Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie: Przewodniczący – Sędzia WSA Marcin Kamiński po rozpoznaniu w dniu 26 października 2017 r. w Rzeszowie na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi DH na bezczynność Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w [...] w przedmiocie nieprzedstawienia propozycji służby - p o s t a n a w i a - odrzucić skargę

W dniu 8 września 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie wpłynęła skarga DH (skarżącego) – reprezentowanego przez r.pr. MC. Jako przedmiot zaskarżenia skarżący wskazał "bezczynność Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w [...]w przedmiocie nieprzedstawienia skarżącemu propozycji służby w Izbie Administracji Skarbowej w [...]do dnia 31 maja 2017 r.".

Skarżący zarzucił organowi brak podjęcia jakichkolwiek działań zmierzających do tego, aby w terminie do dnia 31 maja 2017 r. przedstawić skarżącemu propozycję służby w Izbie Administracji Skarbowej w [...], a tym samym naruszenie:

1. art. 165 ust. 7 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej poprzez rażące przekroczenie terminu do załatwienia sprawy w postępowaniu, przewlekłe i opieszałe dokonywanie czynności w przedmiocie przedłożenia skarżącemu propozycji służby, w tym brak finalizacji. Zdaniem skarżącego, w realiach opisywanej sprawy organ działał w sposób nieefektywny, wykonując jedynie czynności pozorne, pomimo iż charakter sprawy nie jest skomplikowany, a w konsekwencji bezzasadnie przedłużał sprawę. Skarżący uważa, że Dyrektor Izby Administracji Skarbowej, w świetle wskazanej regulacji oraz przebiegu jego dotychczasowej służby, winien przedstawić mu propozycję służby.

2. art. 25 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 16 listopada o Krajowej Administracji Skarbowej, poprzez brak prawidłowej realizacji polityki kadrowej w Izbie Administracji Skarbowej przejawiającej się w nieprzedstawieniu skarżącemu propozycji służby, pomimo spełnienia przez niego ustawowych przesłanek oraz składania przez organ obietnic przedłożenia propozycji służby.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o:

1. zobowiązanie organu do wydania w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tej sprawie propozycji służby w Izbie Administracji Skarbowej w [...];

2. stwierdzenie, że organ odpuścił się przewlekłości z rażącym naruszeniem prawa;

3. orzeczenie o wymierzeniu organowi grzywny na podstawie art. 149 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (p.p.s.a) do maksymalnej wysokości 40 472,10 zł;

4. przyznanie od organu na rzecz skarżącego sumy pieniężnej do maksymalnej wysokości 20 236,05 zł;

5. zasądzenie od organu kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw.

Z uzasadnienia skargi oraz nadesłanych przez organ akt sprawy wynika, że w dniu 31 lipca 1995 r. skarżący rozpoczął pracę w Urzędzie Celnym w [...]. W 2015 r. otrzymał awans oficerski i został mianowany podkomisarzem służby celnej. Skarżący podniósł, że pomimo wcześniejszych zapewnień organ nie przedstawił mu propozycji służby, wobec czego w pismach z dnia 31 maja 2017 r. i 4 czerwca 2017 r. wezwał organ do przedłożenia mu rzeczonej propozycji. W dniu 12 czerwca 2017 r. wezwał organ do usunięcia naruszenia prawa, jednakże – jak podał – wezwanie to pozostało bez odpowiedzi.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej odrzucenie, względnie oddalenie skargi.

DIAS wskazał, że skarżący jest jedną z osób, którym nie została przedłożona propozycja pełnienia służby ani zatrudnienia, a zatem jego stosunek służbowy wygasł z dniem 31 sierpnia 2017 r. Organ podniósł, że bezczynność stanowiąca podstawę do wniesienia skargi do sądu administracyjnego musi dotyczyć stosunku administracyjnego, będącego choćby potencjalnie przedmiotem kontroli sądowoadministarcyjnej. Tym samym zarzut bezczynności organu mógłby zostać uznany za dopuszczalny i podlegający rozpoznaniu jedynie w sytuacji istnienia po stronie tego organu obowiązku działania w ramach stosunku administracyjnego i – dodatkowo – w przypadku istnienia po stronie tego organu obowiązku rozpatrzenia sprawy w określony sposób, tj. złożenia każdemu funkcjonariuszowi propozycji pełnienia służby w Służbie Celno – Skarbowej. Organ wskazał, iż brak jest regulacji prawnych obligujących organ do przedłożenia żądanej przez skarżącego propozycji pełnienia służby, co wyklucza tym samym podstawy żądania podjęcia przez DIAS określonych działań w ramach stosunku administracyjnego.

Zdaniem skarżonego organu, o braku możliwości zakwalifikowania żądania skarżącego – przedłożenia mu propozycji służby – jako sprawy podlegającej kontroli sądu administracyjnego przesądza treść przepisów ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej. Zgodnie bowiem z art. 170 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, w przypadku nie otrzymania propozycji pracy lub służby do dnia 31 maja 2017 r. stosunki pracy osób zatrudnionych oraz pełniących służbę w jednostkach KAS wygasają z dniem 31 sierpnia 2017 r. Tym samym, nieprzedłożenie propozycji nowych warunków pełnienia służby nie stanowi naruszenia art. 165 ust. 7 ww. ustawy wprowadzającej, a funkcjonariusz lub pracownik nie mają roszczenia o jej przedłożenie. Sprawa nie należy zatem do właściwości sądu administracyjnego, a skarga powinna zostać odrzucona na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 p.p.s.a.

Wojewódzki Sąd Administracyjny rozważył, co następuje:

Skarga złożona w przedmiotowej sprawie podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna ze względu na brak właściwości sądów administracyjnych do orzekania w przedmiocie legalności wskazanego w niej przedmiotu zaskarżenia.

Warunkiem dopuszczalności sensu stricto skargi sądowoadministracyjnej jest bowiem właściwość sądu administracyjnego do orzekania w zakresie określonego w skardze przedmiotu zaskarżenia. Brak powyższej właściwości skutkuje niedopuszczalnością skargi, która jako taka podlega odrzuceniu na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 p.p.s.a.

Przedmiotem zaskarżenia w niniejszej sprawie jest niewykonanie przez właściwy organ administracji skarbowej, w terminie do dnia 31 maja 2017 r., kompetencji do podjęcia czynności, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (ustawa wprowadzająca z dnia 16 listopada 2016 r.). Czynność ta miała polegać na złożeniu przez właściwy organ administracji skarbowej funkcjonariuszowi Służby Celno-Skarbowej albo pracownikowi zatrudnionemu w jednostce organizacyjnej Krajowej Administracji Skarbowej (zgodnie z art. 165 ust. 3 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r. dotychczasowi pracownicy izb celnych i urzędów kontroli skarbowej oraz funkcjonariusze Służby Celnej z dniem 1 marca 2017 r. stali się z mocy prawa pracownikami Krajowej Administracji Skarbowej oraz funkcjonariuszami Służby Celno-Skarbowej) pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby. Jakkolwiek językowe brzmienie przepisu mogłoby wskazywać na obowiązek organu w zakresie podjęcia czynności ("(...) składają odpowiednio (...) pisemną propozycję (...)"), jednakże wniosek ten nie jest prawidłowy. Z przepisu art. 170 ust. 1 pkt 1 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r. wynika bowiem, że w granicach ustawowego upoważnienia mieści się również niewykonanie kompetencji z art. 165 ust. 7, to znaczy niezłożenie propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby. Przepis art. 170 ust. 1 pkt 1 przewiduje, że jeżeli pracownicy lub funkcjonariusze nie otrzymają w terminie do dnia 31 maja 2017 r. pisemnych propozycji, o których mowa w art. 165 ust. 7, to ich stosunki pracy lub stosunki służbowe wygasają z mocy prawa z dniem 31 sierpnia 2017 r. Powyższy skutek ustawowego wygaśnięcia stosunku służbowego dotknął skarżącego, gdyż w terminie do dnia 31 maja 2017 r. nie otrzymał on pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby.

Zasadniczym zagadnieniem dla oceny dopuszczalności przedmiotowej skargi na niepodjęcie czynności złożenia pisemnej propozycji, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r., jest kwalifikacja powyższej czynności w świetle typów zaskarżalnych form z art. 3 § 2 pkt 1-4 p.p.s.a. Nie ulega bowiem wątpliwości, że bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania może stać się przedmiotem skargi tylko w takim zakresie, w jakim dotyczy niewykonywania kompetencji w przypadkach określonych w art. 3 § 2 pkt 1-4 p.p.s.a. lub w przepisach szczególnych (zob. art. 3 § 2 pkt 8-9 oraz art. 3 § 3 p.p.s.a.). Poza powyższymi przypadkami sąd administracyjny nie jest uprawniony do kontroli legalności aktów niewykonywania ustawowych kompetencji przez organy administracji publicznej. Tak wyznaczony de lege lata zakres właściwości sądów administracyjnych wyznacza nieprzekraczalną granicę ich działalności kontrolnej w tym zakresie.

Nie budzi wątpliwości Sądu, że czynność złożenia pisemnej propozycji, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r., nie stanowi decyzji lub postanowienia. Nie jest również możliwa ocena zarzutu "przewlekłości postępowania", gdyż po pierwsze w przedmiotowej sprawie nie toczyło się postępowanie administracyjne jurysdykcyjne, po drugie zaś skutek wygaśnięcia stosunku służbowego nastąpił już z mocy samego prawa z dniem 31 sierpnia 2017 r.

Pozostaje zatem do rozważenia możliwość zakwalifikowania pisemnej propozycji, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r., jako aktu lub czynności z art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.

W ocenie Sądu rozważana czynność polegająca na złożeniu nowych warunków zatrudnienia albo pełnienia służby nie spełnia warunków określonych w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. O ile można argumentować, że czynność ta ma charakter administracyjnoprawnych i zindywidualizowany (jako dotycząca trwającego jeszcze stosunku służbowego), o tyle nie sposób przyjąć, aby czynność ta dotyczyła bezpośrednio i konkretyzowała prawa lub obowiązki administracyjnoprawne wynikające z przepisów prawa.

Czynność ta jest bowiem swoistą czynnością przygotowawczą, która dopiero zmierza do przekształcenia istniejącego stosunku służbowego w stosunek pracy w służbie cywilnej względnie w inny stosunek służbowy (w razie przyjęcia propozycji nowego zatrudnienia lub służby) albo do zakończenia tego stosunku w drodze jego wygaśnięcia z mocy prawa (w razie odmowy przyjęcia propozycji lub niezłożenia oświadczenia o przyjęciu propozycji). Nie można zatem twierdzić, że czynność ta bezpośrednio dotyczy praw i obowiązków administracyjnoprawnych, gdyż te – wchodząc w skład dotychczasowego stosunku służbowego – zostają bezpośrednio poddane ukształtowaniu z mocy prawa albo w wyniku przyjęcia propozycji (art. 171 ust. 1 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r.), albo w wyniku jej odrzucenia (art. 170 ust. 1-3 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r.).

Z powyższych uwag wynika, że sama propozycja nowych warunków zatrudnienia lub służby stanowi mieszczącą się w granicach władztwa służbowego (pracowniczego) czynność organu stanowiącą jedynie pewien etap realizacji ustawowego stanu faktycznego, którego dopełnieniem jest oświadczenie funkcjonariusza (pracownika) o przyjęciu propozycji (art. 171 ust. 1 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r.) albo o odmowie przyjęcia propozycji, albo niezłożenie oświadczenia (art. 170 ust. 1-2 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r.). Dopiero propozycja wraz z dopełniającym ją elementem w postaci odpowiedniej reakcji funkcjonariusza (por. wyrok TK z dnia 13 marca 2000 r., sygn. akt K 1/99) tworzy pełny stan faktyczny, który wywołuje skutki z mocy samego prawa (przekształcenie stosunku służbowego/pracowniczego albo jego wygaśnięcie). W tym sensie czynność organu polegająca na złożeniu propozycji, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r., nie jest samodzielną czynnością administracyjnoprawną dotyczącą bezpośrednio i konkretyzującą prawa lub obowiązki, które wynikają z przepisów prawa. Prawa i obowiązki funkcjonariusza nie są zresztą w żaden sposób konkretyzowane, gdyż samo złożenie propozycji nie wywołuje samodzielnie prawno-kształtujących skutków.

W konsekwencji należy przyjąć, że propozycja, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r., nie jest aktem lub czynnością, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.

Jeśli więc czynność, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r., nie stanowi aktu lub czynności z art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. i jednocześnie nie stanowi ona zaskarżalnej formy działania określonej w art. 3 § 2 pkt 1-3 i 4a p.p.s.a. albo w przepisach szczególnych, to należy przyjąć, że w aktualnym stanie prawnym nie jest również dopuszczalne zaskarżenie bezczynności polegającej na niepodjęciu powyższej czynności w ustawowym terminie.

Uzupełniająco i pomocniczo należy wskazać na treść art. 5 pkt 2) p.p.s.a. Przepis ten stanowi, że sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach wynikających z podległości służbowej między przełożonymi a podwładnymi. Powyższe ustawowa negatywna przesłanka właściwości sądów administracyjnych ma znaczenie nie tylko regulacyjne, lecz także interpretacyjne. W rozważanym zakresie chodzi przede wszystkim o wszelkie akty lub czynności przełożonych względem podwładnych funkcjonariuszy w ramach trwających stosunków służbowych. Wyłączenie kontroli sądowoadministracyjnej tego rodzaju aktów lub czynności jest zasadą, natomiast dopuszczalność skargi do sądu administracyjnego w tego rodzaju sprawach wymaga wyraźnego przepisu prawa pozytywnego, który stanowi wyjątek od powyższej zasady. Czynności (akty) złożenia pisemnych propozycji osobom zachowującym status funkcjonariusza Służby Celno-Skarbowej albo brak podjęcia tego rodzaju czynności należy zatem oceniać jako czynności administracyjnoprawne (brak czynności administracyjnoprawnych) w ramach stosunku zależności służbowej funkcjonariusza względem przełożonego. Dlatego sprawy tego rodzaju "pisemnych propozycji" związanych z istniejącym stosunkiem służbowym należy traktować jako sprawy wynikające ze stosunku służbowego.

Na marginesie należy jedynie zauważyć, że nawet gdyby przyjąć odmienny pogląd i przyjąć do rozpoznania skargę na bezczynność w zakresie złożenia propozycji z art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r., to i tak ewentualne uwzględnienie skargi nie mogłoby doprowadzić do nałożenia na właściwy organ administracji skarbowej obowiązku złożenia powyższej propozycji, albowiem maksymalny termin jej złożenia już upłynął, a na podstawie art. 170 ust. 1 pkt 1 ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r. z dniem 31 sierpnia 2017 r. z mocy ustawy wystąpił skutek wygaśnięcia stosunku służbowego. Sąd administracyjny nie jest natomiast upoważniony do wzruszenia powyższego skutku bez podważenia legalności samego przepisu ustawowego.

Stwierdzenie podstawy do odrzucenia skargi ze względu na brak drogi sądowoadministracyjnej zwalnia Sąd z obowiązku merytorycznego badania zarzutów zaskarżenia. Zarzuty te generalnie kwestionują legalność (konstytucyjność) przepisów ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r. Ocena ich zasadności nie może być jednak dokonana przez sąd administracyjny na etapie badania dopuszczalności środka zaskarżenia, gdyż właśnie stwierdzenie dopuszczalności skargi warunkuje dopuszczalność oceny legalności działania albo zaniechania organu administracji publicznej oraz ich podstawy prawnej.

Strona skarżąca, pomimo odrzucenia skargi przez sąd administracyjny, nie zostaje pozbawiona ochrony prawnej.

Po pierwsze, droga sądowa dochodzenia naruszonych praw lub wolności nie zostaje zamknięta, gdyż w razie prawomocnego odrzucenia skargi przez sąd administracyjny sąd powszechny staje się zobowiązany do oceny roszczenia skarżącego (zob. art. 199 (1) k.p.c.). Po drugie, po wyczerpaniu drogi przed sądami administracyjnymi lub powszechnymi strona skarżąca staje się uprawniona do złożenia skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego. Po trzecie, niezależnie od prawa do wniesienia skargi konstytucyjnej, strona skarżąca może występować do podmiotów uprawnionych (np. do Rzecznika Praw Obywatelskich) do złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z prawem ustawy wprowadzającej z dnia 16 listopada 2016 r.

Mając na względzie wskazane wyżej argumenty i przesłanki, Sąd był zobowiązany do odrzucenia skargi jako niedopuszczalnej.