Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Marek Stojanowski (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Monika Nowicka Sędzia del. WSA Sławomir Antoniuk po rozpoznaniu w dniu 7 października 2016 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Burmistrza S. o rozstrzygnięcie sporu o właściwość pomiędzy Burmistrzem S. a Wójtem Gminy M. w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpoznania wniosku K. O. o skierowanie M. K. i M. K. do domu pomocy społecznej postanawia: wskazać Wójta Gminy M. jako organ właściwy do rozpoznania wniosku.

Pismem z dnia 4 lipca 2016 r. Burmistrz S. wystąpił do Naczelnego Sądu Administracyjnego z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu o właściwość między nim, a Wójtem Gminy M. w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpoznania wniosku K. O. o skierowanie M. K. i M. K. do domu pomocy społecznej.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że opiekunem prawnym małoletnich, cierpiących na zaburzenia psychiczne, była A. G., następnie - K. M. Obecnie funkcję tę pełni K. O., na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w [...] Wydziału Rodzinnego i Nieletnich z dnia [...] stycznia 2016 r. sygn. akt [...]. Małoletni umieszczeni byli w pieczy zastępczej. Z oświadczenia opiekuna prawnego wynika, że od 25 czerwca 2010 r. do 24 listopada 2011 r. małoletni przebywali w rodzinie zastępczej o charakterze pogotowia rodzinnego w P., a od 2011 r. przebywają w Placówce Opiekuńczo-Wychowawczej w M. Dnia 26 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w S. [...] Zamiejscowy Wydział Rodzinny i Nieletnich z siedzibą w T., na wniosek ówczesnego opiekuna prawnego małoletnich Pani A. G., zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w S. z dnia [...] czerwca 2011 r. [...], postanawiając o umieszczeniu małoletnich w domu pomocy społecznej dla dzieci upośledzonych umysłowo. Postanowienie Sądu nie zostało dotychczas wykonane. Z wnioskiem o wydanie stosownej decyzji administracyjnej wystąpiła K. O. w dniu 5 lutego 2016 r., kierując go do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w M., zgodnie ze swoim miejscem zamieszkania. Wniosek ten, Dyrektor GOPS w M., przekazał na podstawie art. 65 § 1 k.p.a. do Burmistrza S. W ocenie wnioskodawcy to jednak Wójt Gminy M. jest organem właściwym do rozpoznania wniosku. Przytaczając treść art. 101 ust. 1 i art. 59 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930 ze zm.) oraz art. 25 i art. 27 Kodeksu cywilnego, organ podniósł, że miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna. Bezspornym jest, że aktualnym opiekunem małoletnich jest K. O., której miejscem zamieszkania jest M. W tej sytuacji, organem właściwym do rozpoznania przedmiotowego wniosku jest Wójt Gminy M.

W odpowiedzi na wniosek Wójt Gminy M. wniósł o wskazanie Burmistrza S. jako organ właściwy do rozpoznania ww. wniosku. Podał, że dnia 26 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w S. [...] Zamiejscowy Wydział Rodzinny i Nieletnich z siedzibą w T. zmienił poprzednie postanowienie Sądu i orzekł o umieszczeniu małoletnich w domu pomocy społecznej. Wówczas po raz pierwszy w obrocie prawnym pojawiło się orzeczenie o umieszczeniu małoletnich w domu pomocy społecznej. W tej sytuacji brak jest podstaw do wydawania przez organ decyzji o umieszczeniu w domu pomocy społecznej, skoro decyzja taka została wydana przez Sąd. Zdaniem organu, orzeczenie sądu "o umieszczeniu" nie jest poprzedzone orzeczeniem "o skierowaniu" lecz łączy w sobie ustalenie i realizację uprawnienia. W konsekwencji organem właściwym do wydania decyzji ustalającej odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej, dla którego źródło uprawnienia stanowi orzeczenie sądu powszechnego, jest organ gminy właściwej dla tej osoby (bądź jej opiekuna prawnego - chociażby w przypadku jaki występuje w tej sprawie) w dniu jej umieszczenia orzeczeniem sądu w domu pomocy społecznej. W tej sprawie będzie to dzień 26 czerwca 2014 r. kiedy Sąd orzekł o umieszczeniu dzieci w domu pomocy społecznej na wniosek opiekuna prawnego A. G., zamieszkałej wówczas na terenie gminy S. Nadto zwrócono uwagę, że o właściwości gminy nie powinien przesadzać fakt, że aktualny opiekun prawny małoletnich zamieszkuje na terenie gminy M., w sytuacji gdy dzieci nigdy nie byli i nie są w żaden sposób z tą Gminą związani. Zdaniem organu, ogólną zasadę, że właściwość miejscową gminy ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o te świadczenie, zawiera art. 101 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Regulacją szczególną jest art. 101 ust. 6 tej ustawy, i to ten przepis powinien znaleźć zastosowanie w tej sprawie. W ocenie Wójta Gminy M. organem właściwym do rozpoznania wniosku aktualnego opiekuna prawnego małoletnich jest Burmistrz S. na podstawie art. 106 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 15 § 1 pkt 4 w związku z art. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r. poz. 718 ze zm.) - dalej w skrócie: "P.p.s.a", Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej. Przez spór o właściwość, o którym mowa w art. 4 P.p.s.a., należy rozumieć sytuację, w której przynajmniej dwa organy administracji publicznej, jednocześnie uważają się za właściwe do załatwienia konkretnej sprawy (spór pozytywny) lub też żaden z nich nie uważa się za właściwy do jej załatwienia (spór negatywny). Spór między organami jednostek samorządu terytorialnego, niemającymi wspólnego dla nich organu wyższego stopnia, jest sporem o właściwość, rozstrzyganym przez sąd administracyjny (art. 22 § 1 pkt 1 K.p.a.). Rozstrzyganie sporów o właściwość, należących do sądów administracyjnych, objęte jest właściwością Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 15 § 1 pkt 4 P.p.s.a.).

W niniejszej sprawie, spór zainicjowany wnioskiem ma charakter negatywnego sporu o właściwość, albowiem oba organy uznają się za niewłaściwe miejscowo do rozpoznania wniosku K. O. - opiekuna prawnego małoletnich M. i M. K. o ich skierowanie do domu pomocy społecznej.

W pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę na fakt, iż o umieszczeniu w domu pomocy społecznej orzekł już w tej sprawie uprzednio sąd powszechny. Sąd rozpoznający sprawę niniejszą nie podziela poglądu, aby w takim przypadku brak było podstaw do wydania decyzji przez właściwy organ administracji publicznej o skierowaniu do domu pomocy społecznej. W sytuacji takiej, gdy o umieszczeniu w domu pomocy społecznej zadecydował sąd powszechny, z uwagi na związanie prawomocnym orzeczeniem sądu, rola organów administracji sprowadza się do wykonania orzeczenia właśnie poprzez wydanie decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej (por. wyrok NSA z dnia 17 maja 2016 r. sygn. akt I OSK 1916/14, wyrok WSA w Warszawie z dnia 17 listopada 2010 r., I SA/Wa 1040/09, wyrok WSA w Kielcach z dnia 26 czerwca 2008 r., II SA/Ke 283/08, wyrok WSA w Opolu z dnia 24 maja 2011 r., II SA/Op 62/11). Organ nie bada już w takim przypadku przesłanek skierowania do placówki ani ustalaniem zasadności umieszczenia, ponieważ nastąpiło to już w postępowaniu sądowym.

Stosownie do art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej. Natomiast zgodnie z art. 101 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej właściwość miejscową ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. W niniejszej sprawie, istotne były przepisy art. 27 Kodeksu cywilnego, który przewiduje, że miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania jej opiekuna. Regulacja ta jest w pełni uzasadniona, gdyż aby opiekun mógł się ze swych obowiązków, prawidłowo i z korzyścią dla podopiecznego, wywiązać, wszystkie informacje i sprawy, dotyczące osoby ubezwłasnowolnionej, muszą koncentrować się wokół jej opiekuna. Z tego także powodu wydaje się rzeczą pożądaną, aby osoba ubezwłasnowolniona całkowicie była umieszczona w domu pomocy społecznej usytuowanym w pobliżu nie jej dotychczasowego, rzeczywistego miejsca zamieszkania a miejsca zamieszkania jej opiekuna prawnego.

W tej sytuacji, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, nie ulega wątpliwości, że wniosek o skierowanie małoletnich M. i M. K. w domu pomocy społecznej powinien być załatwiony przez Wójta Gminy M., a więc przez organ gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania opiekuna prawnego osób, których wniosek dotyczy. Miejsce zamieszkania opiekuna prawnego - K. O. - nie jest w niniejszej sprawie przez organy pozostające w sporze kwestionowane.

Wbrew twierdzeniom Wójta Gminy M. - zastosowania nie mógł znaleźć art. 101 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym dla mieszkańca domu właściwa jest gmina, która skierowała go do domu pomocy społecznej. Powołany przepis przypisuje istotne znaczenie decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej i zakłada, że gmina, która spowodowała umieszczenie osoby w domu pomocy społecznej pozostaje właściwa we wszystkich sprawach dotyczących świadczeń z pomocy społecznej dla tej osoby, w czasie jej zamieszkiwania w tym domu. W tej sprawie decyzja taka nie została dotychczas wydana przez organ (tj. decyzja o skierowaniu do domu pomocy społecznej), a więc nie jest możliwe kształtowanie właściwość organu pomocy społecznej na tej podstawie prawnej.

Z uwagi na powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 4 i art. 15 § 1 pkt 4 i § 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, postanowił jak w sentencji.