Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Za istotne naruszenie prawa w rozumieniu art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 596 z późn. zm.) uznać należy także sytuację, gdy treść zakwestionowanej regulacji byłaby inna (miałaby inne brzmienie) w sytuacji jej sformułowania zgodnie z prawem.

Ustawodawca dokonał wyraźnego odróżnienia stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne od świadczeń szpitalnych oraz dla każdego z tych rodzajów działalności leczniczej przewidział inną organizacyjną formę jej świadczenia: szpital (jako wyodrębnione przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego) dla świadczeń szpitalnych, inne niż szpital wyodrębnione przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego np. określonego rodzaju zakłady dla świadczeń innych niż szpitalne, ale podobnie jak szpitalne całodobowych i stacjonarnych (art. 2 ust. 1 pkt 8 i 9 oraz art. 12 ust. 1 pkt 1 – 4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.).

Zakład opiekuńczo – leczniczy z rehabilitacją psychiatryczną jako realizujący świadczenia zdrowotne stacjonarne i całodobowe inne niż szpitalne nie może stanowić w obecnym stanie prawnym tj. na podstawie przepisów ustawy o działalności leczniczej, jednostki organizacyjnej przedsiębiorstwa o nazwie „szpital”. W strukturze organizacyjnej podmiotu leczniczego powinien być wyodrębnionym od szpitala przedsiębiorstwem.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Danuta Tryniszewska-Bytys (spr.), Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska,, sędzia WSA Małgorzata Roleder, Protokolant starszy sekretarz sądowy Marta Marczuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 13 lutego 2014 r. sprawy ze skargi Wojewody P. na uchwałę Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 22 lutego 2013 r., nr XXV/305/13 w przedmiocie nadania statutu Samodzielnemu Publicznemu Psychiatrycznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej im. dr. Stanisława Deresza w Choroszczy stwierdza nieważność paragrafu 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" statutu Samodzielnego Publicznego Psychiatrycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej im. dr. Stanisława Deresza w Choroszczy stanowiącego załącznik do uchwały Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 22 lutego 2013 r., nr XXV/305/13.

II SA/Bk 855/13

UZASADNIENIE

Sejmik Województwa Podlaskiego podjął w dniu 22 lutego 2013 r. uchwałę Nr XXV/305/13 w sprawie nadania statutu Samodzielnemu Publicznemu Psychiatrycznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej im. dr S. Deresza w Choroszczy (dalej: SPP ZOZ). Przedmiotowy statut stanowi załącznik do uchwały. W jej podstawie prawnej wskazano art. 18 pkt 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 596 z późn. zm.), dalej jako u.s.w. oraz art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.), dalej jako u.d.l. Wykonanie uchwały powierzono Zarządowi Województwa Podlaskiego. W § 4 stwierdzono, że uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Podlaskiego.

Wojewoda Podlaski po przedstawieniu mu uchwały (art. 82 ust. 1 u.s.w.) w ustawowym terminie trzydziestu dni nie stwierdził jej nieważności, ale zaskarżył ją na podstawie art. 82 lit. "c" ust. 1 u.s.w. do sądu administracyjnego. Zarzucił uchwale częściową nieważność tj. istotną niezgodność z prawem § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" poprzez naruszenie art. 12 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 2 ust. 1 pkt 8 oraz art. 8 ust. 1 lit. "b" u.d.l. wskutek braku wyodrębnienia ze struktury SP ZOZ przedsiębiorstwa w postaci zakładu opiekuńczo – leczniczego.

Zdaniem Wojewody dla każdego rodzaju działalności leczniczej, w tym także dla "stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne" w podmiocie leczniczym powinno zostać wyodrębnione oddzielne przedsiębiorstwo, co wynika z art. 2 ust. 1 pkt 8, art. 8, art. 9 ust. 1 pkt 1 u.d.l. Tymczasem w § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" Statutu SPP ZOZ postanowiono, że w ramach jego struktury organizacyjnej wyodrębnia się przedsiębiorstwo pod nazwą "szpital", w skład którego wchodzi komórka organizacyjna "Zakład Opiekuńczo – Leczniczy z rehabilitacją psychiatryczną". Jest to sytuacja, w której stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne realizowane będą w ramach przedsiębiorstwa pod nazwą "szpital" udzielającego stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych szpitalnych. Inaczej rzecz ujmując przedsiębiorstwo "szpital" prowadzić będzie więcej niż jeden rodzaj działalności leczniczej, co nie jest zgodne z prawem. Co prawda u.d.l. nie zabrania prowadzenia przez podmiot leczniczy więcej niż jednego rodzaju działalności leczniczej, ale wymaga, by dla każdego rodzaju tej działalności wyodrębniano przedsiębiorstwo, które to wymaganie nie zostało spełnione w kwestionowanym Statucie. Zdaniem Wojewody za powyższą argumentacją przemawia treść następujących przepisów: § 7 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie systemu resortowych kodów identyfikacyjnych oraz szczegółowego sposobu ich nadawania (Dz. U. poz. 594);

§ 11 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 września 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych objętych wpisem do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz szczegółowego trybu postępowania w sprawach dokonywania wpisów, zmian w rejestrze oraz wykreśleń z tego rejestru (Dz. U. Nr 221, poz. 1319). Wskazano, że stanowisko organu jest zgodne z uzyskaną opinią Departamentu Organizacji Ochrony Zdrowia Ministerstwa Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2013 r. znak [...].

Wojewoda nie podzielił stanowiska Zarządu Województwa Podlaskiego zawartego w piśmie z dnia 1 sierpnia 2013 r. znak [...], w którym wskazano że zakres świadczeń, jakie mają być udzielane w komórce organizacyjnej o nazwie "zakład opiekuńczo – leczniczy" mającej funkcjonować w ramach przedsiębiorstwa "szpital", nie może być utożsamiany z zakresem świadczeń, który przewidziano w u.d.l. dla zakładu opiekuńczo – leczniczego jako odrębnego przedsiębiorstwa. Zdaniem Wojewody niezasadne jest powoływanie się przez Zarząd Województwa na treść załącznika Nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. Nr 140 poz. 1146).

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie jako niezasadnej. Wskazał, że kwestionowany zapis Statutu uwzględnia treść art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.), w którym rozróżniono świadczenia zdrowotne (szpitalne) w ramach opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień od świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej. Zdaniem organu świadczenia przewidziane w Statucie dla "zakładu opiekuńczo - leczniczego z rehabilitacją psychiatryczną" jako wyodrębnionej komórki organizacyjnej przedsiębiorstwa "szpital" – mają charakter szpitalny, bowiem obejmują kompleksowe świadczenia zdrowotne polegające na diagnozowaniu, leczeniu, pielęgnacji i rehabilitacji. Tenże "zakład opiekuńczo - leczniczy" będzie zobowiązany zapewnić świadczenia terapeutyczne, programy terapeutyczne, niezbędne badania diagnostyczne, konsultacje specjalistyczne, leki, wyroby medyczne, w tym będące odrębnymi przedmiotami ortopedycznymi, środki pomocnicze, wyżywienie oraz działania edukacyjno – konsultacyjne dla rodzin (stosownie do § 6 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień). Są to świadczenia nieodpłatne. Nadto przyjęcie do "zakładu" będzie następowało według takich samych zasad jak dla pozostałych oddziałów psychiatrycznych funkcjonujących w SPP ZOZ, zgodnie z zasadami uregulowanymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania w sprawach przyjęcia oraz wypisania ze szpitala psychiatrycznego (Dz. U. poz. 854). Dodatkowo wskazano, że aby zawrzeć umowę z NFZ o finansowanie świadczeń opiekuńczo – leczniczych psychiatrycznych dla dorosłych, wnioskodawca – zgodnie z załącznikiem Nr 2 (poz. 12) do zarządzenia nr 44/2012/DSOZ Prezesa NFZ z dnia 18 lipca 2012 r. zmieniającego zarządzenie w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień – powinien posiadać zarejestrowaną komórkę organizacyjną tj. zakład/oddział opiekuńczo – leczniczy psychiatryczny. Zdaniem organu przepisy, na której powołuje się skarżący, służą jedynie celom rejestracyjnym i statystycznym oraz nie przesądzają o rzeczywistym zakresie usług świadczonych w tworzonym zakładzie opiekuńczo – leczniczym z rehabilitacją psychiatryczną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 82 ust. 1 zdanie pierwsze oraz art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 596 z późn. zm.), dalej jako u.s.w., uchwała organu samorządu województwa sprzeczna z prawem jest nieważna, jednakże nie stwierdza się jej nieważności po upływie jednego roku od dnia podjęcia, chyba że uchybiono obowiązkowi przedłożenia uchwały organowi nadzoru w terminie siedmiu dni od podjęcia, albo jeżeli uchwała jest aktem prawa miejscowego.

Zaskarżona w sprawie niniejszej uchwała Sejmiku Województwa stanowi akt prawa miejscowego, bowiem została wydana na podstawie i w granicach upoważnienia ustawowego wynikającego z art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.), dalej jako u.d.l., oraz zawiera normy abstrakcyjne i generalne tzn. adresowane do nieokreślonego kręgu osób i obejmujące swymi postanowieniami sytuacje powtarzalne, niekonsumujące się przez jednokrotne zastosowanie, regulujące prawa i obowiązki potencjalnych adresatów (użytkowników tej jednostki) w sposób bezpośredni (określając zasady dostępu do świadczeń zdrowotnych w SPP ZOZ). Stąd też możliwe jest stwierdzenie jej nieważności w każdym czasie, a więc także po upływie roku od dnia podjęcia (vide wyrok NSA z dnia 11 września 2012 r., II OSK 1818/12 oraz wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 31 grudnia 2012 r., IV SA/Wr 505/12, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie http://orzeczenia.nsa.gov.pl, powoływanej dalej w skrócie jako CBOSA).

Wskazać należy, że w sprawie niniejszej do dnia wyrokowania wskazany roczny okres jeszcze nie upłynął (mija bowiem 22 lutego 2014 r.).

Doprecyzowania wymaga natomiast podstawa prawna wniesienia skargi. Z uwagi na kwalifikację zaskarżonej uchwały jako aktu prawa miejscowego stanowi tę podstawą art. 3 § 2 pkt 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.), dalej p.p.s.a., a nie jak wskazał skarżący art. 3 § 2 pkt 6 p.p.s.a. Nie ma to jednak wpływu na zastosowany przez organ tryb złożenia skargi.

Jak wyżej wskazano, stwierdza się nieważność uchwały organu samorządu województwa w przypadku jej sprzeczności z prawem, przy czym sprzeczność ta powinna być istotna, bowiem brak warunku istotności może prowadzić wyłącznie do stwierdzenia wydania uchwały z naruszeniem prawa (art. 82 ust. 1 i ust. 5 u.s.w.).

Zdaniem składu orzekającego, w sprawie niniejszej mamy do czynienia z istotnym naruszeniem prawa przez zakwestionowaną regulację § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" Statutu SPP ZOZ, skutkującym stwierdzeniem nieważności uchwały w tej części.

Jak wskazuje się w orzecznictwie, istotne naruszenie prawa przez uchwałę podjętą przez organ samorządowy wystąpi, gdy dojdzie do naruszenia przepisów o właściwości organu, akt zostanie podjęty bez podstawy prawnej, naruszone zostaną przepisy ustrojowe lub przepisy prawa materialnego przez ich wadliwą interpretację (vide wyroki WSA w Łodzi z dnia 11 września 2012 r., I SA/Łd 861/12, WSA w Rzeszowie z dnia 28 sierpnia 2012 r., I SA/Rz 698/12 oraz WSA w Olsztynie z dnia 12 lipca 2012 r., I SA/Ol 255/12, CBOSA).

Zdaniem składu orzekającego w sprawie niniejszej, za istotne naruszenie prawa podobne wyżej wymienionym, uznać również należy sytuację, gdy treść zakwestionowanej regulacji byłaby inna (miałaby inne brzmienie) w sytuacji jej sformułowania zgodnie z prawem. Z taką sytuacją mamy do czynienia w sprawie niniejszej.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 2 ust. 1 pkt 4 u.d.l. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej w obecnym stanie prawnym są podmiotami leczniczymi niebędącymi przedsiębiorcami, których zadaniem jest prowadzenie działalności leczniczej. W art. 8 u.d.l. wyodrębniono następujące rodzaje działalności leczniczej: pkt 1 – stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne: a). szpitalne, b). inne niż szpitalne; pkt 2 ambulatoryjne świadczenia zdrowotne. Natomiast w art. 2 ust. 1 pkt 8 i 9 u.d.l. wskazano, że: działalność lecznicza w rodzaju świadczenia szpitalne wykonywana jest w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego o nazwie szpital (art. 2 ust. 1 pkt 9 u.d.l.), zaś działalność lecznicza w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne może być wykonywana w formach wskazanych w art. 12 ust. 1 pkt 1 – 4 u.d.l. tj. w zakładzie opiekuńczo – leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno – opiekuńczym, zakładzie rehabilitacji leczniczej, hospicjum.

Dla całokształtu powyższych regulacji istotne znaczenie ma zwłaszcza przepis art. 2 ust. 1 pkt 8 u.d.l., w którym wskazano, że określony rodzaj działalności leczniczej podmiot leczniczy wykonuje za pomocą przedsiębiorstwa, czyli zespołu składników majątkowych.

Zdaniem składu orzekającego wskazane przepisy uprawniają do następujących wniosków.

Dla wykonywania działalności leczniczej w rodzaju świadczenia szpitalne podmiot leczniczy ma obowiązek utworzenia przedsiębiorstwa o nazwie "szpital" (art. 2 ust. 1 pkt 9 i 11 w związku z art. 8 pkt 1 lit. "a" u.d.l.). Natomiast wykonywanie działalności leczniczej innej niż szpitalna, ale całodobowej i stacjonarnej, odbywać się powinno w innych przedsiębiorstwach podmiotu leczniczego, których rolę mogą pełnić zakłady wymienione w art. 12 ust. 1 pkt 1 – 4 u.d.l. Przykładowo wyłącznie w zakładzie opiekuńczo – leczniczym udzielane są całodobowe świadczenia zdrowotne (inne niż szpitalne), które obejmują swoim zakresem pielęgnację i rehabilitację pacjentów niewymagających hospitalizacji oraz zapewnienie im produktów leczniczych i wyrobów medycznych, pomieszczeń i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a także prowadzenie edukacji zdrowotnej dla pacjentów, członków ich rodzin oraz przygotowanie tych osób do samoopieki i samopięlgnacji w warunkach domowych (art. 9 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 12 ust. 1 pkt 1 u.d.l.).

Inaczej rzecz ujmując należy stwierdzić, że ustawodawca dokonał wyraźnego odróżnienia stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne od świadczeń szpitalnych oraz dla każdego z tych rodzajów działalności leczniczej przewidział inną organizacyjną formę jej świadczenia: szpital (jako wyodrębnione przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego) dla świadczeń szpitalnych, a inne niż szpital wyodrębnione przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego – zakład określony w art. 12 ust. 1 – 4 u.d.l. dla świadczeń innych niż szpitalne, ale podobnie jak szpitalne całodobowych i stacjonarnych.

Z powyższymi regulacjami i wyprowadzonymi na ich podstawie wnioskami nie koresponduje zakwestionowana w skardze treść § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" Statutu SPP ZOZ w Choroszczy.

Z lektury Statutu wynika bowiem, że w ramach struktury organizacyjnej podmiotu leczniczego jakim jest SPP ZOZ wyodrębniono dwa przedsiębiorstwa tj. Szpital (§ 9 pkt 1) i Zespół Poradni Specjalistycznych (§ 9 pkt 2). Wśród jednostek organizacyjnych Szpitala umieszczono Zakład opiekuńczo – leczniczy z rehabilitacją psychiatryczną (pkt 1 lit. "s"). Oznacza to, że według brzmienia zaskarżonego Statutu wskazany Zakład ma być jednostką organizacyjną przedsiębiorstwa o nazwie Szpital.

Taka regulacja jest w sposób istotny niezgodna z przepisami art. 2 ust. 1 pkt 8, 9 i 11, art. 8 ust. 1 lit. "a" i "b" oraz art. 9 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 12 ust. 1 pkt 1 u.d.l. Wynika z nich bowiem, że Zakład opiekuńczo – leczniczy jako forma organizacyjno – prawna świadczenia usług zdrowotnych innych niż szpitalne nie został w u.d.l. przewidziany jako jednostka organizacyjna przedsiębiorstwa w postaci szpital w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 9 u.d.l. Ten ostatni bowiem podmiot, zgodnie z jego ustawową definicją, ma świadczyć wyłącznie usługi szpitalne.

Nadto, jak wynika z art. 2 ust. 1 pkt 8 u.d.l., przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego jest zespołem składników majątkowych wyodrębnionym do świadczenia określonego rodzaju działalności leczniczej. Powyższe upoważnia do wniosku, że przepis art. 2 ust. 1 pkt 8 u.d.l. wskazuje na możliwość świadczenia w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wyłącznie jednego (a nie większej ilości) rodzaju działalności leczniczej.

Skoro zatem w zakwestionowanym § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" Statutu przewidziano w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa szpital także zakład opiekuńczo – leczniczy, który – według regulacji ustawowej art. 9 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 12 ust. 1 pkt 1 u.d.l. świadczy działalność leczniczą inną niż szpitalna, to faktycznie umożliwiono w Statucie świadczenie przez jedno przedsiębiorstwo (szpital) dwóch rodzajów działalności leczniczej, co pozostaje w sprzeczności z cytowanymi regulacjami u.d.l., w szczególności art. 2 ust. 1 pkt 8, 9.

Za zaprezentowanym w niniejszej sprawie przez skarżącego, a akceptowanym przez sąd, kierunkiem wykładni przepisów u.d.l. (tworzeniem dla każdego rodzaju działalności leczniczej odrębnego przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego) opowiedziano się w doktrynie (vide M. Dercz, Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz, teza 1 do art. 12 u.d.l.), jak również potwierdzają go przepisy wykonawcze, wśród których wymienić należy:

- § 14 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. poz. 739), w którym nakazano całkowite wyodrębnienie pomieszczeń szpitala od pomieszczeń innego niż szpital przedsiębiorstwa udzielającego stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne;

- § 7 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie systemu resortowych kodów identyfikacyjnych oraz szczegółowego sposobu ich nadawania (Dz. U. poz. 594), w którym wskazano, że każdemu przedsiębiorstwu podmiotu leczniczego nadaje się tylko jeden kod rodzaju działalności leczniczej.

W załączniku nr 1 do tego rozporządzenia (kody charakteryzujące rodzaje działalności leczniczej wykonywanej w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego) wyodrębniono stacjonarne i całodobowe świadczenia szpitalne (kod 1) oraz stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne (kod 2).

W załączniku nr 2 do tego rozporządzenia (kody charakteryzujące specjalność komórki organizacyjnej przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego) wyraźnie przy tym odróżniono: w części 4 załącznika - oddziały szpitalne i inne komórki opieki szpitalnej oraz w części 5 załącznika: zakłady opiekuńczo – lecznicze i pielęgnacyjno – opiekuńcze.

Podkreślić też należy, że wśród oddziałów szpitalnych i innych komórek opieki szpitalnej (część 4 załącznika nr 2) nie wymieniono zakładu opiekuńczo – leczniczego (z rehabilitacją psychiatryczną lub o innym profilu psychiatrycznym) jako jednostki czy komórki organizacyjnej o charakterze szpitalnym, natomiast wyodrębniono różnego rodzaju oddziały m. in. psychiatryczne, oddziały psychiatrii sądowej, oddział rehabilitacji psychiatrycznej, oddział leczenia zaburzeń nerwicowych, funkcjonujące – co należy podkreślić – jako wyodrębnione oddziały szpitalne. Świadczy to zatem o odróżnieniu tych ostatnio wskazanych oddziałów (szpitalnych) jako jednostek/komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa "szpital" od przeznaczonego do świadczenia usług innych niż szpitalne zakładu opiekuńczo – leczniczego jako przedsiębiorstwa wyraźnie innego niż przedsiębiorstwo "szpital", a także wyraźnie innego niż będące tego ostatniego częścią oddziały szpitalne lub komórki opieki szpitalnej;

- trafnie też skarżący wskazuje na rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 września 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych objętych wpisem do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz szczegółowego trybu postępowania w sprawach dokonywania wpisów, zmian w rejestrze oraz wykreśleń z tego rejestru (Dz. U. Nr 221, poz. 1319 z późn. zm.). Mimo że trudno nie zgodzić się z organem co do statystycznego (porządkującego) charakteru tej regulacji, to jednak treść § 5 pkt 28 i § 11 pkt 24 rozporządzenia (w których mowa o konieczności wskazania - we wniosku o rejestrację podmiotu wykonującego działalność leczniczą oraz w odpowiedniej części księgi rejestrowej – rodzaju działalności leczniczej wykonywanej w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego) potwierdza możliwość przypisania przedsiębiorstwu podmiotu leczniczego (i wykonywania w nim) wyłącznie jednego rodzaju działalności leczniczej.

Wskazać również należy, że legalność zapisu § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" Statutu podważają także wyniki analizy sposobu przeorganizowania miejsca spornego Zakładu opiekuńczo – leczniczego w strukturze podmiotu leczniczego SPP ZOZ, jak również rozbieżności między wynikającą z odpowiedzi na skargę charakterystyką realizowania w tym podmiocie świadczeń zdrowotnych (mających mieć charakter "stricte szpitalny") a udostępnioną na stronie internetowej SPP ZOZ informacją o aktualnej działalności tego zakładu oraz jego miejscu w strukturze całego SPP ZOZ.

W poprzednio obowiązującej strukturze organizacyjnej SPP ZOZ (vide regulamin organizacyjny z dnia 6 czerwca 2012 r., k. 75 – 86) Zakład opiekuńczo – leczniczy z rehabilitacją psychiatryczną funkcjonował jako komórka organizacyjna SPP ZOZ (a nie komórka szpitala jako jego części) udzielająca świadczeń zdrowotnych innych niż świadczenia szpitalne (§18 i 46 regulaminu). Jej zadaniem było w szczególności udzielanie świadczeń opiekuńczych, pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych, przygotowanie chorego do samodzielności, prowadzenie edukacji zdrowotnej, czynnego poradnictwa, udzielanie pomocy w sprawach socjalno – bytowych (k. 78 verte – 79). Podkreślić należy, że zgodnie z § 3 ust. 4 ówczesnego brzmienia regulaminu SPP ZOZ prowadził wcześniej działalność leczniczą udzielając świadczeń zdrowotnych stacjonarnych i całodobowych: szpitalnych i innych niż szpitalne.

Zarządzeniem Dyrektora SPP ZOZ z dnia 3 czerwca 2013 r. podjętym już po uchwaleniu Statutu zawierającego kwestionowany § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s", dokonano zmian regulaminu w ten sposób, że:

- ograniczono rodzaj stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych udzielanych przez SPP ZOZ wyłącznie do świadczeń szpitalnych oraz, co istotne

- wykreślono § 18 i § 46 regulaminu regulujące dotychczasową działalność Zakładu opiekuńczo – leczniczego jako komórki SPP ZOZ i włączono ten Zakład do katalogu komórek organizacyjnych udzielających świadczeń szpitalnych zawartego w § 22 ust. 1 regulaminu (k. 59 – 62).

Następnie, zmieniając § 24 regulaminu zarządzeniem Dyrektora SPP ZOZ z dnia 12 grudnia 2013 r. §, wskazano że "Zakład opiekuńczo – leczniczy z rehabilitacją psychiatryczną pobiera opłatę za wyżywienie i zakwaterowanie pacjentów na zasadach określonych w regulaminie Zakładu opiekuńczo – leczniczego z rehabilitacją psychiatryczną".

Przedstawione zmiany regulaminu organizacyjnego potwierdzają kierunek reorganizacji SPP ZOZ przyjęty w Statucie, a zakwestionowany w skardze tj. włączenie spornego Zakładu w strukturę Szpitala i uczynienie z niego jednostki organizacyjnej świadczącej usługi szpitalne o profilu psychiatrycznym. Jak wyżej wywiedziono, pozostaje to jednak w sprzeczności z brzmieniem przepisów u.d.l. Skoro bowiem zgodnie z art. 8 pkt 1 lit. "b" w związku z art. 12 ust. 1 pkt 1 u.d.l. działalność lecznicza polegająca na świadczeniach zdrowotnych stacjonarnych i całodobowych innych niż szpitalne (np. w zakładzie opiekuńczo – leczniczym) jest innym rodzajem działalności leczniczej od szpitalnych świadczeń zdrowotnych (stacjonarnych i całodobowych), to powinna być też realizowana w odrębnym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego.

W kontekście powyższych norm regulaminowych i w kontekście treści § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" Statutu wątpliwości budzi treść informacji podanej na aktualnej stronie internetowej SPP ZOZ (oznaczonej jako BIP): www.sppchoroszcz.med.pl, na której "Zakład opiekuńczo – leczniczy z rehabilitacją psychiatryczną" został umieszczony w ramach jednego z przedsiębiorstw struktury organizacyjnej SPP ZOZ tj. przedsiębiorstwa o nazwie "Zespół opieki pozaszpitalnej" odrębnego od przedsiębiorstwa o nazwie "Szpital" (k. 94 – 95). Istnieje zatem rozbieżność między treścią Statutu, regulaminu a treścią informacji udostępnionych publicznie.

Zdaniem sądu powyższe rozbieżności potwierdzają konieczność wyeliminowania z obrotu prawnego kwestionowanego zapisu § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" Statutu, bowiem nie tylko – jak wyżej wywiedziono – jest on niezgodny z przepisami u.d.l., ale i praktyczna realizacja tego zapisu budzi istotne zastrzeżenia. Trudno bowiem w chwili obecnej ustalić jednoznacznie, wobec rozbieżnych wniosków płynących z odpowiedzi na skargę i z regulaminu organizacyjnego SPP ZOZ, jak ten zakład w praktyce funkcjonuje: czy jako fragment szpitala (na co wskazywałby Statut), czy jako fragment oddzielnego przedsiębiorstwa SPP ZOZ (na co wskazuje treść strony BIP oraz co sugeruje zapis w regulaminie dotyczący pobierania opłat za wyżywienie i zakwaterowanie w zakładzie).

Wskazać w tym miejscu trzeba, że już z pobieżnej lektury przepisów ustawy o ochronie zdrowia psychicznego wynika, że świadczenia zdrowotne o profilu psychiatrycznym mogą być realizowane m.in. na oddziale psychiatrycznym w szpitalu ogólnym lub w innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, sprawującym całodobową opiekę psychiatryczną lub odwykową (art. 3 pkt 2 lit. "a" - "d" tej ustawy). Wnioski te potwierdza treść załącznika nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 24, poz. 128), w którego części B ("Placówki dla dorosłych z zaburzeniami psychicznymi") wskazano na konieczność tworzenia "Oddziałów psychiatrycznych szpitalnych" oraz "Oddziałów opiekuńczych" w formie zakładów pielęgnacyjno – opiekuńczych lub zakładów opiekuńczo – leczniczych.

Z podstawowych dla tego zagadnienia aktów prawnych wykonawczych tj. z rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. z 2009 r. Nr 140, poz. 1146 z późn. zm.) oraz z zarządzenia Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 17 października 2011 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień (NFZ 2011 r. Nr 40, poz. 65) wynika, że w ramach świadczeń psychiatrycznych dla osób dorosłych realizowanych w warunkach stacjonarnych oddziałów wyróżnia się m.in.:

- świadczenia psychiatryczne dla dorosłych (obejmujące diagnostykę i leczenie osób z zaburzeniami psychicznymi, w szczególności psychotycznymi powyżej 18 roku życia), które są realizowane na oddziałach psychiatrycznych (§ 10 ust. 1 pkt 1 lit. "a", § 12 ust. 1 rozporządzenia z dnia 17 października 2011 r. oraz część 1 załącznika nr 3 do zarządzenia Prezesa NFZ z dnia 18 lipca 2012 r. w sprawie zmiany zarządzenia z dnia 17 października 2011 r., jak również pkt 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia z dnia 30 sierpnia 2009 r.);

- świadczenia opiekuńczo – lecznicze psychiatryczne dla dorosłych (obejmujące opiekę, pielęgnację i rehabilitację oraz leczenie chorych ze znacznymi i utrwalonymi zaburzeniami zachowania, którym nie można zapewnić opieki w innych warunkach), które są realizowane w zakładzie/oddziale opiekuńczo – leczniczym psychiatrycznym jako pobyt wymagający postępowania w trybie całodobowym (§ 10 ust. 1 pkt 1 lit. "l", § 12 ust. 12 rozporządzenia z dnia 17 października 2011 r. oraz część 12 załącznika nr 3 do zarządzenia Prezesa NFZ z dnia 18 lipca 2012 r. w sprawie zmiany zarządzenia z dnia 17 października 2011 r., jak również pkt 12 załącznika nr 1 do rozrządzenia z dnia 30 sierpnia 2009 r.);

- świadczenia pielęgnacyjno – opiekuńcze psychiatryczne dla dorosłych (obejmujące opiekę, pielęgnację i rehabilitację oraz leczenie chorych ze znacznymi i utrwalonymi zaburzeniami zachowania, którym nie można zapewnić opieki w innych warunkach), które są realizowane w zakładzie/oddziale pielęgnacyjno - opiekuńczym psychiatrycznym (§ 10 ust. 1 pkt 1 lit. "m", § 12 ust. 14 rozporządzenia z dnia 17 października 2011 r. oraz część 14 załącznika nr 3 do zarządzenia Prezesa NFZ z dnia 18 lipca 2012 r. w sprawie zmiany zarządzenia z dnia 17 października 2011 r.).

Wskazać trzeba, że dla świadczeń opiekuńczo – leczniczych psychiatrycznych dla dorosłych przewidziano w zarządzeniu z dnia 17 października 2011 r. kody 5162, 5172, które z kolei w rozporządzeniu z dnia 17 maja 2012 r. (w sprawie systemu resortowych kodów identyfikacyjnych) zostały zarezerwowane wyłącznie dla zakładów opiekuńczo – leczniczych i pielęgnacyjno – opiekuńczych (część 5 załącznika nr 2), a co istotne i co wymaga podkreślenia - innych niż "Oddziały szpitalne i inne komórki opieki szpitalnej", w tym zatem inne niż oddziały szpitalne psychiatryczne (część 4 załącznika nr 2 do rozporządzenia z dnia 17 maja 2012 r.).

Powyższe potwierdza dotychczasowe rozważania i wnioski, zgodnie z którymi zakład opiekuńczo – leczniczy z rehabilitacją psychiatryczną jako realizujący świadczenia zdrowotne stacjonarne i całodobowe inne niż szpitalne nie może stanowić w obecnym stanie prawnym tj. na podstawie przepisów ustawy o działalności leczniczej, jednostki organizacyjnej przedsiębiorstwa o nazwie "szpital". W strukturze organizacyjnej podmiotu leczniczego (w rozpoznawanym przypadku - SPP ZOZ-u w Choroszczy) powinien być wyodrębnionym od szpitala przedsiębiorstwem. Oznacza to w sprawie niniejszej, że zakwestionowana w skardze treść § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" Statutu SPP ZOZ-u jest niezgodna z prawem i podlega wyeliminowaniu z obrotu prawnego.

Bezpodstawny jest natomiast argument organu o tym, że za przyjętą w Statucie treścią § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" przemawia wynikająca z rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. konieczność posiadania przez SPP ZOZ zarejestrowanej komórki organizacyjnej w postaci zakładu/oddziału opiekuńczo – leczniczego celem umożliwienia temuż ZOZ-owi podpisania umowy z NFZ o finansowanie świadczeń opiekuńczo – leczniczych psychiatrycznych dla dorosłych. Obowiązek ten nie może być jednak, zdaniem sądu, zrealizowany wbrew treści przepisów u.d.l. wymagających utworzenia odrębnego przedsiębiorstwa dla realizacji usług innych niż szpitalne w formie zakładu opiekuńczo – leczniczego.

Reasumując stwierdzić trzeba, jak trafnie zarzucił Wojewoda, niezgodność zapisu § 9 ust. 1 pkt 1 lit. "s" Statutu SPP ZOZ w Choroszczy z przepisami prawa, w szczególności art. 2 ust. 1 pkt 8, pkt 12 oraz art. 8 ust. 1 pkt 1 lit. "a" i "b", art. 9 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 12 ust. 1 pkt 1 u.d.l. Z uwagi na to, że powyższa niezgodność ma charakter istotny (bowiem treść Statutu uwzględniająca powyższe zapisy miałaby inną treść), zakwestionowany przepis Statutu należało wyeliminować z obrotu prawnego poprzez stwierdzenie jego nieważności.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 147 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzeczono jak w sentencji.