Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Kołodziej, Sędziowie WSA Maria Werpachowska, Danuta Kania (spr.), Protokolant specjalista Joanna Głowala, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 marca 2018 r. sprawy ze skargi B.R. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] maja 2017 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania oddala skargę

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 23), dalej: k.p.a. oraz art. 43 ust. 2 w zw. z art. 22 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 922), dalej: "u.o.d.o.", decyzją z dnia [...] maja 2017 r. nr [...] utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] września 2016 r. nr [...], umarzającą postępowanie w sprawie ze skargi B. R. na zaniechanie obowiązku uaktualnienia jego danych osobowych zawartych w księdze chrztów przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] z siedzibą w P. przy ul. [...].

W uzasadnieniu ww. decyzji ostatecznej organ wskazał, że do Biura GIODO wpłynęła skarga B. R. na zaniechanie obowiązku uaktualnienia jego danych osobowych zawartych w księdze chrztów przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] z siedzibą w P. przy ul. [...].

Skarżący w treści swojej skargi wskazał, że ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania w art. 2 ust. 2a gwarantuje każdemu obywatelowi prawo należenia lub nienależenia do kościołów i innych związków wyznaniowych. Korzystając z tego prawa na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, skarżący w dniu [...] stycznia 2013 r. wysłał pismo z oświadczeniem woli o wystąpieniu z Kościoła Rzymskokatolickiego do Proboszcza Parafii, w której to Parafii skarżący został ochrzczony. Jednocześnie, na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 u.o.d.o., zażądał uaktualnienia jego danych osobowych, polegającego na umieszczeniu w Księdze Chrztu adnotacji o wystąpieniu z Kościoła Rzymskokatolickiego z dniem [...] stycznia 2013 r. oraz przesłania jako potwierdzenia, odpisu chrztu z powyższym sprostowaniem. Skarżący nadmienił, że Proboszcz Parafii odmówił przyjęcia oświadczenia woli skarżącego, z uwagi na niezachowanie wewnętrznej procedury Kościoła w zakresie aktu wystąpienia.

W celu rozpatrzenia przedmiotowego wniosku Generalny Inspektor przeprowadził postępowanie wyjaśniające, w toku którego ustalił następujące okoliczności faktyczne:

1) skarżący poinformował Proboszcza Parafii, że nie chce należeć do Kościoła Katolickiego,

2) w odpowiedzi na powyższe oświadczenie woli Proboszcz Parafii, pismem z dnia [...] stycznia 2013 r., poinformował skarżącego o procedurze formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego,

3) Proboszcz Parafii wskazał, że skarżący nie dokonał apostazji zgodnie z wydanymi przez Konferencję Episkopatu Polski zasadami postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła z dnia 27 września 2008 r. i Statutem [...] Synodu Archidiecezji [...] i w związku z tym nie może oczekiwać wpisu o dokonaniu apostazji do aktu chrztu; ponadto Proboszcz Parafii wskazał, iż jest Proboszczem miejsca chrztu skarżącego, a nie miejsca zamieszkania, do którego skarżący powinien skierować wystąpienie zgodnie z ww. zasadami,

4) pismem z dnia [...] lipca 2013 r. Kuria Metropolitalna w P. (w której właściwości położona jest ww. Parafia), w odpowiedzi na wezwanie Generalnego Inspektora do udzielenia informacji, wskazała, że: "(...) podstawowym źródłem prawa wewnętrznego Kościoła katolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego. Ponadto, w hierarchii źródeł prawa kanonicznego istnieją także inne dokumenty, między innymi dekrety, zarządzenia i obwieszczenia odpowiednich dykasterii Stolicy Apostolskiej, które, w przypadku zatwierdzenia przez papieża, mają moc wiążącą dla całego Kościoła katolickiego. W związku z powyższym podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła katolickiego oprócz przepisów kodeksowych stanowi także Obwieszczenie Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. Prot. N. 10279/2006, zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI. Wyżej wymienione Obwieszczenie zawiera przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek innego dokumentu partykularnego (wydanego np. przez Konferencję Biskupów) zarówno o charakterze wykonawczym, jak i o charakterze duszpasterskim. Dokument ten określa istotne elementy konstytutywne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła katolickiego. Dokument z 2008 r., przyjęty przez Konferencję Episkopatu Polski, "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła", zawiera przepisy wykonawcze o charakterze duszpasterskim, stanowiące pomoc dla kompetentnej władzy kościelnej w poprawnym realizowaniu postanowień nadrzędnego aktu prawnego tak, aby zachowane zostały elementy konstytutywne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła katolickiego. Mając na uwadze powyższe, kompetentna władza reprezentująca parafię, czyli proboszcz, do którego zgłasza się osoba zainteresowana w celu dokonania aktu wystąpienia z kościoła, zobowiązany jest do postępowania zgodnie z procedurą określoną w Obwieszczeniu Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica", z uwzględnieniem aspektów duszpasterskich określonych dla katolików na terytorium podlegającym jurysdykcji Kościoła katolickiego w Polsce w przyjętych przez KEP "Zasadach postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła". Tekst Obwieszczenia Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. Prot. N. 10279/2006 został opublikowany i jest dostępny na oficjalnej stronie internetowej Stolicy Apostolskiej: (http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical councils/intrptxt/index.htm). Tekst "Zasad postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła", Dokument Konferencji Episkopatu Polski (27.09.2008), promulgowany został we własnym organie urzędowym "Akta Konferencji Episkopatu Polski", Nr 14. Rok 2008, str. 89-91".

5) po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie Generalny Inspektor wydał decyzję administracyjną z dnia [...] stycznia 2014 r. (znak: [...]), mocą której nakazał Proboszczowi Parafii przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez uaktualnienie danych osobowych skarżącego w księdze chrztów o treści zgodnej z jego żądaniem; od przedmiotowej decyzji wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy złożył Proboszcz Parafii,

6) decyzją z dnia [...] stycznia 2015 r. Generalny Inspektor utrzymał w mocy decyzję z dnia [...] stycznia 2014 r.; od przedmiotowej decyzji skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł Proboszcz Parafii,

7) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, wyrokiem z dnia 18 grudnia 2015r., sygn. II SA/Wa 545/15 uchylił decyzję z dnia [...] stycznia 2015 r. oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] stycznia 2014 r. wskazując, że Kościół Katolicki (podobnie jak inne kościoły i związki wyznaniowe), ma prawo do samoorganizacji i samorządności. Może więc m.in. stanowić normy obowiązujące w ramach własnych struktur organizacyjnych, a w ich stanowieniu i stosowaniu jest wolny od ingerencji władz państwowych. Zdaniem WSA w Warszawie z ww. regulacji wynika, że określenie przesłanek nabycia przynależności osoby (wiernego) do Kościoła, faktycznych i prawnych skutków tego faktu oraz utraty przynależności pozostaje wewnętrzną sprawą Kościoła, wolną od reglamentacji prawnej ze strony państwa. Stanowisko to, zdaniem WSA w Warszawie, potwierdzają przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.). W ocenie WSA w Warszawie Generalny Inspektor ponownie rozpatrując sprawę powinien uwzględnić ww. wskazania, ze szczególnym uwzględnieniem zasady autonomii kościołów i związków wyznaniowych w Rzeczpospolitej Polskiej,

9) w dniu [...] września 2016 r., biorąc pod uwagę ww. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, Generalny Inspektor wydał decyzję, na mocy której umorzył przedmiotowe postępowanie ([...]). Organ uznał, że skoro skarżący nie dopełnił wewnętrznej procedury wystąpienia z Kościoła Katolickiego, a jedynym działaniem jakie podjął w celu wystąpienia z ww. wspólnoty było złożenie Proboszczowi Parafii pisemnego oświadczenia woli, to skarżący nadal pozostaje członkiem Kościoła Katolickiego. W związku z tym nie mogą być zastosowane przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, gdyż zgodnie z art. 43 ust. 2 u.o.d.o. organowi nie przysługują uprawnienia do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w ramach art. 18 u.o.d.o. w stosunku do osób należących do kościołów i związków wyznaniowych. W związku z brakiem możliwości zastosowania art. 18 u.o.d.o. w zaistniałym stanie faktycznym należało umorzyć postępowanie.

W dniu [...] września 2016 r. w terminie ustawowym skarżący złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej ww. decyzją. Skarżący zarzucił naruszenie art. 3 ust. 2 tiret pierwsze Dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych. Skarżący wskazał, iż: "W badanym przypadku nie mamy więc do czynienia z niewystępowaniem sprawy administracyjnej. Przeciwnie - mam prawo oczekiwać od GIODO załatwienia skargi co do istoty (w tym ewentualnie odmowy uwzględnienia wniosku). W przeciwnym razie organ naraża się na zarzut niezgodnego z prawem uchylania się od merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy".

Po powtórnym rozpatrzeniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Generalny Inspektor stwierdził, że zarzuty skarżącego stanowią polemikę z obowiązującym prawem bądź są konsekwencją jego niezrozumienia. Biorąc zatem pod uwagę, że skarżący nie odnosi się do merytorycznego rozstrzygnięcia zaskarżonej decyzji, a raczej do samej kwestii proceduralnej, wskazał, że organ prowadzi postępowanie w oparciu o przepisy prawa powszechnie obowiązującego i to właśnie one, jako podstawa prawna, wyznaczają granice, w zakresie których może on orzekać. Podstawowym aktem prawnym w tym zakresie jest ustawa z o ochronie danych osobowych, która nie przewiduje kompetencji do rozstrzygania przez niniejszy organ, czy dana osoba jest lub nie jest członkiem kościołów i związków wyznaniowych. Przepis art. 12 pkt 2 u.o.d.o. stanowi, że jednym z zadań Generalnego Inspektora jest wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych.

Organ wskazał, iż Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 lutego 2016 r. (sygn. akt I OSK 3111/14) stwierdził, że: "(...) organ państwowy, jakim jest Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych nie jest uprawniony do oceny czy dana osoba jest czy też nie jest członkiem danego związku religijnego, czy też nie wyznaje żadnej religii (ateizm). Nie jest do tego uprawniony żaden organ administracyjny, ani żaden sąd w Polsce. Sprawa przynależności religijnej, czy też kwestia wystąpienia z danego związku wyznaniowego to sprawa regulowana przede wszystkim zasadami danej religii".

Generalny Inspektor podkreślił, że zarówno z wyjaśnień Proboszcza Parafii, jak i skarżącego wynika, że nie dopełnił on wewnętrznej procedury wystąpienia z Kościoła Katolickiego. Zgodnie natomiast z treścią przepisu art. 43 ust. 2 u.o.d.o. w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3 oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1 i 3 - 5 oraz art. 15 - 18. W myśl zaś art. 43 ust. 1 pkt 3 u.o.d.o. z obowiązku rejestracji zbioru danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego. Z przytoczonego powyżej art. 43 ust. 2 u.o.d.o. wynika brak kompetencji GIODO do wydawania decyzji związanych z rozpatrywaniem skarg w zakresie danych osobowych przetwarzanych w zbiorach, o których mowa w pkt 3 ust. 1 tego artykułu.

Generalny Inspektor zauważył, że Kościół Rzymskokatolicki jest instytucją o uregulowanej sytuacji prawnej, unormowanej m.in. w Konstytucji RP, w umowie międzynarodowej jaką jest Konkordat oraz w ustawach. Art. 25 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.) stanowi, iż Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym (art. 25 ust. 2). Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego (art. 25 ust. 3). Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy (art. 25 ust. 4). Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami (art. 25 ust. 5). Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.), Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24 października 2013 r. w sprawie o sygn. akt I OSK 1520/13 "punktem wyjścia do zajęcia przez GIODO stanowiska, co do przynależności skarżącego do Kościoła Katolickiego, powinno być prawo wewnętrzne Kościoła. Wynika to wprost z art. 5 Konkordatu oraz z zasady autonomii kościołów przewidzianej w art. 25 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 9 Europejskiej Konwencji, a także z normy ustrojowej zawartej w art. 25 ust. 4 Konstytucji RP". Ponadto w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 kwietnia 2015 r. (sygn. akt II SA/Wa 847/14) podkreślono, iż: "(...) w sytuacji, gdy zagadnienie wystąpienia z Kościoła Katolickiego jest jedną z przesłanek wykonywania kompetencji przez organ administracji publicznej, to organ ten ustala przynależność do Kościoła wyłącznie w oparciu o dowody przedstawione przez stronę kościelną w tym przede wszystkim na podstawie aktu chrztu z dokonaną adnotacją o wystąpieniu z Kościoła. Ustalanie tego faktu z powołaniem się na inne dowody jest niedopuszczalne. Nie jest przy tym wystarczające odwołanie się do oświadczenia danej osoby o woli wystąpienia z Kościoła, a sprawy sporne na tym tle są sprawami kościelnymi, które winny być rozstrzygane na zasadach i w trybie określonych przez prawo kościelne". Dodatkowo ten sam Sąd w wyroku z dnia 24 listopada 2015 r. (sygn. akt II SA/Wa 324/15) podniósł, że: "do czasu wyczerpania procedur kościelnych w zakresie apostazji, prawo świeckie zdaniem Sądu doznaje «swoistego czasowego zawieszenia». Prawo kościelne w zakresie wystąpienia z Kościoła Katolickiego stanowi bowiem lex specialis i znajduje w tym przedmiocie pierwszeństwo w zastosowaniu".

Pismem z dnia 5 czerwca 2017 r. B. R. złożył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] maja 2017 r. nr [...]. Skarżący zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie art. 51 ust. 4 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

W uzasadnieniu skargi skarżący podniósł, iż Generalny Inspektor uznał, że nie ma kognicji do wydania decyzji z powodu "i 3" w art. 43 ust. 2 u.o.d.o. Zdaniem skarżącego, organ powinien zatem wydać postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania administracyjnego. W ocenie skarżącego, "umknęło uwadze organu, że narusza normy konstytucyjne, działa na szkodę własnego urzędu, a poza tym "i 3" nie notyfikowano Komisji Europejskiej".

W odpowiedzi na skargę Generalny Inspektor wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1066), dalej: "p.u.s.a.", sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę zgodności z prawem działalności administracji publicznej, która w myśl art. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm.), dalej: "p.p.s.a.", odbywa się na zasadach określonych w przepisach tej ustawy. W ramach kontroli działalności administracji publicznej przewidzianej w art. 3 p.p.s.a., sąd uprawniony jest do badania, czy przy wydaniu zaskarżonego aktu nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania, nie będąc przy tym związanym zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.).

Skarga w świetle powyższych kryteriów nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja Generalnego Inspektora z dnia [...] maja 2017 r. nr [...] nie narusza prawa.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zaskarżona decyzja została wydana w następstwie prawomocnego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 grudnia 2015 r. sygn. akt II SA/Wa 545/15. Sąd ten, badając legalność decyzji Generalnego inspektora z dnia [...] stycznia 2015 r. uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] stycznia 2014 r. w całości.

Zgodnie z art. 153 p.p.s.a., ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie.

W pojęciu "ocena prawna" mieści się przede wszystkim wykładnia przepisów prawa materialnego i procesowego. Wykładnia w tym sensie zmierza do wyjaśnienia istotnej treści przepisów prawnych i sposobu ich zastosowania w konkretnym wypadku w związku z rozpoznawaną sprawą. Wskazania co do dalszego postępowania stanowią z reguły konsekwencję oceny prawnej. Dotyczą one sposobu działania w toku ponownego rozpoznania sprawy i mają na celu uniknięcie błędów już popełnionych oraz wskazanie kierunku, w którym powinno zmierzać przyszłe postępowanie dla uniknięcia wadliwości w postaci np. braków w materiale dowodowym lub innych uchybień procesowych (por. wyrok NSA z dnia 6 lutego 2013r., sygn. akt II GSK 2101/11, publ. CBOSA).

W wyniku wydania wyroku o charakterze kasacyjnym sprawa wraca do stadium postępowania przed organem administracyjnym. Oznacza to obowiązek powtórnego rozpoznania sprawy przez ten organ i wydania decyzji z uwzględnieniem oceny prawnej i wytycznych zawartych w wyroku. Zatem zarówno organ, jak i Sąd, kontrolując sprawę ponownie, związany jest oceną prawną i zaleceniami zawartymi w uzasadnieniu wyroku (por. wyrok NSA z dnia 1 września 2010 r., sygn. akt I OSK 920/10, publ. LEX 745376).

Artykuł 153 p.p.s.a. ma charakter bezwzględnie obowiązujący, wobec czego ani organ administracji publicznej, ani sąd administracyjny orzekając ponownie w tej samej sprawie, nie może pominąć oceny prawnej wyrażonej wcześniej w orzeczeniu. Jak podkreśla się w orzecznictwie, działania naruszające zasadę związania oceną prawną muszą być konsekwentnie eliminowane przez uchylanie wadliwych z tego powodu rozstrzygnięć administracyjnych, już chociażby z uwagi na związanie wcześniej przedstawioną oceną prawną także i samego sądu administracyjnego. Bez ścisłego stosowania powołanego przepisu trudno byłoby zapewnić spójność działania systemu władzy państwowej. Jego nieprzestrzeganie w istocie podważałoby bowiem obowiązującą w polskim prawie zasadę sądowej kontroli nad aktami i czynnościami organów administracji (por. wyrok NSA z dnia 21 października 1999 r., sygn. akt IV SA 1681/97; wyrok NSA z dnia 1 września 2010 r., sygn. akt I OSK 920/10, publ. LEX 745376).

Zaznaczyć należy, że ocena prawna traci moc wiążącą tylko w przypadku zmiany prawa czyniącej pogląd Sądu nieaktualnym, zmiany istotnych okoliczności faktycznych sprawy (ale tylko zaistniałych po wydaniu wyroku, a nie w wyniku odmiennej oceny znanych i już ocenionych faktów i dowodów) oraz w wypadku wzruszenia we właściwym trybie orzeczenia zawierającego ocenę prawną. Powyższe przesłanki nie zaistniały w rozpoznawanej sprawie.

Sąd motywując wyrok z dnia 18 grudnia 2015 r. sygn. akt II SA/Wa 545/15 wskazał, że Kościół Katolicki (podobnie jak inne kościoły i związki wyznaniowe), ma prawo do samoorganizacji i samorządności. Może więc m.in. stanowić normy obowiązujące w ramach własnych struktur organizacyjnych, a w ich stanowieniu i stosowaniu jest wolny od ingerencji władz państwowych. Określenie przesłanek nabycia przynależności osoby (wiernego) do Kościoła, faktycznych i prawnych skutków tego faktu oraz utraty przynależności pozostaje wewnętrzną sprawą Kościoła, wolną od reglamentacji prawnej ze strony państwa. Stanowisko to potwierdzają przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.). Formułując wytyczne co do dalszego postępowania Sąd stwierdził, że Generalny Inspektor ponownie rozpatrując sprawę powinien uwzględnić ww. wskazania, szczególnie w zakresie zasady autonomii kościołów i związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Polskiej.

W ocenie Sądu w składzie orzekającym Generalny Inspektor zastosował się do oceny prawnej oraz wskazań co do dalszego postępowania zawartych w powołanym wyżej prawomocnym wyroku - stosownie do art. 153 p.p.s.a.

Organ zasadnie przyjął, że spór w niniejszej sprawie dotyczy oceny skuteczności oświadczenia woli skarżącego – B. R. o wystąpieniu z Kościoła Rzymskokatolickiego oraz relacji wewnętrznych przepisów Kościoła z przepisami prawa powszechnie obowiązującego zapewniających wolność sumienia i wyznania oraz kompetencji nadzorczych Generalnego Inspektora w kontekście konstytucyjnych gwarancji autonomii i wzajemnej niezależności stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.

Biorąc powyższe pod uwagę wskazać należy przede wszystkim na istniejące w polskim prawodawstwie gwarancje autonomii Kościoła Katolickiego i jego niezależności od państwa. Zgodnie z przepisem art. 25 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, lecz również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego. Natomiast w myśl ust. 4 powołanego przepisu, stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy. Zasadę autonomii i niezależności w odniesieniu do Kościoła Katolickiego wyrażają postanowienia w szczególności art. 1 i art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) oraz przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1169), a szczególnie jej art. 2 stanowiący, iż Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Z powołanych przepisów wynika, że Kościół Katolicki (podobnie jak i inne kościoły i związki wyznaniowe), ma prawo do samoorganizacji i samorządności. Może więc m. in. stanowić normy obowiązujące w ramach własnych struktur organizacyjnych, a w ich stanowieniu i stosowaniu jest wolny od ingerencji władz państwowych. Oznacza to, że określenie przesłanek przynależności osoby (wiernego) do Kościoła, faktycznych i prawnych skutków tego faktu oraz utraty przynależności ("wystąpienia" w różnych postaciach normowanych przez prawo kanoniczne), pozostaje wewnętrzną sprawą Kościoła, wolną od reglamentacji prawnej ze strony państwa. Stanowisko to potwierdzają pośrednio także przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.). Obligują one do tego, aby określenie sposobu nabywania i utraty członkostwa w grupie religijnej, która ma być wpisana do rejestru Kościołów i innych związków wyznaniowych, zostało dokonane w statucie tej grupy (art. 32 ust. 2 pkt 8), a więc w sposób niezależny od jakichkolwiek władz państwowych.

Wskazać też należy że, podstawowym (choć nie jedynym) źródłem prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS75: 1983, pars. II, ze zm.), zaś organem uprawnionym do dokonywania autentycznej interpretacji ustaw kościelnych jest Papieska Rada Tekstów Prawnych, której kompetencje określa Konstytucja Apostolska ("Pastor Bonus" z dnia 29 czerwca 1988 r. (AAS 80: 1988, s. 841-912 ze zm.) (art. 154 i 155). Z uwagi na powyższe, podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego, oprócz ogólnych przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego (kan. 751), stanowi Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI. Zawiera ono przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek dokumentu zarówno o charakterze wykonawczym, jak i duszpasterskim, i stanowi podstawę prawną do rozpatrywania przedmiotowych spraw. Zostały w nim określone elementy materialne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, tj. wewnętrzna decyzja opuszczenia Kościoła Katolickiego, realizacja i zewnętrzna manifestacja tej decyzji, przyjęcie tej decyzji przez kompetentną władzę kościelną oraz formalne, tj. wystąpienie musi stanowić prawnie skuteczny (ważny) akt prawny dokonany w sposób osobisty, świadomy i wolny, w formie pisemnej wobec kompetentnej władzy kościelnej (tzn. wobec ordynariusza lub własnego proboszcza), która jest jedynym organem uprawniającym do wydania osądu dotyczącego zaistnienia lub niezaistnienia przedmiotowego wystąpienia.

Dokumentem zawierającym przepisy wykonawcze, jednakże jedynie o charakterze duszpasterskim, dotyczące Kościoła Katolickiego w Polsce, są przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. ("Akta KEP" 14: 2008, s. 89 – 91).

Wspomniany kan. 751 KPK stanowi zaś, że aktu odstępstwa, który wywołuje skutki kanoniczne, może dokonać tylko osoba pełnoletnia (kan. 98 § 1 i 2 KPK), zdolna do czynności prawnych, osobiście, w sposób świadomy i wolny (kan. 124 – 126), w formie pisemnej, w obecności proboszcza swego kanonicznego miejsca zamieszkania (stałego lub tymczasowego) i dwóch pełnoletnich świadków.

Z powyższego wynika, iż wewnętrzne przepisy kościelne zastrzegły dla aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego formę szczególną, co nie jest niczym nadzwyczajnym także na gruncie polskiego prawa powszechnie obowiązującego. Przykładem takiej szczególnej formy dokonania czynności prawnej jest np. wymóg formy aktu notarialnego przy sprzedaży nieruchomości, co nie oznacza przecież ograniczenia konstytucyjnego prawa własności.

Analogicznie wskazana forma szczególna aktu apostazji nie może być postrzegana jako ograniczenie wolności sumienia i religii, w tym w szczególności wolności wystąpienia z kościoła lub innego związku wyznaniowego. Podkreślić należy, że Kościół Katolicki nie tylko nie wyklucza dopuszczalności wystąpienia z Kościoła, ani tej możliwości nie czyni złudną lub iluzoryczną, ale uznaje tę instytucję i poddaje ją zracjonalizowanej procedurze, w której nie sposób uznać, by przedstawione regulacje wewnętrzne naruszały konstytucyjnie zagwarantowaną w art. 53 pkt 1 i 6 oraz w art. 9 pkt 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wolność sumienia i religii. O takim naruszeniu można by było mówić wtedy, gdyby przepisy Kościoła Katolickiego ustanowiłyby zakaz apostazji lub w inny sposób uniemożliwiałyby lub znacznie utrudniały realizowanie konstytucyjnego prawa do zmiany wyznania.

Skoro zatem, jak wynika z materiału aktowego, skarżący nie dokonał aktu apostazji w formie przewidzianej przez wewnętrzne prawo Kościoła Katolickiego, to prawidłowe jest przyjęcie przez Generalnego Inspektora, że nie ma on uprawnienia do wydawania decyzji nakazujących jakąkolwiek aktualizację danych zawartych w Księdze Chrztu. Stosownie bowiem do treści art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3, oraz zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, przetwarzanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, art. 14 pkt 1 i 3-5 oraz art. 15-18, zaś w myśl cytowanego w tym przepisie ust. 1 pkt 3, z obowiązku rejestracji danych zwolnieni są administratorzy danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego, a według art. 12 ust. 2 u.o.d.o., do zadań Generalnego Inspektora w szczególności należy wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych.

Zatem państwo w żaden sposób nie może ingerować w sferę przynależności do kościoła lub związku wyznaniowego, bowiem naruszałoby to nie tylko wspomnianą chronioną konstytucyjnie autonomię Kościoła Katolickiego, ale wkraczałoby w sferę wolności religii i wyznania. Nie sposób zaakceptować sytuacji, w której o przynależności do kościoła, lub jej braku, rozstrzygałby organ państwowy, jakim jest Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących. Nie jest przy tym wystarczające odwołanie się do oświadczenia o woli skarżącego, a sprawy sporne na tym tle są sprawami kościelnymi, które winny być rozstrzygane na zasadach i w trybie określonych przez prawo kościelne.

Dokonując ustaleń w zakresie przynależności skarżącego do Kościoła Katolickiego w oparciu o przepisy prawa powszechnie obowiązującego i wydając rozstrzygnięcie w przedmiocie przetwarzania jego danych osobowych przez Proboszcza Parafii, Generalny Inspektor wkroczyłby w sferę autonomii Kościoła Katolickiego, czym niewątpliwie dopuściłby się naruszenia art. 6, art. 7 i art. 19 k.p.a., jak również wskazanych przepisów Konstytucji RP, Konkordatu, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej oraz ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

Stwierdzić dalej należy, że jeśli postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, organ administracji wydaje decyzję o umorzeniu postępowania w myśl art. 105 § 1 k.p.a., bowiem bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego oznacza, że brak jest któregoś z elementów materialnego stosunku prawnego, a wobec tego nie można wydać decyzji załatwiającej sprawę przez rozstrzygnięcie jej co do istoty. Stąd też przesłanka umorzenia postępowania może istnieć jeszcze przed wszczęciem postępowania, co zostanie ujawnione dopiero w toczącym się postępowaniu, a może ona powstać także w czasie trwania postępowania, a więc w sprawie już zawisłej przed organem administracyjnym. Wobec powyższego zasadnym było umorzenie przedmiotowego postępowania administracyjnego na podstawie art. 105 § 1 k.p.a., a następnie utrzymanie w mocy wydanej w sprawie decyzji. Wbrew stanowisku skarżącego, w niniejszej sprawie nie było podstaw do odmowy wszczęcia postępowania na zasadzie art. 61a § 1 k.p.a. w sytuacji, gdy postępowanie administracyjne zainicjowane wnioskiem skarżącego z dnia [...] stycznia 2013 r. już toczyło się przed organem ochrony danych osobowych.

Nie jest trafny zarzut skargi dotyczący naruszenia przez Generalnego Inspektora art. 43 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 u.o.d.o., bowiem organ prawidłowo zinterpretował ww. przepis. W odniesieniu do zbioru określonego w ust. 1 pkt 3 tego przepisu, dotyczącego osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego, GIODO nie przysługują uprawnienia z art. 12 pkt 2 u.o.d.o., tj. wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych. Oznacza to, że Generalny Inspektor nie jest organem kompetentnym do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z kościoła. Sprawy tego rodzaju nie mieszczą się w zakresie zadań określonych we wskazanym powyżej przepisie. Dokonywanie tego rodzaju ocen stanowi wewnętrzną sprawę danej wspólnoty wyznaniowej. Słusznie zatem organ wskazał w odpowiedzi na skargę, że nie jest do tego uprawniony żaden organ administracji ani sąd. Sprawa wystąpienia z danego związku wyznaniowego to sprawa regulowana przepisami wewnętrznymi danego kościoła czy związku wyznaniowego.

Brak jest również podstaw do uznania, że wydając zaskarżoną decyzję Generalny Inspektor naruszył art. 51 ust. 4 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w sytuacji, gdy jak zasadnie stwierdził, nie posiada uprawnień do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z kościoła, zaś przedmiotowa sprawa nie należy do zadań organu administracji określonych w ustawie o ochronie danych osobowych.

Końcowo Sąd zauważa, że w podstawie prawnej zaskarżonej decyzji Generalny Inspektor omyłkowo powołał art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a., zamiast art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. Uchybienie to nie może mieć jednak wpływu na rozstrzygnięcie sprawy w sytuacji, gdy z sentencji decyzji oraz z jej uzasadnienia w sposób nie budzący wątpliwości wynika, iż ww. decyzją organ utrzymał w mocy poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] września 2016 r. o umorzeniu postępowania administracyjnego.

Mając na względzie wszystko powyższe, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 w zw. z art. 153 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.