Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Mirosław Trzecki Sędziowie Sędzia WSA Marek Szumilas Sędzia WSA Michał Ruszyński (spr.) Protokolant referent - stażysta Malwina Tomiak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 czerwca 2012 r. sprawy ze skargi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej na decyzję Wojewody z dnia [...] r., nr [...] w przedmiocie odmowy ustanowienia trwałego zarządu do budowli urządzenia wodnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Starosty z dnia [...] r., nr [...].

Decyzją z [...] grudnia 2011r. nr [...] Starosta na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm. – dalej w skrócie: u.g.n) odmówił ustanowienia trwałego zarządu do budowli urządzenia wodnego – jazu na rzecz Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (dalej w skrócie: RZGW).

Uzasadniając decyzję Starosta wskazał, że decyzją z [...] października 2004 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 217 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (obecnie tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. Nr 145 – dalej w skrócie: P.w), stwierdzono przejście z dniem [...] stycznia 2002 r. w trwały zarząd RZGW nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa położonych w obrębie [...], w tym nieruchomości nr [...] (niezabudowanej) o pow. 2,4000 ha. Organ zaznaczył przy tym, że z dokumentów zgromadzonych w sprawie wynika, że jaz jako urządzenie wodne został oddany w dzierżawę na rzecz Spółki M S.A do [...] grudnia 2023 r. i ujęty jest jako środek trwały dzierżawcy oraz wchodzi w skład majątku. Zdaniem organu urządzenie hydrotechniczne nie jest częścią składową nieruchomości, a biorąc pod uwagę jego przeznaczenie jest częścią składową przedsiębiorstwa, zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm. – dalej w skrócie: K.c).

Nie zgadzając się z powyższą decyzją RZGW złożył od niej odwołanie. W odwołaniu podkreślił, że z definicji nieruchomości w świetle K.c wynika, że przedmiotem odrębnej własności mogą być nie tylko budynki lecz i inne urządzenia np. silosy, piwnice-lodownie znajdujące się na użytkowanym wieczyście gruncie, a więc także jazy na gruncie pokrytym wodą płynącą. Ponadto nieruchomości budowlane na gruntach pokrytych wodami mogą być przedmiotem własności innych podmiotów niż właściciel wody, a także być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego czy trwałego zarządu jednostek organizacyjnych innych niż te, które zarządzają wodami i gruntami nimi pokrytymi, jeżeli mienie to zostało im powierzone, zgodnie z zasadami przewidzianymi w u.g.n.

Wojewoda na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm. – dalej w skrócie: K.p.a), decyzją z [...] marca 2012 r. nr [...], utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

Organ odwoławczy w uzasadnieniu decyzji podał, że zasoby wodne Skarbu Państwa oraz grunty pod tymi wodami podlegają przekazaniu z mocy prawa w trwały zarząd jednostkom wymienionym w art. 217 P.w. Przekazanie zasobów wodnych oraz gruntów pod wodami następuje na wniosek jednostki organizacyjnej, w drodze decyzji orzekającej o przejściu mienia w trwały zarząd. Wydanie decyzji jest konieczne dla precyzyjnego określenia przedmiotu trwałego zarządu. Organ wskazał, że w rozpoznawanej sprawie zgodnie z wypisem z ewidencji gruntów i budynków działka oznaczona numerem ewidencyjnym [...] jak i z księgą wieczystą Nr [...], jest nieruchomością niezabudowaną (pokrytą wodami rzeki [...]) stanowiącą własność Skarbu Państwa w trwałym zarządzie RZGW. Organ podkreślił, że w ewidencji gruntów i budynków nie założono kartoteki budynków dla jazu. Zarówno z obowiązujących przepisów prawa, z zapisów w księdze wieczystej, jak i ewidencji gruntów nie wynika, że jaz jest odrębną nieruchomością bądź stanowi część składową nieruchomości o numerze [...]. Tak więc zdaniem organu odwoławczego, skoro nieruchomość ww. została oddana w trwały zarząd RZGW, decyzją wydaną na podstawie na art. 217 ust. 1 P.w, to obecnie potwierdzenie tego prawa wydaniem decyzji ustanawiającej trwały zarząd dla budowli urządzenia wodnego spowodowałoby jej nieważność, bowiem niniejsze postępowanie jak i postępowanie dotyczące przejścia w trwały zarząd działki nr [...], dotyczą tego samego przedmiotu i tego samego stanu prawnego w niezmienionym stanie faktycznym. W obu tych postępowaniach wnioskodawcą był RZGW, postępowania dotyczyły tej samej nieruchomości oraz odnosiły się do tej samej formy prawnej władania nieruchomością przez jednostkę organizacyjną czyli trwałego zarządu. W takiej sytuacji w ocenie organu odwoławczego zasadnie organ pierwszej instancji odmówił ustanowienia trwałego zarządu do budowli urządzenia wodnego – jazu, na rzecz RZGW.

Decyzja Wojewody została zaskarżona przez RZGW do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. Strona domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji oraz decyzji Starosty z dnia [...] grudnia 2011r. nr [...], sformułowała zarzut naruszenia art. 43 ust. 1 i 5 u.g.n. Powołując się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 października 2010r. II OSK 1654/09 wskazała, że przedmiotowy jaz będący budowlą wodną, nie może być postrzegany w kategoriach części składowych nieruchomości gruntowych pokrytych wodami płynącymi. Zdaniem skarżącego przepisy P.w konstruują w tym wypadku wyjątek od ogólnej zasady superficies solo cedit. Skoro więc budowle wodne mogą być przedmiotem odrębnej własności, to według zasad zawartych w art. 47 § 1 i art. 48 K.c, nie mogą być częściami składowymi gruntów, tym samym mogą stanowić odrębne od gruntów nieruchomości budowlane.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga okazała się uzasadniona.

Spór w rozpoznawanej sprawie dotyczy tego, czy w światle przepisów u.g.n, istnieje możliwość ustanowienia trwałego zarządu w odniesieniu do jazu a więc urządzenia wodnego (budowli piętrzącej wodę).

Organ odwoławczy uznał, że Starosta stwierdzając decyzją z [...] października 2004 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 217 P.w, przejście z dniem [...] stycznia 2002 r. w trwały zarząd skarżącego nieruchomości nr [...], przeniósł także w trwały zarząd jaz znajdujący się na tej nieruchomości, który stanowi jej część składową. Zdaniem organu obecnie rozpoznając wniosek skarżącego z [...] grudnia 2010 r., organ pierwszej instancji orzekałby ponownie w tej samej sprawie, a zatem naruszyłby wyrażoną w art. 16 K.p.a zasadę trwałości decyzji ostatecznych.

Sąd nie podziela tego stanowiska, przyznając w tym zakresie rację skarżącemu.

Należy wskazać, że zgodnie z art. 43 ust. 1 i ust. 5 u.g.n, oddanie w trwały zarząd następuje w stosunku do nieruchomości a więc może to być nieruchomość gruntowa zabudowana jak i niezabudowana, jeżeli stanowią odrębny przedmiot własności. W cytowanym przez skarżącego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 października 2010 r. II OSK 1654/09 (wyrok dostępny na stronie: orzeczenia.nsa.gov.pl), który wprawdzie dotyczył innego stanu faktycznego a mianowicie kwestii ustalenia podmiotu właściwego do wykonania ekspertyzy stanu technicznego jazu, zasadnie wskazano (biorąc pod uwagę to, że podmiotem właściwym do zapewnienia właściwego funkcjonowania urządzenia wodnego jest jego właściciel), iż właścicielem urządzenia wodnego może być inny podmiot niż właściciel wody. Zobowiązanym bowiem do zapewnienia obsługi, bezpieczeństwa oraz właściwego funkcjonowania urządzenia wodnego znajdującego się na śródlądowych wodach powierzchniowych jest właściciel tego urządzenia (art. 64 ust. 2 P.w). Oznacza to, że P.w – jak słusznie wskazał skarżący – przewiduje wyjątek od zasady: to co jest na powierzchni przypada gruntowi.

Zgodnie z art. 217 ust. 1 P.w, z dniem wejścia w życie ustawy stanowiące własność Skarbu Państwa wody oraz grunty pokryte tymi wodami przechodzą w trwały zarząd odpowiednio – urzędów morskich, regionalnych zarządów gospodarki wodnej, parków narodowych, stosownie do art. 11 ust. 1 pkt 1-3. Przepis ten przewiduje zatem przejście w trwały zarząd wód oraz gruntów pokrytych tymi wodami. Słusznie więc stwierdził skarżący, powołując się w tym zakresie na cytowany wcześniej wyrok Naczelnego Sądy Administracyjnego, że przepis ten nie dotyczy przejścia w trwały zarząd urządzeń wodnych. Dla wzmocnienia zaprezentowanej argumentacji warto przywołać stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego przedstawione w ww. wyroku. Otóż Sąd ten stwierdza, że regulacja powyższa jest konsekwencją relacji istniejących między P.w a u.g.n. Mianowicie przepis art. 14a ust. 1 P.w stanowi, że grunty pokryte wodami powierzchniowymi płynącymi, stanowiącymi własność Skarbu Państwa, są zasobem nieruchomości Skarbu Państwa, do którego nie stosuje się przepisów u.g.n. Odpowiednia regulacja znajduje się w u.g.n, której art. 21a stanowi, że w skład zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, o którym mowa w art. 21, nie wchodzą grunty pokryte wodami powierzchniowymi płynącymi, w rozumieniu P.w. W myśl art. 21 tej ustawy do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa należą nieruchomości, które stanowią przedmiot własności Skarbu Państwa i nie zostały oddane w użytkowanie wieczyste, oraz nieruchomości będące przedmiotem użytkowania wieczystego Skarbu Państwa.

Podzielając stanowisko zaprezentowane w ww. wyroku przyjąć należy, że mimo tego, iż Skarb Państwa jest właścicielem wody i gruntów pokrytych tymi wodami, a także urządzenia wodnego jakim jest przedmiotowy jaz, to trwały zarząd może należeć do różnych podmiotów.

Pogląd ten, jak trafnie podkreślił skarżący, nie jest odosobniony w orzecznictwie sądowym: wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości według zasady: czyją własność stanowią grunty, tego własnością jest woda. Własność gruntu przesądza o własności wody. Inaczej kształtują się stosunki prawne wody płynącej i jej związku z gruntem. Woda płynąca jest wodą publiczną i własność wody przekłada się na własność gruntu pod wodą w granicach określonych liniami brzegów, co wynika z brzmienia art. 14, 17 i 18 Prawa wodnego (J. Szchułowicz, Prawo wodne. Komentarz, s. 39). Jednak własność wody nie przekłada się automatycznie na własność urządzeń wodnych, bowiem przepisy Prawa wodnego nie stoją na przeszkodzie aby kto inny był właścicielem wody, a kto inny właścicielem urządzeń wodnych (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 stycznia 2009 r. II OSK 1874/07, dostępny na stronie: orzeczenia.nsa.gov.pl).

Uwzględniając powyższą argumentację Sąd konstatuje, że decyzja Starosty z [...] października 2004 r. nr [...], wydana na podstawie art. 217 ust. 1 P.w, stwierdzająca przejście w trwały zarząd skarżącego działki nr [...] a więc wody i gruntu pokrytego wodami, nie oznacza przejścia w trwały zarząd skarżącego również przedmiotowego jazu.

Skoro zatem budowle wodne a więc także jazy, mogą stanowić przedmiot odrębnej własności, to nie pozbawione racji jest stanowisko skarżącego, że nie są one częściami składowymi gruntów. Wbrew więc twierdzeniu organów obu instancji istnieje możliwość ustanowienia trwałego zarządu w odniesieniu do przedmiotowego jazu jako urządzenia wodnego. Sąd nie podziela w takiej sytuacji oceny organów obu instancji w tym zakresie, akceptując tym samym argumentację przedstawioną w skardze.

W świetle powyższych okoliczności, ze względu na naruszenie w zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji prawa materialnego, tj. art. 43 ust. 1 i 5 u.g.n, które miało wpływ na wynik sprawy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a w związku z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. Nr 270 - dalej w skrócie: P.p.s.a), uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji. Sąd nie zasądził zwrotu kosztów postępowania sądowego z uwagi na brak stosownego wniosku w tym przedmiocie (art. 210 § 1 P.p.s.a)

Rozpoznając sprawę ponownie organy administracji zobligowane będą rozważyć zagadnienia podniesione w uzasadnieniu niniejszego wyroku, będąc związanymi oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania (art. 153 P.p.s.a).

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w sentencji.