Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący WSA Joanna Zdrzałka /spr./ Sędziowie WSA Ewa Partyka NSA Małgorzata Wolska Protokolant sekretarz sądowy Sylwia Pacześniak po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 10 grudnia 2014 r. sprawy ze skargi B. R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia [...] sierpnia 2013 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję i decyzję Burmistrza [...] z dnia [...] maja 2013 r., nr [...]

II SA/Rz 1506/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia [...] maja 2013 r. nr [...], Burmistrz [...], po rozpatrzeniu wniosku B. R., odmówił jej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym ojcem – A. S.

W uzasadnieniu wskazano, że A. S. jest wdowcem i legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia 22.03.2013 r. nr [...], w którym stwierdzono, że daty powstania jego niepełnosprawności nie da się ustalić. Powyższa okoliczność wyklucza możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, bowiem zgodnie z treścią art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456, ze zm.), w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 r., świadczenie to przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Po rozpatrzeniu odwołania B. R., Samorządowe Kolegium Odwoławcze [...], decyzją z dnia [...] sierpnia 2013 r. nr [...] utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W jej uzasadnieniu organ odwoławczy podzielił argumentację Burmistrza [...], wskazując, iż ojciec wnioskodawczyni nie legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności powstałej przed 25 rokiem życia.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie B. R. wniosła o uchylenie decyzji organów obu instancji.

Zdaniem skarżącej, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego powstało w chwili złożenia wniosku o orzeczenie niepełnosprawności jej ojca, tj. w listopadzie 2012 r., a zatem zastosowanie winny mieć przepisy art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r. Gdyby bowiem orzeczenie o niepełnosprawności wydano niezwłocznie, złożyłaby ona wniosek do organu w dacie obowiązywania przepisu ww. art. 17 sprzed nowelizacji, wprowadzającej kryterium daty powstania niepełnosprawności, i świadczenie takie zostałoby jej przyznane.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie z przyczyn wywiedzionych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 19 lutego 2014 r. II SA/Rz 37/14, Sąd zawiesił postępowanie w niniejszej sprawie, z uwagi na toczące się przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowanie w zakresie zgodności z Konstytucją RP przepisu art. 17 ust. 1b) ustawy o świadczeniach rodzinnych, które podjęto następnie postanowieniem z dnia 20 listopada 2014 r., a sprawę zarejestrowano pod sygn. II SA/Rz 1506/14.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje;

Kontrola zaskarżonego aktu przez sąd administracyjny sprowadza się do badania go pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej (art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych, Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.). Jej zakres wyznacza art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270, ze zm.) – zwanej dalej w skrócie P.p.s.a., stanowiący, że Sąd orzeka w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Badanie legalności obejmuje kontrolę prawidłowości zastosowanych w sprawie przepisów prawa materialnego i ich wykładni, jak również przeprowadzonego postępowania administracyjnego.

W ramach kontroli legalności Sąd stosuje przewidziane prawem środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia (art. 135 P.p.s.a.).

Dokonując takiej kontroli w niniejszej sprawie, Sąd doszedł do przekonania, że zarówno zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja organu I instancji naruszają prawo.

Przedmiotem tych decyzji jest odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, uregulowanego w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1456, ze zm. – dalej również "ustawa" lub "u.ś.r."). Ustawa ta poddana została zasadniczym zmianom w nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 1548). Wówczas też w miejsce dotychczasowego świadczenia pielęgnacyjnego wprowadzono 2 rodzaje świadczeń – specjalny zasiłek opiekuńczy określony w dodanym art. 16a ustawy oraz świadczenie pielęgnacyjne, określone w znowelizowanym art. 17 ustawy. Wprowadzone w art. 17 ust. 1 u.ś.r. zmiany dotyczyły podmiotów uprawnionych do tego świadczenia, jak również specjalnego warunku ubiegania się o to świadczenie – kryterium wieku postania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. Zgodnie z dodanym w art. 17 ustawy ust. 1b) świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Należy przy tym dodać, że wspomniana nowelizacja weszła w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.

Bezsporne jest, że skarżąca złożyła wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego 24.04.2013 r., a zatem już w dacie obowiązywania znowelizowanych przepisów.

W kwestii stosowania właściwych przepisów w niniejszej sprawie istotna jest jednakże podnoszona przez skarżącą argumentacja. Wskazuje ona, że nie mogła złożyć wniosku wcześniej, tj. przed 1.01.2013 r. z uwagi na oczekiwanie na wydanie przez właściwą komisję lekarską orzeczenia o niepełnosprawności ojca (stosowny wniosek w tej sprawie został złożony w listopadzie 2012 r.). Po otrzymaniu orzeczenia w marcu 2013 r. skarżąca wystąpiła o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego.

Okoliczności te potwierdza dołączona do akt kserokopia orzeczenia Powiatowego Zespołu Orzekania o Niepełnosprawności [...] z dnia 22 marca 2013 r., zaliczającego A. S. do znacznego stopnia niepełnosprawności, z którego wynika, że wniosek o ustalenie niepełnosprawności został złożony 23.11.2012 r.

Należy podkreślić, że świadczenie pielęgnacyjne jest ściśle powiązane ze stopniem niepełnosprawności osoby, nad którą sprawowana jest opieka, a jego przyznanie uzależnione jest od legitymowania się stosownym orzeczeniem o niepełnosprawności.

Zgodnie z art. 24 ust. 4 u.ś.r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony - wówczas ustala się je do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia.

Datę początkową ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego reguluje ogólna zasada wyrażona w art. 24 ust. 2 u.ś.r., zgodnie z którą prawo do świadczeń rodzinnych ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami.

Zasada ta doznaje jednak wyjątku w przypadku świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności. Po myśli art. 24 ust. 2a u.ś.r. jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.

W przypadku skarżącej sytuacja opisana w tym przepisie zaistniała, bowiem orzeczenie o niepełnosprawności jej ojca A. S. zostało wydane w dniu 22.03.2013 r., a w dniu 24.04.2013 r. (a więc w okresie 3 miesięcy) złożyła ona wniosek o przyznanie świadczenia.

W tej sytuacji należy przyjąć, że wniosek skarżącej o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, chociaż złożony po nowelizacji ustawy, stanowi żądanie przyznania świadczenia, do którego prawo powstało przed dniem 1 stycznia 2013 r.

Kwestię tę reguluje art. 13 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, stanowiący, że w sprawach o świadczenie pielęgnacyjne, do którego prawo powstało przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, ustalając to prawo za ten okres, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Jednocześnie zaś po myśli art. 11 ust. 2 ww. ustawy nowelizującej, osoby uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie przepisów dotychczasowych zachowują prawo do tego świadczenia w dotychczasowej wysokości do dnia 30 czerwca 2013 r., jeżeli spełniają warunki określone w przepisach dotychczasowych, co ma zastosowanie również w przypadku ustalania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego zgodnie z art. 24 ust. 2a u.ś.r.

Sąd zwraca przy tym uwagę, że podobny pogląd, przyjmujący, że jeśli wnioskodawca, powołując się na orzeczenie o stopniu niepełnosprawności uzyskane na podstawie wniosku złożonego do 31.12.2012 r., we wskazanym okresie 3-miesięcznym wystąpił o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, zachowuje prawo do tego świadczenia w dotychczasowej wysokości do dnia 30 czerwca 2013 r., jeżeli spełnia warunki określone w przepisach dotychczasowych, wyraziły WSA w Bydgoszczy w wyroku z dnia 18.06.2013 r., II SA/Bd 490/13, LEX nr 1351545 oraz WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 22.05.2014 r., IV SA/Gl 778/13 (dostępny na stronie http//nsa.gov.pl).

W rozpoznawanej sprawie data złożenia wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności nie była w ogóle brana przez organy pod uwagę i badana, a tym samym nie została wykazana stosownymi dowodami (wskazana jedynie w pismach skarżącej oraz w orzeczeniu o niepełnosprawności), co stanowi naruszenie zasad postępowania dowodowego określonych w art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, skutkujące uchyleniem decyzji organów obu instancji.

Jednocześnie Sąd zwraca uwagę na wyrok Trybunału Konstytucyjnego o sygn. akt K 38/13, OTK 104/9/A/2014, jaki zapadł w dniu 21 października 2014 r. Trybunał w pkt 2 tego wyroku orzekł, że art. 17 ust. 1b) ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał stwierdził, że skutkiem wejścia w życie niniejszego wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b) u.ś.r., ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów osób niepełnosprawnych, jeżeli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Trybunał orzekł ostatecznie o niekonstytucyjności jedynie części normy wynikającej z art. 17 ust. 1b), zalecając ustawodawcy niezwłoczne podjęcie działań legislacyjnych w celu poprawy stanu prawego.

Ponownie rozpatrując wniosek skarżącej organy uzupełnią postępowanie wyjaśniające, a następnie dokonają oceny spełnienia warunków przyznania wnioskowanego świadczenia z zastosowaniem 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych i wskazanych wyżej przepisów intertemporalnych zawartych w ustawie nowelizującej z dnia 7 grudnia 2012 r. Jeśli natomiast chodzi o okres następujący po 30.06.2013 r., rozstrzygając o przyznaniu skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego organy wezmą pod uwagę powołany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., K 38/13 i ewentualne zmiany stanu prawnego, jakie nastąpiły na skutek tego wyroku.

Z wszystkich tych przyczyn, Sąd w oparciu o art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) P.p.s.a. w zw. z art. 135 P.p.s.a., Sąd uchylił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Burmistrza [...] z dnia [...] maja 2013 r.

Z uwagi na fakt, iż zaskarżona decyzja nie nakłada żadnych praw i nie przyznaje obowiązków, Sąd odstąpił od stosowania art. 152 P.p.s.a. i określenia czy i w jakim zakresie decyzja ta może być wykonana.