Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Marek Stojanowski Sędziowie sędzia NSA Małgorzata Pocztarek (spr.) sędzia del. WSA Wojciech Jakimowicz po rozpoznaniu w dniu 30 września 2016 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej P.D. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 25 lutego 2016 r., sygn. akt II SA/Ke 1056/15 w sprawie ze skargi P.D. na postanowienie Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej w Kielcach z dnia 17 września 2015 r. znak: [..] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej 1. uchyla zaskarżony wyrok i zaskarżone postanowienie oraz utrzymane nim w mocy postanowienie Powiatowej Komisji Lekarskiej w Końskich z dnia 30 czerwca 2015 r. znak: [..]; 2. zasądza od Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej w Kielcach na rzecz P.D. kwotę 500 (pięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wyrokiem z dnia 25 lutego 2016 r., sygn. akt II SA/Ke 1056/15, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach, oddalił skargę P.D. na postanowienie Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej w Kielcach z dnia 17 września 2015 r. znak: [..] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej.

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że postanowieniem z dnia 17 września 2015 r. Wojewódzka Komisja Lekarska w Kielcach, po rozpatrzeniu zażalenia P.D. w sprawie odmowy - przez Powiatową Komisję Lekarską w Końskich - wszczęcia z urzędu postępowania zmieniającego kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej, utrzymała w mocy postanowienie Powiatowej Komisji Lekarskiej w Końskich z dnia 30 czerwca 2015 r. i odmówiła wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie wskazując, że nie została spełniona - zawarta w art. 28 ust. 4d ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (j.t. Dz. U. z 2015r., poz. 827) - przesłanka umożliwiająca wszczęcie postępowania.

W uzasadnieniu podjętego rozstrzygnięcia organ podał, że po stawieniu się P.D. przed Rejonową Komisję Lekarską w Końskich, orzeczeniem z dnia 4 kwietnia 1998 r. poborowy został uznany za niezdolnego do służby wojskowej w czasie pokoju i zaliczony do kategorii "D". Stwierdzone wówczas schorzenia to nerwica znacznie upośledzającą zdolności adaptacyjne, osobowość nieprawidłowa nieznacznie upośledzającą zdolności adaptacyjne oraz blizna po operacji wyrostka robaczkowego – które kwalifikowały P.D. jako niezdolnego do służby wojskowej , według § 3 pkt 1, § 67 pkt 2 i § 69 pkt 1 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 10 czerwca 1992 r. w sprawie zasad określania zdolności do czynnej służby wojskowej oraz właściwości i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach (Dz. U. nr 57, poz. 278 ze zm.). Analizując zgromadzoną dokumentację organ stwierdził, że Rejonowa Komisja Lekarska w Końskich poddała P.D. badaniom lekarskim oraz wywiadowi lekarskiemu, przy czym wzięto pod uwagę wszystkie stwierdzone wówczas schorzenia, jak i również te wynikające z dostarczonej dokumentacji medycznej, obejmującej leczenie specjalistyczne na Oddziale Neurologicznym Szpitala Klinicznego MSW w Warszawie (karta informacyjna wystawiona w dniu 12 marca 1996 r. nr ks. gł. 2666/96). Tym samym organ I instancji dopełnił ciążącego na nim obowiązku wynikającego z § 2 ww. rozporządzenia.

Odnosząc się do zarzutu zażalenia co do aktualności ww. dokumentacji medycznej organ wskazał, że w dniu stawienia się przed komisję poborowy nie posiadał aktualnej dokumentacji medycznej z przebiegu leczenia specjalistycznego – która to dokumentacja mogłaby ewentualnie dowieść, że nastąpiło wyleczenie lub istotna poprawa jego stanu zdrowia. Tym samym Rejonowa Komisja Lekarska w Końskich prawidłowo oceniła posiadany materiał dowodowy. Ponadto, po odebraniu ww. orzeczenia P.D. nie skorzystał z przysługującego mu prawa do wniesienia odwołania.

Ze względu na powyższe, organ II instancji nie znalazł podstaw do podważenia diagnozy, poprzedzonej specjalistycznymi badaniami lekarskimi na Oddziale Neurologicznym Szpitala Klinicznego MSW w Warszawie, w której to stwierdzono następujące rozpoznanie: "Obs. quo ad epi negativa. Personalitas immatura. Reactio neurotica".

Odnosząc się do wniosku o powołanie biegłego celem wydania opinii w przedmiocie treści ww. dokumentacji leczenia specjalistycznego organ wskazał, że wniosek nie podlega uwzględnieniu, gdyż dokumentacja orzecznicza Rejonowej Komisji Lekarskiej w Końskich, zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie instrukcji kancelaryjnej dla organów powiatu, była przechowywana przez okres 5 lat (kategoria B-5), a po upływie tego okresu została zniszczona.

Uwzględniając powyższe oraz mając na uwadze, że art. 28 ust. 4d ww. ustawy umożliwia nadzwyczajną, dokonywaną poza zwykłym trybem instancyjnym, weryfikację decyzji ostatecznych i odnosi się wyłącznie do określonych w nim decyzji powiatowych komisji lekarskich oraz wskazuje konkretne materialnoprawne warunki zmiany takich decyzji ostatecznych (bez zaistnienia których jego zastosowanie nie może mieć miejsca) - Wojewódzka Komisja Lekarska w Kielcach podzieliła stanowisko organu I instancji o odmowie wszczęcia z urzędu postępowania zmieniającego kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach wniósł P.D.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd I instancji wskazał, że stosownie do art. 61 § 1 K.p.a. postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Przepis ten nie określa jednak, który z tych sposobów wszczęcia postępowania znajduje zastosowanie w konkretnej sprawie indywidualnej. Dlatego też ustalenie sposobu wszczęcia postępowania w określonej sprawie rozstrzyganej decyzją administracyjną wymaga odwołania się do przepisów prawa materialnego.

W sprawie niniejszej takim przepisem jest art. 28 ust. 4 d ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (j.t. Dz. U. z 2015r., poz. 827), zgodnie z którym wobec osób, dla których ustalono kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej D lub E, przewodniczący powiatowej komisji lekarskiej wszczyna z urzędu postępowanie w sprawie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej, jeżeli ostateczne orzeczenie o stopniu zdolności tych osób do czynnej służby wojskowej zostało wydane z naruszeniem przepisów prawa. O wszczęciu tego postępowania powiadamia się wojskowego komendanta uzupełnień oraz osobę, wobec której orzeczona została kategoria zdolności do czynnej służby wojskowej D lub E.

Z mocy tego przepisu przewodniczący powiatowej komisji lekarskiej uprawniony jest do wszczęcia z urzędu postępowania nadzwyczajnego zmierzającego do weryfikacji orzeczenia o stopniu zdolności do służby wojskowej ustalającego kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej D lub E, jeżeli wydane zostało z naruszeniem przepisów prawa. Sąd podkreślił, że jest to szczególna podstawa weryfikacji takiego orzeczenia. Postępowanie w tym przedmiocie winno być uruchamiane z urzędu przez przewodniczącego takiej komisji. Nie wyklucza to złożenia wniosku przez zainteresowanego, co nie oznacza jednak, że z chwilą jego złożenia dochodzi automatycznie do wszczęcia postępowania nadzwyczajnego. Jak wynika bowiem z treści art. 28 ust. 4 d ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej przewodniczący powiatowej komisji lekarskiej dokonuje weryfikacji wcześniejszego orzeczenia po wszczęciu z urzędu postępowania jedynie wówczas, gdy stwierdzi wydanie go z naruszeniem prawa. Ustawodawca nakłada zatem na organ administracji obowiązek przeprowadzenia postępowania zmierzającego do ustalenia, czy pierwotne orzeczenie wydane zostało z naruszeniem prawa. W ocenie Sądu, w tym zakresie organ administracji zobowiązany jest na wstępnym etapie postępowania nadzwyczajnego do zweryfikowania okoliczności powoływanych przez wnioskodawcę i oceny czy powoływane okoliczności oraz materiał dowodowy, którym dysponował na etapie pierwotnego postępowania, uzasadniają wszczęcie z urzędu postępowania nadzwyczajnego. Sąd I instancji podkreślił przy tym, że w sytuacji gdy zainteresowany wnioskodawca domaga się od organów wszczęcia takiego postępowania winien dołączyć do akt sprawy wszelką dokumentację w tym również medyczną. W przypadku gdy taką dokumentacją nie dysponuje, organ administracji zobowiązany jest do podjęcia działań zmierzających do jej uzyskania. Z uwagi na obowiązujące unormowania prawne w zakresie archiwizacji dokumentów oraz ich niszczenia może zaistnieć sytuacja, że organ administracji nie będzie w stanie we własnych zasobach odnaleźć stosownego orzeczenia. W takich przypadkach ciężar dowodu spoczywa na stronie domagającej się czynności procesowej, co oznacza, że strona żądająca wszczęcia nadzwyczajnego postępowania będzie zobowiązana do przedłożenia dokumentu, którego uchylenia się domaga, oraz dokumentacji medycznej.

Dalej Sąd zauważył, iż jak wynika z akt sprawy, orzeczeniem Rejonowej Komisji Lekarskiej w Końskich z dnia 4 kwietnia 1998 r. skarżący został uznany za niezdolnego do służby wojskowej w czasie pokoju i zaliczony do kategorii "D". U skarżącego stwierdzono wówczas schorzenie – "nerwicę znacznie upośledzającą zdolności adaptacyjne. Osobowość nieprawidłową nieznacznie upośledzającą zdolności adaptacyjne oraz bliznę po operacji wyrostka robaczkowego". Lektura materiału dowodowego zebranego w sprawie dowodzi, że Rejonowa Komisja Lekarska w Końskich poddała skarżącego badaniom lekarskim oraz wywiadowi lekarskiemu biorąc przy tym pod uwagę wszystkie stwierdzone wówczas schorzenia, również te, które wynikały z dokumentacji medycznej, obejmującej leczenie specjalistyczne na Oddziale Neurologicznym Szpitala Klinicznego MSW w Warszawie (karta 4 akt sprawy). Z akt sprawy wynika również, że skarżący nie przedstawił żadnych dowodów (w tym np. dokumentacji medycznej) potwierdzających, że na dzień stawienia się przed komisją nastąpiło wyleczenie lub istotna poprawa stanu zdrowia. W tym stanie rzeczy Sąd I instancji podzielił stanowisko organów, że rozpoznanie u skarżącego schorzenia nastąpiło w oparciu o posiadane dane o jego stanie zdrowia. Komisja przeprowadziła badania lekarskie oraz dysponowała kartą informacyjną z ostatecznym rozpoznaniem schorzeń skarżącego - stwierdzonych w Szpitalu Klinicznym MSW w Warszawie. W uzasadnieniu orzeczenia Komisja zaznaczyła, że podstawą wydania orzeczenia były badania lekarskie oraz przeprowadzony wywiad. W księdze orzeczeń lekarskich odnotowano również dokumentację medyczną dostarczoną przez skarżącego oraz wynikające z tej dokumentacji schorzenia.

Zdaniem Sądu I instancji, organy nie naruszyły przepisów prawa materialnego jak również przepisów postępowania. Zebrany materiał dowodowy został wyczerpująco oceniony. To, że ocena materiału dowodowego jest odmienna od prezentowanej przez skarżącego nie może dowodzić, że w sprawie doszło do zarzucanych w skardze naruszeń prawa.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji podzielił stanowisko organów obu instancji o braku podstaw do wszczęcia w urzędu postępowania w sprawie na podstawie art. 28 ust. 4d ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł P.D., zaskarżając go w całości zarzucił Sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy tj.

1) art. 151 P.p.s.a. w zw. z art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 i art. 107 § 3 w zw. z art. 124 § 2 i art. 126 K.p.a. poprzez niewłaściwe zastosowanie i oddalenie skargi na skutek przyjęcia, że "zebrany materiał dowodowy został wyczerpująco oceniony" w sytuacji, gdy organ niewłaściwie ocenił dokumentację znajdującą się w jego dyspozycji, a ponadto rozpatrzył sprawę skarżącego w oparciu o niekompletny materiał dowodowy (w szczególności z pominięciem dokumentacji pobytu skarżącego w Centralnym Szpitalu Klinicznym MSW w Warszawie) i w związku z powyższym przyjął stan faktyczny niezgodny z rzeczywistym;

2) art. 151 P.p.s.a. w zw. z art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 K.p.a. poprzez niewłaściwe zastosowanie i oddalenie skargi na skutek przyjęcia, że na skarżącym spoczywał ciężar dowodu w zakresie przedłożenia dokumentacji medycznej podważającej zasadność ostatecznego orzeczenia w sprawie kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej (w szczególności obrazującej poprawę stanu zdrowia) w sytuacji, gdy skarżący wskazał uchybienia w dokumentacji (orzeczeniu Komisji) znajdującej się w posiadaniu organu;

3) art. 106 § 3 w zw. z art. 133 § 1 P.p.s.a. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na nierozpoznaniu sprawy na podstawie akt sprawy, na skutek pominięcia (milcząco) wnioskowanych przez skarżącego uzupełniających dowodów z dokumentacji medycznej pobytu skarżącego w Centralnym Szpitalu Klinicznym MSW w Warszawie, dołączonej do skargi do Sądu I instancji;

4) art. 134 § 1 w zw. z art. 141 § 4 P.p.s.a. poprzez niewłaściwe zastosowanie na skutek braku wyczerpującego uzasadnienia podstaw prawnych wydanego wyroku, w szczególności poprzez nieodniesienie się do wskazywanych w skardze wad zaskarżonego orzeczenia, dokumentacji znajdującej się w dyspozycji organu oraz poprzez pominięcie w uzasadnieniu analizy kwestii uzupełniającej dokumentacji przedłożonej w postępowaniu przez skarżącego.

Ponadto skarżący kasacyjnie zarzucił Sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

1) art. 28 ust. 4d ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej dalej u.p.o.o. w zw. z § 2 ust. 1, § 18 ust. 1 i 3, § 19 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 10 czerwca 1992 r. w sprawie zasad określania zdolności do czynnej służby wojskowej oraz właściwości i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach (Dz. U. Nr 57, poz. 278 ze zm.), a także § 67 pkt 2 załącznika nr 1 do tegoż rozporządzenia, poprzez niewłaściwe zastosowanie i oddalenie skargi w związku z uznaniem, że trafne jest stanowisko organów, iż w sprawie nie zachodziła przesłanka wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej skarżącego, tj. że ostateczne orzeczenie o stopniu zdolności do czynnej służby wojskowej nie zostało wydane z naruszeniem przepisów prawa.

W konkluzji skargi kasacyjnej wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie sprawy, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Kielcach oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Ponadto skarżący kasacyjnie wniósł o przeprowadzenie dowodu uzupełniającego z dokumentacji medycznej z pobytu skarżącego w Centralnym Szpitalu Klinicznym MSW w Warszawie, znajdującej się w aktach sądowych sprawy (dołączonej do skargi do Sądu I instancji).

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga kasacyjna jest usprawiedliwiona.

Postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania , czego nie dostrzegł Sąd I instancji, zostało wydane bez szczegółowego zbadania i odniesienia się do wszystkich okoliczności podnoszonych przez skarżącego we wniosku z dnia 20 kwietnia 2015r.

Postanowienie Powiatowej Komisji Lekarskiej w Końskich z dnia 30 czerwca 2015r. w zasadzie nie odnosi się do podstawowej kwestii, a mianowicie zarzucanego przez skarżącego naruszenia prawa przy wydaniu orzeczenia z dnia 4 marca 1998r. Jest bardzo ogólnikowe i sprowadza się tylko do stwierdzenia, że nie doszło do naruszenia prawa.

Postanowienie Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej w Kielcach z dnia 17 września 2015r. powiela powyższe nieprawidłowości, a nadto zostało wydane bez zapoznania się przez Komisję z dokumentacją Centralnego Szpitala Klinicznego MSW w

Warszawie.

Zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku twierdzenie Sądu I instancji, że Rejonowa Komisja Lekarska w Końskich wydając orzeczenie o niezdolności skarżącego do służby wojskowej brała pod uwagę także schorzenia wynikające z leczenia w Centralnym Szpitalu Klinicznym MSW zostało oparte wyłącznie na kserokopii złożonej na k. 4 akt administracyjnych, która nie stanowi pełnej dokumentacji medycznej z pobytu skarżącego w szpitalu. Jak wynika z akt sprawy Wojewódzka Komisja Lekarska w Kielcach najpierw wystąpiła do szpitala o nadesłanie dokumentacji medycznej, a po uzyskaniu informacji że może to uczynić za zgodą pacjenta zwróciła się do skarżącego o przedstawienie dokumentacji. Zaskarżone postanowienie zostało wydane pomimo, że skarżący omawianą dokumentację otrzymał ze szpitala dopiero w październiku 2015r.

W tych okolicznościach twierdzenie przez Sąd I instancji odnośnie tego że zebrany materiał dowodowy został wyczerpująco oceniony przez organ jest dowolne i uzasadnia zarzuty opisane w pkt. 1 i 2 skargi kasacyjnej.

Trafny jest też zarzut przedstawiony w pkt. 4 skargi kasacyjnej. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku podobnie jak uzasadnienie obu decyzji jest ogólnikowe i nie odnosi się do wielu nieprawidłowości wskazywanych przez skarżącego w skardze. Skarżący m.in. wskazywała na znaczny upływ czasu pomiędzy jego pobytem w szpitalu i rozpoznanymi wtedy schorzeniami, a datą badania przez Rejonową Komisję Lekarską w Końskich. Podkreślał też, że blizna po operacji wyrostka robaczkowego oraz ustalenie przez Komisję osobowości nieprawidłowej nieznacznie upośledzającej zdolności adaptacyjne nie uzasadniało zaliczenia skarżącego do kategorii D. Twierdził też, że rozpoznane schorzenia na podłożu nerwicowym (osobowościowym) wzajemnie się wykluczają oraz że z dokumentacji medycznej związanej z pobytem w szpitalu wynika, iż skarżący był wtedy osobą niedojrzałą emocjonalnie, która w szpitalu znalazła się z innych powodów, niż te które zdecydowały o treści orzeczenia z dnia 4 kwietnia 1998r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach nie dostrzegł że organy w ogóle nie oceniły znaczenia tych okoliczności w sprawie, jak również i tego że orzeczenie Rejonowej Komisji Lekarskiej w Końskich z dnia 4 kwietnia 1998r. nie zawiera uzasadnienia, chociaż sporządzenie takiego było obowiązkiem organu.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego powyższe braki dotyczące uzasadnienia obu Komisji Lekarskich uniemożliwiały dokonanie przez Sąd I instancji prawidłowej kontroli zaskarżonej decyzji.

Uzasadniony jest w tej sytuacji także zarzut naruszenia prawa materialnego - art. 28 ust. 4d ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z § 2 ust. 1, § 18 ust. 1 i 3, § 19 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 10 czerwca 1992 r. w sprawie zasad określania zdolności do czynnej służby wojskowej oraz właściwości i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach (Dz. U. Nr 57, poz. 278 ze zm.), a także § 67 pkt 2 załącznika nr 1 do tegoż rozporządzenia, poprzez niewłaściwe zastosowanie i oddalenie skargi w związku z uznaniem, że trafne jest stanowisko organów, iż w sprawie nie zachodziła przesłanka wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej skarżącego.

Uwzględniając braki w zakresie zgromadzenia przez organ pełnego materiału dowodowego na okoliczność, czy ma rację skarżący twierdząc iż orzeczenie z dnia 4 kwietnia 1998r. zostało wydane z naruszeniem prawa, nieprawidłowości dotyczące uzasadnienia obu decyzji oraz fakt nieodniesienia się przez organ do wszystkich okoliczności podnoszonych przez skarżącego, wypowiadanie się przez Sąd I instancji co do zgodności z prawem wydanego postanowienia było co najmniej przedwczesne.

Dlatego Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 188 P.p.s.a. i art. 203 pkt. 1 P.p.s.a orzekł jak w sentencji.

Ponownie rozpoznając wniosek skarżącego organ zapozna się z dokumentacją medyczną z Centralnego Klinicznego Szpitala MSW w Warszawie i w jej kontekście oceni, czy Rejonowa Komisja Lekarska w Końskich wydając orzeczenie z dnia 4 kwietnia 1998r. nie naruszyła prawa. Nadto w uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odniesie się do wszystkich nieprawidłowości zarzucanych przez skarżącego.

-----------------------

9