Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA - Michał Sowiński, Sędzia WSA - Jolanta Bożek, Sędzia WSA - Danuta Dopierała (spr.), , Protokolant -Marcin Woźniak, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 sierpnia 2008 r. sprawy ze skargi N.H. na decyzję Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców z dnia ... stycznia 2008 r. nr ... w przedmiocie odmowy udzielenia zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 1.stwierdza nieważność zaskarżonej decyzji oraz utrzymanej nią w mocy decyzji Wojewody .... z ... października 2007 r. nr ... 2.zasądza od Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców na rzecz N. H. kwotę ... zł (... złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego 3. stwierdza, że decyzja wobec której orzeczono nieważność nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się wyroku ;

Przedmiotem skargi z 12 lutego 2008 r. wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie przez N. H. jest decyzja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców z ... stycznia 2008 r., nr ... utrzymująca w mocy decyzję Wojewody ... z ... października 2007 r. nr ... o odmowie udzielenia zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżona decyzja została wydana w następującym stanie faktycznym:

W dniu 8 czerwca 2007 r. N. H. - obywatelka Republiki B.- złożyła wniosek do Wojewody ... o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się na podstawie art. 52 ust. 5 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 78, poz. 483 ze zm.) deklarując narodowość polską. Ponadto Zainteresowana wyjaśniła, iż przebywa w Polsce 5 lat, kontynuuje tu naukę, chciałaby poznawać polską kulturę i obyczaje.

Decyzją z ... października 2007 r. nr ... Wojewoda ..., działając na postawie art. 52 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 71 b ust. 1, 2, 4, 5 i 6 w zw. z art. 71a ust. 1 i art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz.U. Nr 128, poz. 1175 ze zm.) – dalej powoływanej jako: "ustawa o cudzoziemcach" oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.), dalej powoływanej jako: "k.p.a.", odmówił udzielenia zezwolenia na osiedlenie się stwierdzając, że Zainteresowana nie spełnia przesłanek, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. z 2004 r., nr 53, poz. 532) – dalej powoływanej jako: "ustawa o repatriacji", ponieważ nie wykazała związków z polskością poprzez pielęgnowanie polskiej mowy, polskiej tradycji i zwyczajów.

Postanowieniem z ... października 2007 r. nr ... Wojewoda ..., powołując w podstawie prawnej art. 113 § 1 i 3 k.p.a. oraz art. 7 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach sprostował z urzędu oczywistą omyłkę w decyzji własnej z ... października 2007 r. nr ... w zakresie numeru sygnatury wpisując numer: ... oraz wskazując, iż omyłka wyniknęła z zastosowania technik komputerowych przy sporządzaniu aktu administracyjnego.

Jednocześnie w dniu ... października 2007 r. nr ... Wojewoda ... wydał decyzję o odmowie udzielenia N. H. zezwolenia na osiedlenie się w trybie art. 52 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W odwołaniu od decyzji z ... października 2007 r., doręczonej 8 października 2007 r., Strona - reprezentowana przez pełnomocnika - wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji zarzucając naruszenie m.in.:

- art. 52 ust. 5 w zw. z art. 8 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez pominięcie decydującego charakteru powołanych przepisów i preferencji, jakie dają one cudzoziemcom polskiego pochodzenia przy ubieganiu się o zezwolenie na osiedlenie się,

- art. 5 ust. 1 ustawy o repatriacji poprzez stwierdzenie, że nie zaszły przesłanki przewidziane w tym przepisie,

- nie wyjaśnienie istotnych okoliczności sprawy mogących mieć wpływ na jej rozstrzygnięcie, a w szczególności: jakie możliwości nauki historii i języka polskiego oraz uczestniczenia w życiu polonii miała Strona, w jaki sposób są traktowani Polacy na B. oraz jakie jest podejście władz białoruskich dla wszelkich objawów polskości.

Decyzją z ... stycznia 2008 r. nr ... Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców, działając na podstawie art. 52 ust. 5 w zw. z art. 8 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej oraz art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 120, poz. 818) oraz art. 127 § 2 i art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymał w mocy decyzję Wojewody ... z ... października 2007 r. nr ...

W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, iż zasady i tryb udzielania zezwoleń na osiedlenie się cudzoziemca na terytorium RP reguluje ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, która nie daje szczególnych preferencji przy ubieganiu się o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się cudzoziemcom polskiego pochodzenia. Preferencje takie wprowadza jednak Konstytucja RP, która jest aktem wyższego rzędu i ma pierwszeństwo w stosowaniu. W takich przypadkach ustawa o cudzoziemcach jest jedynie aktem pomocniczym m.in. w zakresie ustalenia organu odpowiedzialnego za rozpatrzenie przedmiotowej sprawy, a jedyną ustawą, która określa, na jakich zasadach ustalana jest polska narodowość, jest ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji. Zatem organ prowadzący postępowanie o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się cudzoziemcowi, który deklaruje polską narodowość, powinien ustalić spełnienie tej przesłanki na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów, wykorzystując kryteria określone w ustawie o repatriacji.

Dokonując oceny zgromadzonego w sprawie niniejszej materiału dowodowego, organ stwierdził, iż Zainteresowana spełnia warunek określony w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o repatriacji bowiem jej ojciec - jak wynika z metryki urodzenia - jest narodowości polskiej.

Jednocześnie Szef Urzędu podzielił stanowisko organu I instancji odnośnie niespełnienia przez Stronę przesłanki, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o repatriacji wobec nie wykazania związku z polskością. Powołując oświadczenia Cudzoziemki złożone do protokołu przesłuchania z 4 oraz 24 września 2007 r. zauważył, iż w jej domu rodzinnym nie pielęgnowano polskiej mowy, tradycji i zwyczajów. Strona nie zna bowiem dat katolickich świąt kościelnych, nie potrafi wskazać organizacji polonijnych działających w Republice B., nie posiada też wiedzy z zakresu najnowszej historii polskiej. Polką poczuła się dopiero po przyjeździe do Polski w 2002 r., a rodzina przyjechała do Polski z uwagi na lepsze perspektywy ekonomiczne.

Biorąc powyższe pod uwagę organ odwoławczy stwierdził brak podstaw do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia organu I instancji i załatwienia wniosku w sposób pozytywny dla Strony.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na powyższą decyzję N. H., działająca przez pełnomocnika, wniosła o jej uchylenie i udzielenie zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Polski. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie:

- art. 52 ust. 5 w zw. z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP poprzez stwierdzenie, że polskie pochodzenie Skarżącej nie jest podstawowym warunkiem osiedlenia się na terytorium Polski na stałe oraz, że muszą być dodatkowo spełnione warunki zawarte w art. 5 ustawy o repatriacji, którym organ nadał decydujący charakter,

- dokonanie błędnych ustaleń poprzez stwierdzenie, że Skarżąca nie wykazała kultywowania polskiej mowy, tradycji, historii i zwyczajów, a ponadto, że jej ojciec nie otrzymał zgody na osiedlenie się,

- nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a w szczególności dotyczących możliwości nauki historii i języka polskiego przez Stronę oraz jej uczestnictwa w życiu Polonii na B., sposobu traktowania Polaków i przejawów polskości na B..

W motywach skargi podniesiono, iż organ dokonał subiektywnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i nie wziął pod uwagę okoliczności, że Skarżąca uczyła się języka polskiego w domu, dzięki rodzicom, nie zaś w szkole, w której nawet nie rozmawiano po polsku. Znajomość języka polskiego pozwala Skarżącej na swobodne posługiwanie się nim - podczas przesłuchania nie korzystała z pomocy tłumacza, a na pytania odpowiadała w języku polskim. Skarżąca kontynuuje naukę w polskiej szkole, w tym roku w klasie maturalnej. Zeznania złożone przez Skarżącą w toku postępowania administracyjnego dowodzą, że wraz z rodziną obchodziła święta katolickie. Organ nie uwzględnił jednak faktu, że matka Skarżącej jest wyznania prawosławnego. Nadto bezzasadnie zarzucił Skarżącej brak związku z polonią, nie wziąwszy pod uwagę faktu, iż organizacje polonijne działały w odległości ok. 550 km od miejsca jej zamieszkania.

W odpowiedzi na skargę Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone przepisami m.in. art. 1 § 1 i § 2 ustawy z 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) oraz art. 3 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej: p.p.s.a., sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego.

Aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracyjny konieczne jest stwierdzenie, że doszło w nim do naruszenia bądź przepisu prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisu postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a-c p.p.s.a.). Uwzględnienie skargi następuje również w przypadku stwierdzenia, że zaskarżony akt jest dotknięty jedną z wad wymienionych w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach (art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a.).

Zgodnie natomiast z treścią art. 134 § 1 p.p.s.a., sąd dokonując oceny zaskarżonego aktu rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Stosownie zaś do § 2 wymienionego przepisu sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności. W takim przypadku sąd uwzględnia skargę, mimo że wydane orzeczenie pogorszy sytuację skarżącego.

Należy też zauważyć, iż na podstawie art. 135 p.p.s.a. sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne do końcowego jej załatwienia. Powołany przepis nakłada na sąd administracyjny obowiązek wyjścia poza granicę skargi i zajęcie się wszystkimi postępowaniami prowadzonymi w granicach danej sprawy. Nadrzędnym obowiązkiem sądu administracyjnego jest - przez wydanie orzeczenia - stworzenie takiego stanu, że w obrocie prawnym nie będzie istniał i funkcjonował żaden akt lub czynność organu administracji publicznej niezgodny z prawem (v. wyrok NSA z 11 stycznia 2007 r., sygn. akt I OSK 275/06, LEX nr 293171).

Kierując się tymi przesłankami i badając zaskarżoną decyzję Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców z ... stycznia 2008 r. nr ... oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody ... z ... października 2007 r. nr ... w granicach określonych przepisami powołanych wyżej ustaw, Sąd uznał, iż skarga zasługuje na uwzględnienie z przyczyn, które wziął pod uwagę z urzędu niezależnie od jej treści bowiem zarówno zaskarżona decyzja, jak i ww. decyzja organu I instancji są wadliwe w stopniu uzasadniającym stwierdzenie ich nieważności na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. w związku z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Podkreślenia przy tym wymaga, iż wydanie wadliwej decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców z ... stycznia 2008 r. o utrzymaniu w mocy decyzji Wojewody ... z ... października 2007 r. było bezpośrednią konsekwencją wadliwości orzeczenia organu I instancji, która nie została dostrzeżona i wyeliminowana przez organ odwoławczy. Dlatego też w pierwszej kolejności Sąd wskaże uchybienia jakich dopuścił się organ I instancji wydając decyzję z ... października 2007 r., gdyż stanowią one źródło i przyczynę wadliwości zaskarżonej decyzji.

Jak wynika z akt sprawy Wojewoda ... decyzją z ... października 2007 r. nr ... odmówił N. H. udzielenia zezwolenia na osiedlenie się w trybie art. 52 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Decyzja ta została skutecznie doręczona 8 października 2007 r. Od tej decyzji Strona, działająca przez pełnomocnika, złożyła odwołanie. W dniu ... października 2007 r. Wojewoda ..., na podstawie art. 113 § 1 i 3 k.p.a. w zw. z art. 7 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach sprostował z urzędu oczywistą omyłkę w decyzji własnej z ... października 2007 r. nr ... w zakresie numeru sygnatury aktu wpisując numer: ... Jednocześnie ... października 2007 r. Wojewoda ... wydał kolejną decyzję nr ... o odmowie udzielenia N. H. zezwolenia na osiedlenie się w trybie art. 52 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zatem w sprawie wszczętej na wniosek Skarżącej z 8 czerwca 2007 r. organ I instancji orzekł dwukrotnie wydając dwie decyzje (w innych datach, z innymi sygnaturami, podpisane przez inną osobę upoważnioną do wydania decyzji) rozstrzygające tożsamą sprawę pod względem przedmiotowym i podmiotowym. Organ II instancji, na skutek rozpatrzenia odwołania od decyzji z ... października 2007 r., decyzją z ... stycznia 2008 r. utrzymał w mocy decyzję z ...października 2007 r.

Mając na względzie powyższe Sąd zważył, iż zgodnie treścią art. 110 k.p.a. dotyczącego stabilizacji treści decyzji administracyjnej organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej. Związanie własną decyzją ustaje w przypadkach, w których przepisy k.p.a. dopuszczają odwołalność decyzji w ramach przyjętego systemu ich weryfikacji. Odwołalność decyzji występuje w odniesieniu do decyzji nieostatecznych w przypadku wykonywania samokontroli w ramach postępowania odwoławczego (art. 132 k.p.a.) oraz co do decyzji ostatecznych na skutek działań podejmowanych z urzędu lub na wniosek stron w trybach nadzwyczajnych (art. 154, 155, 163 k.p.a.) albo też wskutek wniesienia skargi do sądu administracyjnego (art. 54 § 3 p.p.s.a.). Wspólnym elementem, w zakresie związania organu administracyjnego własną decyzją nieostateczną lub ostateczną, będzie stosowanie do nich instytucji rektyfikacji decyzji unormowanej w art. 111 – 113 k.p.a. Zgodnie z art. 113 § 1 k.p.a. organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach. Postanowienie o sprostowaniu błędów i omyłek w decyzji ma ten skutek, że po jego wydaniu decyzja musi być wykonywana stosownie do treści zgodnej ze sprostowaniem, a w przypadku jej zaskarżenia powinna być również wraz z nim oceniana (por. wyrok NSA z 26 marca 1993 r., sygn. akt I SA 1429/92, ONSA 1994, Nr 1, poz. 39). Prawidłowo dokonane sprostowanie błędów i omyłek staje się bowiem integralną częścią treści decyzji.

W kontrolowanej sprawie organ I instancji prawidłowo wydał postanowienie o sprostowaniu decyzji z ... października 2007 r., słusznie przyjmując, iż omyłka w zakresie wskazania sygnatury sprawy stanowi wadę nieistotną, podlegają rektyfikacji w trybie art. 113 § 1 k.p.a. Jednak wydając jednocześnie nową decyzję z ... października 2007 r. zmienił elementy treści decyzji z ... października 2007 r. (datę, nr sygnatury, podpis osoby upoważnionej do jej wydania), czym dopuścił się rażącego naruszenia art. 113 w zw. z art. 110 k.p.a. Wobec wydania i wprowadzenia do obrotu prawnego decyzji z ... października 2007 r., organ był nią związany i brak było podstaw do wydania kolejnej (nowej) decyzji z ... października 2007 r. w tej samej sprawie bez uprzedniego zastosowania trybu weryfikacji przewidzianego w k.p.a. wobec decyzji pierwotnej.

Wskazane powyżej rażące błędy proceduralne organu I instancji, które nie zostały dostrzeżone i wyeliminowane przez organ odwoławczy, stały się przyczyną wadliwości postępowania odwoławczego i w konsekwencji zadecydowały o konieczności stwierdzenia nieważności decyzji Szefa Urzędu z ... stycznia 2008 r. na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. w zw. z 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 127 k.p.a. Podkreślić przy tym należy, iż wobec nie wniesienia odwołania od decyzji z ... października 2007 r. (Skarżąca wniosła odwołanie od - sprostowanej - decyzji z ... października 2007 r.), organ odwoławczy nie mógł działać z urzędu i nie miał podstaw do wszczęcia postępowania odwoławczego od decyzji z ... października 2007 r. (por. wyrok NSA OZ we Wrocławiu z dnia 13 lutego 1996 r., sygn. akt SA/Wr 477/95, nr 26724).

Rozpatrując sprawę ponownie Szef Urzędu winien więc, przeprowadzając uprzednio badanie wstępne na podstawie art. 134 k.p.a, rozpatrzyć odwołanie N. H. z 12 października 2007 r. od decyzji Wojewody ... z ... października 2007 r. uwzględniając sprostowanie wynikające z postanowienia organu I instancji z ... października 2007 r.

Wskazana powyżej przyczyna nieważności zaskarżonej decyzji Szefa Urzędu oraz decyzji Wojewody ... z ... października 2007 r. stanowiła okoliczność przesądzającą treść niniejszego rozstrzygnięcia. Sąd nie mógł w tej sytuacji ustosunkować się do merytorycznej argumentacji skargi ani oceniać w tym kontekście decyzji organu odwoławczego. Wyrokowanie zdeterminowane zostało bowiem omówionymi wyżej względami natury formalnoprawnej.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 w związku z art. 134, art. 135, art. 152 i art. 200 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, należało orzec jak w sentencji wyroku.