Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Zarówno w stadium administracyjnym, jak i sądowym, koszty postępowania rozgraniczeniowego obciążają strony będące właścicielami rozgraniczanych nieruchomości (z uwagi na ich interes w postępowaniu – art. 262 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 267), według zasady wyrażonej w art. 152 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), tj. w częściach równych.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Wojciech Stachurski, Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska, sędzia NSA Danuta Tryniszewska-Bytys (spr.), Protokolant Sylwia Tokajuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 30 lipca 2013 r. sprawy ze skargi Z. K. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia [...] listopada 2012 r. nr [...] w przedmiocie kosztów postępowania rozgraniczeniowego oddala skargę.-

II SA/Bk 15/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia [...] stycznia 2012 r. znak [...] Wójt Gminy N. P. dokonał rozgraniczenia następujących działek: w obrębie wsi J. J. – działki nr [...] (własność J. i H. P.) i działki nr [...] (własność Z. K.); w obrębie wsi J. P. i J. J. - działki nr [...] (własność J. i H. P.) i działki nr [...] (własność Z. K.). Tą samą decyzją Wójt umorzył postępowanie rozgraniczeniowe odnośnie innych działek położonych we wsi J. P. o numerach [...] (należących do małżonków P.) oraz o numerach [...] (należących do Z. K.) i w tym zakresie przekazał sprawę z urzędu do rozpatrzenia Sądowi Rejonowemu w W. M. Decyzja stała się ostateczna w dniu [...] lutego 2012 r.

Postanowieniem z dnia [...] października 2012 r. znak [...] Wójt Gminy N. P., na podstawie art. 262 § 1 pkt 2 i art. 264 k.p.a. ustalił koszty postępowania rozgraniczeniowego w wysokości 8.500 zł (pkt 1 decyzji) oraz zobowiązał do ich poniesienia J. i H. P. w wysokości 4.250 zł i Z. K. w wysokości 4.250 zł (pkt 2 decyzji). Uzasadniając rozstrzygnięcie organ wskazał, że postępowanie rozgraniczeniowe przeprowadzono na wniosek J. i H. P. Czynności przeprowadził upoważniony geodeta w dniach 22 września i 26 września 2011 r. Koszty czynności geodety wyniosły 8.500 zł i należało do ich poniesienia zobowiązać po połowie strony postępowania rozgraniczeniowego, zgodnie z art. 153 Kodeksu cywilnego.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył Z. K. wnosząc o jego uchylenie. Wywiódł, że inicjatorami postępowania rozgraniczeniowego byli J. i H. P. W wyniku czynności rozgraniczeniowych geodeta odnalazł granicę ewidencyjną, której on jako strona nie kwestionował. Nie wyrazili jednak zgody na tę granicę małżonkowie P. i sprawa została przekazana Sądowi Rejonowemu. W ocenie żalącego się nie było potrzeby przeprowadzania rozgraniczenia, a wystarczyło zastosować rozwiązanie tańsze w postaci wznowienia znaków granicznych.

Postanowieniem z dnia [...] listopada 2012 r. znak [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. utrzymało zaskarżone postanowienie w mocy. Kolegium wyłożyło zasady przeprowadzania postępowania rozgraniczeniowego, a w szczególności zasady ustalania kosztów w tym postępowaniu. Wskazało, że obciążanie kosztami regulują – tak dla etapu administracyjnego, jak i sądowego postępowania rozgraniczeniowego – przepisy art. 152 i art. 153 Kodeksu cywilnego. Z art. 152 Kodeksu cywilnego wynika, że właściciele gruntów są zobowiązani do współdziałania przy rozgraniczaniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych, zaś koszty rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymania tych znaków ponoszą po połowie. Zdaniem Kolegium z art. 262 § 1 pkt 2 k.p.a. wynika z kolei, że stronę obciążają te koszty postępowania, które zostały poniesione w jej interesie. Z uwagi na to, że postępowanie rozgraniczeniowe jest prowadzone w interesie wszystkich właścicieli rozgraniczanych nieruchomości, koszty tego postępowania strony zainteresowane powinny ponosić w równych częściach, bez względu na to, z czyjej inicjatywy wszczęto rozgraniczenie. W przedmiotowej sprawie wskazane w dokumentacji geodezyjnej granice odbiegają od dotychczasowego użytkowania i strony nie uzgodniły kompromisowego rozwiązania, jak też nie podpisały protokołu granicznego, w tym nie podpisał go żalący się. Nie było również podstaw do przeprowadzenia procedury wznowienia znaków granicznych. Wyjaśniono, że o kosztach w postępowaniu rozgraniczeniowym powstałych na etapie sądowym będzie orzekał sąd powszechny.

Skargę na decyzję SKO złożył do sądu administracyjnego Z. K. Wywiódł, że postępowanie rozgraniczeniowe toczyło się na wniosek J. i H. P. W trakcie czynności prowadzonych przez geodetę on jako strona tego postępowania nie kwestionował wskazanych granic, bowiem były dla niego korzystne. Nie zgodzili się na te granice małżonkowie P. i sprawa toczy się obecnie przed Sądem Rejonowym w W. M. pod sygnaturą I Ns [...]. Skarżący wywodził, że obciążenie go kosztami jest krzywdzące, bowiem nie on zainicjował spór o granice oraz nie on uniemożliwia zakończenie sporu. Wskazał, że zamierzał podpisać protokół graniczny, ale nie uczynił tego po sugestiach geodety, iż "nie ma pośpiechu". Zwrócił uwagę, że J. P. była wieloletnią pracownicą Urzędu Gminy oraz że jego zdaniem Wójt "zadziałał" stronniczo, bowiem mógł, ale nie musiał obciążać skarżącego kosztami rozgraniczenia. Taka możliwość, a nie obowiązek, wynika, jego zdaniem, z uchwały NSA w sprawie I OPS 5/06.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie oraz podtrzymał swoje stanowisko w sprawie.

W piśmie z dnia 8 lipca 2013 r. własne stanowisko sformułowali również J. i H. P. Podkreślili, że koszty postępowania rozgraniczeniowego powinny obciążać obydwie strony sporne. Wskazali, że spór o granice między nimi a skarżącym toczy się od wielu lat. Przytoczyli okoliczności tego sporu (k. 54 – 57).

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga podlegała oddaleniu, bowiem sąd nie stwierdził, aby w kontrolowanym postępowaniu dopuszczono się uchybień wskazanych w skardze, jak również innych, które sąd miałby obowiązek uwzględnić z urzędu – nie będąc związany wnioskami i zarzutami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej p.p.s.a.

Przedmiotem sporu w sprawie niniejszej jest zgodność z prawem obciążenia stron postępowania rozgraniczeniowego kosztami tego postępowania, przy czym obciążenie to nastąpiło po połowie. Wbrew zarzutom skargi zaskarżone rozstrzygnięcie nie narusza przepisów prawa.

Utrwalone jest w orzecznictwie sądów administracyjnych stanowisko, zgodnie z którym mimo że postępowanie rozgraniczeniowe może przebiegać w dwóch stadiach: administracyjnym i sądowym, to sama instytucja prawna "rozgraniczenia nieruchomości" – choć uregulowano ją w dwóch aktach prawnych (Prawie geodezyjnym i kartograficznym oraz Kodeksie cywilnym) stanowi jedną całość. Jak wskazał NSA w uchwale z dnia 11 grudnia 2006 r. w sprawie I OPS 5/06 "Nielogiczne bowiem byłoby założenie, że rozgraniczenie nieruchomości jest dokonywane w postępowaniu administracyjnym według innych kryteriów i prawideł niż rozgraniczenie nieruchomości, do którego dochodzi w postępowaniu cywilnym" (uchwała dostępna w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie http://orzeczenia.nsa.gov.pl, powoływanej dalej w skrócie jako CBOSA).

Powyższe ma istotne znaczenie dla ustalenia kosztów postępowania rozgraniczeniowego (na jego administracyjnym etapie) i sposobu obciążania nimi stron w konkretnej sprawie. Oznacza bowiem, że dokonując rozliczenia tych kosztów należy uwzględniać nie tylko treść przepisów dotyczących ponoszenia kosztów w postępowaniu administracyjnym (art. 261 – 267 k.p.a.), ale także przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zasad rozgraniczania nieruchomości (art. 152 – 153 Kodeksu cywilnego).

Zgodnie z art. 262 § 1 pkt 2 k.p.a. stronę obciążają te koszty postępowania, które zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie. Oznacza to, że udział w kosztach postępowania administracyjnego zależy od posiadania przez określony podmiot interesu prawnego, czyli interesu własnego, indywidualnego, opartego na konkretnym przepisie prawa powszechnie obowiązującego.

Stosownie zaś do treści art. 153 Kodeksu cywilnego koszty rozgraniczenia właściciele nieruchomości ponoszą po połowie, co jest powiązane z zasadą sformułowaną w art. 152 Kodeksu cywilnego, że właściciele gruntów sąsiadujących mają obowiązek współdziałania przy rozgraniczaniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych.

Skoro zatem, jak wynika z art. 152 – 153 Kodeksu cywilnego, postępowanie rozgraniczeniowe toczy się w istocie w interesie wszystkich podmiotów uczestniczących w rozgraniczeniu (wszystkich właścicieli sąsiednich i rozgraniczanych nieruchomości), to też wszyscy oni są zobowiązani do udziału w tych kosztach, bez względu na to, którzy z nich żądali wszczęcia tego postępowania. Jak wskazał NSA w uchwale I OPS 5/06: "W postępowaniu rozgraniczeniowym wszczętym na wniosek właściciela jednej nieruchomości właściciel sąsiedniej nieruchomości może uznawać, że przeprowadzenie postępowania rozgraniczeniowego nie leży w jego interesie, gdyż nie kwestionuje on przebiegu granic. Wobec tego nie powinien on ponosić kosztów rozgraniczenia, które - w jego ocenie - zostało wszczęte zbyt pochopnie. Jednakże ustalenie granic sąsiadujących nieruchomości leży w interesie prawnym wszystkich właścicieli, gdyż granice gruntów sąsiadujących stały się sporne. Nie można więc twierdzić, iż rozgraniczenie nie jest przeprowadzane także w interesie właściciela nieruchomości sąsiadującej".

Skład orzekający w sprawie niniejszej stanowisko to w całości podziela.

W konkluzji przyjąć należy, że zarówno w stadium administracyjnym jak i sądowym, koszty postępowania rozgraniczeniowego obciążają strony będące właścicielami rozgraniczanych nieruchomości (z uwagi na ich interes w postępowaniu – art. 262 § 1 pkt 2 k.p.a.), według zasady wyrażonej w art. 152 k.c., tj. w częściach równych.

W niniejszej sprawie niesporne jest, że postępowanie rozgraniczeniowe zostało wszczęte na wniosek J. i H. P. będących w rozpoznawanej sprawie uczestnikami postępowania. Nie ulega wątpliwości, że skoro małżonkowie P. złożyli wniosek o rozgraniczenie, to kwestionowali przebieg dotychczasowej granicy, a tym samym istniał spór graniczny, uzasadniający wszczęcie postępowania rozgraniczeniowego, mającego na celu ustalenie przebiegu granic i zakończenie tego sporu. Jak wynika z akt sprawy, w tym z dokumentacji geodezyjnej sporządzonej przez uprawnionego geodetę, bezspornie ustalony został przebieg jedynie części linii granicznej (pkt 1 decyzji o rozgraniczeniu z dnia [...] stycznia 2012 r.). W pozostałym zakresie nie doszło do ugody i – jak wskazał organ – wobec rozbieżnych stanowisk stron nie było podstaw do rozgraniczenia, zatem sprawę przekazano sądowi powszechnemu. Wobec zakończenia postępowania rozgraniczeniowego na etapie administracyjnym organ administracji ustalił koszty postępowania rozgraniczeniowego i – jak wyżej wywiedziono – uczynił to prawidłowo obciążając nimi (faktycznie wyłącznie kosztami czynności geodety) obydwie strony sporu. Powyższe ustalenie kosztów postępowania (obciążenie nimi stron po połowie) wynikało z zasady, że właściciele gruntów sąsiadujących mają obowiązek współdziałania przy rozgraniczeniu i utrzymywaniu stałych znaków granicznych.

W tych okolicznościach nie zasługują na uwzględnienie zarzuty skargi, a w szczególności ten dotyczący konieczności obciążenia kosztami wyłącznie inicjatora rozgraniczenia. Zdaniem składu orzekającego podkreślony przez skarżącego fakt jedynie "możliwości", a nie "obowiązku" rozdzielenia kosztów po połowie, wyprowadzany przez niego z tezy uchwały NSA w sprawie I OPS 5/06, nie świadczy o niezgodności z prawem postanowień zaskarżonych w sprawie niniejszej. Niewątpliwe jest bowiem, że sporne rozgraniczenie prowadzone było, a w części (na etapie sądowym) nadal jest prowadzone, również w interesie skarżącego, który – jak wynika z protokołu granicznego nr 2 – tak jak i właściciele nieruchomości sąsiednich, nie wyraził zgody na proponowany przebieg granic i nie podpisał tego protokołu (taki podpis złożył natomiast pod protokołem granicznym nr 1, w oparciu o który dokonano częściowego rozgraniczenia). Zatem również w interesie skarżącego prowadzono postępowanie rozgraniczeniowe, co uzasadnia obciążenie go kosztami tego postępowania w połowie. Podkreślić należy długotrwałość sporu granicznego oraz jego intensywność znajdujące epilog w sprawach przed sądem powszechnym.

Nie mogły również odnieść skutku zarzuty dotyczące braku bezstronności Wójta jako organu I instancji. Skarżący upatruje stronniczego działania organu w obciążeniu go kosztami postępowania, podczas gdy takie rozstrzygnięcie posiada umocowanie ustawowe, a nie stanowi o pokrzywdzeniu skarżącego. Należy nadmienić, że skarżący nie kwestionował bezstronności Wójta na administracyjnym etapie rozpoznania kwestii kosztów postępowania. Zarzut w tym przedmiocie podniósł dopiero w skardze.

Na marginesie wskazać należy, że sąd ustalił fakt niezakończenia (do chwili wydania wyroku w sprawie niniejszej) postępowania rozgraniczeniowego przed sądem powszechnym i nieustalenia w tamtym postępowaniu zasad obciążenia kosztami, w tym kosztami postępowania rozgraniczeniowego poniesionymi na jego administracyjnym etapie (vide informacja k. 64).

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzeczono jak w sentencji.