Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi Wydział III w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Teresa Rutkowska Sędziowie Sędzia WSA Monika Krzyżaniak Sędzia NSA Janusz Nowacki (spr.) Protokolant asystent sędziego Agata Brolik po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 września 2012 r. sprawy ze skargi M. R. na postanowienie Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Ł. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie nałożenia grzywny w celu przymuszenia 1. uchyla zaskarżone postanowienie; 2. orzeka, że zaskarżone postanowienie nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku; 3. zasądza od Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Ł. na rzecz skarżącej M. R. kwotę 100 (sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w R. upomnieniem z dnia [...]., znak: [...] wezwał M. R. do wykonania obowiązku poddania dzieci – M. R. i K. R. obowiązkowym szczepieniom ochronnym w terminie 7 dni od daty doręczenia upomnienia.

W piśmie z dnia 23 marca 2012 r., stanowiącym odpowiedź na wezwanie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, M. R. oświadczyła, iż jej decyzja o nie poddaniu dzieci szczepieniom ochronnym wynika z obawy o skutki uboczne i powikłania zdrowotne, jakie mogą wywołać szczepienia. Wskazała, że przymuszanie do wykonania obowiązku poddania się szczepieniom łamie podstawowe prawa człowieka i prawa pacjenta do wyrażenia zgody na zabieg medyczny.

W dniu 29 marca 2012r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w R. wystawił wobec M. R. tytuł wykonawczy nr [...] wskazując jako podstawę prawną egzekwowanego obowiązku art. 20 § 1 pkt 4 oraz art. 26 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2005r., Nr 229, poz. 1954 ze zm.). Jednocześnie w tej samej dacie tj. 29 marca 2012r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w R. wydał postanowienie nr [...], którym nałożył na M. R. grzywnę w wysokości 500 zł w celu przymuszenia do wykonania obowiązku poddania dzieci szczepieniom ochronnym.

Oba dokumenty zostały skutecznie doręczone zobowiązanej w dniu 2 kwietnia 2012 r.

W dniu 5 kwietnia 2012r. M. R. wniosła do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Ł. pismo zatytułowane "kasacja od postanowienia o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia do wykonania obowiązku szczepienia". Zarzucając naruszenie art. 31 ust. 2 Konstytucji RP wskazała, iż w świetle obowiązujących przepisów prawa brak jest przepisu, który stanowiłby podstawę prawną do przymuszenia do wykonania obowiązku doprowadzenia dzieci do punktu szczepień. Podniosła, iż wiek, w którym należy przeprowadzić szczepienie, rodzaj choroby i szczepionki określone zostały w komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego, który nie stanowi źródła prawa powszechnie obowiązującego. Ponadto skarżąca wskazała, iż art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. nr 234, poz. 1570 ze zm.) stanowi o Narodowym Programie Szczepień Ochronnych, natomiast organ powołuje się na Program Szczepień Ochronnych. Żaden przepis ustawy nie stanowi również podstawy do wskazania określonego zakładu opieki zdrowotnej, w którym obowiązek poddania szczepieniom miałby zostać wykonany.

Postanowieniem z dnia [...], znak [...] Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Ł. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu postanowienia organ wskazał, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych. Obowiązkowe szczepienia ochronne wykonywane są w oparciu o Program Szczepień Ochronnych na dany rok ogłaszany w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Ministra Zdrowia przez Głównego Inspektora Sanitarnego (art. 17 ust. 11 ustawy). Wykaz natomiast chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz grupy osób i ich wiek, które zobowiązane są do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym określone został w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz.U. nr 182, poz. 1086). Zgodnie z § 3 rozporządzenia, obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, ostremu zapaleniu rogów przednich rdzenia kręgowego (chorobie Heinego-Medina) obejmuje dzieci i młodzież do ukończenia 19 roku życia. Odporność po szczepieniach przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, ostremu zapaleniu rogów przednich rdzenia kręgowego, poliomyelitis (chorobie Heinego-Medina) jest krótkotrwała i wymaga podawania dawek przypominających w określonych odstępach czasu. Zgodnie natomiast art. 18 ust. 1 ustawy obowiązkowe szczepienia ochronne i poprzedzające ich wykonanie lekarskie badanie kwalifikacyjne, a także konsultacje specjalistyczne, przeprowadzają świadczeniodawcy, z którymi Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowy o udzielanie tych świadczeń. W niniejszej sprawie zgłoszenia faktu nie wykonania obowiązkowych szczepień ochronnych dzieci nastąpiło od Gminnego Ośrodka Zdrowia w Ł. w związku z pozostawaniem dzieci pod opieką profilaktyczną tej placówki medycznej.

W skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi skarżąca wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz poprzedzającego go postanowienia organu I instancji podniosła zarzut naruszenia:

1) art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. poprzez utrzymanie w mocy postanowienia wydanego z naruszeniem prawa;

2) art. 5 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych, poprzez jego błędną wykładnię i bezpodstawne przyjęcie, iż przepis ten stanowi podstawę prawną umożliwiającą nałożenie obowiązku poddania małoletnich dzieci obowiązkowym szczepieniom ochronnym;

3) rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że stanowi on podstawę do orzeczenia o obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym;

4) art. 31 ust. 2 i 3 Konstytucji RP poprzez utrzymanie w mocy postanowienia nakazującego poddanie małoletnich dzieci zabiegowi nieokreślonemu przepisami prawa;

5) art. 87 ust. 1 Konstytucji RP poprzez wydanie postanowienia nakazującego poddanie małoletnich dzieci zabiegowi określonemu aktem znajdującym się poza katalogiem konstytucyjnych źródeł prawa;

6) rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010r. w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz kryteriów ich rozpoznawania (Dz.U. nr 254, poz. 1711) poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji nie dostrzeżenie, że wykonanie obowiązku polegającego na konieczności przeprowadzenia szczepień małoletnich dzieci może spowodować wystąpienie niepożądanych odczynów poszczepiennych, które stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia.

W odpowiedzi na skargę Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Ł. podtrzymując dotychczasowe stanowisko, wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna aczkolwiek z innych przyczyn niż podniesione w skardze.

Zgodnie z treścią art.1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. nr 153 poz.1269 z późn. zm.). sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej.

W myśl zaś art.1 § 2 wymienionej ustawy kontrola, o której mowa w § 1 sprawowana jest pod względem zgodności z prawem jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie z treścią art.3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. poz.270 z 2012r.) sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie.

W myśl zaś art.145 § 1 wymienionej ustawy sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie:

1./ uchyla decyzje lub postanowienie w całości lub w części jeżeli stwierdzi:

a./ naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy

b./ naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego

c./ inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy

2./ stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art.156 kodeksu postępowania administracyjnego lub innych przepisach

3./ stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w kodeksie postępowania administracyjnego lub innych przepisach.

Z wymienionych przepisów wynika, iż sąd bada legalność zaskarżonego aktu czy jest on zgodny z prawem materialnym określającym prawa i obowiązki stron oraz z prawem procesowym regulującym postępowanie przed organami administracji publicznej.

W rozpoznawanej sprawie organy administracji naruszyły przepisy postępowania a mianowicie art.7,8 i 9 kpa i naruszenie to miało istotny wpływ na wynik sprawy.

Podstawą prawną rozstrzygnięcia stanowiły przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. nr 234 poz. 1570 z późn. zm.) oraz przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. nr 229 z 2005r. poz.1954 z późn. zm.).

Zgodnie z treścią art.5 ust.1 pkt.2 ustawy z 5 grudnia 2008r. osoby przebywające na terenie Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych.

W myśl art.5 ust.2 wymienionej ustawy w przypadku osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych odpowiedzialność za wypełnienie obowiązków, o których mowa w ust. 1, ponosi osoba, która sprawuje prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, albo opiekun faktyczny w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417).

Zgodnie z treścią art.17 ust.1 wymienionej ustawy osoby, określone na podstawie ust. 10 pkt. 2, są obowiązane do poddawania się szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym określonym na podstawie ust. 10 pkt. 1.

W myśl art.17 ust.10 cytowanej ustawy minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia:

1) wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych,

2) osoby lub grupy osób obowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, wiek i inne okoliczności stanowiące przesłankę do nałożenia obowiązku szczepień ochronnych na te osoby,

3) kwalifikacje osób przeprowadzających szczepienia ochronne,

4) sposób przeprowadzania szczepień ochronnych,

5) tryb przeprowadzania konsultacji specjalistycznej, o której mowa w ust. 5,

6) wzory zaświadczenia, o którym mowa w ust. 4, książeczki szczepień oraz karty uodpornienia,

7) sposób prowadzenia dokumentacji, o której mowa w ust. 8 pkt 1, i jej obiegu,

8) wzory sprawozdań z przeprowadzonych obowiązkowych szczepień ochronnych oraz tryb i terminy ich przekazywania

- uwzględniając dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań, aktualną wiedzę medyczną oraz zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia.

Zgodnie z treścią art.17 ust.11 tej ustawy Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia, Program Szczepień Ochronnych na dany rok, ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek, wynikającymi z aktualnej sytuacji epidemiologicznej, przepisów wydanych na podstawie ust. 10 oraz art. 19 ust. 10 oraz zaleceń, w terminie do dnia 31 października roku poprzedzającego realizację tego programu.

W myśl art.119 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966r., grzywnę w celu przymuszenia nakłada się, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego.

Zgodnie z treścią art.122 § 1 wymienionej ustawy grzywna w celu przymuszenia może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie, z zastrzeżeniem § 4.

W myśl art.122 § 3 cytowanej ustawy zobowiązanemu służy prawo zgłoszenia zarzutów i wniesienia zażalenia w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego (art. 33 i 34) oraz prawo wniesienia zażalenia na postanowienie o nałożeniu grzywny.

Z przepisu art.122 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966r. wynika, iż w razie nałożenia grzywny w celu przymuszenia zobowiązanemu doręczane są dwa akty a mianowicie odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie o nałożeniu grzywny. Od każdego z wymienionych aktów przysługuje inny środek zaskarżenia. W przypadku tytułu wykonawczego przysługuje prawo do zgłoszenia zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego zaś od postanowienia o nałożeniu grzywny służy zażalenie. Rożny jest także przedmiot zaskarżenia obu aktów. Przedmiotem zarzutów mogą być tylko okoliczności wyczerpująco określone w art. 33 ustawy z 17 czerwca 1966r. zaś w zażaleniu można powoływać okoliczności nie wymienione we wskazanym artykule. W orzecznictwie sądów administracyjnych jest powszechnie przyjęty pogląd, iż w zażaleniu na postanowienie o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia nie jest dopuszczalne powoływanie się na okoliczności wskazane w art.33 u.p.e.a. W zażaleniu można podnosić jedynie te okoliczności, które nie mogą stanowić przedmiotu zarzutów (wyrok NSA w spr. II OSK 1441/10 z 13 października 2011r. – Lex nr 1070335, wyrok WSA w Krakowie w spr. II SA/Kr 780/10 z 28 września 2010r. – Lex nr 753630, wyrok WSA w Szczecinie w spr. II SA/Sz 66/07 z 30 maja 2007r. – Lex nr 508487).

Z zebranego materiału dowodowego wynika, iż w dniu 2 kwietnia 2012r. skarżącej doręczono odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie o nałożeniu grzywny zaś w dniu 6 kwietnia 2012r. M. R. złożyła w organie I instancji pismo którego pierwsze zdanie brzmi : "wnoszę kasację postanowienia o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia do wykonania szczepienia". W niniejszej sprawie zasadnicze znaczenie ma interpretacja tego pisma.

Należy zaznaczyć, iż w postępowaniu administracyjnym obowiązkiem organów administracji publicznej jest czuwanie nad tym aby strona nie poniosła szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu zobowiązane są one do udzielania stronom wyjaśnień i wskazówek (art.9 kpa). Postępowanie administracyjne nie ma charakteru ściśle formalnego. Decydujące znaczenie zawsze powinny mieć rzeczywiste intencje strony a nie sam tytuł czy nawet literalne brzmienie jego pisma. Pisma te należy zawsze interpretować tak aby umożliwić stronie najpełniejszą obronę jej woli oraz praw jako strony postępowania. Przy ustalaniu jaki charakter ma pismo strony nie ma zatem decydującego znaczenia ani jego tytuł ani nawet użyte w nim zwroty ale ocena intencji strony dokonana w oparciu o całokształt podniesionych okoliczności. Nieważna jest więc nazwa lub forma pisma ale jego treść przy czym chodzi o ustalenie jaka jest faktyczna wola strony. W sytuacji natomiast gdy istnieją wątpliwości co do charakteru prawnego pisma obowiązkiem organu jest wezwać stronę do wypowiedzenia się w tej kwestii po uprzednim przekazaniu jej stosownych informacji w ramach obowiązków wynikających z art.9 kpa. O charakterze pisma decyduje ostatecznie strona zaś organ jest zobowiązany jedynie do przekazania stronie informacji o jej sytuacji procesowej i przysługujących środkach obrony jej praw aby strona nie poniosła szkody z powodu nieznajomości prawa. W przypadku gdy organ ma wątpliwości co do charakteru złożonego pisma powinien zatem zwrócić się do strony o zajecie stanowiska.( wyrok NSA w spr. I OSK 1661/10 z 2 grudnia 2010r. – Lex nr 745118, wyrok NSA w spr. I OSK 1296/05 z 26 września 2006r. – Lex nr 321213, wyrok NSA w spr. II OSK 1488/09 z 6 października 2010r. – Lex nr 746579, wyrok NSA w spr. I OSK 1428/09 z 24 sierpnia 2010r. – Lex nr 745012, wyrok NSA w spr. I SA 2188/00 z 4 kwietnia 2002r. – Lex nr 81741, wyrok WSA w Gliwicach w spr. IV SA/Gl 102/09 z 30 lipca 2009r. – Lex nr 553423,, wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim w spr. II SA/Go 234/11 z 9 czerwca 2011r. – Lex nr 821543).

Z zebranego materiału dowodowego wynika, iż oba akty doręczone skarżącej w dniu 2 czerwca 2012r. zawierały pouczenie o przysługujących jej środkach zaskarżenia. Odpis tytułu wykonawczego zawierał informację o prawie i terminie do wniesienia zarzutów. Zacytowano również treść art.33 ustawy z 17 czerwca 1966r. Także w postanowieniu o nałożeniu grzywny znajdowało się pouczenie o możliwości wniesienia zażalenia. M. R. została zatem pouczona o prawie i sposobie zaskarżenia obu aktów.

Pierwsze zdanie pisma skarżącej z 6 kwietnia 2012r. świadczyłoby, iż składa ona zażalenie na postanowienie o ukaraniu grzywną, gdyż zawiera ono sformułowanie "wnoszę o kasację postanowienia o nałożeniu grzywny". Analiza uzasadnienia pisma wskazuje natomiast, iż kwestionuje ona istnienie obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym. M. R. podnosi bowiem, iż nie istnieje taki obowiązek wynikający z przepisów ustawowych zaś zmuszanie do poddania się szczepieniom jest naruszeniem przepisów Konstytucji. W rzeczywistości w całym uzasadnieniu kwestionowana jest istota obowiązkowych szczepień jak i dopuszczalność stosowania przez państwo przymusu w razie ich niezrealizowania. Okoliczności te przynależą do sfery zarzutów (art.33 pkt.1 u.p.e.a.). Nieistnienie obowiązku jest bowiem przedmiotem zarzutów i nie może być podnoszone w zażaleniu na postanowienie o nałożeniu grzywny. W uzasadnieniu pisma nie została natomiast podniesiona żadna okoliczność dotycząca procedury nakładania grzywny. W wymienionym piśmie brak jest jakichkolwiek sformułowań, z których wynikałoby, iż kwestionowana jest wysokość grzywny czy też podnoszona jest trudna sytuacja rodzinna lub materialna skarżącej. Całe uzasadnienie pisma skarżącej dotyczy okoliczności stanowiących przedmiot zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji (art.33 u.p.e.a.).

W związku z tym, iż w pierwszym zdaniu pisma z 6 kwietnia 2010r. jest mowa o kasacji postanowienia o nałożeniu grzywny zaś całe uzasadnienie dotyczy okoliczności będących przedmiotem zarzutów istnieje wątpliwość co do charakteru prawnego tego pisma. Czy jest to zażalenie na postanowienie o nałożeniu grzywny czy też są to zarzuty, o których mowa w art.33 u.p.e.a. czy też są to oba środki zaskarżenia zawarte w jednym piśmie. W sytuacji istnienia takiej wątpliwości organ administracji winien wezwać stronę do określenia charakteru jej pisma po uprzednim pouczeniu jej co może być przedmiotem zażalenia a co zarzutów zgodnie z treścią art.9 kpa. Dopiero po sprecyzowaniu stanowiska przez skarżącą należało podjąć dalsze czynności w sprawie. Organy administracji jednak tego nie uczyniły a więc nie wyjaśniły jaka była rzeczywista wola strony i jaki charakter prawny winno mieć pismo z 6 kwietnia 2012r. Wprawdzie w obu doręczonych aktach, tzn. w postanowieniu i w tytule wykonawczym, znajduje się pouczenie o prawie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lecz trudno wymagać od skarżącej aby wiedziała czy powinna składać zażalenie czy zarzuty w sytuacji gdy chce kwestionować istnienie obowiązku szczepień ochronnych. To organy administracji winny pouczyć stronę w tej kwestii tak aby nie poniosła ona szkody z powodu nieznajomości prawa. Organy administracji nie ustaliły jednak rzeczywistej woli strony ani nie wyjaśniły charakteru prawnego jej pisma z 6 kwietnia 2012r. Naruszyły tym przepisy art.7,8 i 9 kpa i naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Mając to na uwadze, na podstawie art.145 § 1 pkt.1a.) i c.) p.p.s.a. sąd uchylił zaskarżone postanowienie.

Wobec tego, iż skarga została uwzględniona, na podstawie art.152 p.p.s.a., sąd orzekł, iż zaskarżone postanowienie nie podlega wykonaniu do dnia uprawomocnienia się wyroku.

Z uwagi na to, iż skarga została uwzględniona, na podstawie art.200 p.p.s.a., sąd zasądził od organu administracji na rzecz skarżącej kwotę 100 zł tytułem zwrotu uiszczonego wpisu sądowego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ administracji winien uwzględnić rozważania zawarte w niniejszym uzasadnieniu. Przede wszystkim należy wyjaśnić charakter prawny pisma skarżącej z dnia 6 kwietnia 2012r. W tym celu należy rozważyć możliwość wezwania skarżącej do sprecyzowania swojego stanowiska co do charakteru tego pisma po uprzednim pouczeniu jej w trybie art.9 kpa. W zależności od wyników tego ustalenia należy podjąć dalsze czynności w sprawie.

a.ł.