Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodnicząca Sędzia WSA Jolanta Górska (spr.) Sędziowie: Sędzia WSA Mariola Jaroszewska Asesor WSA Magdalena Dobek-Rak Protokolant Asystent sędziego Krzysztof Pobojewski po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2019 r. w Gdańsku na rozprawie sprawy ze skargi Parafii Rzymskokatolickiej A w G.-Ż. na zarządzenie pokontrolne Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia 27 listopada 2018 r. nr [...] w przedmiocie ograniczenia wykorzystania instalacji nagłaśniającej oddala skargę.

Parafia wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku skargę na zarządzenie pokontrolne Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia 27 listopada 2018 r., nr [..].

Zarządzeniem tym, wydanym na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1471 ze zm.), Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska zarządził wobec skarżącej: ograniczyć wykorzystanie instalacji nagłaśniającej w postaci elektronicznego dzwonu do zdarzeń wymienionych w art. 156 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 799 ze zm.), tj. okazjonalnych uroczystości, uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym, imprez sportowych, handlowych, rozrywkowych i innych legalnych zgromadzeń a także do podawania do publicznej wiadomości informacji i komunikatów służących bezpieczeństwu publicznemu, wyznaczając termin przesłania pisemnej informacji o zakresie podjętych działań służących wyeliminowaniu wskazanych naruszeń na dzień 14 grudnia 2018 r.

Uzasadniając wydane zarządzenie, organ wskazał, że podczas kontroli przeprowadzonej w Parafii w dniach od 7 listopada do 14 listopada 2018 r. stwierdzono nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów ochrony środowiska. Ustalono bowiem, że elektroniczny dzwon, użytkowany przez Parafię, wygrywa dźwięki melodii religijnych poza uroczystościami o charakterze religijnym a tym samym poza uroczystościami i imprezami związanymi z kultem religijnym. O godzinie 12:00 wygrywana jest melodia "Anioł Pański" (około 1,5 minuty), o godzinie 15:00 melodia "Jezu Ufam Tobie" (około 1 minuty) a o godzinie 21:00 Apel Jasnogórski (około 1,5 minuty). W tym czasie w Parafii nie odbywają się Msze Święte, nabożeństwa czy inne uroczystości lub imprezy religijne, którym te dźwięki mogłyby służyć. Dźwięk ten nie jest zatem odtwarzany w ramach któregokolwiek ze zdarzeń (uroczystości, imprez) wymienionych w art. 156 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, w szczególności, podlega on pod generalny zakaz użytkowania instalacji i urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast i terenach zabudowanych, danym art. 156 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska. Do zdarzeń tych nie sposób zaliczyć całego, szeroko rozumianego kultu publicznego.

We wniesionej do Sądu skardze skarżąca domagała się uchylenia powyższego zarządzenia pokontrolnego, zarzucając, że zostało ono wydane z naruszeniem art. 156 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, polegającym na nieuwzględnieniu, że odtwarzanie dźwięków melodii religijnych o godz. 12:00, 15:00 i 21:00 należy uznać jako odtwarzanie melodii w ramach imprez i uroczystości związanych z kultem religijnym, a tym samym, że przedstawiony stan faktyczny spełnia przesłanki określone w art. 156 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska.

Uzasadniając podniesiony zarzut skarżąca wskazała, że odtwarzanie dźwięków melodii religijnych o godzinach 12:00, 15:00 i 21:00, odbywa się w godzinach, w których Kościół od wieków duchowo jednoczył się z wiernymi, aby wspólnie móc się modlić. Dlatego też, wzywanie wiernych do modlitwy w ten sposób jest swego rodzaju zwyczajem (powszechnie przyjętym zachowaniem). Zwyczaj, jakim jest sygnalizowanie łączności Parafii z wiernymi danej wspólnoty i z wszystkimi kościołami, należy przy tym zakwalifikować jako uroczystość i impreza związana z kultem religijnym.

Skarżąca podkreśliła, że zarówno Konstytucja RP jak i ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania zapewniają wszystkim obywatelom prawo swobodnego wyboru religii oraz organizowania i uczestniczenia w aktach kultu właściwych dla danego wyznania. Zakres podmiotowy tej wolności obejmuje nie tylko jednostki, ale także grupy o charakterze religijnym, w szczególności Kościoły i związki wyznaniowe. W związku z tym, sprawowanie kultu publicznego nie może być w żaden sposób utrudniane przez organy władzy i inne podmioty. Odtwarzanie dźwięków melodii religijnych o godzinach 12:00, 15:00 i 21:00, stanowi zaś formę kultu publicznego wyznania rzymsko-katolickiego.

Dodatkowo skarżąca wskazała, że bicie dzwonów, granie hejnałów, wygrywanie Roty są normalnymi dźwiękami europejskiego miasta i jest to zwyczaj trwający od wieków a według przeważającej części przedstawicieli doktryny zwyczaj może wyłączać bezprawność zachowań wypełniających znamiona czynów zabronionych stypizowanych jako wykroczenia.

W odpowiedzi na skargę Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wniósł o jej oddalenie.

Uzasadniając zajęte w sprawie stanowisko organ wyjaśnił na wstępie, że zakaz, o którym mowa w art. 156 ustawy Prawo ochrony środowiska jest zakazem generalnym, obowiązującym niezależnie od tego, czy dopuszczalny poziom hałasu został przekroczony, czy też nie. Wprowadzenie przez ustawodawcę tego zakazu służy ochronie przed hałasem, ale również przed niechcianą informacją oraz zapewnieniu możliwości odpoczynku. Organ wyjaśnił także, że instalacje i urządzenia nagłaśniające, o których mowa w art. 156 ust. 1 to urządzenia i instalacje, emitujące dźwięk w sposób elektroniczny a tym samym są nimi np. głośniki i zestawy głośnikowe, megafony, tuby elektroakustyczne, kolumny, tj. sprzęt, generujący hałas w sposób elektroniczny.

Następnie organ wskazał, że źródłem dźwięku Parafii jest instalacja nagłaśniająca w postaci elektronicznego dzwonu firmy A.. W ocenie organu, emisja dźwięku melodii o charakterze religijnym o godz. 12:00 ("Anioł Pański"), 15:00 ("Jezu, ufam Tobie") oraz 21:00 (Apel Jasnogórski) nie wypełnia znamion uroczystości i imprez o charakterze religijnym. W tym czasie nie odbywają się bowiem w parafialnym kościele ani na terenie sąsiednim żadne uroczystości i imprezy o charakterze religijnym, takie jak: Msze Święte, procesje, nabożeństwa, festyny parafialne ani inne uroczystości i imprezy.

Organ ocenił również, że zaskarżone zarządzenie w żaden sposób nie narusza konstytucyjnych gwarancji wolności sumienia i wyznania oraz organizowania i uczestniczenia w aktach kultu. Wygrywanie dźwięku melodii nie stanowi koniecznego elementu aktu kultu, tym bardziej z uwagi na fakt, że odbywa się poza zgromadzeniami religijnymi. Ponadto, jak podkreślił, nie sposób uznać, że uroczystości i imprezy o charakterze religijnym w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska powinny być rozumiane, zgodnie z rozumieniem liturgii, zapisanym w Katechizmie Kościoła Katolickiego (t.j. jako czynność Kościoła). Katechizm oraz inne dokumenty, w których Kościół Katolicki lub inna wspólnota wyznaniowa dokonują wykładni terminów teologicznych, nie mogą stanowić podstawy do wykładni językowej terminów, których ustawodawca nie zdefiniował.

Jednocześnie, organ ocenił, że ze względu na elektroniczny charakter stosowanego przez Parafię dzwonu, użytkowanie takich urządzeń nie sposób uznać za "zwyczaj trwający od wieków", tym bardziej, że dźwięki objęte zaskarżonym zarządzeniem nie stanowią tradycyjnego dźwięku, kojarzonego z pracą dzwonnicy kościelnej, lecz melodie o charakterze religijnym.

W piśmie procesowym z dnia 23 kwietnia 2019 r. skarżąca podtrzymała zarzuty i stanowisko przedstawione w skardze.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

Zarządzenie pokontrolne Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia 27 listopada 2018 r., nr [..], jest zgodne z prawem.

Kontrolowane zarządzenie pokontrolne wydane zostało przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1471 ze zm.) - zwanej dalej u.i.o.ś.

Zgodnie z treścią art. 12 ust. 1 u.i.o.ś. na podstawie ustaleń kontroli wojewódzki inspektor ochrony środowiska może:

1. wydać zarządzenie pokontrolne do kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub osoby fizycznej:

2. wydać na podstawie odrębnych przepisów decyzję administracyjną;

3. wszcząć egzekucję, jeżeli obowiązek wynika z mocy prawa lub decyzji administracyjnej.

Z kolei, zgodnie z treścią art. 12 ust. 2 u.i.o.ś. kierownik kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub kontrolowana osoba fizyczna, w terminie wyznaczonym w zarządzeniu pokontrolnym, mają obowiązek poinformowania wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o zakresie podjętych i zrealizowanych działań służących wyeliminowaniu wskazanych naruszeń.

Z powołanych przepisów wynika, że zarządzenie pokontrolne jest odrębną od decyzji administracyjnej prawną formą działania inspektora ochrony środowiska i, mimo że nie jest decyzją administracyjną, nie można odmówić mu charakteru aktu administracji publicznej, o jakim mowa w art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1302 ze zm.) – zwanej dalej p.p.s.a. Ma ono bowiem charakter władczy i rozstrzyga indywidualną sprawę konkretnego podmiotu. Zarządzenie to wpływa na prawa i obowiązki kontrolowanego, ponieważ niewykonanie tego zarządzenia lub niezgodne z prawdą poinformowanie o jego wykonaniu zagrożone jest odpowiedzialnością karną, na co wskazuje treść art. 31a ust. 1 u.i.o.ś. W orzecznictwie wskazuje się także, że skoro przepisy ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska uprawniają wskazany w nich organ do wydawania zarządzeń pokontrolnych na podstawie wyników dokonanych kontroli, a jednocześnie nie przewidują środka zaskarżenia tych zarządzeń do organu wyższego stopnia, to zarządzenie pokontrolne, stwierdzające istnienie po stronie kontrolowanej określonego obowiązku, a więc będące działaniem władczym w indywidualnej sprawie, podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. (zob. wyrok NSA z dnia 2 czerwca 2009 r., sygn. akt II GSK 1009/08; wyrok NSA z dnia 18 stycznia 2011 r., sygn. akt II OSK 2036/09 – dostępne na stronie internetowej https://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Przechodząc następnie do merytorycznej oceny kontrolowanego zarządzenia pokontrolnego Sąd wskazuje, że do tego typu aktów nie znajdują zastosowania przepisy k.p.a., gdyż są one wydawane w trybie odrębnych przepisów i odrębnych postępowań (por. wyrok NSA z dnia 21 czerwca 2012 r., sygn. akt II OSK 723/12, https://orzeczenia.nsa.gov.pl). Powoduje to, że uchylenie przez sąd administracyjny tego rodzaju aktu nie może służyć weryfikacji stanu faktycznego. Sąd badając zgodność z prawem zarządzenia pokontrolnego może na mocy art. 146 § 1 p.p.s.a. uchylić ten akt, jeśli jego wydanie nie znajdowało oparcia w ustaleniach poczynionych w trakcie kontroli, bądź kontrola ta odbyła się z naruszeniem obowiązującej procedury (zob. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 20 listopada 2018 r., sygn. akt II SA/Gd 428/18, https://orzeczenia.nsa.gov.pl), bądź gdy wyniki kontroli nie wypełniały przesłanek zastosowania przepisu prawa materialnego (zob. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 30 stycznia 2019 r., sygn. akt II SA/Gd 565/18, https://orzeczenia.nsa.gov.pl). Jednocześnie, jak wskazuje się w orzecznictwie, do zarządzenia pokontrolnego, w zakresie jego rozstrzygnięcia i uzasadnienia, należy przykładać taką samą miarę jak do innych władczych aktów organów administracji publicznej wydawanych w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Dlatego też, przede wszystkim należy oczekiwać nadania mu takiej treści, która pozwoli adresatowi jasno odczytać, jakie naruszenie jest mu zarzucane oraz z jakiego powodu, tzn. w oparciu, o które konkretne ustalenia i które konkretne przepisy prawa doszło do ustalenia występowania naruszenia. Te dwa wymogi powinny być spełnione w zarządzeniu pokontrolnym jednocześnie. Nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której nakładany jest obowiązek bez wyjaśnienia na jakiej podstawie faktycznej i prawnej w danym konkretnym przypadku aktualność tego obowiązku organ ustalił (zob. wyrok WSA w Białymstoku z dnia 4 października 2018 r., sygn. akt II SA/Bk 360/18, https://orzeczenia.nsa.gov.pl). Jednocześnie, treść zarządzenia pokontrolnego powinna być sformułowana konkretnie a tym samym precyzyjnie wskazywać, jakie obowiązki nakładane są na zobowiązanego.

W ocenie Sądu kontrolowane w niniejszej sprawie zarządzenie pokontrolne spełnia wszystkie powyższe wymogi.

Przeprowadzona w Parafii w dniach od 7 listopada do 14 listopada 2018 r. kontrola uprawniał organ do wydania zarządzenia pokontrolnego w oparciu o przepis art. 156 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. DZ.U. z 2018 r., poz. 799 ze zm.), zgodnie z którym zabrania się używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast, terenach zabudowanych oraz na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno – wypoczynkowe (ust. 1). Przepisu ust. 1 nie stosuje się do okazjonalnych uroczystości oraz uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym, imprez sportowych, handlowych, rozrywkowych i innych legalnych zgromadzeń, a także podawania do publicznej wiadomości informacji i komunikatów służących bezpieczeństwu publicznemu.

W art. 156 zawarto wynikający bezpośrednio z mocy prawa, niewymagający indywidualizacji w formie decyzji administracyjnej, zakaz używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast, terenach zabudowanych oraz na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno – wypoczynkowe, z wyjątkami wynikającymi z postanowień art. 156 ust. 2 (zob. K. Gruszecki, Prawo ochrony środowiska. Komentarz, wyd. IV, WK 2016, Lex/el).

Ze znajdującego się w aktach sprawy protokołu kontroli wynika, że użytkowany przez Parafię elektroniczny dzwon firmy A. wygrywa dźwięki melodii religijnych: o godzinie 7:58 wygrywana jest melodia "Z dalekiej Famity" (około 1,5 minuty); o godzinie 8:00 dźwięk dzwonu zegarowego (8 uderzeń); o godzinie 12:00 wygrywana jest melodia "Anioł Pański" (około 1,5 minuty); o godzinie 15:00 melodia "Jezu Ufam Tobie" (około 1 minuty); o godzinie 17:58 wygrywany jest dźwięk dzwonów na Mszę Świętą; o godzinie 18:00 dźwięk dzwonu zegarowego; o godzinie 21:00 Apel Jasnogórski (około 1,5 minuty). Ponadto: po każdej Mszy Świętej pogrzebowej melodia "Cisza" (około 1 minuty); po każdej Mszy Świętej ślubnej marsz weselny Mendelssona (około 1 minuty); w Wielkanoc (podczas Rezurekcji), w Boże Narodzenie o północy i podczas procesji Bożego Ciała wygrywany jest uroczysty dźwięk dzwonów; podczas Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2018 r., gdy grała reprezentacja Polski, wygrywany był Hymny Narodowy. Z protokołu kontroli wynika także, że Masze Święte w tygodniu odbywają się 4 razy w ciągu dnia o godzinie: 7:00, 8:00, 18:00 i 19:00 a w godzinach: 12:00, 15:00 i 21:00 w Parafii nie odbywają się Msze Święte, nabożeństwa czy inne uroczystości lub imprezy religijne, którym te dźwięki mogłyby służyć.

Elektroniczne dzwony stanowią instalację w rozumieniu przepisów art. 3 pkt 6 ustawy Prawo ochrony środowiska a w konsekwencji Parafia, na terenie której są one posadowione, jest zakładem w rozumieniu tych przepisów, co rodzi ten skutek, że emisja dźwięku – porównywalna z emisją hałasu z innych urządzeń elektronicznych – będzie podlegała rygorom przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska. Wobec tego urządzenie takie co do zasady, wynikającej z art. 156 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska podlega zakazowi używania, albowiem znajduje się w publicznie dostępnym terenie miasta, wśród terenów zabudowanych (por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 30 stycznia 2019 r., sygn. akt II SA/Gd 565/18, https://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Sąd podziela przy tym stanowisko orzekającego w sprawie organu, który uznał, że wygrywanie przez elektroniczny dzwon dźwięków melodii religijnych o godzinie 12:00 15:00 i 21:00 nie następowało w ramach uroczystości lub imprezy związanej z kultem religijnym, o których mowa w art. 156 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, a które wyłączają zastosowanie przepisu art. 156 ust. 1 tej ustawy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 30 stycznia 2019 r., sygn. akt II SA/Gd 565/18 (https://orzeczenia.nsa.gov.pl), wyjaśnił bowiem, a sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni pogląd ten podziela, że w sytuacji braku definicji pojęć, którymi posługuje się ustawodawca w art. 156 ust. 2, ich wykładni dokonywać należy w świetle całokształtu obowiązującego ustawodawstwa, przy uwzględnieniu regulacji odnoszących się w szczególności do sprawowania i organizowania kultu religijnego przez kościoły i inne związki wyznaniowe. Nie można bowiem poprzestać wyłącznie na językowym, słownikowym rozumieniu pojęć "impreza" i "uroczystość". Rozumienie tych terminów, z woli ustawodawcy, podporządkowane zostało pojęciu "kultu religijnego". Zgodnie ze słownikową definicją kultu jest to cześć religijna oddawana Bogu, bóstwom, świętym osobom lub rzeczom, ogół czynności i obrzędów religijnych będących zewnętrznymi przejawami tej czci, szacunek i uwielbienie okazywane komuś lub czemuś (https://sjp.pwn.pl). Sąd podkreślił także, że przepis art. 53 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii. Zgodnie z art. 53 ust. 2 Konstytucji RP wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują. Natomiast w myśl art. 53 ust. 5 Konstytucji RP wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób. Z kolei, w przepisie art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t.j.: Dz.U. z 2017 r., poz. 1153 ze zm.) obywatelom przyznano, związane z wolnością sumienia i wyznania, uprawnienie do zgodnego z zasadami swojego wyznania uczestniczenia w czynnościach i obrzędach religijnych oraz wypełniania obowiązków religijnych i obchodzenia świąt religijnych. Natomiast w art. 9 ust. 1 ustawy zapewniono, że w Rzeczypospolitej Polskiej stosunek państwa do wszystkich kościołów i innych związków wyznaniowych opiera się na poszanowaniu wolności sumienia i wyznania. Gwarancjami wolności sumienia i wyznania jest m.in. swoboda wypełniania przez kościoły i inne związki wyznaniowe funkcji religijnych (art. 9 ust. 2 pkt 2 ustawy). Kościoły i inne związki wyznaniowe korzystają na zasadach równouprawnienia ze swobody pełnienia funkcji religijnych (art. 19 ust. 1 ustawy). Wypełniając funkcje religijne kościoły i inne związki wyznaniowe mogą w szczególności określać doktrynę religijną, dogmaty i zasady wiary oraz liturgię oraz organizować i publicznie sprawować kult (art. 19 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy).

Z powyższego, jak wskazał Sąd, wynika, że nie tylko Kościół katolicki, ale również inne kościoły i związki wyznaniowe mają swobodę w realizowaniu swoich funkcji religijnych, którą Państwo gwarantuje konstytucyjnie. W odniesieniu do Kościoła katolickiego kwestie powyższe reguluje ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t.j.: Dz.U. z 2018 r., poz. 380), w art. 15 ust. 1 stanowiąc, że organizowanie kultu publicznego i jego sprawowanie podlega władzy kościelnej. Regulacje umożliwiające Kościołowi katolickiemu sprawowanie kultu publicznego są konsekwencją przyjętych rozwiązań co do swobodnego wykonywania przez Kościół jego misji. Jest to także konsekwencja regulacji przyjętych w art. 2 ustawy o stosunku do Kościoła Katolickiego, dotyczących swobodnego zarządzania swoimi sprawami. Ustawa o stosunku do Kościoła Katolickiego nie definiuje pojęcia "kultu publicznego", podobnie jak żaden inny przepis prawa polskiego. Termin ten pojawia się w przepisach Konkordatu. Zgodnie z art. 8 ust. 1 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. Nr 51, poz. 318) Rzeczpospolita Polska zapewnia Kościołowi Katolickiemu wolność sprawowania kultu zgodnie z artykułem 5, który stanowi, że przestrzegając prawa do wolności religijnej, Państwo zapewnia Kościołowi Katolickiemu, bez względu na obrządek, swobodne i publiczne pełnienie jego misji, łącznie z wykonywaniem jurysdykcji oraz zarządzaniem i administrowaniem jego sprawami na podstawie prawa kanonicznego. W myśl art. 8 ust. 2 Konkordatu organizowanie kultu publicznego należy do władzy kościelnej zgodnie z przepisami prawa kanonicznego i z zachowaniem odpowiednich przepisów prawa polskiego. Pojęcie "kultu" definiuje natomiast prawodawca kościelny w Kanonie 834 Kodeksu Prawa Kanonicznego, którego przepisy co prawda nie wiążą organów ani sądów, ale mogą stanowić wskazówkę interpretacyjną pomocną w odkodowywaniu znaczenia norm prawa powszechnie obowiązującego. W doktrynie prawa kanonicznego wskazuje się, że "na pojęcie kultu publicznego realizowanego w liturgii składają się trzy elementy (...) 1) sprawowanie go w imieniu Kościoła, 2) wykonywanie czynności liturgicznych przez osoby uprawnione, 3) stosowanie aktów zatwierdzonych przez władzę kościelną" (Rakoczy Bartosz, Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polsce. Komentarz, LEX/el 2008 i powołane tam piśmiennictwo). Podkreśla się przy tym, że zarówno prawodawca kościelny, jak i ustawodawca polski posługują się pojęciem "kult publiczny". Oznacza to, iż ochronie na podstawie wskazanych przepisów podlega jedynie kult w aspekcie publicznym, realizowany publicznie.

Mając powyższe na uwadze, zgodzić się należy z poglądem, że państwo gwarantuje Kościołowi katolickiemu zarówno prawo organizowania i sprawowania kultu publicznego, przy czym organizowanie kultu publicznego odnosi się do forum zewnętrznego (np. zgromadzenia wiernych, zgromadzenia publiczne). Natomiast, sprawowanie kultu publicznego oznacza prowadzenie nabożeństw, wykonywanie czynności liturgicznych. Kościół katolicki, w ramach gwarancji wolności sprawowania kultu publicznego, może i gromadzić wiernych, i wykonywać wszelkie czynności zewnętrzne zmierzające do sprawowania kultu publicznego. Może on także swobodnie wykonywać czynności liturgiczne i inne o charakterze sakralnym (por. Rakoczy Bartosz, Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polsce. Komentarz, LEX/el 2008). Oznacza to, że państwo nie może zakazać ani gromadzenia się wiernych w celu sprawowania kultu publicznego, ani wykonywania poszczególnych czynności liturgicznych oraz towarzyszących mu czynności organizacyjnych, do których w ocenie Sądu, należy zwyczajowe nawoływanie do uczestnictwa w Mszy Świętej przy użyciu dzwonów kościelnych tradycyjnych lub elektronicznych. Wyrazem gwarancji swobody organizowania i sprawowania kultu publicznego przez Kościół katolicki jest wyłączenie spod generalnego zakazu używania instalacji nagłaśniających w miejscach publicznych uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym, czyli – w świetle wyżej poczynionych uwag – m.in. związanych z prowadzeniem nabożeństw i wykonywaniem czynności liturgicznych m.in. w ramach Mszy Świętej. Powyższe stanowisko potwierdza również dyspozycja art. 157 ust. 1 i 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, w świetle której ewentualne czasowe ograniczenia funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko, nie mogą dotyczyć instalacji lub urządzeń znajdujących się w miejscach kultu religijnego. Jest to wyraz gwarancji Państwa w stosunku do swobody sprawowania i organizowania kultu religijnego.

Niewątpliwie, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 stycznia 2018 r., sygn. akt IV KK 475/17 (LEX nr 2433071), wydanym na kanwie sprawy o wykrocznie z art. 51 Kodeksu wykroczeń ("Kto krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem zakłóca spokój, porządek publiczny, spoczynek nocny albo wywołuje zgorszenie w miejscu publicznym podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny"), przyjął, że zwyczaj w postaci bicia kościelnych dzwonów przywołujących wiernych na Mszę Świętą, który jest w Polsce od wieków przyjętym zachowaniem, może wyłączać bezprawność zachowań wypełniających znamiona czynów zabronionych stypizowanych jako wykroczenia. Trafność swojego stanowiska Sąd Najwyższy wzmocnił argumentacją z art. 156 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska stwierdzając, że w jego świetle zakaz używania instalacji i urządzeń nagłaśniających nie dotyczy także uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym. Z wyroku tego wywieść jednakże jedynie należy, że Sąd Najwyższy Mszę Świętą uznał za wchodzącą w zakres pojęcia "uroczystości i imprezy związane z kultem religijnym".

W niniejszej sprawie wygrywanie przez elektroniczny dzwon dźwięków melodii religijnych odbywa się w godzinach o 12:00, 15:00 i 21:00 i, jak ustalono, nie jest związane z prowadzeniem nabożeństw czy też z wykonywaniem czynności liturgicznych. Tym samym, w świetle powyższych wywodów nie można uznać, aby wygrywanie tych melodii następowało w ramach uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym, o których mowa w art. 156 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska.

Z uwagi na powyższe, Sąd uznał, że Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska kontrolowanym zarządzeniem pokontrolnych prawidłowo ograniczył wykorzystanie elektronicznego dzwonu w Parafii do zdarzeń wymienionych w art. 156 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że wniesiona w niniejszej sprawie skarga jest niezasadna i na podstawie art. 151 p.p.s.a. orzekł o jej oddaleniu.