Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Krystyna Anna Stec po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2007 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia T. K. – F. H. "A." na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. W. z dnia 28 września 2007 r. sygn. akt I SA/Go 777/07 w zakresie prawa pomocy w sprawie ze skargi T. K. – F. H. "A." na decyzję Dyrektora Izby Celnej w R. z dnia [...] maja 2007 r. nr [...] w przedmiocie wznowienia postępowania w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe oraz określenia kwoty podatku od towarów i usług postanawia: oddalić zażalenie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w G. W. postanowieniem z dnia 28 września 2007 r., sygn. akt I SA/Go 777/07 odmówił T. K. - prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą F. H. "A." - przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd przypomniał m.in., że postanowieniem z dnia 29 stycznia 2007 r., sygn. akt I SA/Go 777/07 referendarz sądowy odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie, od którego skarżący wniósł sprzeciw.

Wydając wskazane na wstępie postanowienie Sąd I instancji stwierdził, że w wykonaniu wezwania Sądu skarżący w dniu 16 sierpnia 2007 r. złożył oświadczenie, z którego wynika, że nie posiada on rachunków bankowych, nie składał w okresie ostatnich 3 miesięcy deklaracji na podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy oraz podatek dochodowy od osób fizycznych. Jednakże zdaniem Sądu skarżący jako przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą powinien był dysponować tymi dokumentami, zaś samo oświadczenie nie jest wystarczające i nie pozwala stwierdzić, że sytuacja majątkowa skarżącego jest na tyle zła, że nie jest on w stanie ponieść kosztów postępowania w niniejszej sprawie.

WSA uznał za bezzasadny argument skarżącego, że przed sądem toczy się duża liczba postępowań z jego udziałem, co nie pozostaje bez wpływu na jego sytuację materialną. Zdaniem Sądu skarżący podnosząc taki argument winien był wskazać sygnatury tych spraw sądowych których jest stroną oraz koszty jakie w nich poniósł – czego nie uczynił.

W ocenie Sądu skarżący nie jest pozbawiony dochodu i posiada źródło finansowania swoich wydatków, ponieważ z akt sprawy wynika, że zatrudnia co najmniej jednego pracownika na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem ok. 400 zł miesięcznie.

Na powyższe postanowienie T. K. wniósł zażalenie domagając się jego zmiany poprzez przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, bądź też jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania WSA w G. W. W uzasadnieniu skarżący podniósł, że stanowisko Sądu I instancji, zaprezentowane w zaskarżonym postanowieniu, jest krzywdzące dla niego i jego rodziny oraz zamyka mu drogę do merytorycznego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd. W jego ocenie, ponad wszelką wątpliwość zostało wykazane, że nie jest on w stanie uiścić wpisu sądowego. Skarżący podkreślił, że od chwili wszczęcia przez organy celne postępowań weryfikacyjnych jego sytuacja rodzinna uległa drastycznej zmianie.

W konkluzji skarżący podniósł, że nieprzyznanie mu prawa pomocy pozbawi go możliwości zrealizowania jego podstawowego prawa, jakim jest prawo do sądu. Byłoby to sprzeczne nie tylko z Konstytucją RP, ale również z orzecznictwem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości dotyczącym prawa do sądu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne.

Przyznanie osobie fizycznej prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata zgodnie z art. 246 § 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – dalej: p.p.s.a. - następuje w określonych przypadkach. W zakresie całkowitym, gdy osoba wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. W zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania dla siebie i rodziny.

Podzielić należy pogląd, że użycie w przytoczonym przepisie określenia: "gdy wykaże" oznacza, iż to na stronie spoczywa ciężar udowodnienia, że jest w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy, to strona ma przekonać sąd, że znajduje się w opisanej w przepisach sytuacji uniemożliwiającej jej poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania lub poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Rozstrzygnięcie sądu w tej kwestii zależy zaś od tego, co zostanie przez stronę udowodnione. Przyjmuje się, że gdy fakty, które strona podała we wniosku, nie znajdują pokrycia w aktach sprawy lub pozostają w sprzeczności z innymi informacjami o sytuacji majątkowej strony, istnieją podstawy do odmowy przyznania prawa pomocy.

W rozpatrywanej sprawie strona wezwana do nadesłania dokumentów i oświadczeń wykazujących aktualną sytuację majątkową poprzestała na oświadczeniu, że nie osiąga żadnych dochodów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą i że nie ma rachunków bankowych a w utrzymaniu rodziny pomagają rodzice. Skarżący twierdził przy tym, że koszty utrzymania żony i dwóch nastoletnich synów wynoszą miesięcznie 3.000 zł.

W tym stanie rzeczy zgodzić należy się z Sądem I instancji, że strona nie wykazała, iż nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania. Twierdzenia skarżącego o złej sytuacji majątkowej nie zostały bowiem niczym poparte. Według ustaleń WSA skarżący - wbrew złożonemu oświadczeniu - prowadzi działalność gospodarczą, o czym świadczy fakt zatrudniania w okresie od stycznia do grudnia 2007 r. pracownika z miesięcznym wynagrodzeniem w kwocie 400 zł. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że skarżący w wniesionym zażaleniu ustaleniom tym nie zaprzeczył. Wobec powyższego uprawnione było stwierdzenie przez Sąd I instancji, że złożone oświadczenia nie są wiarygodne i na ich podstawie ocena aktualnej sytuacji majątkowej strony nie była możliwa, co musi wywołać negatywne dla strony skutki. Zgodzić należy się też z wywodem, że z racji prowadzonej działalności gospodarczej skarżący musiał posiadać rachunek bankowy a jego ewentualną likwidację czy stan "zerowy" mógł wykazać stosowanym zaświadczeniem z banku. Skoro strona nie przedstawiła wiarygodnych dokumentów to istotnie Sąd nie dysponował materiałem, który uzasadniałby wniosek o przyznanie prawa pomocy.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego Sąd I instancji nie jest zobowiązany do prowadzenia dochodzeń w sytuacji, gdy dokładne dane umożliwiające pełną ocenę stanu majątkowego nie są znane, gdyż strona uchyla się on od złożenia stosownych dokumentów w tym przedmiocie, mimo pouczenia o spoczywającym na stronie ciężarze wykazania przesłanek przyznania prawa pomocy.

Stwierdzić też należy, iż Sądowi wiadomo z urzędu, że jedynie w 6 z 29 spraw toczących się przed sądem administracyjnym ma on obowiązek uiścić wpis od skargi, ponieważ w pozostałych sprawach jest jedynie uczestnikiem postępowania i nie ponosi kosztów sądowych, bądź został już zwolniony przez Sąd z ich ponoszenia. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego nie może to stanowić o nadmiernym obciążeniu finansowym z tytułu wpisów sądowych skoro sytuacja majątkowa skarżącego nie została wykazana.

O aktualnie złej sytuacji finansowej skarżącego nie świadczy też fakt, że skarżący przebywał w areszcie, ponieważ zdarzenie to miało miejsce rok temu.

Zgodzić należy się z twierdzeniami skarżącego, że w każdym uzasadnionym przypadku, jeżeli koszty sądowe miałyby stanowić tamę do sądowego rozpoznania sprawy, sąd jest zobowiązany do takiego rozstrzygnięcia o kosztach, które umożliwi stronie wniesienie skargi, a tym samym realizację swoich praw przed sądem. Trzeba jednak raz jeszcze podkreślić, że przyznanie prawa pomocy następuje, gdy strona wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny – a te okoliczności w sprawie nie zostały wykazane.

Z tych samych względów nie zasługuje na uwzględnienie zarzut skarżącego, że nieprzyznanie mu prawa pomocy byłoby sprzeczne z Konstytucją RP i orzecznictwem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Tym samym nie można przyjąć, by w stanie faktycznym sprawy to odmowa przyznania skarżącemu prawa pomocy ograniczała jego prawo dostępu do sądu.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w związku z art. 197 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.