Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie – Agnieszka Góra po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2008r na posiedzeniu niejawnym wniosku M. S. o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] Nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2000 rok p o s t a n a w i a I. zwolnić skarżącą od wpisu sądowego, należnego od złożonej skargi, II. w pozostałej części oddalić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

W dniu [...] marca 2008r. skarżąca M. S., działając przez swego pełnomocnika, doradcę podatkowego K. W. złożyła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] wydaną w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2000 rok.

Skarżąca domaga się zwolnienia z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych z uwagi na niskie dochody, brak oszczędności. Wskazuje, iż cały ciężar utrzymania domu i dwójki małoletnich dzieci spoczywa aktualnie na niej, gdyż jej mąż od paru lat przebywa w Zakładzie Karnym. Wskazuje, iż otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1300,00 zł netto.

Zdaniem Sądu, wniosek skarżącej zasługuje w części na uwzględnienie.

Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, iż skarżąca prowadzi gospodarstwo domowe z mężem oraz dwójką małoletnich dzieci. Mąż wnioskodawczyni, aktualnie, od paru lat przebywa w Zakładzie Karnym w Ł., gdzie nie wykonuje żadnej pracy zarobkowej, co poświadczone jest stosownym zaświadczeniem wydanym przez Dyrektora Zakładu Karnego. Źródłem utrzymania rodziny jest zatem jedynie wynagrodzenie za pracę wnioskodawczyni w wysokości 2000,00 zł.

Z oświadczenia skarżącej znajdującego się w aktach sprawy wynika także, iż posiada ona dom o pow. 300 m2, w którym zamieszkuje rodzina wnioskodawcy. Skarżąca nie wykazuje faktu posiadania innych nieruchomości, cennych ruchomości czy oszczędności.

Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi w istocie pomoc państwa dla osób, które z uwagi na ich trudną sytuację materialną nie mogą uiścić kosztów bez wywołania uszczerbku w koniecznych kosztach utrzymania siebie i rodziny. Ubiegający się o taką pomoc winien więc w każdym wypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny. Dopiero gdyby poczynione w ten sposób oszczędności okazały się niewystarczające - może zwrócić się o pomoc państwa.

Zgodnie z art. 246 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – prawo pomocy w zakresie całkowitym może być przyznane osobie, która wykaże, iż nie ma jakichkolwiek dochodów do pokrycia kosztów postępowania, natomiast w zakresie częściowym – gdy wykaże, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku w koniecznym utrzymaniu siebie i rodziny.

Użyte w art. 246 ustawy sformułowanie "gdy osoba wykaże" oznacza, iż to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, iż znajduje się w sytuacji uzasadniającej przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Powołany przepis nie pozostawia wątpliwości co do tego, że inicjatywa dowodowa zmierzająca do wykazania, iż zachodzą przesłanki pozytywne dla uwzględnienia wniosku, spoczywa na wnioskodawcy.

Udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest więc formą jej dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Kluczową zaś rolę dla oceny możliwości płatniczych skarżącego ma fakt, iż zasadność wniosku o przyznanie prawa pomocy powinna być rozpatrywana w dwóch aspektach – z uwzględnieniem z jednej strony wysokości obciążeń finansowych, jakie strona musi ponieść w konkretnym postępowaniu, z drugiej strony jej możliwości finansowych.

Mając na uwadze obecną sytuację finansową skarżącej, należy stwierdzić, że uiszczenie wpisu w pełnej wysokości nie byłoby, zdaniem orzekającego, możliwe bez uszczerbku w koniecznym utrzymaniu strony oraz jej najbliższych.

W ocenie orzekającego, skarżąca wykazała w sposób wystarczający i skuteczny, iż nie jest w stanie uiścić pełnego należnego wpisu sądowego bez uszczerbku w koniecznym utrzymaniu. Biorąc pod uwagę w szczególności wysokość comiesięcznych, stałych dochodów rodziny skarżącej w wysokości 2000,00 zł w przeliczeniu na liczbę członków rodziny, fakt, iż wnioskodawczyni jest obecnie jedynym żywicielem rodziny i ma na utrzymaniu dwójkę dzieci, iż jej mąż przebywa aktualnie w Zakładzie Karnym i nie jest w stanie faktycznie pomóc swojej rodzinie w codziennym utrzymaniu, w odniesieniu do wydatków na utrzymanie, braku oszczędności, - w kontekście wysokości samego wpisu, oraz faktu, iż skarżąca ma założone w sądzie kilka spraw - zaistniały przesłanki uzasadniające zwolnienie strony od wpisu sądowego. Tym bardziej, iż zgodnie z treścią art. 246 par. 1 pkt 2 cytowanej ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – regulacja w nim zawarta stanowi odstępstwo od zasady ustanowionej w treści art. 199, na mocy której strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przytoczone we wniosku okoliczności winny zatem uzasadniać wyjątkowe traktowanie, o jakim mowa w powołanym przepisie. Przez uszczerbek utrzymania zaś koniecznego dla siebie i rodziny, o którym mowa w powołanym przepisie, należy rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony skarżącej w taki sposób, iż nie jest ona w stanie zapewnić sobie minimum warunków socjalnych.

Zdaniem orzekającego, w przedmiotowej sprawie okoliczności takie zostały wykazane w stopniu uzasadniającym zwolnienie od wpisu sądowego. Sąd zaś nie widzi podstaw do całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych z uwagi na fakty, iż po pierwsze rodzina skarżącej uzyskuje jednak stałe miesięczne dochody rzędu 2000,00 zł , nie wykazuje zadłużenia czy innych nadzwyczajnych okoliczności wpływających na sytuację bytową rodziny, oraz po drugie posiada majątek tj,. dom o pow. 300 m2, którego przynajmniej częścią, nie wykorzystywaną dla własnych mieszkaniowych celów, jest w stanie swobodnie dysponować, i majątek ten mógłby potencjalnie przynosić pożytki ( np. można wynająć część pomieszczeń ) lub służyć jako zabezpieczenie kredytu czy pożyczki, jeśli jego właścicielowi brakuje bieżących środków finansowych dla pokrycia należnych kosztów. Ponadto skarżąca w żaden sposób nie udokumentowała ew. wydatków koniecznych czy nadzwyczajnych, obciążających jej budżet domowy, a w znaczny sposób wpływających na możliwości płatnicze.

Należy podkreślić, iż celem instytucji prawa pomocy jest umożliwienie skorzystania z drogi sądowej osobom o znikomych dochodach, znajdujących się na skraju ubóstwa, wobec których konieczność poniesienia kosztów sądowych mogłaby spowodować uszczerbek w koniecznym utrzymaniu. Skarżąca do takich osób nie należy. Dlatego przyznanie jej prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od konieczności uiszczenia wpisu sądowego należy uznać za adekwatną do aktualnej sytuacji majątkowej strony.

Trzeba również zaznaczyć, iż każdy obywatel zamierzający wytoczyć sprawę sądową musi się liczyć z koniecznością poniesienia kosztów sądowych. Strona winna poczynić starania celem zabezpieczenia środków finansowych z dochodów uzyskiwanych w dłuższym okresie, niezbędnych do pokrycia choćby części kosztów sądowych. Nie można pominąć także i tego, że wyłożenie kosztów przez stronę skarżącą jest tylko czasowe, bowiem w przypadku uwzględnienia jej skargi, zgodnie z art. 200 ustawy z dnia 30.08.2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – będzie jej przysługiwało prawo domagania się zwrotu kosztów postępowania.

Podsumowując należy zaznaczyć, iż w aktualnej sytuacji finansowej skarżącej zwolnienie jej od kosztów sądowych w całości byłoby niezasadne. Konieczność zaś poniesienia kosztów w części tj. innych niż wpis od wniesionej skargi należności i opłat sądowych, które ew. będą wymagane na dalszym etapie postępowania, nie naraża skarżącej na pogorszenie jej warunków bytowych, pozwala aktualnie zaoszczędzić z osiąganego dochodu środki finansowe z przeznaczeniem na dalsze, ewentualne koszty, a z drugiej strony odpowiada fiskalnemu interesowi Państwa, które swoją pomoc powinno gwarantować tylko najbardziej potrzebującym.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł, jak w sentencji na podstawie art. 243 § 1, art. 244 § 1, art. 245 § 3 oraz art. 246 § 1, art. 258 § 1 i § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153 poz. 1270 ).