Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jacek Hyla (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Janina Guść, Sędzia WSA Jolanta Sudoł, Protokolant Asystent sędziego Krzysztof Pobojewski, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2019 r. sprawy ze skargi A. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia 5 marca 2018 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia wysokości nienależnie pobranego zasiłku celowego oraz jego zwrotu uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ja decyzję Wójta [...] z dnia 3 listopada 2017 r. nr [...].

Decyzją nr [...] z dnia 24 lipca 2014r. Wójt Gminy K. przyznał A. M. zasiłek celowy w wysokości 50 zł z przeznaczeniem na zakup żywności w miesiącu czerwcu 2014r.

Decyzją [...] z dnia 3 listopada 2017r., Wójt Gminy K., ustalił wobec A. M. wysokość nienależnie pobranego świadczenia w postaci zasiłku celowego z przeznaczeniem na zakup żywności za okres od 1 czerwca 2014 do 30 czerwca 2014 na kwotę 50 zł.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze, po rozpoznaniu odwołania A. M. decyzją z dnia 5 marca 2018 r., nr [...] uchyliło zaskarżoną decyzję w części obejmującej rozstrzygnięcie o terminie zwrotu świadczenia i rygorze natychmiastowej wykonalności i ustaliło, że termin zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wynosi trzydzieści dni od dnia doręczenia A. M. decyzji, a w pozostałej części zaskarżoną decyzję utrzymało w mocy.

W uzasadnieniu wskazano, że stosownie do art. 6 pkt 16 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2017r., poz. 1769 ze zm.) dalej powoływanej jako ustawa lub ustawa o pomocy społecznej, użyte w niej określenie "świadczenie nienależnie pobrane", oznacza świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej. Jest to definicja, której treścią organy administracji publicznej są związane.

Kolegium podniosło, że A. M. przyznano zasiłek celowy "z przeznaczeniem na zakup żywności w miesiącu czerwcu 2014r.", opierając się na fakcie że jego dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Tymczasem A.M. w miesiącu poprzedzającym (maj) osiągnął dochód wyższy (996,96zł netto) od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (634zł). Podstawową przesłanką, od spełnienia której uzależniona jest możliwość wydania decyzji przyznającej zasiłek celowy jest spełnienie przez ubiegającego się kryterium dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 i ust. 2 ustawy.

Art.8 ust. 1 ustawy stanowi, iż prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem art. 40, art. 41, art. 53a i art. 91, przysługuje:

1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 634 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej",

2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 514 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym na osobę w rodzinie",

3) rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej dalej "kryterium dochodowym rodziny"

przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art.7 pkt 2-15 ustawy.

W maju 2014r., a więc w miesiącu poprzedzającym czerwiec, w którym przyznano zasiłek celowy, A. M. osiągnął dochód wyższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. O fakcie tym organ I instancji w czasie ustalania prawa do przedmiotowego zasiłku celowego nie został poinformowany przez stronę. Przedstawił on nieprawdziwe informacje co do swojego dochodu, oświadczając: "Jestem osobą zarejestrowaną w urzędzie pracy bez świadczeń pieniężnych. Nie osiągam dochodów z innych źródeł". W konsekwencji tego, uzyskany zasiłek celowy w wysokości 50 zł jest "świadczeniem nienależnie pobranym" w rozumieniu art. 6 pkt 16 ustawy o pomocy społecznej.

Skargę do Sądu wniósł A. M. domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji w całości oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji.

Zaskarżonej decyzji zarzucił rażące naruszenie obowiązujących przepisów prawnych tj. art. 3 ust. 1, art. 3 ust. 3, art. 6 pkt 16, art. 8 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 3, art. 39 ust. 1, art. 39 ust. 2, art. 96 ust. 1 pkt 1, art. 98 ustawy, art. 1 pkt 1, art. 7, art. 8 § 1, art. 10 § 1, art. 77 § 1, art. 80, art. 107 § 1, art. 107 § 3, art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a., art. 2, art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżący podniósł że zaskarżona decyzja jest zaprzeczeniem idei pomocy społecznej i powoduje życie w warunkach poniżej wszelkich norm odpowiadających godności ludzkiej, nadto jest nielogiczna. Skarżący podniósł, że wynagrodzenie z firmy A. za maj 2014r. wypłacono mu dopiero w czerwcu, a zatem w maju 2014r. nie uzyskał żadnego dochodu, czego organy administracji nie wzięły w ogóle pod uwagę.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j.: Dz. U. z 2018 r., poz. 2107 ) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j.: Dz. U. z 2018r., poz. 1302 ze zm., dalej jako "p.p.s.a."), stanowi, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

W myśl natomiast art.135 p.p.s.a. sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Skarga zasługiwała na uwzględnienie, gdyż zaskarżona decyzja wydana została z naruszeniem prawa.

Zgodnie z art. 6 pkt 16 ustawy o pomocy społecznej świadczenie nienależnie pobrane to świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej.

Art. 8 ust. 3 ustawy stanowi, że za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony.

Zgodnie z art. 98 ustawy świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi od osoby lub rodziny korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej, niezależnie od dochodu rodziny.

Z zaświadczenia z dnia 27 kwietnia 2016r., wystawionego przez A. sp. z o.o. wynika, że skarżący z tytułu swego zatrudnienia w tej spółce w maju 2014r. uzyskał wynagrodzenie w wysokości 996,96 zł. netto. Kwotę tę wypłacono gotówką w dniu 10 czerwca 2014r. Skoro skarżący wniosek o przyznanie zasiłku celowego złożył w czerwcu 2016r., to miesiącem istotnym z punktu widzenia oceny, czy zostało spełnione kryterium dochodowe był miesiąc maj (art. 8 ust. 3 ustawy). Nie może budzić żadnej wątpliwości, że z uwagi na cel pomocy społecznej z punktu widzenia kryterium dochodowego istotne jest to, kiedy ubiegający się o świadczenia dany dochód faktycznie otrzymał, a nie za jaki okres był mu on należny (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 maja 2015r. sygn. akt I OSK 2802/13 - orzeczenia.nsa.gov.pl).

Błędne jest zatem twierdzenie organu administracji, jakoby samo uzyskanie dochodu stanowiącego wynagrodzenie za pracę za maj 2016r. przesądzało o tym, że skarżący przekroczył w tym miesiącu kryterium dochodowe, co miałoby wyłączyć możliwość nabycia przez niego prawa do zasiłku celowego. Brak jest jakichkolwiek dowodów na to, by w maju 2014r. skarżący uzyskał jakikolwiek dochód, skoro wypłatę pierwszego wynagrodzenia za pracę z A. sp. z o.o. otrzymał dopiero w czerwcu tego roku.

Skarżący istotnie złożył oświadczenie o treści przywołanej przez organ II instancji w swym oświadczeniu z dnia 24 czerwca 2014r. (data wpływu do organu I instancji 25 czerwca 2014r.), a mianowicie o braku dochodów z innych źródeł i rejestracji w urzędzie pracy bez prawa do świadczeń pieniężnych. Uszło jednak uwadze organów administracji, że jeszcze przed wydaniem decyzji przez organ I instancji skarżący sprostował to oświadczenie. W dniu 7 lipca 2014r. skarżący złożył bowiem w GOPS w K. oświadczenie, w którym podał: "od niedawna podjąłem pracę na czas próbny. Na razie nie zarejestruję się jako bezrobotny".

Decyzję o przyznaniu zasiłku celowego w kwocie 50 zł. skarżącemu organ I instancji wydał w dniu 24 lipca 2014r., zatem wówczas, gdy wiedział już o tym, że skarżący podjął pracę. Pomimo tej wiedzy organ nie podjął starań, by wyjaśnić szczegóły umowy o pracę zawartej przez skarżącego, a w szczególności uzyskiwanych przez niego dochodów. Nie można zatem postawić skarżącemu zarzutu, iż nie powiadomił organu pomocy społecznej o swej aktualnej sytuacji. Rzeczą organu, który uzyskał informację o tym, że skarżący będący klientem pomocy społecznej podjął pracę zarobkową, było zwrócenie się do niego o podanie wysokości pobieranych świadczeń. Jeśli organ zaniechał takiego wyjaśnienia, to nie może przerzucać na stronę ciężaru konsekwencji związanych z takim błędem, czy niedopatrzeniem. Nie można przyjąć, że skarżący uzyskał świadczenie na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej. Podkreślić należy ponownie, że skarżący przed wydaniem decyzji powiadomił organ o podjęciu zatrudnienia i organ ten nie może w tej sytuacji powoływać się na wcześniejsze oświadczenia skarżącego, jeśli oświadczenia te zostały sprostowane (zmienione), a organ treść oświadczenia prostującego całkowicie pominął.

W tym stanie sprawy, stwierdzając, że brak było podstaw prawnych do uznania wypłaconego skarżącemu w lipcu 2014r. zasiłku celowego za świadczenie nienależnie pobrane, należało uznać decyzje organów obu instancji za wydane z naruszeniem przepisów prawa materialnego - art. 98, art. 6 pkt 16 i art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej.

W tym stanie sprawy Sąd orzekł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit a p.p.s.a. oraz art. 135 p.p.s.a. uchylając decyzje organów obu instancji.

Postępowanie administracyjne w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia podlegało zaś umorzeniu jako bezprzedmiotowe na podstawie art. 145 § 3 p.p.s.a. w związku z art. 105 § 1 k.p.a.