Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Grzegorz Gocki Sędziowie WSA Tomasz Zborzyński Asesor sądowy Marzena Łozowska (spr.) Protokolant sekr. sąd. Maria Żymańczyk po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 listopada 2006r. sprawy ze skargi K. i A. małżonków J. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia [...], nr [...] w przedmiocie podatku od nieruchomości za 2004r. I. stwierdza nieważność zaskarżonej decyzji oraz poprzedzających ją decyzji: - Prezydenta Miasta Kędzierzyna – Koźla z dnia [...], nr [...], - Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia [...], nr [...], - Prezydenta Miasta Kędzierzyna – Koźla z dnia [...], nr [...]; II. określa, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana; III. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu na rzecz skarżących kwotę 144 zł (sto czterdzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Skarżący K. i A. J. w dniu 7 lipca 2003r. złożyli organowi podatkowemu informację o nieruchomościach i obiektach budowlanych, deklarując do opodatkowania podatkiem od nieruchomości użytkowane na podstawie umowy najmu budynki o powierzchni 231m.kw. położone w K. przy ul. [...], zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej.

Prezydent Kędzierzyna -Koźla wszczął z urzędu postępowanie podatkowego w sprawie ustalenia podatnikom zobowiązania w podatku od w/w nieruchomości na 2004r. i decyzją z dnia [...] ustalił podatnikom wymiar zobowiązania podatkowego w kwocie 3.581,20zł. Za przedmiot opodatkowania przyjęto nieruchomości deklarowane przez podatników w złożonym wykazie.

Od decyzji tej podatnicy wnieśli odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu podnosząc w szczególności, że budynek przy ul. [...] nie jest własnością Gminy, a zatem nie wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych uzasadniające obciążenie najemców podatkiem od tych nieruchomości.

W wyniku rozpatrzenia odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Opolu decyzją z dnia [...] nr [...] uchyliło w całości powyższą decyzję Prezydenta, przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenia temu organowi. W motywach rozstrzygnięcia w szczególności wskazano na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w kierunku ustalenia, czy budynek przy ul. [...] stanowił własność Gminy.

W efekcie ponownie przeprowadzonego postępowania organ I instancji decyzją z dnia [...] ustalił K. i A. J. wymiar podatku od nieruchomości na 2004r. w kwocie 3.581,20zl. W uzasadnieniu argumentowano, powołując dowód w postaci pisma Starostwa Powiatowego w Kędzierzynie - Koźlu z dnia 3 marca 2004r. nr [...], że od 1996r. działka gruntu nr A objęta księgą wieczystą nr [...] przy ul. [...], a także budynki objęte kartą inwentaryzacyjną nieruchomości nr [...] - stanowią własność Gminy, gdyż zostały skomunalizowane decyzją Wojewody Opolskiego z dnia 21 lutego 1996r. nr [...]. Zaistniały zatem, jak wskazano, przesłanki, o których mowa w art.3 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych uzasadniające obciążenie najemców lokalu w tymże budynku, tj. K. i A. J. - podatkiem od nieruchomości.

Od powyższej decyzji skarżący wnieśli odwołanie w którym, podtrzymując argumentację prezentowaną we wcześniejszych pismach, podniesiono przede wszystkim zarzuty odnoszące się do innej decyzji, w przedmiocie podatku od nieruchomości na 2003r.

W zakresie zarzutów dotyczących przedmiotowej decyzji zwrócono uwagę, że Prezydent nie udowodnił, iż budynek przy ul. [...], którego część podatnicy najmowali, stanowił w 2004r. własność Gminy, co jest warunkiem koniecznym do ustalenia podatku od tej nieruchomości. Zgodzono się z poczynionymi w sprawie ustaleniami, według których własność gruntu na którym posadowiony jest sporny budynek przysługuje Gminie, jednak wskazano, że brak jest dowodów z których wynikałoby, że Gmina jest właścicielem przedmiotowego budynku. Brak jest zatem podstaw do obciążenia najemców podatkiem od nieruchomości. Podniesiono także, iż dla budynku nie założono księgi wieczystej, a zatem jego stan prawny jest nieuregulowany. Ponadto zakwestionowano legalność decyzji Wojewody z dnia 21.02.1996r. w sprawie nabycia przez Gminę własności nieruchomości argumentując, że wydana została na podstawie uchylonego dekretu z dnia 8.03.1946r.

Rozpatrując sprawę w postępowaniu odwoławczym Samorządowe Kolegium Odwoławczym w Opolu, decyzją z dnia [...], Nr [...], utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji.

Organ odwoławczy uznał, iż poczynione w sprawie ustalenia dowiodły, że działka gruntu nr A położonego przy ul. [...] stanowi własność Gminy. Własność tej jednostki samorządu terytorialnego stanowi również budynek w którym Państwo J. wynajmowali lokal. W tym stanie rzeczy spełniony został warunek uprawniający do obciążenia podatkiem od nieruchomości posiadacza zależnego - w świetle kryteriów art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

Podniesiono również, odnosząc się do zarzutów odwołania, że zasadniczo grunty stanowią nieruchomość. Budynki natomiast, a także inne urządzenia trwale z gruntem związane, są częściami składowymi gruntu według zasady: "superficies solo cedit". Część składowa nie stanowi zaś odrębnego przedmiotu własności, lecz dzieli los prawny gruntu (art.47,48 kc).

Wskazano, iż Gminie przysługuje od 1996r. prawo własności omawianych gruntów przy ul. [...] (KW [...]) - co nie było przez stronę kwestionowane. Zatem już ta okoliczność - przy braku ustanowienia odrębnej własności budynkowej - przesądza o przysługującym Gminie prawie własności do budynku na gruncie tym posadowionego, stanowiącego część składową gruntu. Zauważono jednocześnie, odnosząc się do zarzutów odwołania, że nie założenie dla budynku odrębnej księgi wieczystej nie oznacza - wbrew argumentom odwołania - że jego stan prawny jest nieuregulowany w tym znaczeniu, że brak jest właściciela. Oznacza natomiast, w ocenie organu odwoławczego, że budynek nie stanowi odrębnego przedmiotu własności, a także nie ustanowiono w nim odrębnej własności lokali

W skardze na powyższe rozstrzygnięcie K. i A. J. zarzucili organowi odwoławczemu pominięcie przy rozstrzyganiu sprawy przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece, do których odsyła -jak argumentują- art.46§2 kodeksu cywilnego. Według skarżących, skoro w księgach wieczystych nie ujawniono Gminy jako właściciela budynku przy ul. [...], to nie można dowodzić, że budynek ten stanowi własność Gminy. Dokonano w tym zakresie obszernego wywodu wskazując w konkluzji, że "brak wpisu do ksiąg odbiera Gminie Kędzierzyn - Koźle prawo do twierdzenia, że budynek jest jej własnością". Własność ta może być jedynie domniemana, jednak domniemanie nie może stanowić skutecznej podstawy do nakładania podatków.

Skarżący nie zgodzili się także z poglądem wyrażonym w skarżonej decyzji, według którego budynki należą do części składowych gruntu. Uzasadniając argumentację w tym zakresie wskazano wprawdzie, że "brak wpisu budynku do ksiąg wieczystych ma tylko takie znaczenie, że rodzi ryzyko konsekwencji karnych dla właściciela nieruchomości, w żadnym zaś wypadku nie może być źródłem jego uprawnień". Jednocześnie jednak wyrażono pogląd przeciwny twierdząc, że "podmiot nie może z faktu, że nie wywiązał się (...) z obowiązku ujawnienia w księgach wieczystych stanu faktycznego, czynić dowody swojego prawa własności".

W efekcie wniesiono o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Opolu wnosząc o oddalenie skargi podtrzymało w całości argumentację faktyczną oraz prawną przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest uzasadniona, chociaż z innych przyczyn niż w niej wskazane.

W myśl art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przez sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Oznacza to, iż sąd ma obowiązek rozpoznawania sprawy rozstrzygniętej w zaskarżonej decyzji ostatecznej z punktu widzenia zgodności z prawem całego toku postępowania administracyjnego i zastosowania przepisów prawa materialnego. Nie jest przy tym związany sposobem sformułowania skargi, powołanymi argumentami i wnioskami.

Sąd ma prawo, a nawet obowiązek, wziąć pod uwagę wszelkie naruszenia prawa, a także wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie niezależnie od żądań i zarzutów podniesionych w skardze i dokonać oceny zgodności z prawem zaskarżonego aktu administracyjnego, nawet gdy dany zarzut nie został podniesiony.

Natomiast zgodnie z przepisem art. 134 cytowanej ustawy – Prawo o postępowaniu przez sądami administracyjnymi sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia. Przesłanką zastosowania unormowania zawartego w powyższym przepisie jest stwierdzenie naruszenia prawa materialnego lub procesowego nie tylko w zaskarżonym akcie lub czynności, ale także w aktach lub czynnościach je poprzedzających, jeżeli tylko były podjęte w granicach danej sprawy (Jan Paweł Tarno, Prawo o postępowaniu przez sądami administracyjnymi. Komentarz LexisNexis, Warszawa 2004, s. 200).

Wychodząc zatem poza granice skargi Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdza, iż zaskarżona decyzja i poprzedzające ją decyzje: Prezydenta Miasta Kędzierzyna – Koźla z dnia [...], Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia [...] oraz Prezydenta Miasta Kędzierzyna – Koźla z dnia [...] dotknięte są wadą nieważności, o której mowa w art. 247 § 1 pkt. 5 Ordynacji podatkowej, bowiem decyzje te zostały skierowane do osoby nie będącej stroną w sprawie.

Decyzje zostały skierowane do A. i K. J., a więc do osób fizycznych w sytuacji, gdy w świetle art. 3 ust. 1 ustawy z dnia12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2002, Nr 9, poz. 84 ze zm.) podatnikami podatku od nieruchomości są m.in. jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej. Nie ulega wątpliwości, iż spółka cywilna jest takim podmiotem. Skoro spółka cywilna jest spółką nieposiadająca osobowości prawnej, to spółce cywilnej jako organizacji wspólników, a nie wspólnikom przyznano podmiotowość prawnopodatkową (vide: wyrok NSA z dnia 31 marca 2004r., sygn. akt FSK 567/04, uchwała NSA z dnia 1 lipca 2002r., sygn. akt FPK 4/2002 ONSA 2003/2/51, wyrok NSA z dnia 2 lipca 1998r., sygn. akt SA/Bk 940/97).

Oczywiście dla uznania, że spółka cywilna jest podatnikiem podatku od nieruchomości musi ona posiadać odpowiedni tytuł do korzystania z nieruchomości lub obiektów budowlanych. Spółka powinna więc być ich właścicielem, bądź też ich posiadaczem. Jeżeli bowiem spółce cywilnej, a nie jej wspólnikom służy określony w art. 3 ust.1 pkt 1-4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, tytuł prawny do nieruchomości lub obiektów budowlanych, to w wówczas spółka cywilna, jako spółka niemająca osobowości prawnej jest podmiotem podatku od nieruchomości, a nie poszczególni jej wspólnicy.

Skoro z umowy najmu lokalu użytkowego położonego w K. przy ul. [...] wynika, iż wynajmującym jest spółka cywilna "[...]" A. J., K. J. to spółka cywilna jest w tym przypadku podatnikiem podatku od nieruchomości.

Podkreślić należy, iż konsekwencją mylnego oznaczenia adresata decyzji było również błędne przyjęcie przez organy podatkowe trybu powstawania zobowiązania podatkowego.

Stosownie do przepisu art. 6 ust. 9 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki niemające osobowości prawnej, są obowiązane: składać, w terminie do dnia 15 stycznia, organowi podatkowemu właściwemu ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania, deklaracje na podatek od nieruchomości na dany rok podatkowy oraz wpłacać obliczony w deklaracji podatek od nieruchomości - bez wezwania - na rachunek budżetu właściwej gminy, w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminie do dnia 15 każdego miesiąca.

Natomiast w sytuacji, gdy organ podatkowy na skutek wszczętego postępowania stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego (art. 21 § 3 ustawy Ordynacja podatkowa).

Z przepisów tych wynika, iż zobowiązanie podatkowe powstaje w stosunku do spółki cywilnej z mocy prawa, inaczej aniżeli w stosunku do osób fizycznych. Zgodnie bowiem z ust. 7 art. 6 cytowanej ustawy, podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych ustala w drodze decyzji organ. Podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminach: do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.

Oznacza to, że w przedmiotowej sprawie organy winny wydać decyzję określająca podatek od nieruchomości i skierować ją do spółki cywilnej.

Ustalenie podatku od nieruchomości państwu A. i K. J. uzasadnia stwierdzenie nieważności, opisanych w sentencji rozstrzygnięcia, decyzji podatkowych organów obu instancji, ponieważ skierowane zostały do osób nie będących stroną w sprawie.

W związku z tym, na podstawie art. 145 § 1 pkt.2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przez sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) Wojewódzki Sąd Administracyjny zobowiązany był orzec jak w sentencji wyroku.

Wobec takiego rozstrzygnięcia Sąd nie mógł oceniać merytorycznych zarzutów stron, jak też wypowiadać pogląd na temat spornych w tej sprawie kwestii prawnych.

Przepis art. 152 cyt. ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi uzasadnia rozstrzygnięcie, iż zaskarżona decyzja nie może być wykonana.

Stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji oraz poprzedzających ją decyzji obu instancji i usunięcie tych decyzji z obrotu prawnego jest równoznaczne z uwzględnieniem skargi, w rozumieniu art. 200 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Zgodnie z powyższym Sąd zasądził na rzecz skarżących koszty procesu.

Z tych przyczyn Sąd orzekł jak w sentencji wyroku