Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Renata Detka, Sędziowie Sędzia WSA Sylwester Miziołek,, Sędzia WSA Beata Ziomek (spr.), Protokolant Asystent sędziego Dorota Pawlicka, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 18 czerwca 2008r. sprawy ze skargi Z. J. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] znak: [...] w przedmiocie zasiłku stałego I. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję organu I instancji; II. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do chwili uprawomocnienia się wyroku.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia [...] znak: [...] utrzymało w mocy decyzję działającego z upoważnienia Wójta Gminy Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej z dnia [...] znak: [...] przyznającą Z J zasiłek stały w wysokości 132,25zł miesięcznie na okres od 1.02.2008r. do 31.03.2008r. oraz 244,50zł miesięcznie, na okres od 1.04.2008r. do 30.11.2012r. wraz z należną składką na ubezpieczenia zdrowotne.

W motywach rozstrzygnięcia Samorządowe Kolegium Odwoławcze wskazało, że podstawę przyznania zasiłku stałego stanowiły przepisy art. 6, art. 7, art. 8 ust.1 pkt 2, art. 37 ust.1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2, art. 106 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej.

W odwołaniu od decyzji organu I instancji Z. J. kwestionował wysokość przyznanego zasiłku podnosząc, że jest ona zbyt niska. Wyjaśniał, że nie posiada żadnego dochodu. Działka rolna o powierzchni 1,03ha przeliczeniowe znajduje się w dzierżawie, a czynsz dzierżawny wynosi 200kg ziemniaków rocznie, po zbiorach. Podkreślił, że jedynym źródłem utrzymania jego i chorej żony jest pomoc celowa i okresowa z ośrodka pomocy.

Rozpatrując odwołanie Kolegium przytoczyło brzmienie art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zm.) stwierdzając, że Z. J. spełnia przesłanki uprawniające do otrzymania zasiłku stałego. Posiada orzeczenie o stopniu niepełnosprawności Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Województwie z dnia [...] o zaliczeniu do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na okres od 27.07.2007r. do 30.11.2012r. Wysokość świadczenia stosownie do dyspozycji art. 37 ust. 2 pkt 2 cyt. ustawy w odniesieniu do osoby w rodzinie ustala się w wysokości różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie wynoszącym 351zł, a dochodem na osobę w rodzinie.

Ustalając dochód podopiecznego organ przyjął, że zamieszkuje on wspólnie z żoną, w jednej izbie, w budynku pozostającym od lat w budowie. Dochodem rodziny jest dochód z gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,029ha przeliczeniowego w wysokości 213zł. Podstawę obliczenia dochodu z gospodarstwa rolnego stanowi przepis art. 8 ust. 9 ustawy w zw. z § 1 ust. 1 pkt 2 lit. e rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, zgodnie z którym przyjmuje się, że z 1ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 207zł. W ocenie Kolegium takie brzmienie przepisu nie daje podstaw do wyłączenia dochodu z hektarów przeliczeniowych w sytuacji wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub jego części. Dochód ten należy więc ustalić bez względu na fakt czy gospodarstwo rolne lub jego część uprawiana jest bezpośrednio przez właściciela czy też oddane zostało w dzierżawę.

Uzasadniając zróżnicowanie wysokości zasiłku stałego w okresie od 1.02.2008r. do 31.03.2008r. i od 1.04.2008r. do 30.11.2012r. organ odwoławczy podniósł, że w pierwszym okresie do dochodu rodziny wliczono wysokość zasiłku okresowego, który podopieczny otrzymywał w kwocie 224,50zł miesięcznie.

Nadto Kolegium podkreśliło, że decyzja o wysokości zasiłku stałego nie jest decyzją uznaniową, lecz wynika z wyliczenia matematycznego tj. z różnicy pomiędzy kryterium dochodowym na osobę w rodzinie, a dochodem na osobę w rodzinie.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego złożył Z. J. kwestionując wysokość przyznanego zasiłku stałego. Skarżący podtrzymał swoje stanowisko zawarte w odwołaniu, wskazując, że nie osiąga żadnego dochodu z gospodarstwa rolnego, ponieważ pole oddał w dzierżawę. Z uwagi na stan zdrowia i sytuację materialną nie jest w stanie utrzymać tego pola. Podkreślił, że jest bardzo biedny, mieszka z żoną w jednej prowizorycznej izbie w domu po pożarze, bez prądu, ogrzewania.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie podtrzymując dotychczasową argumentację zaprezentowaną w treści zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1, art. 2 i art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy i przepisów postępowania jeżeli mogły one mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

W rozpatrywanym przypadku kontrola sądowoadministracyjna takie naruszenia prawa wykazała.

Przesłanki przyznania zasiłku stałego określa art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej stanowiąc, że świadczenie takie przysługuje pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Stosownie do art. 37 ust. 2 pkt 2 ustawy, zasiłek stały ustala się w przypadku osoby w rodzinie w wysokości różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie, z tym, że kwota zasiłku nie może być niższa niż 30zł miesięcznie (ust. 3 art. 37 ustawy).

Skarżący kwestionuje wysokość przyznanego zasiłku stałego, a jego zarzuty dotyczą wyłącznie sposobu obliczenia dochodu rodziny. Spór dotyczy doliczenia do dochodu dwuosobowej rodziny skarżącego dochodu z gospodarstwa rolnego, które jak wynika z załączonej do akt umowy dzierżawy zostało ponownie wydzierżawione do 2012r. i wedle twierdzeń zawartych w skardze, pole jest w dzierżawie od 2002r.

W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą skargę, za nietrafny należy uznać pogląd Samorządowego Kolegium Odwoławczego wskazujący, że na gruncie ustawy o pomocy społecznej bez względu na fakt czy gospodarstwo rolne lub jego część uprawiana jest bezpośrednio przez właściciela czy też oddane zostało w dzierżawę, przyjmuje się, tak jak stanowi art. 8 ust. 9 ustawy, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 207zł. Niewątpliwie art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej określa tzw. ryczałtowy tryb ustalania dochodu osiąganego z gospodarstwa rolnego, który jest niezależny od rzeczywistego dochodu osiągniętego przez rolnika z konkretnego gospodarstwa rolnego. Jednakże przepis ten nie jest sformułowany precyzyjnie i może nasuwać wiele wątpliwości interpretacyjnych. Zdaniem Sądu, interpretacja przepisu art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej prowadzi do wniosku, że ryczałtowy tryb ustalania dochodu osiąganego z gospodarstwa rolnego ma zastosowanie do osób, które prowadzą gospodarstwo rolne lub mają możliwość jego prowadzenia i uzyskiwania tą drogą środków utrzymania. Takie rozumienie tego przepisu można wyprowadzić z uzasadnienia do projektu ustawy o pomocy społecznej z dnia 4 września 2003r., wedle którego "Kwotę dochodu z jednego ha przeliczeniowego dla osób i rodzin utrzymujących się z gospodarstwa rolnego, przyjęto na nieco niższym poziomie niż dotychczas...", druk sejmowy nr 2012, str. 3. jak i z analogicznego unormowania zawartego w art. 5 ust. 8 ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006r. Nr 139, poz. 992), który stanowi, że w przypadku gdy rodzina lub osoba ucząca się utrzymuje się z gospodarstwa rolnego, przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu ogłaszanego corocznie w drodze obwieszczenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 18 ustawy z dnia 15 listopada 1984r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969). Potwierdzeniem takiego sposobu ustalania dochodu z gospodarstwa rolnego jest regulacja zawarta w § 15 ust. 6 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 2 czerwca 2005r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz.U. Nr 105, poz. 881), która również kładzie nacisk na fakt utrzymywania się rodziny z gospodarstwa rolnego. Należy wskazać, że podobne stanowisko zostało wyrażone w wyroku WSA w Warszawie z dnia 15.09.2006r. sygn.akt I SA/Wa 1215/06, Lex nr 255669.

W świetle przedstawionych regulacji nie budzi wątpliwości, że dokonując wykładni przepisu art. 8 ust. 9 ustawy należy posłużyć się wykładnią systemową. Jedną z reguł dokonywania tego rodzaju wykładni jest zasada, że nie należy interpretować przepisów prawa w sposób prowadzący do ich sprzeczności z innymi przepisami oraz iż treść normy prawnej należy, w ramach wykładni systemowej wewnętrznej, wyjaśnić w związku z jej usytuowaniem w danym akcie prawnym i w powiązaniu z innymi jego przepisami.

W ocenie Sądu, na gruncie ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o pomocy społecznej brak jest podstaw do odmiennego sposobu wliczania do dochodu rodziny dochodu osiąganego z gospodarstwa rolnego. Celem i zasadniczą treścią obu ustaw jest przecież pomoc dla osób najuboższych, znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej. Pomoc społeczna znajduje zastosowanie do sytuacji życiowej danej jednostki (rodziny) ocenianej łącznie przez pryzmat posiadanych przez nią zasobów, uprawnień i możliwości. Stosownie bowiem do dyspozycji art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

W świetle przedstawionych rozważań automatyczne ustalenie wysokości dochodu z gospodarstwa rolnego dla skarżącego, mające bezpośredni wpływ na ustalenie dochodu na osobę w rodzinie - bez zbadania, czy rodzina utrzymuje się z gospodarstwa rolnego i uzyskuje z niego dochody należy uznać za nieuprawnione.

Na tle konkretnej sprawy przy ocenie, czy wnioskodawca nie osiąga żadnych dochodów z posiadanego gospodarstwa rolnego choć ma taką możliwość uzyskiwania środków utrzymania, nie sposób pominąć okoliczności potwierdzonych w wywiadzie środowiskowym sporządzonym przez pracownika socjalnego w dniu[...]. Z danych zawartych w tym dokumencie wynika, że powierzchnia gospodarstwa wynosząca 1,03ha przeliczeniowego jest niewielka, a zgodnie z treścią oświadczenia majątkowego, Z. J. nie posiada żadnych maszyn służących do pracy w gospodarstwie. Skarżący legitymuje się orzeczeniem zaliczającym do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności i brak możliwości jego zatrudnienia w warunkach chronionych. Stan zdrowia żony nie jest również zadawalający skoro w wywiadzie środowiskowym pracownik socjalny stwierdził, że żona klienta jest osobą wymagającą leczenia i w związku z tym organ zaproponował jej złożenie dokumentów o uzyskanie stopnia niepełnosprawności. Stwierdzono również brak zabezpieczenia emerytalno-rentowego skarżącego, co skarżący przyznał na rozprawie w dniu 18.06.2008r. wskazując, że oboje małżonkowie nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu rolników ze względu na nieuregulowany stan prawny gospodarstwa i nie płacą składek na KRUS.

Należy zatem uznać, że w rozpoznawanej sprawie stan zdrowia, sytuacja osobista i majątkowa skarżącego wskazują na brak przesłanek pozwalających na zastosowanie art. 8 ust. 9 ustawy, albowiem skarżący nie ma możliwości uzyskiwania środków utrzymania z gospodarstwa rolnego i osiągania z tego źródła dochodu.

Zaprezentowana przez Sąd argumentacja prowadzi do stwierdzenia, że organy administracji zarówno I jak i II instancji dokonały błędnej subsumcji art. 8 ust. 9 ustawy. Przyjęcie błędnych ustaleń faktycznych miało zaś istotny wpływ na wynik sprawy i doprowadziło do naruszenia art. 37 ust. 2 pkt 2 ustawy określającego wysokość zasiłku stałego, jako różnicy pomiędzy kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.

Przy ponownym rozpatrzeniu sprawy organ I instancji mając na względzie podniesione wyżej uwagi dokona prawidłowej wykładni art. 8 ust. 9 ustawy uwzględniając ocenę prawną wyrażoną przez Sąd na tle konkretnego stanu faktycznego i wyda stosowne rozstrzygnięcie.

Z tych względów Sąd na zasadzie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c, art. 135, art. 152 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji wyroku.