drukuj    zapisz    Powrót do listy

6052 Akty stanu cywilnego, Akta stanu cywilnego, Wojewoda, Oddalono skargę, IV SA/Wa 1638/19 - Wyrok WSA w Warszawie z 2019-09-18, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

IV SA/Wa 1638/19 - Wyrok WSA w Warszawie

Data orzeczenia
2019-09-18 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2019-07-04
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Sędziowie
Aleksandra Westra.
Anita Wielopolska /przewodniczący/
Grzegorz Rząsa /sprawozdawca/
Symbol z opisem
6052 Akty stanu cywilnego
Hasła tematyczne
Akta stanu cywilnego
Sygn. powiązane
II OSK 3973/19 - Wyrok NSA z 2022-12-14
Skarżony organ
Wojewoda
Treść wyniku
Oddalono skargę
Powołane przepisy
Dz.U. 2014 poz 1741 art. 107 pkt 3
Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego - tekst jedn.
Dz.U. 1964 nr 9 poz 59 art. 1
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Dz.U. 2004 nr 90 poz 864 art. 21
Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Dz.U. 1997 nr 78 poz 483 art. 18
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r.
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Anita Wielopolska, Sędziowie sędzia WSA Grzegorz Rząsa (spr.), sędzia del. SO Aleksandra Westra, Protokolant sekr. sąd. Marek Lubasiński, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 września 2019 r. przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w [...] B. N. sprawy ze skargi E. B. i A. K. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] maja 2019 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wpisania do rejestru stanu cywilnego aktu małżeństwa oddala skargę

Uzasadnienie

I. Przedmiotem zaskarżenia w niniejszej sprawie jest decyzja Wojewody [...] (dalej: "Wojewoda") z [...] maja 2019 r., nr [...] (dalej: "zaskarżona decyzja"). Decyzją Wojewoda utrzymał w mocy decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego [...] (dalej: "Kierownik USC") z [...] lutego 2019 r., nr [...] orzekającą o odmowie wpisania do rejestru stanu cywilnego aktu małżeństwa zawartego w dniu [...] sierpnia 2018 r. [...] pomiędzy E. B., a A. K.

II. Zaskarżona decyzja została wydana w następującym stanie sprawy.

II.1. W dniu [...] stycznia 2019 r. E. B. oraz A. K. (dalej: "skarżące") złożyły w Urzędzie Stanu Cywilnego [...] wniosek o transkrypcję odpisu [...] aktu małżeństwa zawartego przez nie w dniu [...] sierpnia 2018 r. w [...]. Wnioskodawczynie załączyły oryginał zagranicznego odpisu aktu małżeństwa i jego tłumaczenie przysięgłe na język polski. Po rozpatrzeniu wniosku, Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego [...] decyzją z dnia [...] lutego 2019 r., nr [...] orzekł o odmowie wpisania do rejestru stanu cywilnego ww. aktu małżeństwa. Organ I instancji wskazał m.in., że transkrypcja przedłożonego przez strony aktu małżeństwa, który potwierdza zawarcie małżeństwa przez osoby tej samej płci, naruszyłaby podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Odwołanie od decyzji Kierownika USC złożyły skarżące reprezentowane przez adwokata, zarzucając m. in. naruszenie m.in. przepisów Konstytucji RP, art. 8 i 14 Konwencji z 4 listopada 1950 r. o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284; dalej: "Konwencja") oraz błędną wykładnię przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2224, dalej: "p.a.s.c.").

II.2. Wojewoda wydając zaskarżoną decyzję wskazał, że materialną podstawę rozstrzygnięcia stanowi przepis art. 104 ust. 1 p.a.s.c., zgodnie z którym zagraniczny dokument stanu cywilnego, będący dowodem zdarzenia i jego rejestracji, może zostać przeniesiony do rejestru stanu cywilnego w drodze transkrypcji. Transkrypcja polega na wiernym i literalnym przeniesieniu treści zagranicznego dokumentu stanu cywilnego zarówno językowo, jak i formalnie, bez żadnej ingerencji w pisownię imion i nazwisk osób wskazanych w zagranicznym dokumencie stanu cywilnego - ust. 2. Jednocześnie w myśl art. 107 pkt 3 powołanej wyżej ustawy kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia dokonania transkrypcji, jeżeli byłaby ona sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Przy ustalaniu podstawowych zasad porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej - na użytek klauzuli porządku publicznego - należy brać pod uwagę m.in. art. 18 Konstytucji RP. Zgodnie z tym przepisem małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo pozostają pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten wskazuje zatem na ochronę małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny, nie stanowiąc, że inne związki małżeńskie takiej ochronie nie podlegają, gdyż polski system prawny innego związku niż związek heteroseksualny nie charakteryzuje jako małżeństwa. Aktualnie prawnie skutecznym małżeństwem na gruncie krajowego porządku prawnego jest wyłącznie związek kobiety i mężczyzny. Przypomnieć w tym miejscu należy, że zgodnie z art. 7 Konstytucji RP organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, co oznacza, że w świetle powyższych ustaleń prawnych i faktycznych, organy administracji publicznej nie mogą zinterpretować i zastosować obecnych przepisów inaczej, niż zostało to wskazane, bowiem wyszłyby poza granice, na jakie pozwala im aktualnie obowiązujące prawo. Stosownie do art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: k.r.o.), zawartego w Tytule I "Małżeństwo", Dziale I - "Zawarcie małżeństwa", małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Zatem w polskim porządku prawnym wymaganie różnopłciowości stanowi bez wątpienia przesłankę merytoryczną małżeństwa (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 lutego 2018 r., sygn. akt II OSK 1112/16). Mając powyższe na uwadze Wojewoda stwierdził, że transkrypcja zagranicznego dokumentu stanu cywilnego, jakim jest akt małżeństwa nr [...] sporządzony w Urzędzie Stanu Cywilnego w [...], potwierdzający zawarcie w dniu [...] sierpnia 2018 r. związku małżeńskiego pomiędzy E. B., a A. K. - byłaby niezgodna z istniejącym w Polsce porządkiem prawnym. Zaistnienie sprzeczności co do skutków prawnych, jakie dokumentuje akt stanu cywilnego między porządkiem krajowym i zagranicznym, wyklucza dokonanie transkrypcji, w celu uniknięcia sytuacji, kiedy polski akt stanu cywilnego dokumentowałby zdarzenie zaistniałe na gruncie innego prawa, niemogące jednak kształtować sytuacji prawnej danej osoby czy osób w świetle polskiego porządku prawnego. Klauzula porządku publicznego wyznacza zatem barierę w swobodnym posługiwaniu się zagranicznym dokumentem stanu cywilnego z uwagi na poszanowanie wartości chronionych na gruncie prawa krajowego, rozumianych jako podstawowe zasady tego porządku, czyli fundamentalne zasady ustroju społeczno-politycznego, a więc zasady konstytucyjne, ale także naczelne reguły rządzące poszczególnymi gałęziami prawa. Za niesłuszny należy zatem uznać zarzut odwołania odnoszący się do naruszenia przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego art. 18 Konstytucji RP. Ponadto w niniejszej sprawie istnieje nie do pogodzenia sprzeczność pomiędzy formą [...] wzoru aktu małżeństwa a wzorem jego polskiego odpowiednika. Z treści aktu małżeństwa nr [...] r. wynika bowiem, że jako osoby zawierające małżeństwo wpisano dane dwóch kobiet: E. B. oraz A. K.. Biorąc zaś pod uwagę charakter transkrypcji (tj. konieczność przytoczenia treści transkrybowanego aktu w niezmienionej postaci), to przenosząc do rejestru stanu cywilnego tak sporządzony za granicą akt małżeństwa, kierownik urzędu stanu cywilnego musiałby wpisać imiona i nazwiska dwóch kobiet, przy czym dane jednej z nich w rubryce "mężczyzna". Należy również wskazać, że w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 stycznia 2015 r. w sprawie wzorów dokumentów wydawanych z zakresu rejestracji stanu cywilnego określono m.in. wzory odpisów skróconych i zupełnych aktu małżeństwa. Wedle załącznika nr 13 i 3 tego rozporządzenia do aktu małżeństwa należy wpisać dane mężczyzny i kobiety (a nie jak w [...] dane osób zawierających małżeństwo bez względu na płeć). W aktualnym stanie prawnym małżeństwo w Polsce mogą zawrzeć tylko kobieta i mężczyzna, dlatego niedopuszczalne jest wpisanie do aktu stanu cywilnego danych dwóch kobiet jako małżonków i to niezależnie od sposobu oznaczenia poszczególnych rubryk we wzorze aktu. W ocenie Wojewody [...] nie znajduje również uzasadnienia zarzut odwołania dotyczący naruszenia przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego [...] przepisu art. 8 oraz art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Art. 8 Konwencji stanowi, że każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji, a ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa jest niedopuszczalna z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę. Ponadto korzystanie z praw i wolności wymienionych w Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn (art. 14 Konwencji). Podkreślenia wymaga, że przepisów tych nie można interpretować, czy stosować w oderwaniu od innych postanowień Konwencji, w szczególności zaś od art. 12. W jego treści, w sposób niebudzący wątpliwości przewidziano, że mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia małżeństwa zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa. Oznacza to, że w powoływanym przez odwołującą akcie normatywnym, będącym także elementem polskiego porządku, nie przyznano a priori mężczyznom i kobietom prawa do zawierania związków małżeńskich z osobami tej samej płci, pozostawiając zagadnienie regulacji instytucji małżeństwa i jego zawarcia ustawodawstwom krajowym. Z tego właśnie względu art. 12 Konwencji pozostawił państwom układającym się margines swobody co do przyznania, na gruncie prawa krajowego, prawa do prowadzenia życia rodzinnego w ramach instytucji małżeństwa lub związku partnerskiego przez pary jednopłciowe. W ocenie organu odwoławczego art. 8 Konwencji nie określa zatem obowiązku pozytywnego uznania prawnego i ochrony związków tej samej płci przez dane państwo. Na rzecz odmiennej wykładni tego przepisu nie mogą świadczyć powołane w treści odwołania orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Trzeba bowiem zauważyć, że zostały one wydane w związku z oceną sytuacji w konkretnym kraju, z uwzględnieniem społecznej akceptowalności dla potrzeby przyznania prawa do instytucjonalnej formy związków osób jednopłciowych, na tle której władze określonego państwa, w ocenie Trybunału, miały się dopuścić przekroczenia granic posiadanej swobody. Nie można jednak twierdzić, że sytuacja w Polsce jest tożsama, a prawo do zinstytucjonalizowania małżeństwa, nie tylko jako związku osób różnopłciowych, ale także osób jednej płci jest prawem ukształtowanym i powszechnie akceptowalnym, tak w społeczności międzynarodowej, jak też w społeczności krajowej. Z tego względu nie można uznać, by te pojedyncze, wymienione w odwołaniu orzeczenia, miały zasadniczo zmieniać dotychczasowe orzecznictwo Trybunału, które nie kwestionuje swobody państw do kształtowania dostępu do związków małżeńskich dla par osób tej samej płci, uznając nawet, że związki takie mieszczą się w pojęciu "życia rodzinnego" na równi ze związkiem dwóch osób różnej płci. Tym samym odmowa dokonania wpisu do rejestru stanu cywilnego aktu małżeństwa zawartego przez E. B. oraz A. K. w [...] nie narusza ich prawa do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Stwierdzenie braku przesłanek dokonania transkrypcji do polskiego rejestru stanu cywilnego nie podważa bowiem i nie ogranicza możliwości pełnego korzystania z prawa do życia rodzinnego oraz poszanowania prywatności, a brak możliwości posługiwania się polskim aktem stanu cywilnego pozostaje bez związku z faktycznym korzystaniem z tych praw.

III.1. Skargę na decyzję Wojewody wniosły skarżące reprezentowane przez adwokata. W skardze zarzucono naruszenie:

1) przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 104 ust. 5 p.a.s.c. poprzez jego niezastosowanie i odmowę dokonania transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa skarżących w sytuacji, gdy jej dokonanie jest obligatoryjne w związku z rejestracją w polskim rejestrze stanu cywilnego zdarzeń wcześniejszych;

- naruszenie art. 107 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. p.a.s.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że transkrypcja aktu małżeństwa, w którym jako małżonkowie wskazane są dwie osoby tej samej płci, stanowi naruszenie zasad porządku publicznego oraz uznanie, że zasadą porządku publicznego w Polsce są przepisy regulujące przesłanki zawarcia małżeństwa w Polsce;

- naruszenie art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności poprzez jego błędną wykładnię i tym samym naruszenie prawa do poszanowania życia rodzinnego skarżących poprzez nieuznanie zawartego przez nich za granicą związku małżeńskiego i nieudzielenie mu jakiejkolwiek ochrony prawnej w Polsce, przynajmniej poprzez odnotowanie faktu jego zawarcia w polskim rejestrze stanu cywilnego;

- naruszenie art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności poprzez jego błędną wykładnię i odmowę dokonania transkrypcji aktu małżeństwa wyłącznie z tego powodu, że jako małżonkowie są w nim wskazane dwie osoby tej samej płci;

- naruszenie art. 18 Konstytucji poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że obowiązek ochrony małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny oznacza zakaz odnotowania w rejestrze stanu cywilnego związku małżeńskiego osób tej samej płci zawartego za granicą;

2) naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 7 i 11 k.p.a. poprzez nieuwzględnienie słusznego interesu skarżących i nieustalenie, z jakiego powodu decyzja o odmowie transkrypcji ich aktu małżeństwa miałaby zagrażać podstawowym zasadom porządku publicznego Rzeczypospolitej Polskiej oraz niedostateczne uzasadnienie tej decyzji;

- art. 8 § 1 k.p.a. poprzez nieproporcjonalne ograniczenie prawa skarżących do poszanowania ich życia rodzinnego poprzez odmowę dokonania transkrypcji ich aktu małżeństwa oraz naruszenie zasady równego traktowania poprzez odmowę dokonania czynności wyłącznie z powodu orientacji seksualnej małżonków.

III.2. W odpowiedzi na skargę Wojewoda wniósł o jej oddalenie podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

III.3. Na rozprawie 18 września 2019 r. skarżące podtrzymały dotychczasowe stanowisko. Prokurator Prokuratury Okręgowej w [...] – B. N. wniósł o oddalenie skargi.

IV. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

IV.1. Skarga jest bezzasadna i podlega oddaleniu (art. 151 p.p.s.a.).

IV.2. Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do kwestii dopuszczalności dokonania transkrypcji do polskiego rejestru stanu cywilnego aktu małżeństwa zawartego przez skarżące w dniu [...] sierpnia 2018 r. w [...]. Zdaniem Wojewody, transkrypcja aktu małżeństwa zawartego między osobami tej samej płci nie jest możliwa z uwagi na sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (art. 107 pkt 3 p.a.s.c. w zw. z art. 18 Konstytucji RP w zw. z art. 1 k.r.o. ). Sąd podziela to stanowisko Wojewody.

IV.3. Na wstępie trzeba przypomnieć, że transkrypcja polega na wiernym i literalnym przeniesieniu treści zagranicznego dokumentu stanu cywilnego zarówno językowo, jak i formalnie, bez żadnej ingerencji w pisownię imion i nazwisk osób wskazanych w zagranicznym dokumencie stanu cywilnego (art. 104 ust. 2 p.a.s.c.). Treść zagranicznego dokumentu stanu cywilnego przenosi się do rejestru stanu cywilnego, w formie czynności materialno-technicznej, zamieszczając w akcie stanu cywilnego adnotację o transkrypcji (art. 105 ust. 1 p.a.s.c.). Praktyczny wymiar transkrypcji przejawia się m. in. w tym, że kierownik urzędu stanu cywilnego, który dokonał transkrypcji, zobowiązany jest wydać wnioskodawcy odpis zupełny aktu stanu cywilnego (art. 105 ust. 2 p.a.s.c.). W wyniku dokonania transkrypcji zagraniczny akt stanu cywilnego ma byt samodzielny, tak jak każdy akt stanu cywilnego sporządzony w trybie zwykłym (por. np. A. Czajkowska, w: Prawo o aktach stanu cywilnego. Komentarz. Orzecznictwo. Wzory dokumentów i pism, wyd. V, Warszawa 2011, teza 23 do art. 73). Następnie należy wskazać, że zgodnie z art. 107 pkt 3 p.a.s.c., kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia dokonania transkrypcji, jeżeli transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Należy zauważyć, że organ jest bezwzględnie zobligowany do odmowy transkrypcji w omawianym przypadku (verba legis: "odmawia"). Decyzja w tym przedmiocie ma zatem charakter decyzji związanej, a nie decyzji uznaniowej. Zdaniem Sądu, przez podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej należy rozumieć normy zawarte w Konstytucji RP (przede wszystkim te zawarte w jej rozdziale I zatytułowanym "Rzeczpospolita") oraz naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa, czyli normy determinujące podstawowe założenia, na których oparta jest dana dziedzina prawa. Następnie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 8 ust. 1 Konstytucji RP, Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. W myśl zaś art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. W tym aspekcie należy przywołać art. 18 Konstytucji RP. Zgodnie tym przepisem, małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. W ustawie zasadniczej zdefiniowano zatem wprost małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny. Trzeba przy tym podkreślić, że celem wprowadzenia takiego właśnie brzmienia art. 18 in principio, o czym świadczą m. in. materiały z procesu legislacyjnego, było właśnie zapobieżenie w przyszłości legalizacji w Polsce małżeństw jednopłciowych. Reasumując, w polskim porządku prawnym nie jest w ogóle dopuszczalne uznanie za małżeństwo związku osób tej samej płci (por. np. wyrok NSA z 28 lutego 2018 r., II OSK 1112/16, CBOSA; wyrok NSA z 25 października 2016 r., II GSK 866/15, CBOSA; wyrok TK z 9 listopada 2010 r., SK 10/08, OTK-A 2010/9/99, pkt 5.2.; opinia Sądu Najwyższego – Biura Studiów i Analiz z 4 sierpnia 2011 r., znak: BSA I – 021-135-11, zwłaszcza s. 6-10; W. Borysiak, w: Konstytucja RP. Komentarz, pod red. M. Safjana i L. Boska, Legalis 2016, komentarz do art. 18, zwłaszcza Nb 38, 112-119; L. Garlicki, w: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz, Wydawnictwo Sejmowe 2016, s. 493 – 495; Z Strus, Znaczenie artykułu 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Palestra 2014, nr 9, s. 238-240; B. Banaszkiewicz, "Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny". O niektórych implikacjach art. 18 Konstytucji RP, "Kwartalnik Prawa Prywatnego" 2013, z. 3, s. 603; W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. VII, LEX 2013, tezy do art. 18; A. Mączyński, Konstytucyjne podstawy prawa rodzinnego, w: Państwo prawa i prawo karne. Księga Jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, Warszawa 2012, tom 1, s. 770-772; M. Pilich, Związki quasi-małżeńskie w polskim prawie prywatnym międzynarodowym, Państwo i Prawo 2011, z. 2, s. 94; T. Smyczyński, w: System prawa prywatnego. Prawo rodzinne i opiekuńcze, tom 11, pod red. T. Smyczyńskiego, Warszawa 2009, s. 46-47 i 70; P. Kasprzyk, Kilka uwag o potrzebie instytucjonalizacji homoseksualnych związków partnerskich i "małżeńskich" w polskim prawie rodzinnym [w:] Księga Jubileuszowa Profesora Tadeusza Smyczyńskiego, red. M. Andrzejewski, Toruń 2008, s. 258-259). Podkreślenia raz jeszcze wymaga, że zasada heteroseksualności małżeństwa ma charakter zasady ustrojowej wyrażonej w akcie prawnym usytuowanym najwyżej w hierarchii źródeł prawa (art. 87 Konstytucji RP). Zasady tej nie mogą zmienić akty niższego rzędu, w tym umowy międzynarodowe i ustawy. Trybunał Konstytucyjny, w wydanym w pełnym składzie wyroku z 11 maja 2005 r. (K 18/04, OTK ZU 2005, nr 5, poz. 49, pkt 16.6) stwierdził: 16.6. "Małżeństwo (jako związek kobiety i mężczyzny) uzyskało w prawie krajowym RP odrębny status konstytucyjny zdeterminowany postanowieniami art. 18 Konstytucji. Zmiana tego statusu byłaby możliwa jedynie przy zachowaniu rygorów trybu zmiany Konstytucji, określonych w art. 235 tego aktu. W żadnym wypadku, także ze względów formalnoprawnych, zmiana charakteru czy statusu małżeństwa w polskim systemie prawnokonstytucyjnym nie mogłaby przyjąć formy ratyfikowanej umowy międzynarodowej (nawet: ratyfikowanej w sposób kwalifikowany). Taki zaś status zachowuje Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską". Należy dodać, że zasada odmienności płci małżonków jest podstawową zasadą polskiego prawa rodzinnego i wynika wprost z art. 1 § 1 k.r.o. Zgodnie z tym przepisem, małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Odmienność płci stanowi bezwzględny warunek zawarcia istniejącego małżeństwa (por. np. K. Gromek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2018, 6 wyd., Nb 47 i 48 do art. 1; K. Pietrzykowski, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, 5 wyd., Warszawa 2018, Nb 37 do art. 1; M. Domański, Względne zakazy małżeńskie, LEX 2013, wstęp, punkt II.1) Orzekające w sprawie organy, w świetle zasady legalizmu (art. 7 Konstytucji RP oraz art. 6 k.p.a.), zobowiązane były zatem zastosować klauzulę porządku publicznego i odmówić transkrypcji przedłożonego przez skarżące aktu małżeństwa zawartego w [...] (art. 107 pkt 3 p.a.s.c. w zw. z art. 18 Konstytucji RP oraz art. 1 k.r.o.). Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia był powołany w skardze art. 104 ust. 5 p.a.s.c. Zgodnie z tym przepisem, transkrypcja jest obligatoryjna, jeżeli obywatel polski, którego dotyczy zagraniczny dokument stanu cywilnego, posiada akt stanu cywilnego potwierdzający zdarzenia wcześniejsze sporządzony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i żąda dokonania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego lub ubiega się o polski dokument tożsamości lub nadanie numeru PESEL. Przede wszystkim, przepis ten nie stanowi przepisu szczególnego wobec art. 107 pkt 3 p.a.s.c., które reguluje przypadki uzasadniające odmowę dokonania transkrypcji. Przewidziana w tym przepisie "obligatoryjność" transkrypcji jest natomiast wyjątkiem wobec ogólnej zasady dobrowolności transkrypcji zagranicznych aktów stanu cywilnego przewidzianej w art. 104 ust. 1 p.a.s.c. w zw. z art. 1138 k.p.c. (verba legis: "może zostać przeniesiony do rejestru stanu cywilnego w drodze transkrypcji"; por. np. A. Czajkowska, w: Prawo o aktach stanu cywilnego z komentarzem. Przepisy wykonawcze i związkowe oraz wzory dokumentów, LEX, 2015, teza 22 i 17 do art. 104). Innymi słowy, art. 104 ust. 5 p.a.s.c. nakłada na obywatela polskiego obowiązek uprzedniego dokonania transkrypcji, jeżeli zachodzą wskazane tam okoliczności. Przepis ten nie reguluje natomiast przesłanek odmowy transkrypcji. Również zatem w okolicznościach ujętych w art. 104 ust. 5 p.a.s.c., organ jest zobowiązany odmówić transkrypcji, jeżeli uzna, że transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (por. np. wyrok WSA w Warszawie z 25 stycznia 2019 r., IV SA/Wa 2717/18, CBOSA). Tylko ubocznie trzeba zauważyć, w aspekcie zarzutu naruszenia art. 104 ust. 5 p.a.s.c., że skarżące w niniejszej sprawie nie wnioskowały o transkrypcję w związku z żądaniem dokonania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego (innej niż transkrypcja), podobnie jak nie ubiegały się o polski dokument tożsamości (należy założyć, że skarżące takowe dokumenty posiadają jako obywatelki polskie albo mogą takie dokumenty uzyskać w oparciu o dotychczasowe dane z akt stanu cywilnego) lub nadanie numeru PESEL (skarżącym takie numery zostały wcześniej nadane). Bezzasadne jest również odwoływanie się przez skarżące do naruszenia art. 8 i 14 Konwencji. Zgodnie z pierwszym z powołanych przepisów (ust. 1), każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. W myśl zaś art. 8 ust. 2 Konwencji, niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób. Z kolei zgodnie z art. 14 Konwencji, korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn. Otóż z przepisów tych, podobnie jak z art. 12 Konwencji ("Mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa") nie wynika obowiązek umożliwienia przez państwa (strony Konwencji) zawierania małżeństw przez pary homoseksualne (por. np. W. Borysiak,. op.cit., Nb 58 oraz M.A. Nowicki, w: Komentarz do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, [w:] Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, wyd. VII. Wolters Kluwer Polska, 2017, tezy do art. 12 i cyt. tam orzecznictwo ETPCz). Obowiązek taki nie wynika również z wyroku sprawie Orlandi i inni przeciwko Włochom z dnia 14 grudnia 2017 r., skarga nr 26431/12 (zob. § 192; por. też omówienie tego wyroku autorstwa M.A.Nowickiego:https://www.hfhr.pl/wpcontent/uploads/2018/01/Omowienie_orzeczenia_Orlandi_i_inni_przeciwko_Wlochom-1.pdf). Skarżące przyznają to zresztą w punkcie 7 skargi, antycypując jednak ewentualną zmianę orzecznictwa ETPCz. Odnosząc się do tych przewidywań skarżących można tylko przypomnieć o przywołanej na wstępie zasadzie prymatu Konstytucji RP nad umowami międzynarodowymi, ale na chwilę orzekania w niniejszej sprawie tego rodzaju konflikt, który wymagałby rozstrzygnięcia zgodnie z art. 188 pkt 1 Konstytucji RP, nie występuje. Reasumując, odwoływanie się do zasady równości oraz zakazu dyskryminacji nie może uzasadniać, w świetle m. in. art. 18 Konstytucji RP, uznania za małżeństwo związków zawartych przez osoby tej samej płci (por. też uzasadnienie wyroku NSA z 19 września 2016 r., II OSK 2982/14, CBOSA). Bez znaczenia dla sprawy niniejszej jest również odwoływanie się przez skarżące do wyroku NSA z 10 października 2018 r. (II OSK 2552/16, CBOSA). Otóż orzeczenie to wydane zostało w zupełnie innym stanie faktycznym. Otóż w sprawie tej chodziło o transkrypcję aktu urodzenia, a nie aktu małżeństwa osób tej samej płci, a nadto w grę wchodziło takie dobro konstytucyjne jak ochrona prawo dziecka. NSA w uzasadnieniu tego wyroku zwrócił na to zresztą uwagę, stwierdzając: "W tym stanie rzeczy, Naczelny Sąd Administracyjny stoi na stanowisku, odnosząc się wyłącznie do realiów niniejszej sprawy, że obowiązek transkrypcji wskazany w art. 104 ust. 5 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego, realizowany wyłącznie w celu ochrony praw dziecka poprzez umożliwienie mu poświadczenia jego tożsamości nie stoi w sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (zasadami porządku publicznego"; zob. też powołane w skardze postanowienie NSA z 17 kwietnia 2019 r., II OSK 1330/17, CBOSA, dotyczące pytania prawnego do składu powiększonego NSA). Bezzasadne okazały się również powołane w skardze zarzuty naruszenia przepisów prawa procesowego. W świetle przyjętej przez organy wykładni art. 107 pkt 3 p.a.s.c. w zw. z art. 18 Konstytucji RP oraz art. 1 k.r.o. organy te poczyniły wystarczające ustalenia do rozstrzygnięcia sprawy, zaś uzasadnienie zaskarżonej decyzji w stopniu wystarczającym pozwala zrekonstruować argumentację, jaka legła u podstaw rozstrzygnięcia. Wyżej już wskazano, że decyzja o odmowie dokonania transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa ma charakter decyzji związanej. Organ nie mógł nie zastosować tego przepisu powołując się, na wskazaną w skardze, zasadę proporcjonalności i równego traktowania (art. 8 § 1 k.p.a.). W przeciwnym razie organ naraziłby się na zarzut naruszenia zasady legalizmu (art. 7 Konstytucji RP i art. 6 k.p.a.). Ponadto, odwoływanie się do zasady proporcjonalności, podobnie jak do zasady równości, nie może doprowadzić do niestosowania przez organ art. 18 Konstytucji RP (definiującego małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny), a także wydawania rozstrzygnięć godzących w podstawową zasadę polskiego prawa rodzinnego, jaką jest odmienność płci małżonków (art. 1 k.r.o.). Wojewoda trafnie odwołał się również do postanowień rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji 29 stycznia 2015 r. w sprawie wzorów dokumentów wydawanych z zakresu rejestracji stanu cywilnego (Dz. U. z 2015 r., poz. 194), które w załączniku nr 3 wskazuje na dane małżonków jako dane kobiety i mężczyzny. Taka treść rozporządzenia jest oczywistą konsekwencją art. 18 Konstytucji RP oraz art. 1 k.r.o. Organy administracji publicznej, w odróżnieniu od sądów (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), nie mają uprawnień do niezastosowania przepisów rozporządzenia z uwagi na jego niezgodność z aktem wyższego rzędu (w razie wyrażenia takiej oceny przez sąd administracyjny w realiach danej sprawy, organ będzie tą ocena związany zgodnie z art. 153 p.p.s.a.).

IV.3. Końcowo, mając na uwadze z jednej strony ograniczenia związane z przedmiotem niniejszego postępowania, którym jest wyłącznie transkrypcja zagranicznego aktu małżeństwa zawartego przez dwie kobiety (art. 134 § 1 p.p.s.a.), z drugiej jednak strony również zainteresowanie mediów tym postępowaniem, Sąd uznał za zasadne zwrócenie uwagi jeszcze na dwie kwestie. Po pierwsze, wydając niniejszy wyrok Sąd nie zajmował się w ogóle kwestią pojęcia rodziny, a tym bardziej kwestią dopuszczalności instytucjonalizacji w polskim porządku prawnym tzw. związków partnerskich osób tej samej płci. Odwołując się do dotychczasowego dorobku orzecznictwa można tylko wskazać, że osoby pozostające w trwałych związkach homoseksualnych korzystają w polskim porządku prawnym z uprawnień związanych z ochroną życia rodzinnego (art. 47 Konstytucji i art. 8 Konwencji – zob. np. wyrok NSA z 14 września 2016 r., II OSK 2982/14, CBOSA). Podobnie, związki homoseksualne korzystają z ochrony przewidzianej w prawie polskim dla konkubinatu (zob. np. uchwałę składu 7 sędziów SN z 25 lutego 2016 r., I KZP 20/15, OSNKW 2016/3/19 oraz uchwałę SN z 28 listopada 2012 r., III CZP 65/12, OSNC 2013/5/57). Reasumując, tam gdzie prawo krajowe wskazuje na przesłankę trwałego wspólnego pożycia (oczywiście zarówno w odniesieniu do uprawnień, jak i do obowiązków), w świetle konstytucyjnej zasady równości (art. 32 Konstytucji), nie ma podstaw do różnicowania praw i obowiązków z uwagi na płeć czy orientację seksualną konkubentów. Natomiast instytucja małżeństwa, zgodnie z wolą wyrażoną w referendum konstytucyjnym przeprowadzonym zgodnie z regułami państwa demokratycznego, została przewidziana wyłącznie dla związku kobiety i mężczyzny (art. 18 Konstytucji RP). Zmiana tej podstawowej zasady konstytucyjnej może nastąpić wyłącznie w drodze zmiany Konstytucji RP (na co zwrócił uwagę m. in. TK w powołanym wyżej wyroku z 11 maja 2005 r.). Po drugie, w sprawie nie wystąpiła w ogóle potrzeba stosowania prawa Unii Europejskiej. W szczególności w sprawie nie chodziło o zapewnienie skarżącym traktatowego prawa swobodnego przemieszczenia się i przebywania na terytorium państw członkowskich przyznanej każdemu obywatelowi Unii (art. 21 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Sprawa niniejsza dotyczyła natomiast kwestii stanu cywilnego. W tym miejscu trzeba przywołać wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 5 czerwca 2018 r. (Coman i in, C‑673/16, http://curia.europa.eu), gdzie w punkcie 37 stwierdzono: "Oczywiście kwestie stanu cywilnego i wiążące się z nim normy dotyczące małżeństwa, są materią należącą do kompetencji państw członkowskich i prawo Unii tej kompetencji nie narusza (zob. podobnie wyroki: z dnia 2 października 2003 r., Garcia Avello, C‑148/02, EU:C:2003:539, pkt 25; z dnia 1 kwietnia 2008 r., Maruko, C‑267/06, EU:C:2008:179, pkt 59; a także z dnia 14 października 2008 r., Grunkin i Paul, C‑353/06, EU:C:2008:559, pkt 16). Państwa członkowskie mają zatem swobodę w zakresie wprowadzenia małżeństwa dla osób tej samej płci (wyrok z dnia 24 listopada 2016 r., Parris, C‑443/15, EU:C:2016:897, pkt 59)".

IV.4. Z powyższych powodów orzeczono, jak w sentencji.



Powered by SoftProdukt