Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Janina Antosiewicz, Sędzia NSA Małgorzata Borowiec (spr.), Sędzia del. NSA Tadeusz Geremek, Protokolant Kamil Wertyński, po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2009r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 13 sierpnia 2008r. sygn. akt II SA/Ol 440/08 w sprawie ze skargi Ż. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w O. z dnia [...] maja 2008r. nr [...] w przedmiocie stypendium szkolnego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2008 r., sygn. akt II SA/Ol 440/08, po rozpoznaniu skargi Ż. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie z dnia [...] maja 2008 r., nr [...], w przedmiocie stypendium szkolnego, uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

Wyrok został wydany w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Olsztynie decyzją z dnia [...] maja 2008 r., nr [...], na podstawie art. 90 b, 90 c, 90 d, i 90n ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zmianami) oraz art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U z 2000r. Nr 98, poz. 1071 ze zm. - dalej powoływanej jako kpa), utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy D. z dnia [...] stycznia 2008 r. znak: [...] w przedmiocie odmowy przyznania stypendium szkolnego uczennicy Ż. C. (ur. [...]).

W uzasadnieniu w/w decyzji Kolegium wskazało, że A. C. w dniu [...] lipca 2007r. złożyła wniosek o przyznanie stypendium szkolnego na rzecz jej córki Ż. C. Organ pierwszej instancji odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia ze względu na przekroczenie ustalonego przez ustawodawcę kryterium dochodowego (351,00 zł na członka rodziny). Dochód na jednego członka rodziny wnioskodawczyni za miesiąc czerwiec 2007 r. wyniósł bowiem 397,51 zł.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. C. podniosła, iż organ błędnie ustalił dochód netto na osobę w rodzinie. W ocenie skarżącej ustawa posługuje się pojęciem dochodu netto i w związku z tym od dochodu należy odjąć stałe wydatki rodziny. Wskazała, że spłaca dom 400 zł miesięcznie, 250 zł miesięcznie wynosi czesne za szkołę syna, nie licząc już innych wydatków ponoszonych przez siedmioosobową rodzinę. Stwierdziła, że rodzina jest wielodzietna i nie ma możliwości zapewnienia dzieciom podstawowych materiałów szkolnych bez stypendium szkolnego. Podała również, że odebrano jej zasiłek rodzinny na dwoje dzieci. Podkreśliła, że jedynym źródłem utrzymania rodziny jest wynagrodzenie za pracę męża oraz zasiłki rodzinne, gdyż z uprawy pola nie osiąga takich zysków jak to ustalił organ pierwszej instancji.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie rozpoznając odwołanie skarżącej stwierdziło, iż zagadnienia związane z przyznawaniem pomocy materialnej w formie stypendiów lub zasiłków szkolnych zostały unormowane w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U z 2004 r. Nr 256, poz. 2572), w szczególności zaś w rozdziale 8a tej ustawy zatytułowanym Pomoc materialna dla uczniów oraz we właściwym miejscowo regulaminie udzielania pomocy o charakterze socjalnym. Organ odwoławczy wskazał, że stosownie do art. 90 b ust. 1 i 2 powołanej ustawy, uczniowi przysługuje prawo do pomocy materialnej ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa lub budżecie właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Wniosek o przyznanie stypendium szkolnego składa się do dnia 15 września danego roku szkolnego (art. 90n ust. 6 ustawy). Stypendium szkolne może otrzymać uczeń znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej, wynikającej z niskich dochodów na osobę w rodzinie.

Kolegium podało, że wysokość dochodu na osobę w rodzinie ucznia, uprawniająca do ubiegania się o stypendium szkolne, ustalana jest na zasadach określonych w art. 8 ust. 3-13 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001 i Nr 273, poz. 2703). Stypendium przysługuje więc uczniowi, którego dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 351,00 zł - art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej w związku z art. 90 d ust. 7 ustawy o systemie oświaty i § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie zweryfikowania kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Za dochód, zgodnie z art. 8 ust. 3 i 4 ustawy, uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o: 1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych; 2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach; 3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Ponadto do dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 nie wlicza się jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego, wartości świadczeń w naturze oraz świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.

Kolegium uznało, iż organ pierwszej instancji prawidłowo wyliczył dochód na osobę w rodzinie skarżącej, wskazując, iż w aktach sprawy znajdują się następujące dokumenty: zaświadczenie pracodawcy o wysokości dochodu uzyskanego przez A. C. za czerwiec 2007 r. - 986,65 zł netto, karta świadczeń z GOPS w D., pobranych w czerwcu 2007 r. - 600,00 zł (łącznie). Ponadto w aktach sprawy znajdują się kopie decyzji w sprawie łącznego zobowiązania pieniężnego za 2007 r., z których wynika, iż wnioskodawczyni posiada gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni 5,7774 ha ziemi. Przyjąć zatem należy, iż dochód z gospodarstwa rolnego wyniósł za miesiąc czerwiec 2007 r. 1.195,92 zł (5,7774 ha x 207 zł). Łącznie zatem miesięczny dochód rodziny skarżącej wyniósł 2.782,57 zł, co w przeliczeniu na osobę w rodzinie stanowi kwotę 397,51 zł. Reasumując Kolegium stwierdziło, że organ pierwszej instancji w sposób prawidłowy przyjął, iż kryterium dochodowe ustalone na poziomie 351,00 zł miesięcznie na osobę w rodzinie zostało w rozpatrywanej sprawie przekroczone i w sposób uprawniony odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia.

Odnosząc się do argumentów podnoszonych w odwołaniu Kolegium wskazało, iż nie jest możliwe pomniejszanie dochodu uzyskiwanego przez daną rodzinę o inne składniki, niż wymienione w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej.

Kolegium stwierdziło także, iż zgodnie z art. 8 ust. 9 i 10 ustawy o pomocy społecznej, dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej i z hektarów przeliczeniowych oraz z innych źródeł sumuje się. Przyjmuje się, że z 1ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 207,00 zł (zgodnie z § 2 cytowanego powyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006r.). Ustawodawca założył więc, iż w przypadku posiadania gruntu przynosi on dochód w wysokości 207,00 zł z jednego ha przeliczeniowego. Dlatego nie jest brany pod uwagę faktyczny dochód jaki uzyskuje się z posiadanego gruntu. Wiążący dla organów jest sam fakt posiadania gruntu oraz sposób ustalania dochodu rodziny wnioskującej o pomoc.

Powyższa decyzja stała się przedmiotem skargi Ż. C. reprezentowanej przez matkę A. C. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, w której powtórzyła argumenty zawarte w odwołaniu od decyzji pierwszej instancji. Wniosła o uchylenie decyzji organów obu instancji i przyznanie wnioskowanej pomocy.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Olsztynie w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie po rozpoznaniu skargi uznał, iż zasługuje ona na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że Kolegium prawidłowo wskazało przepisy regulujące kwestię przyznawania stypendium szkolnego. Przesłanki przyznania stypendium szkolnego, którego dotyczył wniosek skarżącej określa ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity Dz. U z 2004r. Nr 256, poz. 2572 ze zmianami). Świadczenie takie może otrzymać uczeń znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej, wynikającej z niskich dochodów na osobę w rodzinie, z uwagi na wymienione w tym przepisie dysfunkcje (art. 90 d ust. 1 ustawy). Osoba uprawniona musi spełniać kryterium dochodowe określone w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U z 2008r. Nr 115, poz. 728), do którego odsyłają przepisy art. 90d ust. 7 ustawy o systemie oświaty.

Ustęp 8 tego przepisu stanowi zaś, że miesięczna wysokość dochodu ustalana jest na zasadach określonych w art. 8 ust. 3-13 ustawy o pomocy społecznej. Aktualnie kwota ta od 1 października 2006 roku wynosi 351,- zł stosownie do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006 roku w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U Nr 135, poz. 950).

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż zasadą wyrażoną w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej jest przyjęcie za dochód sumy miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne oraz alimenty świadczone na rzecz innych osób. Do dochodu nie wlicza się jedynie jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego oraz wartości świadczeń w naturze. Oznacza to, że przy ustalaniu dochodu na osobę w rodzinie nie podlegają odliczeniu wydatki związane z utrzymaniem rodziny.

Ponadto w art. 8 ust. 9 ustawa ta stanowi, iż za dochód z 1 ha przeliczeniowego przyjmuje się dochód miesięczny w wysokości 194,- zł (obecnie od 1 października 2006r. stosownie do wymienionego rozporządzenia 207,- zł miesięcznie). Przepis ten określa ryczałtowy tryb ustalania dochodu osiąganego z gospodarstwa rolnego osoby, która prowadzi gospodarstwo rolne (użytkuje rolniczo działkę rolną) lub ma możliwość jego prowadzenia i uzyskiwania tą drogą środków utrzymania. Przepis ten zwalnia organy rozpatrujące wnioski z zakresu pomocy społecznej z obowiązku ustalania wysokości faktycznie osiągniętego dochodu z posiadanego gospodarstwa rolnego.

W ocenie Sądu pierwszej instancji organ powinien jednak ustalić, czy z tytułu posiadanego przez skarżącą gospodarstwa rolnego są odprowadzane do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Rolniczego składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne, a jeżeli tak, to w jakiej wysokości, bowiem składki te stanowią podstawę do ich odliczenia od dochodu rodziny na podstawie art. 8 ust. 3 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej. Obowiązek odprowadzania tych składek wynika bowiem z odrębnych przepisów o jakich mowa w powołanym przepisie, którymi są w tym wypadku przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U z 1998r. Nr 7, poz. 25 ze zmianami), por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 marca 2007r. sygn. akt I OSK 1070/06 (niepubl.).

Ponadto, Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż wątpliwości, co do prawidłowości obliczenia dochodu na osobę w rodzinie, wywołuje także okoliczność utraty zasiłku rodzinnego na dwójkę dzieci. Pełnomocnik nie wskazywał kiedy to nastąpiło. Tymczasem kwestia ta wymagała wyjaśnienia, skoro w świetle art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej fakt ten ma istotne znaczenie dla ustalenia sumy miesięcznych przychodów, które organ bierze pod uwagę przy obliczaniu dochodu rodziny, a następnie przy obliczaniu dochodu na osobę w rodzinie, stanowiącego kryterium przyznania stypendium szkolnego. Stosownie do tego unormowania w przypadku utraty dochodu, dochód ustala się z miesiąca, w którym wniosek został złożony. Poza sporem pozostaje fakt, że wniosek o przyznanie stypendium szkolnego dla córki Ż. A. C. złożyła w lipcu 2007r.

Organy orzekające przyjęły w całości składniki dochodu z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku o stypendium szkolne tj. z miesiąca czerwca 2007r., bez zbadania i oceny, czy w dniu złożenia wniosku.wszystkie te składniki rodzina skarżącej pobierała

Wskazanych powyżej działań organ pierwszej instancji nie podjął, a organ drugiej instancji tych uchybień nie dostrzegł, naruszając tym samym przepisy art. 7 i 77 § 1 kpa zobowiązujące organy do podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy oraz wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego.

Sąd pierwszej instancji zwrócił również uwagę na opieszałość organu pierwszej instancji w załatwieniu sprawy, a tym samym naruszenie art. 35 § 1-3 i art. 36 § 1-2 kpa. Wniosek o przyznanie stypendium został bowiem złożony w lipcu 2007 r. , natomiast rozpatrzony został decyzją z dnia 17 stycznia 2008 r., doręczoną stronie w dniu 25 lutego 2008 r., a więc 7 miesięcy po złożeniu wniosku. Tak późnego rozpatrzenie wniosku, w zasadzie uniemożliwiło stronie złożenie ewentualnie nowego wniosku, co byłoby uzasadnione zmianą sytuacji rodzinnej i materialnej. Jak wynika bowiem z wyjaśnień pełnomocnika skarżącej, złożonych na rozprawie, skarżąca, pozostając na utrzymaniu matki, urodziła dziecko i utraciła zasiłek rodzinny.

Na złożenie ponownego wniosku pozawala natomiast art. 90 n ust. 7 ustawy o systemie oświaty, zaś w świetle ust. 3 art. 90 n powołanej ustawy świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym mogą być przyznawane nie tylko na wniosek, ale również z urzędu. Podstawę faktyczną do wszczęcia postępowania w tym trybie może stanowić informacja o sytuacji rodzinnej i materialnej danej osoby.

W tej sytuacji, zdaniem Sądu pierwszej instancji organ pierwszej instancji przed wydaniem decyzji, z racji pozostawania w bezczynności, obowiązany był zweryfikować sytuację rodzinną i materialną wnioskodawczyni i ocenić, czy skarżąca spełnia przesłanki do przyznania jej wnioskowanego stypendium szkolnego, działając w tym zakresie nawet z urzędu. Tym bardziej, że - jak wynika z wyjaśnień pełnomocnika skarżącej, złożonych na rozprawie - zmiana sytuacji rodzinnej i materialnej rodziny Państwa C. była znana organowi z urzędu.

Zatem, ponownie rozpoznając sprawę organ, uwzględniając powyższe rozważania, powinien ustalić sytuację rodzinną i materialną wnioskodawczyni i dopiero wówczas ocenić, czy pozwala ona na przyznanie wnioskowanego świadczenia.

Z tych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji oraz orzekł, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniosło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Olsztynie i zaskarżając go w całości zarzuciło:

1) naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

- art. 145 § 1 pkt 1 lit c, art. 133 § 1 i art. 141 § 4 ustawy z 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) w zw. z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zrn.) w zw. z art. 7 i 77 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego polegające na:

- uchyleniu decyzji Kolegium mimo, iż nie zaistniało naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy,

- uchyleniu decyzji Kolegium bez rozważenia, czy stwierdzone przez sąd naruszenia przepisów postępowania (w ocenie Kolegium uchybienia takie w ogóle nie wystąpiły bądź były nieistotne) miały istotny wpływ na wynik sprawy,

2) naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 8 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 8 ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. nr 64 poz. 593 ze zm.) w zw. z art. 90 d ust. 8 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż od kwoty dochodu określonej w art. 8 ust. 9 ustawy należy stosownie do art. 8 ust. 3 pkt 2 odliczyć składki na ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach.

Wskazując na powyższe podstawy skargi kasacyjnej Kolegium wniosło o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi, bądź uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zwrot kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej Kolegium wskazało, iż w art. 8 ust 3 ustawy o pomocy społecznej ustawodawca przyjął zasadę, iż dochodem jest przychód pomniejszony o określone obciążenia, szczegółowo wymienione w tym przepisie. Podobnie ustawodawca określa sposób ustalania dochodu w art. 8 ust. 5 pkt 1 ustawy, posługując się sformułowaniem, iż za dochód uważa się przychód pomniejszony o określone obciążenia. Świadczy to zdaniem strony przeciwnej o tym, iż ustawodawca zdefiniował na potrzeby ustawy o pomocy społecznej pojęcie dochodu, w sposób określony w ust. 3 art. 8 ustawy, i w dalszej części przepisu posługuje się pojęciem dochodu ustalonym w art. 8 ust. 3 ustawy. A zatem jeśli w art. 8 ust. 9 mówi, iż przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 207 zł, to brak jest podstawy do pomniejszenia tej kwoty m.in. o składki na ubezpieczenie społeczne rolników zgodnie z art. 8 ust. 3 pkt 2, gdyż odliczenie takie byłoby sprzeczne z brzmieniem art. 8 ust. 3 ustawy. W tej sytuacji bowiem bez upoważnienia ustawowego pomniejszono by dochód, nie zaś przychód zgodnie z brzmieniem tego przepisu. W ocenie autora skargi kasacyjnej stanowisko Sądu pierwszej instancji znajdowałoby uzasadnienie w sytuacji, gdyby ustawodawca w art. 8 ust. 9 zapisał, iż przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się przychód miesięczny w wysokości 207 zł. Wówczas należałoby odnieść się do zasady ogólnej wyrażonej w art. 8 ust 3 ustawy i obliczyć dochód z tego gospodarstwa w sposób tam wskazany. Natomiast Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku błędnie zatem wskazuje na obowiązek odliczenia składek od dochodu rodziny. Obowiązek dokonywania tych odliczeń organy oczywiście mają, jednak zobowiązane są pomniejszać kwotę przychodu, w celu obliczenia dochodu rodziny.

Zdaniem Kolegium, dokonana przez Sąd pierwszej instancji błędna wykładania powyższych regulacji doprowadziła w konsekwencji do uznania, iż organy administracji, nie ustalając, czy rodzina skarżącej odprowadza z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego składki na ubezpieczenie społeczne rolników i nie dokonując stosownych odliczeń w tym zakresie, dopuściły się naruszenia przepisów art. 7 i 77 § 1 k.p.a.

W ocenie Kolegium Sąd pierwszej instancji również błędnie zarzucił organom administracji brak zbadania i oceny, czy wszystkie składniki dochodu rodzina skarżącej pobierała w dniu złożenia wniosku i oparcie się jedynie o składniki dochodu z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, tj. z czerwca 2007 r. Zdaniem Kolegium, obowiązek ustalania dochodu rodziny z miesiąca złożenia wniosku w przypadku utraty dochodu rodziny występuje wówczas, gdy z dokumentów złożonych z wnioskiem wynika, iż dochody te nie mają stałego charakteru i wysokości i wobec okoliczności podnoszonych przez stronę lub znanych organowi z urzędu, które wskazują, że zmiana sytuacji dochodowej zaistniała i mogła mieć wpływ na prawidłowość ustalenia wysokości dochodu rodziny w danej sprawie.

Sposób ustalania wysokości dochodu określony w art. 8 ust. 3 ustawy statuuje wyjątek od zasady orzekania przez organy z uwzględnieniem stanu faktycznego sprawy na dzień wydania decyzji, polegający na tym, iż uwzględniane mogą być zmiany stanu faktycznego (konkretnie sytuacji dochodowej) zaistniałe najpóźniej do końca miesiąca złożenia wniosku. Ustawa wiąże bowiem określone skutki ściśle z chwilą złożenia wniosku, a w świetle tego przepisu na tle tej konkretnej sprawy, zmiany w sytuacji dochodowej zainteresowanej, zaistniałe po dniu 1 sierpnia 2007 r. nie mogą być uwzględnione w toku postępowania prowadzonego na skutek tego wniosku. Stałoby to bowiem w oczywistej sprzeczności z brzmieniem art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Autor skargi kasacyjnej uważa, że jest to o tyle istotne, iż odwołanie od przedmiotowej decyzji strona wnosiła w dniu 4 marca 2008 r. i z brzmienia tego pisma wynika, że odwoływała się do aktualnej sytuacji rodziny. Stwierdzenie, iż w ostatnim okresie czasu odebrano jej zasiłek rodzinny na dwoje dzieci, z uwagi na upływ czasu, nie mogło zostać uwzględnione i nie miało wpływu na prawidłowość ustalenia dochodu rodziny. W zaskarżonym wyroku nie uwzględniono szczególnego charakteru regulacji art. 8 ust. 3 ustawy i błędnie przyjęto, iż stan faktyczny sprawy nie został przez organy obu instancji wyczerpującą ustalony.

Ponadto, Kolegium wskazało, że wprawdzie organ pierwszej instancji wniosek skarżącej rozpatrzył w styczniu 2008 r. wydając stosowną decyzję i doręczając ją w dniu [...] lutego 2008 r., to jednak brak jest podstaw do uznania, iż uchybienie art. 35 i 36 k.p.a., w świetle jednoznacznej regulacji art. 8 ust. 3 o czym mowa była powyżej, mogło mieć jakikolwiek wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Podobnie nie można zdaniem strony przeciwnej przyjąć, iż organ pierwszej instancji pozbawił stronę skarżącą możliwości złożenia wniosku o przyznanie stypendium po zmianie jej sytuacji materialnej, a można jedynie mówić o takiej ewentualności. Jednakże nawet taka ewentualność nie miała żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy zainicjowanej wnioskiem z dnia 27 lipca 2007 r., bowiem gdyby złożyła ona taki wniosek w późniejszym okresie, musiałby on zostać rozstrzygnięty w odrębnym postępowaniu. A zatem brak działania z urzędu organu pierwszej instancji w tym zakresie nie pozostaje w jakimkolwiek związku z oceną legalności ocenianej przez Sąd decyzji.

W związku z powyższym, wskazać należy, iż wyrok Sądu pierwszej instancji wydano z naruszeniem art. 145 § 1 pkt 1 lit c, art. 133 § 1 i art. 141 § 4 ustawy z 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zw. z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych, bowiem orzekając w oparciu o materiały zgromadzone w aktach sprawy Sąd uchylił decyzję Kolegium i poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji mimo, iż nie zaistniało naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Nadto na podstawie pisemnych motywów rozstrzygnięcia należy przyjąć, iż Sąd błędnie przyjął, iż stwierdzone przez sąd naruszenia przepisów postępowania (w ocenie Kolegium uchybienia takie w ogóle nie wystąpiły bądź były nieistotne) miały istotny wpływ na wynik sprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – dalej P.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, której przyczyny określone w § 2 art. 183 P.p.s.a. w rozpoznawanej sprawie nie występują.

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie pomimo, iż niektóre przedstawione w niej argumenty są trafne.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 8 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 8 ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm.), wskazać należy, iż stosownie do art. 8 ust. 3 powołanej ustawy za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach.

Powołany przepis nie definiuje wprawdzie pojęcia "przychodu", nie oznacza to jednak, że można go utożsamiać z pojęciem przychodu, o jakim mowa w art. 8 ust. 5 cyt. ustawy. Przepis ten dotyczy bowiem wyłącznie przychodu uzyskiwanego z pozarolniczej działalności gospodarczej, natomiast art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej ma charakter ogólny. Wynika z niego, iż przy ustalaniu dochodu, od którego zależy przyznanie świadczeń z pomocy społecznej, należy mieć na uwadze ogół uzyskiwanych wpływów, bez względu na tytuł i źródło ich pozyskania z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w którym złożono wniosek, gdy dochód został utracony, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

Składniki dochodu rodziny ustala się według zasad zawartych w poszczególnych ustępach art. 8. Należy przy tym mieć na uwadze między innymi regulację zawartą w ustępie 4 powołanego artykułu, zgodnie z którą do dochodu nie wlicza się: jednorazowego świadczenia socjalnego, wartości świadczeń w naturze, świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych oraz zapomogi pieniężnej, o której mowa w przepisach o zapomodze pieniężnej dla niektórych emerytów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny.

Dochody ustalone w ten sposób sumuje się, na co wskazuje art. 10 ust. 8 ustawy, zgodnie z którym sumuje się dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej, z hektarów przeliczeniowych oraz z innych źródeł. Dochody te pomniejsza się następnie o obciążenia wymienione z art. 8 ust. 3 pkt 1-3. należą do nich m. in. składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz składki na ubezpieczenie społeczne określone w odrębnych przepisach (art. 8 ust. 3 pkt 2 ustawy). Odrębnymi przepisami, o jakich mowa w powyższym przepisie, są bezspornie przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998r, Nr 7, poz.25 ze zm.), nakładające na rolników obowiązek opłacenia składki na przewidziane ustawą ubezpieczenie społeczne.

W związku z powyższym, uznać należy, iż przy obliczaniu dochodu, o którym mowa w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, w sytuacji, gdy dochód ten jest uzyskiwany z gospodarstwa rolnego odlicza się składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Gdyby ustawodawca rzeczywiście nie zamierzał przyznać rolnikom prawa do odliczania uiszczanych przez nich składek na ubezpieczenie społeczne rolników od dochodu ustalanego na potrzeby pomocy społecznej, to taki zamysł powinien znaleźć jednoznaczne odzwierciedlenie w treści art. 8 ust. 3 pkt 2. Skoro zaś przepis ten wyłączeń takich nie zawiera, to nie można ich wywodzić w drodze zabiegów interpretacyjnych.

W tej sytuacji zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 8 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 8 ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, nie zasługuje na uwzględnienie. Mając powyższe na względzie, stwierdzić należy, iż brak jest również podstaw do uwzględnienia zarzutu skargi kasacyjnej naruszenia powołanych w niej przepisów postępowania. Skoro bowiem, składki na ubezpieczenie społeczne rolników pomniejszają dochód rodziny na podstawie art. 8 ust. 3 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej, to nie może ulegać wątpliwości, że organy, rozpatrując wniosek A. C. o przyznanie jej córce Ż. C. stypendium szkolnego, zobowiązane były zbadać, czy wymieniona uiszczała te należności, a tym samym czy mogła skorzystać z omawianych odliczeń od dochodu jej rodziny. Nie dokonując takich ustaleń, w sposób oczywisty złamały wymogi przewidziane w art. 7 i art.77 § 1 kpa, co obligowało Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie do uchylenia, na podstawie art.145 § 1 pkt.1 lit. c P.p.s.a., zaskarżonej i utrzymanej nią w mocy decyzji, gdyż wskazane naruszenia przepisów postępowania w okolicznościach niniejszej sprawy mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Z tych względów uznać należy, iż wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, pomimo częściowo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu.

Należy się bowiem zgodzić, z autorem skargi kasacyjnej, iż niewyjaśnienie aktualnej sytuacji materialnej skarżącej, jak również nierozważnie możliwości przyznania Ż. C. stypendium szkolnego z urzędu nie mogło mieć wpływu na wynik sprawy. Kontrolowane przez Sąd decyzje zostały wydane w postępowaniu wszczętym wnioskiem Ż. C., reprezentowanej przez A. C. W ramach tego postępowania niedopuszczalne nawet było badanie przesłanek przyznania uczniowi stypendium szkolnego z urzędu. Wójt Gminy D. mógł skorzystać z uprawnień przewidzianych w art. 90 n ust.2 ustawy o systemie oświaty dopiero po uruchomieniu odrębnego postępowania, a nie w toku postępowania wszczętego na wniosek uprawnionego. Sąd pierwszej instancji w swych rozważaniach nie dokonał ponadto pełnej analizy treści powołanych już art. 90 d ust.1 i ust.7 ustawy o systemie oświaty w zw. z art. 8 ust.3 ustawy o pomocy społecznej oraz innych norm tych aktów prawnych. Tymczasem z przepisów tych jednoznacznie wynika, że sytuację materialną uprawnionego ocenia się z uwzględnieniem wszystkich przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony. Omawiane regulacje, z zastrzeżeniem art. 8 ust. 11, nie przewidują żadnych wyjątków od tej zasady i nie dopuszczają możliwości ustalania wpływów pochodzących z innych okresów. W sprawie niesporne jest, że wniosek o przyznanie Ż. C. stypendium został złożony w dniu [...] lipca 2007 r. Oznacza to, że sytuacja materialna uczennicy mogła być rozważana wyłącznie z uwzględnieniem dochodów jego rodziny w czerwcu 2007 r. Brak jest natomiast jakichkolwiek podstaw do dokonywania takiej analizy na dzień wydania decyzji. W tej sytuacji rażąca opieszałość organu I instancji nie mogła mieć żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy.

Z powyższych względów, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji wyroku.