Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Bożena Walentynowicz Sędziowie Sędzia NSA Jerzy Stelmasiak (spr.) Sędzia del. WSA Maciej Dybowski Protokolant Daniel Zdzieszyński po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2011 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej A.L. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 5 października 2010 r. sygn. akt IV SA/Wr 250/10 w sprawie ze skargi A.L. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] marca 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania uprawnień do świadczenia pieniężnego oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 5 października 2010 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu oddalił skargę A.L. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] marca 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego.

W uzasadnieniu wskazał, że wnioskiem z dnia 4 września 2000 r. skarżąca zainicjowała postępowanie administracyjne o przyznanie świadczeń pieniężnych z tytułu osadzenia jej w obozie pracy przymusowej – oddział Umbau Banhof w Oświęcimiu w okresie II wojny światowej.

Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z dnia [...] lutego 2001 r., wydaną na podstawie art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz.U. Nr 87, poz. 395 ze zm.) – zwaną dalej ustawą o świadczeniu – umorzył postępowanie w sprawie z powodu upływu ustawowego terminu określonego w przepisie art. 4 ust. 5 ustawy o świadczeniu, zgodnie z którym wnioski, zainteresowane osoby mogą składać do Kierownika Urzędu do dnia 31 grudnia 1999 r., zaś termin ustawowy wyznaczony dla stron i uczestników postępowania administracyjnego nie może być przez organ prowadzący postępowanie wydłużony. Strona odwołała się od powyższej decyzji, w wyniku czego Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z dnia 4 kwietnia 2001 r. utrzymał w mocy kwestionowaną decyzję.

Wnioskiem z dnia 12 maja 2003 r. skarżąca zwróciła się do Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych o wznowienie postępowania administracyjnego zakończonego decyzją z dnia [...] kwietnia 2001 r., powołując się na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w przedmiotowej sprawie.

Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z dnia [...] sierpnia 2003 r., uchylił decyzję własną z dnia [...] kwietnia 2001 r. oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] lutego 2001 r. i odmówił przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego przewidzianego w powołanej ustawie z tytułu deportacji do pracy przymusowej. Kierownik Urzędu stwierdził, że w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tj. zaświadczenia Polskiego Czerwonego Krzyża z dnia 27 lipca 2000 r. i oświadczenia strony w piśmie z dnia 4 września 2000 r. wynika jednoznacznie, że strona, na przełomie lat 1942/1943 wykonywała pracę przymusową na terytorium Polski (w Oświęcimiu), w jej granicach sprzed dnia 1 września 1939 r. W związku z tym, że praca wykonywana była w Polsce, świadczenie nie przysługuje stronie. Według organu strona nie spełnia również drugiego warunku określonego w przepisie art. 2 pkt 2 lit. a/ cyt. ustawy, albowiem wykonywała pracę przymusową w Oświęcimiu od 19 grudnia 1942 r. do 21 stycznia 1943 r., tj. do umieszczenia jej w szpitalu, z którego uciekła, nie wracając już do pracy przymusowej. W związku z tym, że praca przymusowa wykonywana była w okresie krótszym niż pełne 6 miesięcy, świadczenie, również z tego względu, nie przysługuje stronie.

We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy skarżąca zakwestionowała ustalenia organu i wywodziła, że została osadzona w obozie pracy, co uprawnia ją do otrzymania świadczenia.

Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z dnia [...] marca 2004 r. utrzymał w mocy decyzję własną z dnia [...] sierpnia 2003 r., podtrzymując wcześniejszą argumentację.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, który wyrokiem z dnia 14 grudnia 2005 r. (sygn. akt IV SA/Wr 227/04) uchylił zaskarżoną decyzję i decyzję ją poprzedzającą.

Kolejną decyzją z dnia [...] kwietnia 2008 r. Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych utrzymał w mocy decyzję własną z dnia [...] grudnia 2007 r. – wydaną na podstawie art. 154 § 1 k.p.a – którą uchylono decyzję z dnia [...] kwietnia 2001 r. oraz decyzję ją poprzedzająca z dnia [...] lutego 2001 r., którą odmówiono przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego.

Wskazana decyzja również stała się przedmiotem skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, który wyrokiem z dnia 10 lipca 2008 r. (sygn. akt IV SA/Wr 229/08) uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzająca. W motywach wyroku wskazał, że weryfikacja decyzji administracyjnej w trybie art. 154 k.p.a. z wykorzystaniem przesłanki wznowienia postępowania administracyjnego z art. 145a k.p.a. jest niedopuszczalna.

Postanowieniem z dnia [...] października 2008 r., wydanym na podstawie art. 145 § 1 pkt 8, art. 147 w związku z art. 149 § 1 oraz art. 150 § k.p.a., Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wznowił postępowanie w sprawie, z tym uzasadnieniem, że pismem z dnia 23 lipca 2007 r. strona nadesłała nowy dowód w sprawie, tj. Zaświadczenie Międzynarodowego Biura Poszukiwań w Bad Arolsen z dnia 16 listopada 2007 r. Nr [...].

W decyzji z dnia [...] listopada 2008 r. wydanej w wyniku wznowienia postępowania Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych uchylił decyzję własną z dnia [...] kwietnia 2001 r. oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] lutego 2001 r. o umorzeniu postępowania, przyznał stronie uprawnienia do świadczenia pieniężnego z tytułu osadzenia w obozie pracy przymusowej, za okres od dnia 19 grudnia 1942 r. do dnia 6 marca 1943 r. oraz odmówił uprawnienia do świadczenia pieniężnego za miesiąc grudzień 1942 r. i marzec 1943 r. oraz za okres po dniu 6 marca 1943 r. W uzasadnieniu decyzji Kierownik Urzędu stwierdził, że uwzględnienie nowych dowodów uzasadnia przyznanie stronie uprawnienia do świadczenia pieniężnego z tytułu osadzenia w obozie pracy przymusowej Kolei Niemieckiej w Babicach w okresie od 19 grudnia 1942 r. do dnia 6 marca 1943 r. za dwa pełne miesiące.

We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy strona zakwestionowała stanowisko organu w zakresie ustalenia okresu pobytu w obozie podnosząc, że okres ten trwał od 19 grudnia 1942 r. do 25 września 1943 r., a więc wynosił 9 miesięcy. Wskazała, że dostarczone przez nią zaświadczenie z Międzynarodowego Biura Poszukiwań z dnia 16 listopada 2007 r. wymienia łączny okres od 19 grudnia 1942 r. do 25 września 1943 r., na który składa się: pobyt w obozie pracy przymusowej na terenie Babic i okres leczenia w szpitalu w Krenau w związku z pobytem w tym obozie.

W decyzji z dnia [...] kwietnia 2009 r. Kierownik do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych utrzymał w mocy decyzję własną z dnia [...] listopada 2008 r. W motywach decyzji Kierownik Urzędu wskazał na treść art. 3 ust. 1 ustawy o świadczeniu – zgodnie z którym świadczenie przysługuje (...) za każdy pełny miesiąc trwania pracy, o której mowa w art. 2. Na tej podstawie nie zaliczono stronie grudnia 1942 r. i marca 1943 r. do wymiaru świadczenia. Nie uwzględniono również wniosku o zaliczenie stronie pobytu w szpitalu w Kernau, bowiem Międzynarodowe Biuro Poszukiwań w Bad Arolsen stwierdziło, że strona w dniu 6 marca zerwała umowę o pracę, a od dnia 8 marca 1943 r. była zarejestrowana w Urzędzie Pracy w Oświęcimiu, filia Bielsko. Tym samym pobyt w obozie w Babicach zakończył się w dniu 6 marca 1943 r.

Decyzja ta stała się przedmiotem skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu.

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji oraz odrzucił skargę w zakresie odszkodowania.

W uzasadnieniu Sąd podkreślił, że Kierownik Urzędu uchylając decyzję własną z dnia [...] kwietnia 2001 r. oraz decyzję z dnia [...] lutego 2001 r. wydał niewłaściwy rodzaj decyzji kończącej postępowanie w sprawie wznowienia postępowania, a mianowicie zamiast zastosowania podstawy z art. 151 § 2 k.p.a., zastosował podstawę z art. 151 § 2 pkt 2 k.p.a.

Biorąc pod uwagę zalecenia WSA we Wrocławiu organ ponownie rozpoznając sprawę decyzją z dnia [...] lutego 2010 r. odmówił uchylenia decyzji z dnia 4 kwietnia 2001 r. oraz jej poprzedzającej z dnia [ lutego 2001 r. ze względu na upływ terminu określonego w art. 146 k.p.a., jednocześnie stwierdzając wydanie tych decyzji z naruszeniem prawa.

Decyzją z dnia [...] marca 2010 r. Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, utrzymał w mocy decyzję z dnia [...] lutego 2010 r. Organ stwierdził, że w świetle art. 146 § 1 k.p.a. uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 nie może nastąpić jeśli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat. Ze względu na upływ pięcioletniego terminu nie można uchylić przedmiotowej decyzji. W tej sytuacji organ może jedynie stwierdzić, że decyzja z dnia 4 kwietnia 2001 r. została wydana z naruszeniem prawa.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, w której strona wniosła o uchylenie obu wydanych w sprawie decyzji, podnosząc zarzut ich niezgodności z prawem oraz podnosząc wątpliwości czy organ utrzymał w mocy właściwą decyzję.

Oddalając skargę Sąd I instancji wskazał, że przedmiotem skargi wniesionej w niniejszej sprawie jest decyzja Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] marca 2010 r. utrzymująca w mocy decyzję własną tego organu z dnia [...] lutego 2010 r. o stwierdzeniu nieważności decyzji tego organu z dnia [...] kwietnia 2001 r. o umorzeniu postępowania administracyjnego dotyczącego wniosku skarżącej w przedmiocie przyznania skarżącej prawa do świadczenia pieniężnego z tytułu deportacji do pracy przymusowej.

W ocenie Sądu I instancji, w świetle informacji uzyskanych z Międzynarodowego Biura w Bad Arolsen z dnia 17 listopada 2007 r. organ prawidłowo uznał, że decyzja z dnia [...] kwietnia 2001 r. oraz ją poprzedzająca z dnia [...] lutego 2001 o umorzeniu postępowania w sprawie, została wydana z naruszeniem prawa. Ze względu na upływ pięcioletniego terminu nie można było uchylić przedmiotowej decyzji.

W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku skarżąca zarzuciła naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej p.p.s.a. – poprzez nieuwzględnienie skargi, pomimo że istniały podstawy do zmiany decyzji zgodnie z przepisem art. 154 § 1 k.p.a. Skarżąca wniosła o uchylenie wyroku Sądu I instancji oraz decyzji organu z dnia [...] marca 2010 r., a także zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącej z urzędu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W świetle art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej zwanej p.p.s.a.) – skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Podkreślić przy tym trzeba, że Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, ponieważ w świetle art. 183 § 1 p.p.s.a. rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Jeżeli zatem nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania wymienione w art. 183 § 2 p.p.s.a. (a w rozpoznawanej sprawie przesłanek tych brak), to Sąd związany jest granicami skargi kasacyjnej. Oznacza to, że Sąd nie jest uprawniony do samodzielnego dokonywania konkretyzacji zarzutów skargi kasacyjnej, a upoważniony jest do oceny zaskarżonego orzeczenia wyłącznie w granicach przedstawionych we wniesionej skardze kasacyjnej.

Oceniając we wskazanych wyżej granicach zasadność wniesionej skargi kasacyjnej w przedmiotowej sprawie, trzeba stwierdzić, że zarzuty nie są zasadne. Wynika to z następujących przesłanek.

Po pierwsze, w przedmiotowej skardze kasacyjnej pełnomocnik strony skarżącej podniósł jedyny zarzut kasacyjny dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ ustawy p.p.s.a. w związku z art. 154 § 1 k.p.a. Jest to jednak zarzut kasacyjny całkowicie chybiony, gdyż Sąd I instancji kontrolując zaskarżoną decyzję nie naruszył powyższych przepisów. Wynika to z tego, że dyspozycja art. 154 § 1 k.p.a. jednoznacznie stanowi, że decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez właściwy organ, który ją wydał, lub organ wyższego stopnia, jeżeli stoi za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Dlatego też w stanie prawnym i faktycznym tej sprawy brak jest jakichkolwiek przesłanek do stwierdzenia, że tryb z art. 154 § 1 k.p.a., może służyć do uchylenia przez Sąd I instancji zaskarżonej decyzji ostatecznej z dnia [...] marca 2010 r. wydanej przez Kierownika Urzędu. W świetle bowiem dyspozycji art. 146 § 1 k.p.a. w związku z art. 145 § 1 pkt 3-8 k.p.a. uchylenie decyzji ostatecznej z powodu przesłanek określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 k.p.a. nie może nastąpić jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat. Oznacza to, że w tej sprawie, zasadnie Sąd I instancji orzekł, że pierwsza decyzja ostateczna z dnia [...] kwietnia 2001 r. została wydana tylko z naruszeniem prawa z powodu upływu pięcioleniego terminu od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia. Z kolei tryb z art. 154 § 1 k.p.a. nie może służyć do weryfikacji zaskarżonej decyzji wydanej w trybie art. 151 § 2 k.p.a. w zakresie jej osnowy (rozstrzygnięcia), także biorąc pod uwagę klauzulę generalną interesu społecznego, a nie tylko słusznego interesu strony. Ponadto zarzut kasacyjny naruszenia art. 154 § 1 k.p.a. w związku z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ ustawy p.p.s.a. jest o tyle także chybiony, że Kierownik Urzędu w zaskarzonej decyzji w ogóle nie powołał tego przepisu w podstawie prawnej tej decyzji, czyli go nie zastosował, biorąc pod uwagę dotychczasowy tryb postępowania wznowieniowego w tej sprawie zgodnie z oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania zawarte w prawomocnym wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 19 listopada 2009 r. (sygn. akt IV SA 219/09), zgodnie z dyspozycją art. 153 ustawy p.p.s.a.

Z tych względów i na podstawie art. 184 cyt. ustawy p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł o oddaleniu skargi kasacyjnej.

Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł w wyroku o przyznaniu pełnomocnikowi skarżącej wynagrodzenia na zasadzie prawa pomocy, gdyż przepisy art. 209 i 210 p.p.s.a. mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Natomiast wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną, należne od Skarbu Państwa (art. 250 p.p.s.a.) przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258-261 p.p.s.a.

Stosownie do § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) pełnomocnik skarżącej powinien złożyć wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu stosowne oświadczenie, o jakim mowa w tym przepisie.