Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Z uwagi na tożsamość normatywną art. 3 pkt 17 (w obu brzmieniach) i art. 3 pkt 17a ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (odpowiednio- Dz.U. 228/03/2255 ze zm. bądź j.t. Dz. U. 139/06/992 ze zm.- dalej uśr) należało przyjąć, że wyrok TK z dnia z dnia 18 maja 2005 r. - K 16/04 już z dniem jego ogłoszenia uchylił domniemanie zgodności z Konstytucją zarówno art. 3 pkt 17 w brzmieniu znowelizowanym przez art. 27 pkt 2 lit. g) ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz.U 86/05/732, zm. 164/05/1366), jak i art. 3 pkt 17a uśr.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Maciej Dybowski (spr.) Sędziowie WSA Bożena Popowska As. sąd. Izabela Kucznerowicz Protokolant st.sekr.sąd. Krystyna Pietrowska po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 16 lipca 2008 r. sprawy ze skargi M. R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z dnia [...] lutego 2008 r. nr [...] w przedmiocie zaliczki alimentacyjnej 1. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Burmistrza Gminy S. z dnia [...] grudnia 2007 r. nr [...] 2. uchyla decyzję Burmistrza Gminy S. z dnia [...] listopada 2007 r. nr [...] 3. określa, że decyzje opisane w punkcie 1 (pierwszym) i 2 (drugim) nie mogą być wykonane /-/ I. Kucznerowicz /-/ M. Dybowski /-/ B. Popowska WSA/wyr.1-sentencja wyroku

sygn. IV SA/Po 185/08 UZASADNIENIE

I. Ostateczną decyzją z dnia [...] sierpnia 2006 r. nr [...] (dalej decyzja z dnia [...] sierpnia 2006 r.) działający z upoważnienia Rady Gminy S. Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w S. (dalej Kierownik OPS) na podstawie art. 104 i art. 130 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U 98/00/1071 ze zm. – dalej kpa), art. 7, art. 8 ust. 2 pkt 1, art. 10 ust. 1, art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz.U 86/05/732, zm. 164/05/1366– dalej uzal bądź ustawa o zaliczce alimentacyjnej), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 20 lipca 2006 r. M. W., przyznał zaliczki alimentacyjne w kwotach po 300 zł miesięcznie dla każdego z synów: B. W. i Mi. Wi., na okres od 1 września 2006 r. do 31 sierpnia 2007 r.

W lapidarnym uzasadnieniu Kierownik OPS, na podstawie wniosku i zaświadczenia Komornika sądowego o bezskuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych stwierdził, że zostały spełnione przesłanki do przyznania ww. świadczeń. Dochód miesięczny nie przekracza kwoty 291,50 zł na osobę; zaliczka przysługuje do wysokości świadczenia alimentacyjnego, nie więcej jednak niż 300 zł na osobę (art. 8 ust. 2 pkt 1 uzal; k. 70 akt administracyjnych nr 2).

II. Decyzją z dnia [...] listopada 2007 r. nr [...] (dalej decyzja z dnia [...] listopada 2007 r.) Burmistrz Gminy S. (dalej Burmistrz), na podstawie art. 104, art. 107 i art. 163 kpa, art. 9a w zw. z art. 2 pkt 5 [lit.] a, art. 10a, art. 18 ust. 2 uzal w zw. z art. 3 pkt 17a, art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (j.t. Dz. U. 139/06/992 ze zm.- dalej uśr bądź ustawa o świadczeniach rodzinnych), zarządzenia nr 65 Burmistrza Gminy S. z dnia [...] czerwca 2007 r. w sprawie udzielenia przez Burmistrza Gminy S. Kierownikowi Ośrodka Pomocy Społecznej w S. Mi. Wa. upoważnienia do prowadzenia postępowania wobec dłużników alimentacyjnych oraz postępowania w sprawach zaliczek alimentacyjnych, a także do wydawania decyzji administracyjnych w tych sprawach, uchylił decyzję z dnia [...] sierpnia 2006 r.

Uzasadniając decyzję Burmistrz wskazał, że w okresie zasiłkowym 2005/06 decyzją z dnia [...] września 2005 r. nr [...] (dalej decyzja z dnia [...] września 2005 r.) przyznał M. W. świadczenie rodzinne na B. W., Mi. Wi. i P. R. Do wniosku M. W. dołączyła zaświadczenie o dochodach uzyskanych przez K. R., którego wykazała jako członka rodziny w części I w punkcie 3 wniosku o zasiłek rodzinny. Dnia 2 listopada 2005 r. M. W. oświadczyła, że: [K.] R. nie zamieszkuje wspólnie z Nią i dziećmi; nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Decyzją z dnia [...] listopada 2005 r. nr [...] (dalej decyzja z dnia [...] listopada 2005 r.) Burmistrz uchylił decyzję z dnia [...] września 2005 r. w punktach przyznających świadczenie rodzinne na córkę P. [R.]. Decyzją z dnia [...] listopada 2005 r. nr [...] z tytułu całkowitej bezskuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych Kierownik OPS przyznał zaliczkę alimentacyjną na synów B. W., Mi. Wi., uznając M. W. za matkę samotnie wychowującą dzieci. Klientka odwołała się od decyzji z dnia [...] listopada 2005 r., uznając tę decyzję za krzywdzącą. W toku kolejnych postępowań, dnia 5 czerwca 2006 r. M. W. oświadczyła, że jest matką samotnie wychowującą synów, a córkę wychowuje wspólnie z ojcem córki. Ponownie rozpatrując sprawę, Kierownik OPS nadal wypłacał zaliczkę alimentacyjną na synów, a powtórnie odmówił świadczenia rodzinnego na P. R. Dnia 21 lipca 2006 r. Klientka wniosła o zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku rodzinnego; w okresie zasiłkowym 2006/07 sytuacja powtórzyła się, a "Ośrodek wykazał konsekwencję w swym postępowaniu". Dnia 16 sierpnia 2006 r. pracownik socjalny w czasie wywiadu uzyskał informację, że Klientka nie utrzymuje kontaktu z ojcem synów W. W., a pozostaje w stałym kontakcie z ojcem córki, który interesuje się córką i łoży na jej utrzymanie. K. R. nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego ani nie zamieszkuje z Klientką. Kierownik OPS odmówił świadczenia rodzinnego na P. R. (na którą nie zasądzono alimentów), bowiem M. W. nie zamieszkiwała z ojcem córki i nie okazała się zaświadczeniem o Jego dochodach, i nie wyszczególniła Go w składzie rodziny. Zdaniem Ośrodka M. W. i K. R. nie tworzyli nieformalnej rodziny, a mężczyzna łożył na utrzymanie tylko swej córki. Zdaniem organu I instancji, M. W. jest matką samotnie wychowującą dzieci. Decyzją z [...] marca 2006 r. nr [...] Kierownik OPS odmówił przyznania świadczenia rodzinnego na córkę P. (od tej decyzji M. W. wniosła odwołanie). Zaliczki alimentacyjne, przyznane decyzją z dnia [...] sierpnia 2006 r., wypłacano od września 2006 do kwietnia 2007 r. Decyzją [z dnia [...] lutego 2007 r.; k. 93-96 akt administracyjnych 2] nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. (dalej SKO lub Samorządowe Kolegium) uchyliło decyzję z dnia [...] sierpnia 2006 r. i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji. SKO nie uznało M. W. za osobę samotnie wychowującą dziecko (art. 3 pkt 17a uśr). Dnia 5 kwietnia 2007 r. Zainteresowana dostarczyła zaświadczenie Urzędu Skarbowego o dochodach K. R. Decyzją z dnia [...] kwietnia 2007 r. nr [...] Kierownik OPS przyznał M. R. świadczenie rodzinne na P. R. "Ośrodek zwraca uwagę, że nie jest możliwe jednoczesne pobieranie świadczeń rodzinnych na P. R. i zaliczki alimentacyjnej na B. W. i Mi. Wi.". M. W. sama oświadczyła, że wychowuje córkę P. z jej biologicznym ojcem. Nie jest w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych osobą samotnie wychowującą dziecko (art. 3 pkt 17a uśr), a Jej synowie B. i Mi. nie są uprawnieni do zaliczki alimentacyjnej (art. 2 pkt 5 lit. a uzal).

Odpis decyzji z dnia [...] listopada 2007 r. doręczono prawidłowo M. R. (uprzednio W.) dnia 6 listopada 2007 r. Na skutek nie wywiedzenia od tej decyzji odwołania w terminie, stała się ona dnia 21 listopada 2007 r. ostateczną (k. 178-182 akt administracyjnych 2).

III. Burmistrz Gminy S. decyzją z dnia [...] grudnia 2007 r. nr [...] (dalej decyzja z dnia [...] grudnia 2007 r.) na podstawie art. 104 kpa, art. 9a w zw. z art. 2 pkt 5 [lit.] a, art. 15, art. 18 ust. 2 uzal w zw. z art. 30 ust. 1 i 2 pkt 1, ust. 7 i 8 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. "z 2003 r. nr 228 poz. 2255" ze zm.) oraz Zarządzenia nr 65 Burmistrza Gminy S.: orzekł o zwrocie zaliczki alimentacyjnej pobranej w okresie od 1 września 2006 r. do 30 kwietnia 2007 r. w kwocie 4800 zł wraz z odsetkami ustawowymi w łącznej kwocie 487,35 zł; zobowiązał do zwrotu w terminie 30 dni od daty otrzymania decyzji należności w kwocie 5287,35 zł (4800 zł+487,35 zł) w formie jednorazowej spłaty na wskazane precyzyjnie konto OPS.

W uzasadnieniu Burmistrz wskazał, że "nie jest możliwe jednoczesne pobieranie świadczeń rodzinnych na córkę P. R. i zaliczki alimentacyjnej na synów B. i Mi. Wi. M. R. sama oświadczyła, że wychowuje córkę P. R. z Jej biologicznym ojcem K. R. Nie jest więc w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych osobą samotnie wychowującą dziecko, zatem synowie M. R. nie są uprawnieni do zaliczki alimentacyjnej. Zainteresowana prawomocną decyzją Burmistrza z dnia [...] kwietnia 2007 r. otrzymała świadczenia rodzinne na P. R. od 1 września 2006 do 31 sierpnia 2007 r. Nienależnie pobrane świadczenia podlegają egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W przypadku braku zwrotu należności w podanym terminie, odsetki będą naliczane nadal od kwoty pozostającej do zwrotu, od dnia następującego po dacie wystawienia decyzji do dnia dokonania spłaty (k. 220-222 akt administracyjnych 2).

IV. W odwołaniu M. R. zarzuciła decyzji z dnia [...] grudnia 2007 r.: naruszenie przepisów postępowania przez orzeczenie i zobowiązanie do zwrotu świadczenia rzekomo nienależnie pobranego wobec uprzedniego uchylenia decyzją z dnia [...] listopada 2007 r. decyzji z dnia [...] sierpnia 2005 r. na innej podstawie i z innych powodów niż wskazane w art. 30 uśr; naruszenie przepisów postępowania, w szczególności art. 107 § 3 kpa, przez niewyjaśnienie podstawy faktycznej i prawnej decyzji, w szczególności: naruszenie którego przepisu prawa materialnego wpłynęło na orzeczenie zwrotu zaliczki alimentacyjnej i w jaki sposób; nie wymienienie w uzasadnieniu decyzji z dnia [...] grudnia 2007 r. decyzji o przyznaniu zaliczki alimentacyjnej; celowe pominięcie w uzasadnieniu decyzji z dnia [...] grudnia 2007 r. tego, że decyzją z dnia [...] listopada 2007 r. uchylono decyzję z dnia [...] sierpnia 2006 r., gdyż podstawą uchylenia nie był art. 30 uśr (zatem świadczenie nie było nienależnie pobrane); naruszenie art. 15 uzal i art. 30 ust. 1 i 2 pkt 1 uśr przez nie wyjaśnienie, która z przesłanek wpłynęła na uznanie, że świadczenie alimentacyjne jest nienależnie pobrane (k. 232-236 akt administracyjnych 2).

V. Decyzją z dnia [...] lutego 2008 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. na podstawie art. 127 § 2 i art. 138 § 1 pkt 1 kpa w zw. z art. 2 pkt 5 [lit.] a, art. 15 i art. 18 uzal i art. 30 ust. 1-9 uśr, utrzymało w mocy decyzję z dnia [...] grudnia 2007 r.

W uzasadnieniu decyzji SKO stwierdziło, że zaliczka alimentacyjna była pobrana przez M. W. na podstawie decyzji Burmistrza z dnia [...] sierpnia 2006 r. o przyznaniu zaliczki alimentacyjnej na B. i Mi. Wi. w kwocie po 300 zł miesięcznie na okres od 1 września 2006r. do 31 sierpnia 2007 r. Burmistrz, mając na uwadze "wielokrotne" uchylanie przez SKO decyzji o uchyleniu decyzji ostatecznej z dnia [...] sierpnia 2006 r. i wskazane w tych decyzjach zalecenia z uwagi na popełnione przez organ I instancji błędy w postępowaniu i przy wydawaniu decyzji, decyzją z dnia [...] listopada 2007 r. uchylił w całości decyzję z dnia [...] sierpnia 2006 r. Decyzję tę doręczono M. R. [uprzednio W.] dnia 6 listopada 2007 r. Mimo upływu 14 dni od jej doręczenia, Strona nie wniosła odwołania. Decyzja z dnia [...] listopada 2007 r. stała się ostateczna- a zatem wykonalna- dnia 20 listopada 2007 r. Mając na uwadze skuteczne uchylenie decyzji z dnia [...] sierpnia 2006 r.- jako decyzji wydanej z naruszeniem prawa- Burmistrz w decyzji z dnia [...] grudnia 2007 r. prawidłowo stwierdził, że zaliczka alimentacyjna pobrana przez M. R. od dnia 1 września 2006 r. do 30 kwietnia 2007 r. w kwocie 4800 zł wraz z odsetkami ustawowymi w kwocie 487,35 zł winna być zwrócona jako świadczenie nienależne. Wbrew odwołaniu, organ I instancji w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazał podstawę prawną do określenia przyczyny, dla której zaliczki alimentacyjne pobrane przez Stronę stały się świadczeniami nienależnie pobranymi. Burmistrz, wskazując jako podstawę ogólną art. 15 uzal, wskazał także konkretną podstawę- art. 30 ust.2 pkt 1 uśr- do określenia przesłanki i ustalenia pobranych przez Odwołującą się zaliczek jako świadczeń nienależnie pobranych. Pobrane przez Skarżącą zaliczki alimentacyjne za okres od 1 września 2006 do 30 kwietnia 2007 r., pobrano mimo zaistnienia okoliczności, powodujących ustanie bądź zawieszenie prawa do zaliczki alimentacyjnej na synów B. i Mi. Wi. Do ustalenia prawa do zaliczki alimentacyjnej konieczne jest spełnienia warunków wskazanych w art. 2 pkt 5, a zwłaszcza art. 2 pkt 5 lit. a uzal. Warunki te winny być spełnione łącznie- możliwe jest przyznanie zaliczki alimentacyjnej dla osób uprawnionych, jeśli są wychowywani przez osobę samotnie wychowującą dziecko w rozumieniu art. 3 pkt 17, a następnie pkt 17a uśr. Nie ulega wątpliwości, że M. R. wychowuje wspólnie z K. R. córkę P. R. Organ I instancji przyznał świadczenia rodzinne na P. R. decyzją z dnia [...] kwietnia 2007 r. na okres od 1 września 2006 do 31 sierpnia 2007 r. Trudno przyjąć, że w tej sytuacji Skarżąca spełnia warunek samotnego wychowywania dziecka (art. 2 pkt 5 [lit.] a uzal), niezbędny do przyznania zaliczki alimentacyjnej na B. i Mi. Wi. za okres od 1 września 2006 do 31 sierpnia 2007 r. Organ odwoławczy podzielił "ustalenia prawne" poczynione przez organ I instancji; nie znalazł podstawy prawnej do ich zakwestionowania na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o zaliczce alimentacyjnej i do ustalenia, że decyzja Burmistrza z dnia [...] grudnia 2007 r. jest niezgodna z prawem.

VI. Skargę na ową decyzję w ustawowym terminie wniosła M. Wi. Skarżąca wniosła o uchylenie decyzji z dnia [...] lutego 2008 r. w całości. M. W. zarzuciła decyzji: naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie- w szczególności "art. 3 pkt 17" i art. 7 upkt 5 uśr, i art. 2 pkt 5 [lit.] a uzal; przepisów postępowania, w szczególności art. 15 uzal i art. 30 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 uśr, przez błędne ich zastosowanie i uznanie tym samym, że zaliczka pobierana przez M. W. jest nienależna; przepisów postępowania przez orzeczenie i zobowiązanie do zwrotu świadczenia rzekomo nienależnie pobranego przez M. W., wobec uprzedniego uchylenia decyzją z dnia [...] listopada 2007 r. decyzji z dnia [...] sierpnia 2006 r. na innej podstawie i z innych powodów niż wskazane w art. 30 uśr. Skarżąca powtórzyła i rozwinęła uzasadnienie zarzutów zawartych w odwołaniu (k. 2-8 akt IV SA/Po 185/ 08).

W odpowiedzi na skargę SKO wniosło o jej oddalenie (k. 10-12 akt IV SA/Po 185/08).

VII. Przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego w sprawie IV SA/Po 185/08 nie jest zagadnienie zgodności z prawem: decyzji z dnia [...] lutego 2008 r. nr [...] Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P.; poprzedzającej ją decyzji Burmistrza Gminy S. z dnia [...] grudnia 2007 r. nr [...]; decyzji Burmistrza Gminy S. z dnia [...] listopada 2007 r. nr [...] o uchyleniu w całości decyzji z dnia [...] listopada 2005 r. nr [...], którą Kierownik OPS w S. przyznał zaliczki alimentacyjne w kwocie po 300 zł miesięcznie dla każdego z synów M. W- B. W. i Mi. Wi., na okres od 1 września 2005 r. do 31 sierpnia 2006 r. (k. 258-266, 226-228, 172-174 akt administracyjnych 2 i k. 33 akt administracyjnych 1)- na podstawie odrębnej skargi M. W. z dnia 3 kwietnia 2008 r. jest ona rozpoznawana w sprawie IV SA/Po 186/08.

Sąd w sprawie IV SA/Po 185/08 nie bada też decyzji rozstrzygających o zasiłkach rodzinnych i dodatkach do zasiłków rodzinnych na B. W., Mi. Wi. i P. R., choć żadna z nich nie była przedmiotem skargi do WSA w Poznaniu, bowiem nie mieszczą się one w granicach sprawy w rozumieniu art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 153/02/1270 ze zm. - dalej ppsa). Skarżąca może rozważać- w sprawach zakończonych ostatecznymi decyzjami rozstrzygających o zasiłkach rodzinnych i dodatkach do zasiłków rodzinnych, z którymi by się nie zgadzała- ewentualne wniesienie do właściwego organu administracji publicznej, do dnia 7 sierpnia 2008 r., wniosków o wznowienie postępowania w każdej ze spraw, zakończonych taką decyzją (art. 145a § 1 i 2 kpa; Dz. U. 119/08/770 z dnia 7 lipca 2008 r.), bądź skorzystanie z wszelkich innych środków, przewidzianych ustawą (np. art. 154 bądź 155 kpa), dla przywrócenia konstytucyjności decyzji (art. 190 ust. 4 Konstytucji; E. Łętowska, K. Gonera "Artykuł 190 Konstytucji i jego konsekwencje w praktyce sądowej" PiP 9/03/s.15-16).

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

1. Zgodnie z art. 3 § 1 i art. 145 ppsa, sądowa kontrola decyzji administracyjnej polega wyłącznie na ocenie jej legalności, tj. zgodności z przepisami prawa materialnego i procedury administracyjnej w danym postępowaniu. Sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów wydanych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeśli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia (art. 135 ppsa).

2.Sąd podziela ustalenia organu I i II instancji, jedynie w tej części, w której organy te przytoczyły przebieg zdarzeń procesowych, czyniąc je integralną częścią ustaleń Sądu.

W zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy WSA ustalił nadto, że prawomocnym wyrokiem z dnia[...] września 2002 r.- [...] Sąd Okręgowy w P. rozwiązał małżeństwo M. W. z domu N. i W. T. W., zawarte dnia [...] czerwca 1994 r. przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w S.; wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron B. urodzonym [...] października 1994 r. i Mi. urodzonym [...] lipca 1997 r. powierzył M. W., zapewniając W. T. W. prawo do współdecydowania o najważniejszych sprawach życiowych małoletnich dzieci i do osobistych z nimi kontaktów w terminach przez strony dobrowolnie uzgodnionych; kosztami utrzymania i wychowania małoletniej dziecka obciążył obie strony i z tego tytułu zasądził od W. T. W. na rzecz małoletnich B. i Mi. alimenty w wysokości po 300 zł miesięcznie na każdego. Mi. Wi.- urodzony [...] lipca 1997 r. i B. A. W.- urodzony [...] października 1994 r.- są synami W. T. W. i M. K. z domu N. Urodzona dnia [...] marca 2005 r. P. A. R. jest córką K. R. i M. K. z domu N. Dnia [...] kwietnia 2007 r. M. K. R. z domu N. i K. R. zawarli przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w S. związek małżeński; po zawarciu związku małżeńskiego każde z małżonków i pochodzące z ich związku dzieci nosić będą nazwisko R. Rodzina Skarżącej od dnia 27 kwietnia 2007 r. jest pięcioosobowa. W roku 2004: K. R. uzyskał dochód w wysokości 27 054,28 zł, w tym 2609,20 zł należnego podatku, 2000,98 zł składek na ubezpieczenie zdrowotne odliczone od podatku zł; M. W. uzyskała dochód w wysokości 6205,16 zł; w tym 770,85 zł składek na ubezpieczenie społeczne odliczone od dochodu. W 2005 r.: M. W. uzyskała dochód w wysokości 4418,51 zł podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych i 2400 zł innych dochodów niepodlegających opodatkowaniu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, K. R. uzyskał dochód brutto w wysokości 29 760,45 zł, w tym 3020 zł należnego podatku, 2104,25 zł składek na ubezpieczenie zdrowotne odliczone od podatku; w 2005 r. K. R. przekazał na rzecz swego syna z pierwszego małżeństwa P. R. 4800 zł; Komornik Sądowy Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w P. zaświadczył, że na dzień 12 grudnia 2005 r., 01 marca 2006 r., 01 czerwca 2006 r. egzekucja świadczeń alimentacyjnych od W. W. na rzecz B. W. i Mi. Wi. była bezskuteczna. Kwota zobowiązań alimentacyjnych z tytułu niewyegzekwowanych świadczeń alimentacyjnych wyniosła na dzień 12 grudnia 2005 r. na rzecz wierzycieli 11400 zł, a na rzecz ZUS 10080 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty i odpisy dokumentów: odpisu skróconego aktu urodzenia B. A. W., odpisu skróconego aktu urodzenia Mi. Wi.; odpisu skróconego aktu urodzenia P. A. R., odpisu skróconego aktu małżeństwa z dnia [...] kwietnia 2007 r. nr [...]; zaświadczeń Pierwszego Urzędu Skarbowego w P. z dnia [...] lipca 2005 r. nr: [...] i [...], z dnia [...] lipca 2006 r. nr [...] o wysokości dochodu uzyskanego w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych przez- odpowiednio- K. R. i M. W., wyroku Sądu Wojewódzkiego w P. z dnia [...] września 2002 r.- [...], zaświadczeń komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w P. z dnia: 18 lipca 2005 r., 12 grudnia 2005 r., 01 marca 2006 r., 01 czerwca 2006 r., 24 lipca 2006 r., 8 grudnia 2006 r., 17 kwietnia 2007 r. o bezskuteczności prowadzonego postępowania egzekucyjnego oraz o wysokości wyegzekwowanego świadczenia alimentacyjnego; odpisów dowodów wpłat alimentów za okres od stycznia 2005 do grudnia 2005 r.; wniosku M. W. z dnia 25 lipca 2005 r. o ustalenie prawa do zaliczki alimentacyjnej (k. 1, 3-5, 7-8, 26-29, 30, 46, 57, 59, 80 akt administracyjnych 1; k. 18-19, 56, 64, 76, 90, 92, 108, 110-114 akt administracyjnych 2).

Sąd dał wiarę owym dokumentom oraz odpisom dokumentów, bowiem nie były one kwestionowane przez Strony i nie nasunęły Sądowi wątpliwości co do ich autentyczności i wiarygodności (art. 106 § 3 i 5 ppsa w zw. z – odpowiednio- art. 244 i 245, 252, 253 kpc; T. Ereciński w: "Komentarz do kpc" W. Pr. 2006 t. 1 s. 562 uw. 32, 33; postanowienie SN z 27.1.2006 r.- III CK 369/05- OSNC 11/06/187).

3. Decyzje: organu I instancji - z dnia [...] grudnia 2007 r., [...] listopada 2007 r. i SKO – z dnia [...] lutego 2007 r. zostały wydane z naruszeniem prawa materialnego.

Wyrokiem z dnia 23 czerwca 2008 r.- P 18/06 (OTK-A 5/08/83- dalej wyrok TK z dnia 23 czerwca 2008 r.) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: 1. art. 2 pkt 5 lit. a ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz.U 86/05/732, zm. 164/05/1366) w związku z art. 3 pkt 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (j.t. Dz. U. 139/06/992 zm. 222/06/1630, 64/07/427, 105/07/720, 109/07/747, 200/07/1446, 70/08/416), w brzmieniu nadanym przez art. 27 pkt 2 lit. g ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnych w zakresie, w jakim pomija prawo osób wychowywanych przez osoby pozostające w związku małżeńskim do zaliczki alimentacyjnej, jest niezgodny z art. 18, art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z art. 27 Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. 120/91/526, zm. 2/00/11- dalej Konwencja); 2. art. 2 pkt 5 lit. a ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej w związku z art. 3 pkt 17a ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim pomija prawo:

a) osób wychowywanych przez osoby pozostające w związku małżeńskim,

b) osób wychowywanych przez osoby, które wspólnie wychowują co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem,

do zaliczki alimentacyjnej, jest niezgodny z art. 18, art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z art. 27 Konwencji; 3. art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej jest niezgodny z art. 18, art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z art. 27 Konwencji.

4. Przesłanki przyznania prawa do zaliczki alimentacyjnej określa art. 2 pkt 1 i 5 uzal w zw. z art. 3 pkt 17a uśr oraz art. 7 uzal. Zgodnie z art. 7 ust. 1 uzal zaliczka alimentacyjna przysługuje osobie uprawnionej do ukończenia 18 roku życia, albo gdy uczy się w szkole lub w szkole wyższej, do ukończenia 24 – roku życia. B. W. i Mi. Wi. w dacie wydania zaskarżonej decyzji mieli ukończone- odpowiednio- 13 i 10 lat. Obaj synowie pozostają na utrzymaniu matki (rzeczywiście łożącej na ich utrzymanie) i ojca- w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym prawa do alimentów od W. T. W.; egzekucja świadczeń alimentacyjnych od ojca– jest bezskuteczna. Skarżąca- działająca w imieniu i na rzecz małoletnich synów- spełnia w związku z tym przesłanki określone w art. 7 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 2 i 5c uzal w zw. z art. 3 pkt 17a uśr.

5. Obowiązek wykładni prokonstytucyjnej ustaw spoczywa zarówno na sądach, jak i na organach administracji publicznej (art. 8 ust. 1, art. 190 ust. 1 i 4 Konstytucji; K. Gonera, E. Łętowska "Wieloaspektowość następstw stwierdzania niekonstytucyjności" PiP 5/08/23, 26- dalej K. Gonera, E. Łętowska "Wieloaspektowość..."). W wyroku z dnia 2 października 2007 r.- II SA/Rz 94/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie trafnie wskazał, że wychowywanie przez pannę, kawalera, wdowę, wdowca, osobę pozostającą w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu lub osobą rozwiedzioną, w związku faktycznym dzieci własnych obok dziecka wspólnego z konkubiną lub konkubentem, nie wyłącza statusu osoby samotnie wychowującej dziecko w rozumieniu art. 3 pkt 17a uśr. WSA wskazał, że art. 3 pkt 17a uśr musi być wykładany w sposób, który nie łamie obowiązujących zasad alimentacji dziecka przez jego rodziców. Konkubent na gruncie prawa polskiego nie ma żadnych obowiązków alimentacyjnych wobec dzieci konkubiny. Skoro zasady takie obowiązują na gruncie prawa rodzinnego, to należy przyjąć, że uzal nie wprowadza w tym zakresie żadnych nowych zasad. Regułą jest, że alimentacja dzieci obciąża rodziców. Obowiązek alimentacyjny nie może być wyłączony przez kogokolwiek, zwłaszcza niemożliwa jest sytuacja, gdy dziecko pozbawione zostaje zaliczki alimentacyjnej, gdyż jego matka pozostaje w konkubinacie. Konkubinat jako związek faktyczny nie jest przez prawo chroniony, lecz nie jest też represjonowany.

6. W wyroku z dnia 18 maja 2005 r.- K 16/04 (dalej wyrok TK z dnia 18 maja 2005 r.) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że- w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy- art. 3 pkt 17 w brzmieniu pierwotnym jest niezgodny z art. 18, art. 32 ust. 1, art. 71 ust. 1 Konstytucji i z art. 27 Konwencji.

Trybunał Konstytucyjny, z uwagi na zakres wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, rozważał w sprawie K 16/04 niezgodność z wzorcami kontroli pierwotnego brzmienia art. 3 pkt 17 uśr, w świetle przepisów regulujących instytucje: dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka (art. 8 pkt 4 i art. 12 uśr) i dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania (art. 8 pkt 3 i art. 11 uśr). W zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy, Trybunał Konstytucyjny jednoznacznie wskazał, że definicja "samotnego wychowywania dziecka", zawarta w art. 3 pkt 17 uśr w pierwotnym brzmieniu, narusza art. 71 ust. 1 Konstytucji przez przyznanie pomocy materialnej wypłacanej ze środków publicznych tylko części rodzin i to wyodrębnionej według kryteriów nieodpowiadających wymaganiom określonym w art. 71 ust. 1 Konstytucji. Art. 3 pkt 17 uśr [w pierwotnym brzmieniu] narusza nakaz równego traktowania, będący emanacją zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji). Art. 3 pkt 17 uśr [w pierwotnym brzmieniu] narusza art. 18 Konstytucji przez faktyczne osłabienie więzi między rodzicami a dziećmi oraz między małżonkami.

7. Kolejne uregulowania tej materii- w szczególności art. 3 pkt 17 w brzmieniu nadanym przez art. 27 pkt 2 lit. g uzal (w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy) "Ilekroć w ustawie jest mowa o: [...] osobie samotnie wychowującej dziecko- oznacza to pannę, kawalera, osobę pozostającą separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osobę rozwiedzioną, wdowę lub wdowca, jeżeli wspólnie nie wychowuje dziecka z ojcem lub matką dziecka"- obowiązującym od 1 czerwca 2005 r. do 31 grudnia 2005 r.; jak i art. 3 pkt 17a "Ilekroć w ustawie jest mowa o: [...] osobie samotnie wychowującej dziecko- oznacza to pannę, kawalera, wdowę, wdowca, osobę pozostającą separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osobę rozwiedzioną, chyba że wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem", nie różnią się w zakresie treści normatywnej. W istocie bowiem doszło jedynie do przeredagowania przepisu art. 3 pkt 17 uśr. Trybunał Konstytucyjny jednoznacznie stwierdził, że realizacja wyroku TK z dnia z dnia 18 maja 2005 r. była jedynie pozorna, a polegała na wprowadzeniu do ustawy o świadczeniach rodzinnych przepisu odmiennie brzmiącego, ale implikującego analogiczne normy prawne, jak jego niekonstytucyjna wersja pierwotna ( pkt III pkt 4.4 uzasadnienia wyroku TK z dnia 23 czerwca 2008 r.).

8. W istocie- z uwagi na tożsamość normatywną art. 3 pkt 17 (w obu brzmieniach) i art. 3 pkt 17a uśr, należało przyjąć, że wyrok TK z dnia z dnia 18 maja 2005 r. już z dniem jego ogłoszenia uchylił domniemanie zgodności z Konstytucją zarówno art. 3 pkt 17 w brzmieniu znowelizowanym, jak i art. 3 pkt 17a uśr (odpowiednio- cz. III pkt 6.1 uzasadnienia wyroku TK z dnia 23 października 2007 r.- P 28/07- OTK-A 9/07/106). Skutkiem tego wyroku TK nastąpiła zmiana stanu prawnego (odpowiednio- glosa J. Trzcińskiego do wyroku TK z 23 października 2007 r.- P 10/07- ZNSA 1/08/s. 161-162 i akceptowane przez Glosatora orzecznictwo NSA- przypis 9).

9. Skoro zatem M. K. R. i K. R. w okresie od [...] kwietnia 2007 r. pozostają w związku małżeńskim (k. 80 akt administracyjnych 1), to B. W. i Mi. Wi. jako osoby wychowywane przez osoby pozostające w związku małżeńskim, mają prawo do zaliczek alimentacyjnych za okres począwszy od dnia 27 kwietnia 2007 r. Z kolei w okresie od 1 września 2006 r. do 26 kwietnia 2007 r. włącznie, B. W. i Mi. Wi. mają prawo do zaliczek alimentacyjnych jako osoby wychowywane przez osoby, które wspólnie wychowują co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem.

10. Kolejnym warunkiem przyznania zaliczki alimentacyjnej jest spełnianie kryterium dochodowego – świadczenie przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 583 zł (art. 7 ust. 2 uzal). W uzasadnieniu decyzji z dnia [...] sierpnia 2006 r., organ ustalił, że dochód miesięczny na osobę w rodzinie nie przekracza 291,50 zł (k. 70 akt administracyjnych 1). W kolejnych decyzjach z dnia: [...] listopada 2007 r., [...] grudnia 2007 r. i [...] lutego 2008 r., właściwe organy nie dokonały w tej materii odmiennych ustaleń.

11. Jedyną przesłanką wydania decyzji z dnia [...] grudnia 2007 r. i zaskarżonej decyzji z dnia [...] lutego 2008 r., była błędna i niekonstytucyjna wykładnia art. 3 pkt 17a uśr. Wobec naruszenia prawa materialnego, mającego wpływ na wynik sprawy decyzja SKO z dnia [...] lutego 2008 r. i organu I instancji z dnia [...] grudnia 2007 r. podlegały uchyleniu (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ppsa i art. 135 ppsa). W oparciu o taką samą błędną i niekonstytucyjną wykładnię art. 3 pkt 17a uśr organ I instancji ostateczną decyzją z dnia [...] listopada 2007 r. uchylił decyzję z dnia [...] sierpnia 2006 r., przeto na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 a ppsa i art. 135 ppsa, decyzję z dnia [...] listopada 2007 r. należało uchylić. O wykonalności orzeczono na podstawie art. 152 ppsa.

Za takim rozstrzygnięciem przemawiała supernorma intertemporalna, zawarta w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2008 r. (argum. ex art. 190 ust. 4, art. 193, art. 79, art. 8 ust. 1 i 2, art. 178 ust. 1 Konstytucji; K. Gonera, E. Łętowska "Wieloaspektowość..." s. 31-33 i przytoczone, i akceptowane przez Autorki orzecznictwo Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z poglądami doktryny; K. Gonera, E. Łętowska "Odroczenie utraty mocy niekonstytucyjnej normy i wznowienie postępowania po wyroku Trybunału Konstytucyjnego" PiP 6/08/3, 7, 14), jak i upadek domniemania konstytucyjności normy zawartej w art. 3 pkt. 17 [ w obu brzmieniach] i art. 3 pkt 17a uśr na skutek wyroku TK z dnia 18 maja 2005 r. Sięgnięcie do tych reguł prowadzi do pominięcia w niniejszej sprawie reguły tempus regit actum, w szczególności z uwagi na operatywność systemu prawa. Nie sposób przyjąć, by naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego (in casu art. 145a § 1 kpa w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. b ppsa) prowadzić mogło do pozostawienia objętych sentencją niniejszego wyroku decyzji, tylko po to, by po wyroku WSA Strona sama musiała podejmować starania o wznowienie postępowania administracyjnego.

12. Trafnie Skarżąca podnosi, że organy obu instancji nie wskazały, którą normę z art. 30 ust. 2 pkt 1 uśr w zw. z art. 15 i art. 18 ust. 2 uzal w toku postępowania uznały za spełnioną. Na złożoność owych norm w powołanym przepisie trafnie wskazał J. Ostałowski w "Ustawa o świadczeniach rodzinnych- świadczenia nienależnie pobrane" Sam. Teryt. 4/06/48 i n. Należy przypomnieć, że wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa polega nie tylko na obowiązku powołania podstawy prawnej w każdej decyzji i obowiązującego prawa, ale także na wszechstronnym wyjaśnieniu, dlaczego organ orzekający zastosował określony przepis - rozstrzygając sprawę, względnie też dlaczego przyjął daną wykładnię, gdy strona przedstawiła wykładnię odmienną (wyrok WSA w Warszawie z 29.06.2006 r. – II SA/Wa 616/06, LEX nr 221929)

Z naruszeniem zasady przekonywania (art. 11 kpa) i z naruszeniem art. 107 § 3 kpa (w zakresie prawidłowego sporządzania uzasadnienia faktycznego i prawnego) organy obu instancji nie wskazały normy prawa materialnego, zgodnie z którą "nie jest możliwe jednoczesne pobieranie świadczeń rodzinnych na córkę P. R. oraz zaliczki alimentacyjnej na synów B. i Mi. Wi." (k. 222, 238 akt administracyjnych 2). Samorządowe Kolegium w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji "podzielił[o] ustalenia prawne poczynione przez organ I instancji w całej rozciągłości" (k. 31 akt odwoławczych). Jedynie na marginesie należy podnieść, że ustaleń dokonuje się wyłacznie w zakresie stanu faktycznego, a w zakresie stanu prawnego organ może podzielić wyłącznie poglądy prawne. W niniejszej sprawie Burmistrz Gminy S. w uzasadnieniu nie wskazał żadnej daty, w której- w trybie przewidzianym ustawą- M. R. (do dnia [...] kwietnia 2007r. W.) i K. R. rozpoczęli "wspólne wychowywanie dziecka z ojcem lub matką dziecka", w oparciu o jakie dowody ów fakt i datę ustalił i dlaczego tym dowodom dał wiarę. Z kolei SKO jako dowody wskazało oświadczenia M. R. i K. R. z dnia 16 sierpnia 2006 r. (k. 31 akt odwoławczych w zw. z k. 26 i 34 akt administracyjnych 2), lecz z naruszeniem zasady oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, pominęło zestawienie tychże oświadczeń z dowodami prowadzącymi do przeciwnych wniosków (art. 80 kpa, przykładowo- k. 19 akt administracyjnych 1) i nie wskazało, czemu właśnie tym oświadczeniom dało wiarę, a dowodom przeciwnym wiary odmówiło. Także organ odwoławczy nie ustalił daty, w jakiej M. R. i K. R. rozpoczęli wspólnie wychowywać wspólne dziecko- P. R. Uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem skutkowało uznaniem, że spełniona została przesłanka negatywna dla otrzymywania zaliczek alimentacyjnych na B. i Mi. Wi., a nade wszystko wskazaniem okresu, za jaki orzeczono obowiązek zwrotu tych zaliczek (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa).

13. Rozpoznając sprawę ponownie organy administracji zobligowane są ustalić i rozważyć zagadnienia podniesione w uzasadnieniu niniejszego wyroku, będąc związanymi oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania (art. 153 ppsa). Z uwagi na treść normy prawa materialnego, rozumianej w sposób najpełniej chroniący wartości konstytucyjne, ustalonej wyrokami TK z dnia: 18 maja 2005 r. i 23 czerwca 2008 r., przy ponownym rozpatrzeniu sprawy organy administracji publicznej nie będą już musiały owych okoliczności faktycznych, w materii określonej punktem 2 (drugim) lit. a i b sentencji wyroku TK z 23 czerwca 2008 r., ustalać.

/-/ B. Popowska /-/ M. Dybowski /-/ I. Kucznerowicz