Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Elżbieta Naumowicz po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi L. Ch. na bezczynność Diecezji Opolskiej w przedmiocie wystąpienia z kościoła postanawia odrzucić skargę.

L. Ch. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu skargę na bezczynność ordynariusza Diecezji Opolskiej polegającą na niewydaniu - wskutek wniesionego w dniu 18 czerwca 2012 r. aktu wystąpienia - zaświadczenia o wystąpieniu skarżącego z Kościoła Katolickiego. Skarżący domagał się zobowiązania organu władzy kościelnej do wydania żądanego potwierdzenia o wystąpieniu w myśl art. 35 Kodeksu cywilnego w związku z art. 479 § 1 Prawa kanonicznego oraz zasądzenia kosztów postępowania sądowego od strony przeciwnej.

Odpowiadając na skargę Diecezja Opolska, reprezentowana przez Biskupa Diecezjalnego – A. Cz. i zastąpiona przez pełnomocnika, wniosła o "oddalenie skargi i umorzenie postępowania w sprawie" oraz o zasądzenie od skarżącego kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazano, że skarżący nie zachował zasad postępowania, określonych przez Konferencję Episkopatu w dniu 27 września 2008 r. w oparciu o Kodeks prawa kanonicznego, co do "aktu odstępstwa, który wywołuje skutki kanoniczne". Wywiedziono, że pisma skarżącego nie spełniały wymogów formalnych, niezbędnych do wystąpienia z Kościoła. Nie zostały również skierowane do właściwego organu, jakim jest "proboszcz kanonicznego miejsca zamieszkania", natomiast skarżący był informowany odnośnie właściwej w sprawie procedury, do której jednak się nie zastosował. Mając na uwadze powyższe okoliczności pełnomocnik wskazał, że "skarga jest niezasadna i w związku z tym postępowanie w niniejszej sprawie winno być umorzone".

W piśmie procesowym z dnia 17 grudnia 2012 r. skarżący wniósł o zawieszenie postępowania sądowego do czasu rozstrzygnięcia postępowania administracyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skargę należało odrzucić.

Na wstępie podkreślić należy, że sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, co wynika z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.). Na gruncie tego przepisu w doktrynie wskazuje się, że sąd administracyjny został powołany do kontroli działalności organów administracji publicznej, a zatem kontroli działalności organów państwa (organów administracji rządowej, jak i innych organów państwa wykonujących administrację publiczną) oraz organów samorządowych wykonujących administrację publiczną. Przedmiotem kontroli sądu administracyjnego jest zatem kontrola władczych działań organów państwa oraz organów wspólnot samorządowych (por. B. Adamiak, O podmiotowości organów administracji publicznej w postępowaniu sądowym, PiP 2006, z. 11, s. 44).

Ramy tej kontroli zakreśla przepis art. 3 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), zwanej dalej P.p.s.a., stanowiąc, że kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

1) decyzje administracyjne;

2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4) inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;

4a) pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach;

5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;

6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;

7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;

8) bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przypadkach określonych w pkt 1-4a.

Sąd orzeka także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę, i stosuje środki określone w tych przepisach. Ponadto, stosownie do treści art. 4 P.p.s.a., sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

Wskazane regulacje określają właściwość rzeczową sądów administracyjnych w sprawowaniu kontroli nad działalnością organów administracji publicznej, wyznaczając zakres przedmiotowy postępowania sądowoadministracyjnego i wskazują, że sąd administracyjny nie jest właściwy do rozpoznawania spraw, które nie zostały wymienione w powołanych przepisach.

W pierwszej kolejności Sąd bada z urzędu dopuszczalność skargi ustalając, czy nie zachodzi jedna z przesłanek do jej odrzucenia, wymienionych enumeratywnie w art. 58 § 1 P.p.s.a. Przesłankami tymi są: niewłaściwość sądu (pkt 1), niezachowanie terminu (pkt 2), nieuzupełnienie braków formalnych (pkt 3), zawisłość sprawy (pkt 4), brak zdolności sądowej lub procesowej (pkt 5) oraz niedopuszczalność z innych przyczyn (pkt 6). W przypadku niedopuszczalności skargi z uwagi na brak właściwości sądu administracyjnego do rozpoznania skargi, Sąd zobowiązany jest do jej odrzucenia na zasadzie art. 58 § 1 pkt 1 P.p.s.a. W szczególności dotyczy to przypadków, gdy skarga wniesiona została na akt lub czynność nieobjętych zakresem właściwości sądów administracyjnych (art. 3 § 2 i 3 oraz art. 4 P.p.s.a.) lub gdy dotyczy sprawy wyłączonej z właściwości tych sądów (art. 5 P.p.s.a.). Odrzucenie skargi z wymienionego powodu nastąpi także wówczas, gdy skarga dotyczy czynności bądź bezczynności podmiotu nienależącego do kręgu organów administracji publicznej.

Powyższe zasady znajdują zastosowanie również w niniejszej sprawie. Z treści skargi wniesionej przez L. Ch. wynika jednoznacznie, że dotyczy ona bezczynności Diecezji Opolskiej w przedmiocie potwierdzenia aktu wystąpienia przez skarżącego z Kościoła Katolickiego.

Oceniając dopuszczalność skargi w powyższej sprawie należy mieć na względzie, że zgodnie z art. 25 ust. 3 Konstytucji RP, stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie. Ponadto, w przypadku Kościoła rzymskokatolickiego, jego autonomia zagwarantowana jest również w przepisach Konkordatu zawartego między stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w dniu 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318), który w art. 1 stanowi, iż Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół Katolicki są - każde w swej dziedzinie - niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego. Natomiast z art. 5 omawianego aktu o randze subkonstytucyjnej wynika, że przestrzegając prawa do wolności religijnej, Państwo zapewnia Kościołowi Katolickiemu, bez względu na obrządek, swobodne i publiczne pełnienie jego misji, łącznie z wykonywaniem jurysdykcji oraz zarządzaniem i administrowaniem jego sprawami na podstawie prawa kanonicznego. Jednoznacznie zatem ustanowiono zasadę rozdziału Kościoła Katolickiego od Państwa. Kolejnym aktem definiującym powyższą zasadę i określającym regułę autonomii prawa kanonicznego wobec prawa polskiego jest ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.), przewidująca w art. 2, że Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. Z treści tego przepisu wynika, że w sytuacjach określonych w jego hipotezie, tj. w sprawach, w których nie występuje konkurencja kompetencji Kościoła i Państwa, a pozostających jedynie w kompetencji Kościoła katolickiego, Kościół może rządzić się własnym prawem oraz zachować swobodę w wykonywaniu władzy duchowej oraz jurysdykcyjnej. Autonomicznym prawodawstwem Kościoła rzymskokatolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego, który to akt nie mieści się w katalogu powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej, co wynika jednoznacznie z art. 2 i art. 87 Konstytucji RP. Potwierdza to także sam Kodeks Prawa Kanonicznego, określający w kanonie 1 swój zakres podmiotowy stanowiąc, że jego kanony dotyczą jedynie Kościoła łacińskiego. Z kolei, odnośnie organów kościelnych osób prawnych, w art. 7 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 pkt 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej określono, że biskup diecezjalny jest organem osoby prawnej, będącej terytorialną jednostką organizacyjną Kościoła, jaką jest diecezja.

W świetle powyższego, brak jest podstaw do uznania, że biskup diecezji należy do kręgu organów administracji państwowej, a tylko wówczas jego bezczynność zarzucana w skardze podlegałaby kontroli sądowoadministracyjnej. Działanie lub bezczynność biskupa diecezji w sprawach dotyczących wystąpienia z Kościoła wiąże się natomiast ze sferą władzy kościelnej, której jest organem, regulowaną przez prawo kanoniczne. W odniesieniu do aktu apostazji, będącej wewnętrzną procedurą Kościoła, nie wkracza on tym samym w sferę należącą do zakresu administracji publicznej, o jakiej mowa w powołanych na wstępie przepisach wyznaczających kognicję sądów administracyjnych.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 P.p.s.a., skargę należało odrzucić jako nienależącą do właściwości sądów administracyjnych.

Z uwagi na treść art. 209 P.p.s.a., Sąd nie rozstrzygał wniosków stron odnośnie kosztów postępowania. Nie rozstrzygał także wniosku skarżącego o zawieszenie postępowania, gdyż zawieszeniu w trybie art. 125 § 1 P.p.s.a. podlegać może jedynie postępowanie sądowoadministracyjne, które zostało wszczęte skutecznie wniesioną skargą. To samo dotyczy wnioskowanego w odpowiedzi na skargę umorzenia postępowania. Skoro skarga jest niedopuszczalna, to nie można było jej uznać za wniesioną skutecznie, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu. Tym samym brak było podstaw do badania przez Sąd kwestii uzasadniających zawieszenie postępowania; wykluczone też było jego umorzenie na podstawie art. 161 § 1 P.p.s.a.