Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Anna Żak, Sędziowie Sędzia WSA Dorota Chobian (spr.), Sędzia WSA Beata Ziomek, Protokolant Starszy sekretarz sądowy Monika Zielińska, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 20 października 2011 roku sprawy ze skargi D.K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] znak: [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji; II. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do chwili uprawomocnienia się wyroku.

Decyzją z dnia [...], znak: [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpatrzeniu odwołania D. K. od decyzji z dnia [...], znak: [...] wydanej przez działającego z upoważnienia Wójta Gminy P., Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w P. dotyczącej odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad matką J. G., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

Do wydania tego rozstrzygnięcia doszło na tle następujących okoliczności.

W dniu 14 lutego 2011r. D. K. wystąpiła z wnioskiem

o przyznanie jej świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawną matką J. G..

Organ I instancji odmówił przyznania tego świadczenia, uzasadniając swoje rozstrzygniecie tym, że zgodnie z art. 17 ust. 2 pkt 5a ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie to nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim.

W odwołaniu od tej decyzji D. K. wskazała, że jej mama wymaga opieki w podstawowych funkcjach życiowych przez całą dobę, a opieki tej nie jest

w stanie jej zapewnić mąż A. G., który też wymaga pomocy innych osób.

Utrzymując zaskarżoną decyzję w mocy Samorządowe Kolegium Odwoławcze wskazało, że skarżąca jest posiadaczem gospodarstwa rolnego o pow. 3,6500 ha oraz podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, co wyklucza ją

z kręgu osób, które mogą otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na podstawie art. 17 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Na poparcie swojego stanowiska organ odwoławczy przytoczył wyrok NSA w sprawie I OSK 1987/10.

Nadto organ II instancji podał, że w niniejszej sprawie nie może mieć przesądzającego znaczenia fakt, że w aktach sprawy znajduje się oświadczenie D. K. z dnia 14 lutego 2011r., że rezygnuje z pracy w gospodarstwie rolnym w związku z tym, że zajmuje się chorą matką. Prace w tym gospodarstwie będzie sprawował jej mąż W. K., który nie pracuje zawodowo

i podlega ubezpieczeniu KRUS. Organ stwierdził, że NSA w ww. wyroku wyjaśnił, że kryterium przyznania danej osobie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji

z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jest - abstrahując od stanu zdrowia osoby wymagającej opieki - rezygnacja z zatrudnienia, co w rozpatrywanym przypadku nie miało miejsca.

W końcowej części decyzji, nawiązując do uzasadnienia decyzji organu I instancji, Kolegium podało, że w związku z orzecznictwem sądowym (I OSK 1699/09) pozostawanie przez osobę wymagającą opieki w związku małżeńskim nie stanowi negatywnej przesłanki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

W skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skardze na tę decyzję D. K. wskazała, że jej rodzina utrzymuje się jedynie z gospodarstwa rolnego, jej mąż nigdzie poza gospodarstwem nie pracuje, nie ma więc możliwości pozbycia się jedynego źródła dochodu. Dodała, iż jeżeli właścicielem gospodarstwa będzie jej mąż, ona również będzie podlegała ubezpieczeniu w KRUS. Dalej podkreśliła, że nie rozumie dlaczego SKO nie uznało jej oświadczenia, w którym napisała, że rezygnuje z pracy w gospodarstwie. Zarzuciła, że nie pouczono jej w jaki sposób ma udowodnić, że opiekuje się rodzicami oraz, że nie pracuje w gospodarstwie rolnym, chociaż jest jego właścicielką. Dodała, że w jej ocenie posiadanie gospodarstwa nie wyklucza podjęcia innej pracy zarobkowej, co w jej przypadku jest niemożliwe z uwagi na sprawowanie bezpośredniej opieki nad matką. W końcowej części skargi strona skarżąca wniosła o wyjaśnienie, czy świadczenie zostałoby jej przyznane, gdyby - pomimo posiadania gospodarstwa rolnego była zatrudniona i zrezygnowałaby z tej pracy, aby opiekować się matką. Czy wtedy fakt posiadania gospodarstwa rolnego nadal stanowiłby przeszkodę w uzyskaniu świadczenia.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Podstawę poddanego pod osąd rozstrzygnięcia stanowi art. 17 ust. 1 ustawy

z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.), dalej określanej mianem ustawy, zgodnie z którym świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1. matce albo ojcu,

2. innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny,

3. opiekunowi faktycznemu dziecka,

jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem

o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zgodnie

z kolei z art. 17 ust. 5 ustawy świadczenia pielęgnacyjne nie przysługują, jeżeli:

1) osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego;

2) osoba wymagająca opieki:

a) pozostaje w związku małżeńskim,

b) została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej z dzieckiem, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu, z wyjątkiem zakładów opieki zdrowotnej;

3) osoba w rodzinie ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury na to dziecko;

4) osoba w rodzinie ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, albo do świadczenia pielęgnacyjnego na to lub na inne dziecko

w rodzinie;

5) na osobę wymagającą opieki członek rodziny jest uprawniony za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy

o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy

o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

O ile należy podzielić pogląd organu odwoławczego, iż fakt pozostawania osoby wymagającej opieki w związku małżeńskim nie stanowi - wbrew literalnemu brzmieniu art. 17 ust. 5 pkt 2 "a" - negatywnej przesłanki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad taką osobą, o tyle skład orzekający

w niniejszej sprawie nie podziela wykładni przepisów art. 17 w zw. z art. 3 pkt 22 ustawy, w wyniku której organ doszedł do przekonania, że fakt bycia rolnikiem

i prowadzenia działalności rolniczej stanowi bezwzględną negatywną przesłankę do przyznania takiego świadczenia, a przede wszystkim, że samo posiadanie gospodarstwa rolnego ( bycie jego właścicielem bądź współwłaścicielem) stanowi taką negatywną przesłankę.

Należy odnotować, iż stanowisko zaprezentowane przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie jest odosobnione, albowiem zostało ono wyrażone między innymi w wyrokach: WSA w Olsztynie w sprawie II SA/Ol 521/11, WSA w Bydgoszczy w sprawie II SA/Bd 3371/11 oraz w jednym wyroku NSA

w sprawie I OSK 1987/10. Istnieje jednak także odmienny pogląd, zaprezentowany między innymi w wyrokach WSA w Bydgoszczy sygn. akt II SA/Bd 257/11, WSA

sygn. akt II SA/Ke 229/11 i II SA/Ke 439/11 (dostępnych w internetowej Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych), który to pogląd Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela, a zgodnie z którym fakt posiadania

i prowadzenia gospodarstwa rolnego, o ile może być on pogodzony

z zagwarantowaniem należytej osobistej opieki nad osobą niepełnosprawną, nie wyklucza przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Za taką wykładnią przemawiają następujące okoliczności.

Przepis art. 17 ust. 1 nie reguluje w sposób samodzielny przesłanek przyznania tego świadczenia. Mowa jest w nim o rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, to zaś pojęcie zostało zdefiniowane przez samego ustawodawcę w przepisie art. 3 pkt 22 ustawy, zgodnie z którym ilekroć

w ustawie jest mowa o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej - oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy

o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa

w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.

Gdyby wolą ustawodawcy był wymóg rezygnacji bądź niepodejmowania działalności polegającej na prowadzeniu gospodarstwa rolnego, wówczas niewątpliwie w definicji zawartej w art. 3 pkt 22 ustawy zostałaby taka działalność wprost wymieniona. Z kolei gdyby wolą ustawodawcy było pozbawienie prawa do takiego świadczenia właścicieli gospodarstw rolnych, wówczas w art. 17 ust. 5 wprost wskazałby, że świadczenie to nie przysługuje właścicielom gruntów rolnych.

W tym miejscu zauważyć należy, że w przeciwieństwie do innych świadczeń rodzinnych, takich jak zasiłek rodzinny i dodatki do niego, regulując uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego, ustawodawca zrezygnował z kryterium dochodowego jako warunku, od którego spełnienia uzależnione jest przyznanie świadczenia. Dlatego okoliczność, czy i jakie dochody skarżąca otrzymuje z gospodarstwa rolnego nie mogą mieć wpływu na prawo do tego świadczenia. Natomiast zauważyć należy, iż często zdarza się, że posiadacze małych, niskodochodowych gospodarstw rolnych podejmują zatrudnienie poza rolnictwem. W zależności bowiem od wielkości czy struktury gospodarstwa rolnego, nie musi ono absorbować rolnika w taki sposób, że nie jest on w stanie podjąć zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, o jakiej mowa

w art. 3 pkt 22 ustawy. Takiej zaś pracy podjąć nie może, gdyż stoi temu na przeszkodzie obowiązek sprawowania pieczy nad osobną niepełnosprawną, co do której ciąży na nim obowiązek alimentacyjny. Brak jest zdaniem składu orzekającego, znajdujących uzasadnienie w obowiązujących przepisach, podstaw do uznania, że właściciel gospodarstwa rolnego jest pozbawiony prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Zauważyć bowiem należy, iż w art. 17 ust. 5 ustawy zostały wymienione wszystkie przesłanki uniemożliwiające przyznanie takiego świadczenia. Dokonywanie wykładni rozszerzającej, polegającej na wprowadzeniu dodatkowych negatywnych przesłanek, i w jej wyniku uznania, że żaden rolnik bądź właściciel gospodarstwa rolnego nie ma prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, pomimo tego, że mógłby i chciał podjąć zatrudnienie o jakim mowa w art. 3 pkt 22 ustawy ale tego uczynić nie może z uwagi na konieczność opieki (bądź który z tego samego powodu z takiego zatrudnienia rezygnował), zdaniem Sądu jest sprzeczne z art. 2 Konstytucji.

Podkreślić należy, że wymóg rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej zawarty w przepisie art. 17 ust.1 pkt 3 ustawy, stanowi oczywistą konsekwencję konieczności sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną; założyć bowiem należy, że wykonywanie takiej opieki, wobec osoby ze wskazaniami opisanymi szczegółowo w art. 17 ust.1 pkt 3, wymagającej wielu czynności pielęgnacyjnych o różnych porach dnia i nocy, nie jest możliwe w sytuacji, gdy opiekun pozostaje w zatrudnieniu, o jakim mowa w art. 3 pkt 22 ustawy, które

z oczywistych względów absorbuje znaczną część jego czasu. Taka sytuacja nie musi natomiast co do zasady zachodzić w przypadku opiekuna, który jest właścicielem gospodarstwa rolnego (i jednocześnie nie jest zatrudniony poza rolnictwem), jeżeli okoliczność ta nie powoduje jego osobistego zaangażowania

w pracę w gospodarstwie w takim wymiarze, który uniemożliwia sprawowanie bieżącej i stałej opieki nad osobą niepełnosprawną.

Reasumując zdaniem Sądu sam fakt posiadania, a nawet i prowadzenia gospodarstwa rolnego nie wyklucza rolnika z prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, o ile posiadane przez niego gospodarstwo, rodzaj upraw, pozwalałyby mu na podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a pracy takiej nie podejmuje ( bądź z niej rezygnuje) z powodu konieczności opieki nad osobą niepełnosprawną, względem której ciąży na niej obowiązek alimentacyjny.

Mając powyższe na uwadze zarówno zaskarżona decyzja jak i decyzja organu I instancji podlegały uchyleniu, o czym Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. "a" i art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Na podstawie art. 152 tej samej ustawy Sąd określił, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do chwili uprawomocnienia się wyroku.

Ponownie rozpoznając sprawę organ uwzględni dokonaną wyżej wykładnię przepisów i w związku z tym ustali, czy wielkość i struktura posiadanego przez skarżącą gospodarstwa rolnego oraz powoływana przez nią w skardze okoliczność, że w tym gospodarstwie pracuje jej mąż, dają podstawę do uznania, że gdyby nie choroba matki, byłaby ona w stanie podjąć inne zatrudnienie.