Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Janusz Kasprzycki Sędziowie WSA Barbara Pasternak WSA Maria Zawadzka (spr.) Protokolant specjalista Monika Wójcik po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 października 2016 r. sprawy ze skargi K. G. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 4 kwietnia 2016 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia rodzicielskiego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji.

Samorządowe Kolegium decyzją z dnia 4 kwietnia 2016 r. nr [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.2016.23), art. 17c, art. 24 ust. 1, ust. 9 i ust. 10, art. 27 ust. 5, ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2015.114) po rozpatrzeniu odwołania K. G. (dalej: skarżąca) od decyzji wydanej przez Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, działającego z upoważnienia Wójta Gminy z dnia [...] 2016 r., znak: [...], orzekającej o odmowie przyznania skarżącej świadczenia rodzicielskiego w związku z opieką nad córką J. - utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Powyższe decyzje zostały wydane w następującym stanie prawnym i faktycznym:

Decyzją z dnia [...] 2016 r. Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, działając z upoważnienia Wójta Gminy, orzekł o odmowie przyznania K. G. świadczenia rodzicielskiego w związku z opieką nad córką J. G. (ur. [...] 2016 r.). W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, organ powołał zasady przyznawania świadczenia rodzicielskiego (art. 17c ustawy o świadczeniach rodzinnych) jednocześnie wskazał, że w dniu 3 lutego 2016 r. skarżąca złożyła wiosek o przyznanie w/w świadczenia na córkę J., a ponieważ pobiera już świadczenie pielęgnacyjne na córkę A., wezwano ją aby zadeklarowała, które z w/w świadczeń chce pobierać. W odpowiedzi skarżąca oświadczyła, że chce pobierać zarówno świadczenie pielęgnacyjne w związku z opieką nad córką A. jak i świadczenie rodzicielskie na córkę J. Powołując się na art. 27 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych, który stanowi, iż w przypadku zbiegu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego i świadczenia rodzicielskiego osobie uprawnionej przysługuje jedno z tych świadczeń oraz fakt, iż K. G. ma już ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego organ odmówił skarżącej przyznania jej prawa do świadczenia rodzicielskiego.

W odwołaniu K. G. podniosła, że z art. 17 c ust. 9 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika, iż świadczenie rodzicielskie nie przysługuje jeżeli w związku z wychowywaniem tego samego dziecka lub w związku z opieką nad tym samym dzieckiem jest już ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Natomiast ona pobiera świadczenie pielęgnacyjne na córkę A., a o świadczenie rodzicielskie ubiega się w związku z urodzeniem córki J.

Decyzją z dnia 4 kwietnia 2016 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy zaskarżoną decyzje organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy powołał art. 17c, ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz wskazał, że na podstawie zgromadzonej dokumentacji Kolegium ustaliło, że skarżąca złożyła w Zespole ds. Świadczeń Rodzinnych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej wniosek o ustalenie prawa do świadczenia rodzicielskiego na córkę J., pomimo, że była już uprawniona i pobierała świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad córką A.

Odnosząc się do zarzutów odwołania Kolegium wyjaśniło, że art. 17c ust. 9 pkt 4 ustawy wprawdzie przewidział tylko okoliczność, że świadczenie rodzicielskie nie przysługuje w sytuacji gdy w związku z wychowywaniem tego samego dziecka lub w związku z opieką nad tym samym dzieckiem jest już ustalone prawo do świadczenia rodzicielskiego, dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, jednak w art. 27 ust. 5 ustawy w sposób jednoznaczny uregulował sytuację zbiegu prawa do różnych świadczeń.

Zbieg prawa do świadczeń oznacza sytuację, w której jedna osoba spełnia warunki do otrzymania więcej niż jednego świadczenia. Przy czym od zbiegu prawa do świadczeń należy odróżnić tzw. zbieg osób do świadczenia, czyli sytuację odwrotną, w której to do jednego świadczenia uprawnione są dwie lub więcej osób. A zatem w myśl art. 27 ust. 5 ustawy, w przypadku zbiegu uprawnień do następujących świadczeń: świadczenia rodzicielskiego lub świadczenia pielęgnacyjnego, lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów - przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną. Z powyższego przepisu wynika, iż osoba uprawniona do więcej niż jednego świadczenia zachowuje w takim przypadku prawo wyboru świadczenia, które chce otrzymywać. Zatem - w sytuacji zbiegu do kilku świadczeń organ zobowiązany jest wypłacić tylko jedno z reguły wyższe świadczenie. Jednak ostatecznie to osoba uprawniona podejmuje decyzję, które świadczenie chce otrzymywać. A więc na podstawie tak obowiązujących przepisów nie jest możliwe pobieranie przez tą samą osobę dwóch świadczeń jednocześnie. W konsekwencji powołany art. 27 ustawy nie daje organowi jakichkolwiek możliwości odstępstw od ustalonych zasad w nim zawartych, nawet gdyby z indywidualnego punktu widzenia wnioski skarżącej były uzasadnione, np. jej trudną sytuacją życiową.

Ponieważ skarżąca zadeklarowała, że chce pobierać zarówno świadczenie pielęgnacyjne na córkę A. jak i świadczenie rodzicielskie na córkę J., co w świetle art. art. 27 ust. 5 ustawy jest nieuprawnione, organ I instancji prawidłowo przyjął, iż skoro skarżąca otrzymuje już świadczenie pielęgnacyjne to należało odmówić jej przyznania wnioskowanego świadczenia rodzicielskiego.

Organ odwoławczy podkreślił również, że przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych mają charakter bezwzględnie obowiązujący, a decyzje w sprawie ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych należą do tzw. decyzji związanych. Organ administracji nie ma więc możliwości wyboru spośród kilku równoprawnych rozwiązań. Jeżeli skarżąca spełnia przesłanki ustawowe, organ musi świadczenie przyznać, a jeżeli nie spełnia, jest zobligowany do wydania decyzji negatywnej.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie skarżąca ponownie podniosła, że z art. 17 c ust. 9 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika, iż świadczenie rodzicielskie nie przysługuje jeżeli w związku z wychowywaniem tego samego dziecka lub w związku z opieką nad tym samym dzieckiem jest już ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, natomiast ona pobiera świadczenie pielęgnacyjne na córkę A., a o świadczenie rodzicielskie ubiega się w związku z urodzeniem córki J.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium w całości podtrzymało swoją dotychczasową decyzje i wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje.

Stosownie do treści art.1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2014 r., poz. 1647) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że przedmiotem kontroli Sądu jest zgodność z prawem zaskarżonej decyzji . Usunięcie z obrotu prawnego decyzji może nastąpić tylko wtedy, gdy postępowanie sądowe dostarczy podstaw do uznania, że przy wydawaniu zaskarżonej decyzji organy administracji publicznej naruszyły prawo w zakresie wskazanym w art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.2016.718), dalej – P.p.s.a. Z kolei art. 134 § 1 P.p.s.a. stanowi, że sąd nie jest związany granicami skargi.

Dokonując oceny zaskarżonej decyzji pod kątem wyżej wskazanych kryteriów Sąd stwierdził w postępowaniu organów naruszenie prawa w stopniu skutkującym uchyleniem zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji.

Kwestia sporna w niniejszej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy w rozpatrywanej sprawie doszło, do zbiegu uprawnień do świadczeń, a mianowicie świadczenia rodzicielskiego i świadczenia pielęgnacyjnego, w rozumieniu art. 27 ust. 5 pkt 1 i 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, a tym samym zaistniała negatywna przesłanka wyłączająca możliwość przyznania skarżącej świadczenia rodzicielskiego na drugie dziecko – córkę J.

Niespornym jest bowiem, że skarżąca otrzymywała wcześniej świadczenie pielęgnacyjne na córkę A., a po urodzeniu drugiej córki J. wystąpiła o przyznanie jej świadczenia rodzicielskiego.

Materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia niniejszej sprawy stanowią przepisy ustawy z dnia z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2015.1217) dalej zwana ustawą. Zgodnie z art. 17c ust. 1 pkt 1 ustawy, świadczenie rodzicielskie przysługuje matce albo ojcu dziecka, z uwzględnieniem ust. 2, który enumeratywnie wymienia przypadki, w których świadczenie rodzicielskie przysługuje ojcu dziecka. W art. 17 c ust. 3 ustawy zostały określone okresy przysługiwania świadczenia rodzicielskiego, które w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, wynosi 52 tygodnie. W myśl art. 17c ust. 4 pkt 1 ustawy stanowi, że przypadku matki dziecka świadczenie rodzicielskie przysługuje od dnia porodu w wysokości 1000 zł miesięcznie (z uwzględnieniem ust. 5 i 6).

Zgodnie z art. 17c ust. 8 pkt 1 i 2 ustawy, osobie uprawnionej do świadczenia rodzicielskiego przysługuje w tym samym czasie jedno świadczenie rodzicielskie bez względu na liczbę wychowywanych dzieci oraz jedno świadczenie rodzicielskie w związku z wychowywaniem tego samego dziecka.

Natomiast art. 17c ust. 9 ustawodawca wskazał zamknięty katalog negatywnych przesłanek, których zaistnienie wyklucza przyznanie świadczenia rodzicielskiego. W szczególności ust. 4 powołanego przepisu ustawodawca wskazał, że świadczenie rodzicielskie nie przysługuje, jeżeli w związku z wychowywaniem tego samego dziecka lub w związku z opieką nad tym samym dzieckiem jest już ustalone prawo do świadczenia rodzicielskiego, dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Zdaniem Sądu w przedmiotowej sprawie nie ma zastosowania powołany powyżej art. 17c ust. 9 pkt 4 ustawy, ponieważ skarżąca wystąpiła o przyznanie świadczenia rodzicielskiego na drugą córkę J., natomiast świadczenie pielęgnacyjne miała przyznane i pobiera na pierwszą córkę A. Zatem skarżąca wystąpiła o przyznanie świadczenia rodzicielskiego na inne (a nie na to samo) dziecko. W konsekwencji nie mamy do czynienia z sytuacją, wychowywania tego samego dziecka i opieki nad tym samym dzieckiem czego wymaga powyższy przepis. Żadna też inna, określona w art. 17c ust. 9 ustawy, negatywna przesłanka nie wskazuje na brak uprawnień skarżącej do pobierania świadczenia rodzicielskiego na córkę J., w zbiegu ze świadczeniem pielęgnacyjnym pobieranym przez skarżącą na córkę A.

Gdyby istotnie było to zamiarem ustawodawcy, wykluczenie takich sytuacji, to z pewnością uczyniłby to, wprowadzając do ustawy odpowiednie unormowanie, tak jak uczynił to w przypadku dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, który przysługuje matce lub ojcu. Zgodnie z art. 10 ust. 5 pkt 5 - 6 ustawy, dodatek ten nie przysługuje osobie uprawnionej, jeżeli w okresie urlopu wychowawczego korzysta ona z zasiłku macierzyńskiego (pkt 5) lub ze świadczenia rodzicielskiego (pkt 6).

Sąd w całości podziela stanowisko zaprezentowane w wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 23 sierpnia 2016 r., który stwierdził, (w podobnym stanie prawnym i faktycznym), że ma również podstaw, aby z innych przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych wprowadzić wniosek o ograniczeniu prawa do świadczenia rodzicielskiego w związku ze zbiegiem uprawnień do innych świadczeń przysługujących na podstawie tej ustawy w przypadku różnych dzieci osoby uprawnionej. Takiej podstawy, wbrew stanowisku organów orzekających w sprawie, nie można upatrywać w przepisie art. 27 ust. 5 ustawy, który reguluje zbieg praw do świadczeń rodzinnych. W myśl powołanego przepisu, w przypadku zbiegu uprawnień do następujących świadczeń: 1) świadczenia rodzicielskiego lub 2) świadczenia pielęgnacyjnego, lub 3) specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub 4) dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, lub 5) zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów - przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną.

Zdaniem Sądu wskazany w art. 27 ust. 5 ustawy zbieg uprawnień do określonych w nim świadczeń ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze zbiegiem uprawnień w sensie podmiotowym zarówno co do osoby sprawującej opiekę lub wychowanie, jak i osoby wymagającej opieki. Innymi słowy powołany wyżej przepis art. 27 ust. 5, dotyczy prawa do przyznania jednego ze świadczeń rodzinnych na skutek zbiegu uprawnień na podstawie wyboru osoby uprawnionej w sytuacji wychowania lub opieki nad tym samym dzieckiem, a nie dotyczy przypadku, gdy mamy do czynienia ze zbiegiem uprawnień z tytułu wychowywania lub opieki nad różnymi dziećmi. Nie można bowiem przyjąć, że z punktu widzenia normy zawartej w art. 27 ust. 5 ustawy, istotne jest wyłącznie to, czy osoba uprawniona pobiera jedno ze świadczeń wymienionych w tym przepisie, a bez znaczenia pozostaje okoliczność nad kim sprawowana jest opieka lub wychowanie. Komentowany przepis stanowi bowiem o zbiegu uprawnień, które nie mogą być rozpatrywane bez badania przesłanek uprawnień w przypadku świadczenia rodzicielskiego i świadczenia pielęgnacyjnego, które są uprawnieniami przyznawanymi w stosunku do sprawowania opieki nad konkretnymi dziećmi. (WSA we Wrocławiu z dnia 23 sierpnia 2016 r. IV SA/Wr 158/16 i WSA w Bydgoszczy z dnia 13 lipca 2016 r. II SA/Bd 617/16 – publ.//orzeczenia.nsa.gov.pl)

Przy ponownym rozpatrywaniu sprawy organ powinien uwzględnić wskazaną wyżej wykładnię przepisu art. 27 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Mając powyższe na uwadze Sąd uchylił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji ze względu na wskazane wyżej naruszenia przepisów postępowania, które miały wpływ na wynik sprawy, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a.