała, że w miesiącu lutym 2017 r. przedłożyła umowę o pracę męża i nie przypomina sobie, aby pracownik pytał ją czy mąż otrzymuje diety. W ocenie skarżącej pracownik nie zapoznał się z treścią dostarczonej umowy, z której wynika, że mąż otrzymuje z tytułu zagranicznej podróży służbowej w wysokości 30 zł za każdą dobę podróży, gdyż w związku z tym winien wezwać ja do wyjaśnienia wszelkich okoliczności. Nadmieniła, że z treścią umowy o pracę męża ówcześnie nie zapoznawała się. Natomiast przedłożenie umowy miało na celu wywiązanie się z obowiązku poinformowania organu o ewentualnych zmianach mających wpływ na wysokość dochodów jej rodziny. Do października 2017 r. nie posiadała wiedzy o jakichkolwiek dietach otrzymywanych w wynagrodzeniu jej męża.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o oddalenie skargi w pełnym zakresie podtrzymując stanowisko i argumentację zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U.z 2017 r., poz. 2188), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Uwzględnienie skargi następuje tylko w przypadku stwierdzenia przez Sąd naruszenia przepisów prawa materialnego lub istotnych wad w przeprowadzonym postępowaniu (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2018 r., poz. 1302). Ponadto wskazać należy, iż zgodnie z art. 134 ww. ustawy Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Rozpoznając niniejszą sprawę w świetle powołanego wyżej kryterium legalności Sąd uznał, iż skarga nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja odpowiada wymogom prawa.

Podstawę prawną wydania zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy powołanej już wcześniej ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (j.t.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1851 z późn. zm., dalej jak dotychczas: "p.p.w.d."). Podstawę faktyczną natomiast stanowiło ustalenie, że wypłacone na rzecz skarżącej kwoty świadczenia wychowawczego w okresie od 1 kwietnia 2017 do 31 października 2017 były nienależnie pobranymi świadczeniami o których mowa w art. 25 ust. 2 pkt 1 p.p.w.d.

Zgodnie z art. 25 ust. 2 pkt 1 za nienależnie pobrane świadczenie wychowawcze uważa się świadczenie wychowawcze wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia wychowawczego albo wstrzymanie wypłaty świadczenia wychowawczego, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania.

Z brzmienia wskazanego przepisu wynika, że ustanie prawa do świadczenia wychowawczego może mieć miejsce jedynie w takiej sytuacji, kiedy przysługuje ono wnioskodawcy i zostało mu zgodnie z wymogami ustawy przyznane, a w okresie świadczeniowym nastąpiła zmiana powodująca że nie przysługuje prawo do dalszego jego pobierania.

Za okoliczność wykluczającą możliwość pobierania przez skarżącą świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko organy uznały uzyskanie dochodu przez jej męża, który spowodował przekroczenie kryterium dochodowego uprawniającego do pobierania świadczenia wychowawczego.

Nie ulega natomiast wątpliwości, że prawo do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko jest uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego, bowiem zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 i 2 w związku z art. 5 ust. 1 i 3 p.p.w.d., świadczenie wychowawcze przysługuje na pierwsze dziecko, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800,- zł. Świadczenie to ustalane jest na okres od dnia 1 października do dnia 30 września roku następnego (art. 18 ust. 1 p.p.w.d.). Przy czym pierwszy okres na który przyznawane było prawo do świadczenia wychowawczego, rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ustawy, tj. z dniem 1 kwietnia 2016 r. i kończy się dnia 30 września 2017 r. (art. 48 ust. 1 w zw. z art. 58 p.p.w.d.). W przypadku ustalania prawa do świadczenia wychowawczego na powyższy okres rokiem kalendarzowym, z którego dochody stanowią podstawę ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego, jest rok kalendarzowy 2014. Prawo do świadczenia ustala się z uwzględnieniem określonych ustawą przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu (art. 48 ust. 2 p.p.w.d.).

Z kolei na podstawie art. 7 ust. 1-3 w związku z art. 2 pkt 1 p.p.w.d. przy ustalaniu dochodu rodziny bierze się pod uwagę utratę bądź uzyskanie dochodu, które miały miejsce zarówno w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia, jak i utratę bądź uzyskanie dochodu, które nastąpiły po roku kalendarzowym, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na jaki ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczenia wychowawczego. Istotą tego rozwiązania ustawowego jest zweryfikowanie sytuacji dochodowej rodziny w danym okresie świadczeniowym.

Dochód rodziny w dacie przyznania skarżącej świadczenia został ustalony zgodnie z powyższymi zasadami i był niższy od kryterium ustawowego. Natomiast w świetle dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy, tj. umowy o pracę oraz zaświadczeń pracodawcy, nie budzi wątpliwości, że mąż skarżącej został zatrudniony jako kierowca na podstawie umowy o pracę od 1 lutego 2017 r. na czas nieokreślony, a więc na okres na który ustalone zostało prawo do świadczenia tj. do 30 września 2017 r. i w miesiącu marcu 2017 r. uzyskał wynagrodzenie za pracę oraz diety z tytułu podróży poza granicami kraju.

Uzyskanie dochodu przez męża skarżącej z tytułu podjętego od dnia 1 lutego 2017r. zatrudnienia spowodowało konieczność ponownego przeliczenia dochodu rodziny, co wiązało się z utratą prawa do pobierania świadczenia od dnia 1 kwietnia 2017r. w związku z przekroczeniem wspomnianego kryterium dochodowego (dochód ten w przeliczeniu na osobę w rodzinie wyniósł bowiem 1 503,15 zł).

Odnosząc się do zarzutów skargi w zakresie błędnego obliczenia dochodu poprzez wliczenie diet do dochodów rodziny należy wskazać, że nie zasługują one na uwzględnienie, bowiem organy prawidłowo obliczyły tenże dochód.

Ustawa o pomocy państwa w wychowaniu dzieci określa pojęcia dochodu rodziny i dochodu członka rodziny, a przy definicji dochodu odsyła do przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych (art. 2 pkt 1, 2 i 4 p.p.w.d.). Stosownie bowiem do treści art. 2 pkt 1 p.p.w.d. ilekroć w ustawie jest mowa o dochodzie oznacza to dochód w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2013 r. o świadczeniach rodzinnych (obecnie t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1952 , dalej w skrócie "u.ś.r.") do dochodu zalicza się przychody podlegające opodatkowaniu (lit. a, b) oraz inne dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, do których w art. 3 pkt 1 lit c tiret 10 ustawodawca zaliczył należności ze stosunku pracy lub z tytułu stypendium osób fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium RP, przebywających czasowo za granicą – w wysokości odpowiadającej równowartości diet z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju ustalonych dla pracowników zatrudnionych w państwowych i samorządowych jednostkach sfery budżetowej na podstawie ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Sąd stwierdza, że prawidłowo organy oceniły, że diety podlegają wliczeniu do dochodu. W orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych pojawiła się rozbieżność co do zaliczenia diet wypłacanych kierowcom z tytułu zagranicznych podróży poza granicami kraju do dochodu rodziny to jednak kwestia ta nie budzi już wątpliwości. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 czerwca 2017 r. sygn. akt I OSK 2410/15 (dostępnym w Internecie - http://orzeczenia.nsa.gov.pl) zajął jednoznaczne stanowisko, które skład orzekający w pełni podziela, akceptujące wykładnię przepisów zaliczającą do dochodu rodziny na gruncie ustawy o świadczeniach rodzinnych diety wypłacone kierowcom transportu międzynarodowego z tytułu podroży służbowej poza granicami kraju, jako należności ze stosunku pracy osób fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i przebywających czasowo za granicą, które uzyskane zostały w określonej wysokości, w związku z wykonywaniem pracy poza granicami kraju i nie podlegają opodatkowaniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.). Poglądy prezentowane w przywołanym wyroku, znajdują w pełni zastosowanie w przypadku wyliczenia dochodu dla celów stwierdzenia, czy zostało spełnione kryterium dochodowe warunkujące przyznanie świadczenia wychowawczego w związku z odesłaniem ustawowym. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że pojęcie należności ze stosunku pracy, o jakim mowa w art. 3 pkt 1 lit. c tiret 10 u.ś.r., jest pojęciem szerszym od przychodów ze stosunku pracy w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie natomiast z art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a tej ustawy, wolne od podatku dochodowego są diety i inne należności za czas podróży służbowej pracownika, do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub w przepisach wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, z zastrzeżeniem ust. 13. Z brzmienia tego przepisu wynika zatem, że przedmiotowe zwolnienie jest limitowane wysokością diet i innych należności za czas podróży służbowej, wynikającą z określonych przepisów regulujących wysokość oraz warunki ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju. Na gruncie ustawy o świadczeniach rodzinnych dla kwestii zaliczenia diet do dochodu istotna jest również wysokość owej należności i do dochodu niepodlegającego opodatkowaniu wlicza się jedynie należności odpowiadające równowartości diet z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, ustalone dla pracowników zatrudnionych w państwowych i samorządowych jednostkach sfery budżetowej. Dalej NSA wskazał, że kwestię diet przysługujących kierowcom wykonującym przewóz drogowy reguluje art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców, wedle którego kierowcy w podróży służbowej, przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 775 § 3-5 ustawy Kodeks pracy. Wskazane przepisy Kodeksu pracy dotyczą natomiast warunków wypłacania pracownikowi należności z tytułu podróży służbowej oraz ustalania diet. Niewątpliwie zatem należności w postaci diet za czas podróży służbowej mieszczą się w pojęciu "należności ze stosunku pracy", gdyż uzyskiwane są w ramach stosunku pracy i w związku z wykonywaniem pracy poza granicami kraju.

Wskazał także, że na podstawie art. 775 § 2 Kodeksu pracy wydane zostało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. poz. 167), zwane dalej rozporządzeniem, regulujące wysokość oraz warunki ustalania należności przysługujących pracownikowi, zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, do którego odsyłają regulacje art. 775 § 3-5 Kodeksu pracy i które odnosi się do dochodów wskazanych w art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z § 2 rozporządzenia, z tytułu podróży krajowej oraz podróży zagranicznej, odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę, pracownikowi przysługują diety oraz zwrot kosztów. W myśl § 13 ust. 1 rozporządzenia, dieta w czasie podróży zagranicznej jest przeznaczona na pokrycie kosztów wyżywienia i inne drobne wydatki, podczas gdy zwrot kosztów, stosownie do § 2 pkt 2 rozporządzenia, odnosi się do kosztów przejazdów, dojazdów środkami komunikacji miejscowej, noclegów, innych niezbędnych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb. Zatem to koszty, o których mowa w § 2 pkt 2 rozporządzenia, a nie diety, jak podnosi skarżąca, stanowią należności przeznaczone na realizację zadania służbowego. Na podstawie § 12 pkt 1 rozporządzenia, który dotyczy czasu podróży zagranicznej, przyjąć natomiast należy, że okres liczony od chwili przekroczenia granicy państwowej w drodze za granicę do chwili jej przekroczenia w drodze powrotnej do kraju odpowiada "czasowi przebywania poza granicami kraju". Uznać w związku z tym trzeba, że przebywanie kierowcy międzynarodowego za granicą, w związku i przez czas konieczny do wykonania zadania służbowego, odpowiada w pełni wskazanemu w art. 3 pkt 1 lit. c tiret 10 ustawy "przebywaniu czasowemu za granicą". Dodać jeszcze można, że ustawodawca nie wskazał w tym przepisie, że przebywanie czasowe za granicą ma wiązać się z zatrudnieniem i uzyskiwaniem przychodów ze stosunku pracy u zagranicznego pracodawcy. W świetle powyższego, brak jest podstaw do kwestionowania poglądu o uznaniu diety - przysługującej kierowcy z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju - za składnik dochodu rodziny, o którym mowa w art. 3 pkt 1 lit. c tiret 10 ustawy.

Skład orzekający w niniejszej sprawie w pełni akceptuje zaprezentowaną w orzecznictwie argumentację, wedle której w ramach założeń ustawy zostało przyjęte, że przy ustalaniu prawa do świadczeń rodzinnych będą brane pod uwagę dochody rodziny uzyskiwane ze wszystkich źródeł. Z tego powodu, przy ustalaniu znaczenia pojęć dochodu i należności ze stosunku pracy, o jakich mowa w art. 3 pkt 1 lit. c tiret 10 u.ś.r., niezasadne jest odwoływanie się wprost do analogicznych pojęć na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w tym w kontekście zwolnień przedmiotowych. Natomiast, jeżeli wolą ustawodawcy było, aby przy ustalaniu prawa do świadczeń wzięto pod uwagę dochody ze wszystkich źródeł, w tym także niepodlegające obowiązkowi podatkowemu, to pojęcie "należności ze stosunku pracy" winno się traktować równie szeroko, przyjmując, że są to wszystkie płatności uzyskiwane przez pracownika w ramach stosunku pracy. Skoro ustawodawca literalnie włączył do pojęcia dochodu również przychody nieopodatkowane, to bez znaczenia dla wykładni tego zapisu pozostaje, że należności te nie stanowią przychodu podlegającego opodatkowaniu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W orzecznictwie słusznie też zauważono, że przepisy prawne nie dają podstaw do ograniczenia pojęcia dochodu w rozumieniu ustawy wyłącznie do przysporzeń w rozumieniu przepisów podatkowych. Dochód, o jakim mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, służy bowiem nałożeniu na podatnika obciążenia daniną publiczną. Inaczej jest w przypadku ustawy o świadczeniach rodzinnych. W tej sytuacji nie chodzi o pozbawienie osoby części jej dochodów przez władzę publiczną, lecz o ograniczenie zakresu świadczonej pomocy, w sposób wynikający z kryterium dochodowego przyjętego przez prawodawcę (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt IV SA/Gl 956/16, dostępny - http://orzeczenia.nsa.gov.pl)".

Zatem ustalając dochód rodziny skarżącej, zasadnie zakwalifikowano jako jego składnik wypłacone mężowi należności ze stosunku pracy uzyskiwane w postaci diet na pokrycie kosztów związanych z podróżami służbowymi poza granice kraju. Organy obydwu instancji wliczyły do dochodu kwotę diet w wysokości 4 478,40 zł, wynikającą z zaświadczenia pracodawcy z dnia 5 stycznia 2018 r. W piśmie tym określono jednoznacznie, że kwota diet w wysokości 4 478,40 zł wypłacona w miesiącu marcu 2017 r. stanowi równowartości diet z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju ustalonych dla pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21 poz. 94 z późn. zm.), a więc dochód w rozumieniu art. 3 pkt 1 lit. c tiret 10 u.ś.r.

Kwestia ta została zresztą tak samo oceniona w prawomocnym wyroku tut. Sądu z dnia 12 lipca 2018 r. sygn. akt IV SA/Gl 419/18, w którym oddalono skargę skarżącej na decyzję w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego na okres świadczeniowy 2017/2018 w związku z zaliczeniem diet uzyskanych w marcu 2017 r. przez męża skarżącej do dochodu rodziny.

Organy orzekały mając na względzie okoliczność, iż dochód męża skarżącej oraz dochód skarżącej osiągnięty w roku bazowym 2014 był dochodem utraconym w rozumieniu ustawy w związku z utratą zatrudnienia przez męża skarżącej oraz udzielonym skarżącej od 1 października 2016 r. urlopem wychowawczym. W dniu 1 lutego 2017 r. mąż skarżącej zatrudnił się u nowego pracodawcy. Łączny dochód – uwzględniający wypłacone przez pracodawcę diety - w marcu 2017 r. wynosił 6 012,60 zł, co w przeliczeniu na cztery osoby dało kwotę 1 503,15 zł na osobę w rodzinie i przekraczało ustawowe kryterium dochodowe wynoszące 800 zł, co wiązało się z utratą prawa do pobierania świadczenia.

Wobec powyższego należało jeszcze odnieść się do kwestii czy pobrane przez skarżącą we wskazanym w decyzji okresie i kwotach świadczenie wychowawcze jest świadczeniem "nienależnie pobranym". W ocenie Sądu należy przychylić się do stanowiska orzekających w sprawie organów, które uznały, iż w sprawie wystąpiła sytuacja określona w art. 25 ust. 2 pkt 1 p.p.w.d. Prawidłowo wskazało Kolegium, że w judykaturze podkreśla się różnicę pomiędzy "nienależnym świadczeniem", które jest pojęciem obiektywnym i występuje między innymi wówczas, gdy świadczenie zostaje wypłacone bez podstawy prawnej lub gdy taka podstawa odpadła i "świadczeniem nienależnie pobranym", czyli pobranym przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). Obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie wiedząc, że mu się ono nie należy, co dotyczy osoby, która została skutecznie pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń (por. wyrok NSA z 14 grudnia 2009 r. sygn. I OSK 826/09; dostępny: orzeczenia.nsa.gov.pl). Przepis art. 25 ust. 2 pkt 1 in fine p.p.w.d. jako warunek uznania za świadczenia nienależnie pobrane wymienia bowiem pouczenie osoby pobierającej o braku prawa do ich pobierania. Ocena działania świadczeniobiorcy wymaga więc ustalenia, czy był skutecznie pouczony o okolicznościach, których wystąpienie ma wpływ na istnienie posiadanego uprawnienia.

Jak wynika z akt sprawy, spełniony został warunek dotyczący pouczenia skarżącej o obowiązku powiadomienia organu w sytuacji uzyskania dochodu oraz o możliwych skutkach jego zaniechania. We wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego, osobiście wypełnionym przez skarżącą i złożonym w organie w dniu 5 kwietnia 2016 r., skarżąca złożyła oświadczenie dotyczące m.in. w kwestii osiągnięcia dochodu nieopodatkowanego w roku kalendarzowym na który ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego. Natomiast na pierwszej stronie II części wniosku, znajduje się informacja o treści następującej: "W przypadku zmian mających wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, w szczególności zaistnienia okoliczności wymienionych w oświadczeniu, uzyskania dochodu lub wystąpienia innych okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, w tym związanych z koniecznością ponownego ustalenia prawa do tego świadczenia na podstawie art. 7 ust. 1- 4 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, osoba ubiegająca się jest obowiązana niezwłocznie powiadomić o tych zmianach podmiot realizujący świadczenie wychowawcze. Niepoinformowanie organu właściwego prowadzącego postępowanie w sprawie świadczeń rodzinnych o zmianach, o których mowa powyżej, może skutkować powstaniem nienależnie pobranych świadczeń, a w konsekwencji koniecznością ich zwrotu. Ponadto w pouczeniu decyzji także zawarto informację o obowiązku powiadomienia organu o zmianach mających wpływ na prawo do świadczenia, w tym o uzyskaniu dochodu związanego m.in. z uzyskaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Nie budzi więc wątpliwości, że skarżąca została skutecznie pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń. Zatem obowiązkiem skarżącej było poinformowane organu o wszelkich dochodach uzyskanych przez męża w związku z uzyskaniem zatrudnienia, a więc wynikających ze stosunku pracy. Nie zachodzi więc w sprawie brak świadomości, lecz przyjęcie odmiennej (korzystniejszej) wykładni przepisu.

Za chybione uznać należy zarzuty skarżącej co do błędnego przyjęcia przez organy, że nie dopełniła obowiązków poinformowania o okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego. W tym względzie wskazać przyjdzie niekonsekwencję skarżącej, gdyż jak wynika z treści odwołania jej stanowisko w sprawie wiązało się z poglądem, że diet zagranicznych nie wlicza się do dochodu i to był w istocie powód dla którego nie ujawniła dochodu z tego tytułu. Natomiast twierdzenie, że o tych dochodach organ wiedział lub powinien był wiedzieć z racji przedłożenia przez nią samej umowy o pracę męża jest chybione, gdyż umowa ta określa warunki zatrudnienia a nie wskazuje faktycznie pobranych w danym okresie dochodów z tytułu zatrudnienia. Na stronie ciążył obowiązek wykazania wszystkich dochodów z tytułu tego zatrudnienia otrzymanych przez męża, a nie dokonywanie samodzielnej oceny, które z nich powinny być przedstawione, a które strona uważa za nieobjęte takim obowiązkiem. Zatem przedłożenie w dniu 10 kwietnia 2017 r. zaświadczenia o dochodzie opodatkowanym za miesiąc marzec 2017 r. w sytuacji, gdy mąż skarżącej otrzymał również nieopodatkowany dochód w postaci diet stanowiących należności ze stosunku pracy, nie spełniło obowiązku poinformowania organu o okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczenia.

Podobnie wewnętrznie sprzeczne są uwagi skarżącej co do braku informacji ze strony organu, że powinna wykazać wysokość diet pobranych przez męża. W tym zakresie skarżąca wręcz twierdzi, że o takich dietach nie wiedziała w związku z tym nie mogła organowi zasygnalizować że są pobrane. Tymczasem, jak już wskazano, treść umowy jedynie określa elementy możliwych dochodów z tytułu zatrudnienia, co nie jest jednoznaczne z tym, że dochody takie będą osiągane, a konkretnie, że mąż skarżącej będzie odbywał podróże zagraniczne. Natomiast diety jakie otrzymał mąż skarżącej za miesiąc marzec 2017 r. stanowiły prawie trzykrotność jego wynagrodzenia netto, a zatem miały ewidentny wpływ na sytuację dochodową rodziny. Stąd też niewiarygodne jawi się twierdzenie skarżącej, że o otrzymanych dietach nie wiedziała. Natomiast o otrzymaniu tych diet za marzec 2017 r. wraz z wynagrodzeniem skarżąca powiadomiła organ dopiero w październiku 2017 r. przedkładając stosowne zaświadczenie od pracodawcy o wysokości dochodów, która nie upoważniała do dalszego otrzymywania świadczenia wychowawczego z uwagi na przekroczenie kryterium dochodowego.

Zgodnie z art. 18 ust. 6 ustawy, w przypadku, gdy uzyskanie dochodu powoduje utratę prawa do świadczenia wychowawczego, świadczenie nie przysługuje od miesiąca następującego po pierwszym miesiącu, w którym dochód zostało osiągnięty, w tym przypadku od 1 kwietnia 2017 r. Zatem świadczenie wychowawcze przyznane na pierwsze dziecko w rodzinie skarżącej za okres od 1 kwietnia 2017 r. do 30 września 2017 r. było świadczeniem nienależnie pobranym i podlegało zwrotowi. Zgodnie bowiem z art. 25 ust. 1 i ust. 3 ww. ustawy, osoba, która pobrała nienależne świadczenie wychowawcze, jest obowiązana do jego zwrotu.

W świetle powyższego stwierdzić należy, że organy wyjaśniły zarówno stan faktyczny sprawy będący podstawą rozstrzygnięcia, jak i dokonały prawidłowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Tym samym Sąd nie dopatrzył się naruszenia art. 7, 77 i 80 k.p.a.

Nie mógł także odnieść pożądanych skutków prawnych zarzut naruszenia art. 71 ust 1 i 2 Konstytucji, poprzez wydanie decyzji sprzecznej z gwarantowanymi w tych przepisach prawami. Przypomnieć należy, że w myśl tego przepisu Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej zwłaszcza rodziny wielodzietne i niepełne mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Trzeba przy tym dodać, że świadczenia wychowawcze realizują założenia systemu polityki prorodzinnej i stanowią przejaw szczególnej pomocy ze strony władz publicznych, służącej wsparciu rodzin. Z tego też względu, organy uprawnione do stosowania ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, winny stosować ją ściśle. Na gruncie omawianej ustawy, generalnie kryterium dochodu rozumieć należy, jako rzeczywiste dochody danej rodziny. Interpretacja przeciwna prowadziłaby bowiem do nierówności wobec osób uprawnionych do korzystania z systemów takiego wsparcia i nieuzasadnionego wydatkowania środków publicznych.

Zważywszy wszystkie przedstawione wyżej okoliczności, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uznał, że zaskarżone rozstrzygnięcie nie narusza prawa w stopniu uzasadniającym jego uchylenie i dlatego działając na podstawie art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, oddalił skargę.