Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Adam Matuszak Sędziowie sędzia WSA Beata Jezielska (spr.) sędzia WSA Bogusław Jażdżyk Protokolant sekretarz sądowy Marta Kudła po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 czerwca 2019 r. sprawy ze skargi Fundacji A na uchwałę Sejmiku Województwa z dnia "[...]", nr "[...]" w przedmiocie podziału województwa na obwody łowieckie 1. stwierdza nieważność zaskarżonej uchwały w zakresie dotyczącym nieruchomości będących własnością Fundacji A stanowiących: - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomość o numerze ewidencyjnym "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomość o numerze ewidencyjnym "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomość o numerze ewidencyjnym "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]" obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomość o numerze ewidencyjnym "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]" obejmującego nieruchomość o numerze ewidencyjnym "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomość o numerze ewidencyjnym "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomości o numerach ewidencyjnych: "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", "[...]", obręb "[...]"; - część obwodu łowieckiego Nr "[...]", obejmującego nieruchomość o numerze ewidencyjnym "[...]", obręb "[...]"; 2. zasądza od Sejmiku Województwa na rzecz skarżącej Fundacji A kwotę 300 zł (słownie: trzysta złotych), tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

W dniu 27 listopada 2008r. Sejmik Województwa Warmińsko – Mazurskiego, na podstawie art. 18 pkt 20 ustawy z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1590 ze zm. - tekst obowiązujący w dacie podjęcia uchwały - dalej jako: u.s.w.) oraz art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1995r. Prawo łowieckie (t.j. Dz.U. z 2005r. Nr 127, poz. 1066 ze zm. - tekst obowiązujący w dacie podjęcia uchwały - dalej jako: Pr.ł.), podjął uchwałę nr XXIV/465/08 w sprawie "Podziału województwa Warmińsko - Mazurskiego na obwody łowieckie".

Fundacja "[...]" z siedzibą w W. (dalej jako: skarżąca) wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie skargę na powyższą uchwałę w części dotyczącej obwodu łowieckiego nr "[...]", "[...]", "[...]" oraz "[...]" określonego w załączniku do tej uchwały, domagając się stwierdzenia jej nieważności oraz zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu skargi strona skarżąca wskazała, że na podstawie kwestionowanej uchwały utworzono m.in. obwody nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]", nr "[...]" oraz nr "[...]", na terenie których znajdują się wymienione w treści uzasadnienia działki rolne, stanowiące własność skarżącej. Strona skarżąca zarzuciła sprzeczność z prawem zaskarżonej uchwały powstałą w związku z wejściem w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014r. (sygn. akt P 19/13), gdyż art. 27 ust. 1 Pr.ł., który stanowił podstawę podjęcia przedmiotowej uchwały, utracił moc obowiązującą. Tym samym przedmiotowa uchwała Sejmiku została podjęta w sposób naruszający konstytucyjne prawa i wolności skarżącej, której nie została zapewniona prawnie skuteczna możliwość sprzeciwienia się włączeniu posiadanych nieruchomości do obwodu łowieckiego, jak wymaga tego art. 64 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej odrzucenie z uwagi na jej wniesienie przez podmiot, który nie posiada legitymacji do zaskarżenia uchwały w wymienionym w niej zakresie lub ewentualnie o jej oddalenie. W uzasadnieniu podniesiono, że Fundacja żąda stwierdzenia nieważności przedmiotowej uchwały w części dotyczącej obwodów łowieckich nr "[...]","[...]","[...]" i "[...]", zaś z wydruków ksiąg wieczystych załączonych do skargi wynika, że Fundacja nie posiada nieruchomości znajdujących się w powołanych obwodach łowieckich, stąd też nie posiada legitymacji do zaskarżenia uchwały we wskazanym zakresie. Wskazano przy tym, iż co prawda w uzasadnieniu skargi Fundacja powołuje się na nieruchomości, co do których posiada tytuł prawny, jednak obwody, w których się znajdują, nie są tożsame z zakresem żądania. Ponadto wskazano, że w skardze nie została oznaczona osoba, która ją podpisała, podpis jest nieczytelny i nie można stwierdzić, kto reprezentuje skarżącą Fundację. Odnosząc się do meritum sprawy organ podniósł, że w aktualnie obowiązującym stanie prawnym nie ma podstawy prawnej uzasadniającej stwierdzenie nieważności uchwały organu samorządu terytorialnego w sposób automatyczny ze względu na fakt stwierdzenia niezgodności z Konstytucją RP przepisu będącego podstawą podjęcia tej uchwały. Wskazano, iż unormowania zawarte w art. 7 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 marca 2018r. o zmianie ustawy – Prawo łowieckie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018r. poz. 651, dalej jako: ustawa zmieniająca Pr.ł.) zostały wydane już po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014r., co w ocenie organu świadczy o tym, iż ustawodawca przesądził, że orzeczenie to samoistnie nie powinno stanowić podstawy do utraty mocy obowiązującej uchwały sejmiku województwa podjętej w przedmiocie podziału na obwody łowieckie. Ponadto na mocy art. 27 ust. 8 pkt 3 i 6, art. 27a i art. 27b Pr.ł. w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą Pr.ł. właściciele nieruchomości uzyskali istotne środki prawne pozwalające na wyłączenie nieruchomości stanowiących przedmiot ich własności spod reżimu obwodu łowieckiego, względnie na uzyskanie stosownego odszkodowania w razie włączenia danej nieruchomości w skład obwodu łowieckiego. Zdaniem organu wskazane wyżej unormowania stoją na przeszkodzie odmowie zastosowania przez Sąd art. 27 Pr.ł. przy ocenie legalności zaskarżonej uchwały. Działanie takie czyniłoby bowiem uregulowanie zawarte w art. 7 ust. 2 ustawy zmieniającej Pr.ł. pozbawionym jakiegokolwiek znaczenia prawnego i godziłoby w zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, wywodzoną z art. 2 Konstytucji RP. Jednocześnie niezastosowanie w niniejszej sprawie art. 7 ust. 2 ustawy zmieniającej Pr.ł stanowiłoby w konsekwencji naruszenie art. 178 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym Sąd jest związany przepisami ustaw. Wskazano również, iż art. 27 ust. 1 Pr.ł., będący podstawą prawną podjęcia zaskarżonej uchwały, utracił moc na skutek wyroku TK z dnia 10 lipca 2014r. dopiero z dniem 22 stycznia 2016r., co oznacza, że w dacie podjęcia zaskarżonej uchwały regulacja ta była normą obowiązującą. W ocenie organu przedmiotowa uchwała nie stała się nieważna z powodu późniejszej zmiany stanu prawnego spowodowanego wydaniem opisanego powyżej wyroku TK. Jednocześnie organ wyjaśnił, że w aktualnie obowiązującym stanie prawnym procedura opracowania i podjęcia uchwały Sejmiku województwa w sprawie podziału na obwody łowieckie oraz zaliczenia obwodów łowieckich do odpowiedniej kategorii wymaga zasięgnięcia wielu opinii i uzgodnień, a także wprowadzenia zmian do projektu uchwały wynikających z rozpatrzenia opinii i dokonanych uzgodnień, dlatego też w ciągu najbliższych miesięcy nie jest możliwe uwzględnienie żądania strony skarżącej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t. j. Dz.U. z 2018r., poz. 2107 ze zm.) oraz art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2018r., poz. 1302 ze zm., dalej jako: p.p.s.a.) sąd administracyjny dokonuje kontroli zaskarżonego aktu pod względem zgodności z prawem, nie będąc przy tym związanym zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Zgodnie zaś z art. 82 ust. 1 u.s.w. uchwała organu samorządu województwa sprzeczna z prawem jest nieważna. O nieważności uchwały w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia jej doręczenia organowi nadzoru, a po tym terminie sąd administracyjny na skutek skargi wniesionej przez uprawniony podmiot. W świetle art. 90 ust. 1 u.s.w. uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego, wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej.

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że niezasadny jest wniosek organu o odrzucenie skargi. Faktycznie strona skarżąca w części wstępnej skargi zażądała stwierdzenia nieważności zaskarżonej uchwały w odniesieniu do obwodów łowieckich, w których nie posiada nieruchomości, ale w uzasadnieniu skargi podała, w jakich obwodach łowieckich nieruchomości posiada. Nie ulega jednak wątpliwości, że przedmiotem skargi jest uchwała w sprawie podziału województwa na obwody łowieckie. Natomiast zgodnie z wyżej przytoczonym art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd nie jest związany wnioskami skargi. Zatem niewłaściwe wskazanie numerów obwodów łowieckich nie mogło stanowić podstawy do odrzucenia skargi. Natomiast odnosząc się do kwestii nieczytelnego podpisu pod skargą, to w związku z uzupełnieniem braków formalnych skargi Sąd ustalił, że skargę podpisał Prezes Zarządu Fundacji M. T., który - zgodnie z nadesłanym odpisem z KRS - jest upoważniony do jej reprezentacji.

Należy także wyjaśnić, że w związku z podjęciem zaskarżonej uchwały przed dniem 1 czerwca 2017r., zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 935, dalej jako: k.p.a.), wniesienie skargi na tą uchwałę należało poprzedzić wezwaniem organu do usunięcia naruszenia prawa, a skargę skierować z zachowaniem terminu, o którym mowa w art. 53 § 2 p.p.s.a. (w brzmieniu obowiązującym przed 1 czerwca 2017 r.). Jak wynika z akt sprawy, strona skarżąca zachowała wskazane powyżej wymogi skutecznego wniesienia skargi, co umożliwia dokonania przez Sąd kontroli legalności zaskarżonej uchwały.

Zaskarżona uchwała wydana została na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 Pr.ł. W dacie podejmowania tej uchwały przepisy te stanowiły, że podziału na obwody łowieckie oraz zmiany granic tych obwodów dokonuje w obrębie województwa właściwy sejmik województwa, w drodze uchwały, po zasięgnięciu opinii właściwego dyrektora regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe i Polskiego Związku Łowieckiego, a także właściwej izby rolniczej (ust. 1). Jeżeli obwód łowiecki ma się znajdować w obszarze więcej niż jednego województwa, uchwałę, o której mowa w ust. 1, podejmuje sejmik województwa właściwy dla przeważającego obszaru gruntów w uzgodnieniu z sejmikiem województwa właściwym dla pozostałego gruntu (ust. 2). Wskazane przepisy niewątpliwie upoważniały sejmik województwa do podjęcia uchwały w przyjętym kształcie. Okoliczność ta nie może jednak skutkować oddaleniem skargi, jak wnioskuje o to organ w odpowiedzi na skargę, gdyż późniejsza utrata mocy obowiązującej tych przepisów na skutek wyroku TK z dnia 10 lipca 2014r. (sygn. akt P 19/13), w którym stwierdzono ich niezgodność z ustawą zasadniczą, ma istotne znaczenie dla oceny legalności zaskarżonej uchwały. Skoro TK pozbawił te przepisy domniemania konstytucyjności, to skutek ten należy rozważać od początku ich obowiązywania.

W wyroku z dnia 3 grudnia 2014r. (sygn. akt II OSK 2311/14) Naczelny Sąd Administracyjny, uznając wsteczną moc powołanego wyroku TK z dnia 10 lipca 2014r. (sygn. akt P 19/13) wskazał, że za niestosowaniem przepisu, który utracił domniemanie konstytucyjności przemawia ochrona praw jednostki oraz ekonomia procesowa. W ocenie NSA pominięcie wzruszenia domniemania konstytucyjności przepisu stanowiącego podstawę prawną działania organu administracji publicznej byłoby sprzeczne z regułami demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej z uwagi na konieczność ochrony innych wartości konstytucyjnych, tutaj prawa własności. NSA, we wskazanym wyroku, przekonywująco argumentował, że realizacja także przez sądy gwarancji konstytucyjnych - na gruncie istniejącego stanu normatywnego zakładającego przez określony czas obowiązywanie niekonstytucyjnego przepisu (art. 190 ust. 3 Konstytucji RP) - stawia zarazem wyzwania i możliwości wyboru przez same sądy takiego środka proceduralnego, który najlepiej pozwoli na osiągnięcie efektu najbliższego nakazowi wykładni i stosowania prawa w zgodzie z Konstytucją (por. wyrok TK z dnia 27 października 2004r. sygn. akt SK 1/04, OTK-A z 2004r., nr 9, poz. 96). Z tych też przyczyn sądy, dokonując wyboru odpowiedniego środka procesowego, zobowiązane są brać pod uwagę przedmiot regulacji objętej niekonstytucyjnym przepisem, przyczyny naruszenia i znaczenie wartości konstytucyjnych naruszonych takim przepisem, powody, dla których Trybunał odroczył termin utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnego przepisu, a także okoliczności rozpoznawanej przez sąd sprawy i konsekwencje stosowania lub odmowy zastosowania konstytucyjnego przepisu (por. wyroki NSA z dnia 23 lutego 2006r. sygn. akt II OSK 1403/05; z dnia 17 listopada 2010r. sygn. akt I OSK 483/10; z dnia 29 kwietnia 2011r. sygn. akt I OSK 1070/10; z dnia 9 czerwca 2011r. sygn. akt I OSK 231/11; z dnia 25 czerwca 2012r. sygn. akt I FPS 4/12- CBOSA).

W związku z tym na uwagę zasługują argumenty TK, które legły u podstaw wydania wyroku z dnia 10 lipca 2014r. (sygn. akt P 19/13). Trybunał podkreślił, że właścicielom nieruchomości objętych granicami obwodu łowieckiego nie przysługują żadne szczególne środki prawne pozwalające na wyłączenie nieruchomości stanowiących przedmiot ich własności spod reżimu obwodu łowieckiego. Właściciel nieruchomości nie może złożyć sprzeciwu wobec włączenia przedmiotu jego własności do obwodu łowieckiego zarówno na etapie stanowienia uchwały przez sejmik województwa, jak i po jej wejściu w życie. Poza tym właścicielowi nie przysługują żadne instrumenty prawne umożliwiające wyłączenie jedynie niektórych ograniczeń, wprowadzonych w związku z objęciem jego nieruchomości granicami obwodu łowieckiego, w szczególności nie może on stanowczo sprzeciwić się wykonywaniu na swoim gruncie polowania przez uprawnione do tego osoby trzecie. Ponadto Trybunał stwierdził, że mechanizm tworzenia obwodów łowieckich, biorąc pod uwagę całokształt ograniczeń, będących skutkiem objęcia nieruchomości granicami obwodu łowieckiego, jest ukształtowany w sposób niespełniający przesłanki sensu stricto proporcjonalności. Trybunał także zauważył, że na wszystkie te ograniczenia nakłada się dodatkowo niedostatecznie uregulowany obowiązek informacyjny wobec właścicieli, których nieruchomość należy do obwodu łowieckiego. Brak jakichkolwiek prawnych form udziału właścicieli nieruchomości w procesie tworzenia obwodów łowieckich, obejmujących te nieruchomości oraz brak instrumentów prawnych umożliwiających właścicielom wyłączenie ich nieruchomości spod reżimu obwodu łowieckiego lub wyłączenie poszczególnych ograniczeń, jakie przewiduje prawo łowieckie, niezależnie od powodu, jakim uzasadniają to żądanie (ekonomiczny, światopoglądowy itp.), nie jest konieczne dla zapewnienia należytego poziomu ochrony środowiska, w szczególności zaś ochrony zwierzyny. Swoistego automatyzmu przyjętego unormowania nie uzasadnia również to, że prawidłowe prowadzenie gospodarki łowieckiej wymaga zapewnienia ciągłości powierzchni obwodów łowieckich. Ochrona środowiska stanowi jedną z wartości uzasadniających ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP). Ograniczenia wprowadzane ze względu na ochronę środowiska powinny mieć jednak charakter proporcjonalny do innych wartości konstytucyjnie chronionych. Taką wartością jest zgodnie z art. 21 ust. 1 Konstytucji RP ochrona prawa własności. Trybunał podkreślił, że analiza rozwiązań przyjętych w prawie łowieckim oraz w innych aktach przewidujących objęcie nieruchomości specjalnym reżimem administracyjnoprawnym dowodzi, że wykonywanie przez uprawnione podmioty zadań publicznych, a także prowadzenie gospodarki łowieckiej, jest możliwe przy zapewnieniu właścicielom nieruchomości bardziej skutecznych środków ochrony. Trybunał zaznaczył, że zapewnienie takich środków nie wyklucza także realizacji przewidzianego w prawie łowieckim celu społecznego w zakresie uprawiania myślistwa, kultywowania tradycji oraz krzewienia etyki i kultury łowieckiej (art. 3 pkt 4 Pr. ł.).

Naczelny Sąd Administracyjny, w cytowanym powyżej wyroku z dnia 3 grudnia 2014r. (sygn. akt II OSK 2311/14) zwrócił również uwagę, że ograniczenia prawa własności związane z prowadzeniem gospodarki łowieckiej, w szczególności z wykonywaniem polowania, były też przedmiotem licznych rozważań Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej: ETPC). Podniesiono, iż w wyroku z dnia 29 kwietnia 1999r. w sprawie Chassagnou i inni przeciwko Francji (nr skarg 25088/94, 28331/95 i 28443/95, Lex nr 76997) ETPC wskazał, że wprowadzenie obowiązku tolerowania polowań na terenie prywatnej nieruchomości stanowi ingerencję w prawo własności. Jednocześnie zmuszanie właścicieli do tolerowania na ich gruncie aktywności, która jest sprzeczna z ich przekonaniami stanowi nieproporcjonalne ograniczenie prawa własności chronionego art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/1, ze zm.; dalej: Protokół nr 1). Z kolei w wyroku z dnia 10 lipca 2007r. w sprawie Schneider przeciwko Luksemburgowi (nr skargi 2113/04, Lex nr 292569) ETPC doszedł do wniosku, że dopuszczenie możliwości wykonywania polowań na prywatnym gruncie bez zgody jego właściciela przez włączenie tego gruntu do obwodu łowieckiego, jakkolwiek nie pozbawia go prawa do używania, wydzierżawienia czy sprzedaży gruntu, jednak uniemożliwia wykonywanie praw wyłącznych przez właściciela zgodnie z jego wolą, zaś w wyroku z dnia 26 czerwca 2012r. w sprawie Hermann przeciwko Niemcom (nr skargi 9300/07, Lex nr 1169117) EPTC podzielił argumentację skarżącego i orzekł, że obowiązek znoszenia polowań na własnym gruncie nakłada nieproporcjonalny obowiązek na tych właścicieli ziemskich, którzy sprzeciwiają się polowaniom ze względów etycznych. ETPC podkreślił, że okoliczność, iż niemieckie prawo federalne nie przewiduje możliwości uwzględnienia etycznych przekonań właścicieli ziemskich, uzasadnia wniosek o naruszeniu przez pozwane państwo art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji.

Sąd w składzie rozpatrującym niniejszą skargę podziela prezentowany we wskazanych wyrokach pogląd, że brak jakichkolwiek mechanizmów prawnych umożliwiających właścicielom nieruchomości wyrażenie woli w przedmiocie włączenia ich gruntów do obwodów łowieckich i w konsekwencji nałożenia na nich określonych obowiązków stanowi nieproporcjonalne naruszenie gwarantowanego konstytucyjnie i konwencyjnie prawa własności. Wyjaśnić przy tym należy, że Sąd był uprawniony do orzekania jedynie w granicach naruszonego przedmiotową uchwałą interesu prawnego strony skarżącej. Zaskarżona uchwała naruszyła zaś interes prawny skarżącej tylko w takim zakresie, w jakim ingeruje bezpośrednio w przysługujące jej prawo własności do wskazanych w skardze działek rolnych. Dlatego też w rozpatrywanej sprawie przedmiotem rozstrzygnięcia mogły być tylko te postanowienia zaskarżonej uchwały, które dotyczą obwodów łowieckich, na terenie których skarżąca posiada nieruchomości i tylko w takim zakresie, w jakim dotyczą one działek skarżącej.

Należy ponadto podkreślić, iż powyższego stanowiska nie zmienia przywołany art. 7 ust. 1 i ust. 2 ustawy zmieniającej Pr.ł. Unormowania te stanowią, że pierwsze uchwały, o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, dokonujące nowych podziałów województw na obwody łowieckie i zaliczenia tych obwodów do poszczególnych kategorii, o których mowa w art. 26a ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, zostaną wydane nie później niż do dnia 31 marca 2020r. (art. 7 ust. 1 ustawy zmieniającej Pr.ł.). Podziały województw na obwody łowieckie oraz zaliczenia obwodów łowieckich do poszczególnych kategorii dokonane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy zachowują ważność do dnia wejścia w życie pierwszych uchwał, o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej jednak niż do dnia 31 marca 2020r. (art. 7 ust. 2 ustawy zmieniającej Pr.ł.). Są to przepisy o charakterze temporalnym, które wskazują maksymalny czas podjęcia przez sejmik województwa nowej uchwały na podstawie obowiązujących już od 1 kwietnia 2018r. (art. 14 ustawy zmieniającej Pr.ł.) regulacji uwzględniających stanowisko Trybunału Konstytucyjnego i ostateczny czas utraty mocy obowiązującej przez uchwałę wydaną na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 Pr.ł. bez względu na to, czy sejmik województwa podejmie nową uchwałę w tej sprawie. Przepisy te realizują wyrok TK stwierdzający niekonstytucyjność art. 27 ust. 1 Pr.ł. Natomiast tego typu naruszenie Sąd uwzględnia z urzędu, gdy poddaje kontroli akt na skutek skargi uprawnionego podmiotu. Interpretacja art. 7 ust. 1 i ust. 2 ustawy zmieniającej nie może ograniczać w żadnym stopniu określonego w art. 90 ust. 1 u.s.w. prawa do zaskarżenia przedmiotowej uchwały przez podmiot, którego interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem tego aktu. Zgodnie z art. 2 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Z przepisu tego wywodzona jest podstawowa wartość demokratycznego państwa prawnego, jaką jest prawo jednostki do obrony interesu prawnego. Nie można pomijać wskazanych uregulowań ustrojowych, gdyż system prawa jest spójny, czyli normy prawne konstruujące system są ze sobą niesprzeczne (por. np. T. Chauvin, T. Stawecki, P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2009, s. 108-113). Oznacza to, że stosowanie danych norm prawnych nie może tworzyć sprzeczności z postanowieniami innych norm prawnych lub zaprzeczać ich obowiązywaniu. Przeciwnie, stosując daną normę prawną należy mieć na względzie dyspozycję innych norm obowiązujących w danym czasie, tak aby podjęte przez organ działanie było koherentne z wymogami prawa pojmowanego jako całościowy system (por. wyrok NSA z dnia 9 lutego 2011 r, sygn. akt II FSK 1796/09). Zasada legalizmu, wyrażona w art. 7 Konstytucji RP, który nakazuje organom władzy publicznej działanie na podstawie i w granicach prawa, wyklucza takie stosowanie prawa, które jednocześnie naruszałoby przepisy Konstytucji RP i inne obowiązujące przepisy ustaw, czy ratyfikowanych umów międzynarodowych, które są źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Dlatego użyte przez ustawodawcę w przywołanym art. 7 ust. 2 ustawy zmieniającej sformułowanie "zachowują ważność" można odnosić jedynie do tych uchwał lub ich części, które nie zostały objęte kontrolą sądową na wniosek uprawnionego podmiotu (por. wyroki: WSA w Olsztynie z dnia 24 lipca 2018r., sygn. akt II SA/Ol 432/18, z dnia 5 lutego 2019r., sygn. akt II SA/Ol 860/18, WSA w Rzeszowie z dnia 12 września 2018r., sygn. akt II SA/Rz 731/18, publ. na stronie orzeczenia.nsa.gov.pl). W związku z tym ewentualne przygotowanie nowej uchwały w sprawie podziału na obwody łowieckie w niczym nie zmienia wyżej wskazanej oceny Sądu.

Z podanych przyczyn, na podstawie art. 147 § 1 p.p.s.a., orzeczono jak w pkt 1 sentencji wyroku. O kosztach postępowania, obejmujących zwrot od organu na rzecz strony skarżącej uiszczonego wpisu od skargi w kwocie 300 zł, orzeczono na podstawie art. 200 p.p.s.a. w zw. z art. 205 § 1 p.p.s.a.