Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący: sędzia WSA Krzysztof Bogusz po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2015 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi A. S. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Opolu z dnia 20 lutego 2015 r. Nr [...] w przedmiocie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności nieostatecznej decyzji określającej zobowiązanie w podatku od towarów i usług za sierpień 2009 r. postanawia: poinformować Dyrektora Izby Skarbowej w Opolu o stwierdzonym w toku rozpoznawania sprawy istotnym naruszeniu prawa. 1

Pismem z dnia 24 marca 2015 r. A. S. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu skargę na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Opolu z dnia 20 lutego 2015 r. nr [...] w przedmiocie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności nieostatecznej decyzji określającej zobowiązanie w podatku od towarów i usług za sierpień 2009 r.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej w Opolu wniósł o umorzenie postępowania sądowego podnosząc, że postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2015 r. nr [...], działając na podstawie art. 54 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2012, poz. 270 ze zm.) - /dalej jako: P.p.s.a./ uwzględnił skargę i uchylił w całości zaskarżone postanowienie i poprzedzające je postanowienie Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Opolu z dnia 2 grudnia 2014 r. nr [...] w przedmiocie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji nieostatecznej Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Opolu z dnia 7 listopada 2014 r. nr [...] określającej zobowiązanie w podatku od towarów i usług za sierpień 2009 r. w wysokości 3.154 zł i umorzył postępowanie w sprawie.

Postanowienie autokontrolne Dyrektora Izby Skarbowej w Opolu nie zostało zaskarżone do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu.

Postanowieniem z dnia 25 czerwca 2015 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu umorzył postępowanie sądowe na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Opolu z dnia 20 lutego 2015 r. wobec jego bezprzedmiotowości (art. 161 § 1 pkt. 3 w zw. z art. 54 § 3 P.p.s.a.).

W związku z wydaniem postanowienia autokontrolnego na tle okoliczności sprawy, Sąd uznał za konieczne zasygnalizowanie Dyrektorowi Izby Skarbowej w Opolu istotnego naruszenia prawa stwierdzonego w toku jej rozpoznawania.

Zgodnie z art. 155 § 1 P.p.s.a. w razie stwierdzenia w toku rozpoznawania sprawy istotnych naruszeń prawa lub okoliczności mających wpływ na ich powstanie, skład orzekający Sądu może, w formie postanowienia, poinformować właściwe organy lub ich organy zwierzchnie o tych uchybieniach.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy, mimo umorzenia postępowania sądowego, Sąd uznał za niezbędne poinformowanie Dyrektora Izby Skarbowej w Opolu o naruszeniu prawa, polegającym na pominięciu w akcie autokontrolnym rozstrzygnięcia o jakim mowa w art. 54 § 3 zdanie drugie P.p.s.a.

Zgodnie z treścią art. 54 § 3 P.p.s.a. organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. Uwzględniając skargę organ stwierdza jednocześnie, czy działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy prawnej, albo z rażącym naruszeniem prawa.

Pominięcie w postanowieniu wydanym w trybie art. 54 § 3 P.p.s.a. stwierdzenia, czy działanie organu miało (nie miało) miejsce bez podstawy prawnej, albo z rażącym naruszeniem prawa, należy kwalifikować jako naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy w rozumieniu art. 145 § 1 pkt 1 lit c P.p.s.a.

Taką ocenę uzasadniają następujące przesłanki. Warunkiem skorzystania z trybu przewidzianego w art. 54 § 3 P.p.s.a. jest uwzględnienie przez organ administracji publicznej skargi w całości. Uwzględnienie skargi przez organ odwoławczy nie polega na wydaniu decyzji (postanowienia) kolejny raz rozstrzygającej sprawę, lecz na wydaniu rozstrzygnięcia wobec aktu zaskarżonego. Rozstrzyganie sprawy kolejny raz w wyniku uwzględnienia skargi oznaczałoby wydanie drugiego merytorycznego postanowienia przez organ odwoławczy, co pozostawałoby w sprzeczności z zasadą dwuinstancyjności z art. 127 Ordynacji podatkowej. Przy wydawaniu aktu autokontrolnego organ związany jest zarzutami skargi, a przy tym nie rozpatruje zarzutów odwołania, bo nie uzyskuje uprawnień Sądu administracyjnego, który z mocy powołanego art. 134 § 1 P.p.s.a. nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi.

Na podstawie art. 54 § 3 P.p.s.a., wniesiona skarga może być podstawą, impulsem do korekty przez organ własnej, zaskarżonej przez stronę decyzji (por. postanowienie NSA z dnia 28 czerwca 2011 r., sygn. akt. I OZ 436/11 opublikowane w CBOiS na stronach internetowych NSA podobnie jak dalsze, niżej powołane orzeczenia sądów administracyjnych).

Wskazany przepis art. 54 § 3 zdanie drugie P.p.s.a. w brzmieniu nadanym mu przez art. 14 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz. U. nr 34 poz. 173), stanowi, że uwzględniając skargę organ stwierdza jednocześnie, czy działanie, bezczynność, lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy prawnej, albo z rażącym naruszeniem prawa. Obowiązek zawarcia takiego rozstrzygnięcia jest konsekwencją zapisów art. 1, art. 5 i art. 6 pkt 3 cyt. ustawy.

Zgodnie z tym ostatnim przepisem, przez stwierdzenie rażącego naruszenia prawa należy rozumieć stwierdzenie braku podstawy prawnej lub rażącego naruszenia prawa na podstawie art. 54 § 3 P.p.s.a.

Dlatego zawarcie takiego rozstrzygnięcia w wydanym akcie autokontrolnym ma znaczenie z punktu widzenia późniejszego, ewentualnego dochodzenia roszczeń przez stronę z tytułu odpowiedzialności majątkowej o charakterze odszkodowawczym.

Brak w postanowieniu autokontrolnym rozstrzygnięcia wymaganego przez art. 54 § 3 zdanie drugie P.p.s.a. skutkuje, że postanowienie takie obarczone jest wadą, która może być podstawą jego uchylenia (tak w orzeczeniach WSA w Gliwicach z dnia 4 kwietnia 2012 r. sygn. akt, I SA/GL 955/11, WSA w Białymstoku z dnia 26 czerwca 2012 r., sygn. akt. II SA/ BK109/12, WSA w Krakowie z dnia 11 października 2012 r. sygn. akt II SA/Kr 934/12 i WSA w Gliwicach z dnia 15 listopada 2013 r. sygn. akt II SA/GL 1139/13, WSA w Opolu z dnia 7 kwietnia 2014 r. sygn. akt. II SA/Op 522/13 i NSA w wyroku z dnia 22 maja 2014 r. sygn. akt. I OSK 1379/13).

W tym ostatnim orzeczeniu Naczelny Sąd Administracyjny oceniając brak rozstrzygnięcia o jakim mowa w art. 54 § 3 zdanie drugie P.p.s.a. podniósł, że redakcja tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że organ uwzględniając skargę w trybie autokontroli jest zobowiązany w osnowie decyzji lub postanowienia każdorazowo zawrzeć rozstrzygnięcie o tym, czy działanie organu miało miejsce bez podstawy prawnej, lub z rażącym naruszeniem prawa, albo nie nosiło tych cech. Przepis ten nie pozostawia w tym zakresie organowi dowolności, uznaniowości ani możliwości odstąpienia od tego obowiązku. Wadliwości takiej nie usuwa nawet wskazanie w uzasadnieniu aktu autokontrolnego okoliczności w jakich doszło do błędnego przyjęcia przez organ wcześniejszego rozstrzygnięcia.

W rozpatrywanej sprawie strona nie zaskarżyła na ogólnych zasadach postanowienia wydanego na podstawie art. 54 § 3 P.p.s.a., w związku z czym Sąd nie ma możliwości dokonania jego korekty. Przepis art. 161 § 1 pkt 3 P.p.s.a. przesądza bowiem o tym, że uchylenie postanowieniem autokontrolnym postanowienia zaskarżonego spowodowało bezprzedmiotowość postępowania ze skargi strony wniesionej do Sądu w dniu 24 kwietnia 2015 r.

Na marginesie warto zauważyć, że podobny obowiązek do wynikającego z art. 54 § 3 P.p.s.a. obciąża Sąd na podstawie art. 149 § 1 P.p.s.a. W szczególności rozstrzygając w sprawach w przedmiocie bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, w razie uwzględnienia skargi Sąd ma obowiązek jednoczesnego orzeczenia czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Tak jak stwierdzenie wydania postanowienia bez podstawy prawnej, lub z rażącym naruszeniem prawa jest obowiązkiem organu wydającego postanowienie autokontrolne, tak obowiązkiem Sądu jest zawarcie w rozstrzygnięciu uwzględniającym skargę stwierdzenia, czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce (nie miały miejsca) z rażącym naruszeniem prawa. Przepisy art. 54 § 3 zdanie drugie i art.149 § 1 zdanie drugie P.p.s.a. zawierają odrębne podstawy orzekania stanowiące obowiązkową treść wydanego orzeczenia organu administracji publicznej, lub sądu administracyjnego (por. też wyroki NSA z dnia 4 kwietnia 2013 r. sygn. akt. I OSK 17/13 i z dnia 26 listopada 2013 r. sygn. akt. I OSK 1771/13).

Dlatego Sąd uznał za celowe poinformować Dyrektora Izby Skarbowej w Opolu jako organ właściwy na podstawie art. 155 § 1 P.p.s.a. o dostrzeżonym uchybieniu.

Na podstawie art. 155 § 2 P.p.s.a. Dyrektor Izby Skarbowej w Opolu jest obowiązany rozpatrzyć niniejsze postanowienie i powiadomić Sąd o zajętym stanowisku w terminie 30 dni.