Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Organ, przed którym toczy się postępowanie o wymeldowanie z pobytu stałego osoby zameldowanej na pobyt czasowy trwający dłużej niż 3 miesiące, może samodzielnie poczynić ustalenia odnośnie zameldowania takiej osoby na ten pobyt czasowy, jeżeli poweźmie wątpliwości co do prawidłowości takiego czasowego zameldowania. Ustalenie takie jest bowiem przesłanką rozstrzygnięcia w sprawie o wymeldowanie z pobytu stałego i dotyczy w istocie wyjaśnienia, czy rzeczywiście istnieją w sprawie dotyczącej meldunku stałego okoliczności świadczące o braku cechy trwałości opuszczenia przez taką osobę miejsca zameldowania na pobyt stały.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jacek Kuza (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Dorota Pędziwilk-Moskal, Sędzia WSA Beata Ziomek, Protokolant Starszy sekretarz sądowy Monika Zielińska, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 22 grudnia 2010 roku sprawy ze skargi C.B. na decyzję Wojewody z dnia [...] znak: [...] w przedmiocie odmowy wymeldowania z pobytu stałego I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji; II. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do chwili uprawomocnienia się wyroku.

Wojewoda decyzją z dnia [...] po rozpoznaniu odwołania C. B., na podstawie art. 15 ust. 2, art. 50 ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. z 2006r., Nr 139, poz. 993 ze zm.), art. 138 § 1 pkt. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.) utrzymał w mocy decyzję Burmistrza Gminy W. z dnia [...] orzekającą o odmowie wymeldowania M. S. wraz z synem B. S. z pobytu stałego z lokalu położonego we W. przy ulicy S.

W motywach rozstrzygnięcia organ odwoławczy wskazał następujące okoliczności faktyczne i prawne:

Wnioskiem z dnia 23 marca 2009 r. C. B. wystąpił do Burmistrza Gminy W. o wymeldowanie córki M. S. wraz z jej synem B. S. z pobytu stałego z lokalu przy ul. S. we W.

Organ I instancji po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, decyzją z dnia 18 czerwca 2009 r. odmówił wnioskowanego wymeldowania uznając, że nie zostały spełnione upoważniające do tego ustawowe przesłanki.

Na skutek odwołania wnioskodawcy Wojewoda decyzją z dnia 12 sierpnia 2009 r. uchylił decyzję organu I instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy organ I instancji wymienioną na wstępie decyzją z dnia [...] ponownie odmówił wymeldowania M. S. wraz z synem B. S. z pobytu stałego w wyżej wymienionym lokalu. Rozpoznając odwołanie C. B. od tej decyzji, Wojewoda przytoczył treść art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych i stwierdził, że przepis ten wyczerpująco reguluje sytuacje, w których dopuszczalne jest wymeldowanie osoby bez jej oświadczenia woli, a orzecznictwo sądowe podkreśla konieczność interpretowania tego przepisu jako wyjątku od zasady wymeldowania na wniosek osób wykonujących własny obowiązek meldunkowy. Następnie organ II instancji stwierdził, że zebrany w toku postępowania materiał dowodowy, a zwłaszcza oględziny przeprowadzone w spornym lokalu w dniu 30 grudniu 2009 r. wykazały, że M. S. wraz ze swoim synem B. zajmuje umeblowany pokój na parterze, posiada w spornym lokalu rzeczy osobiste swoje i syna, w tym również zabawki dziecka i w miejscu tym skoncentrowane jest jej życie. Ze względu natomiast na specjalistyczne leczenie syna w D. zameldowała się tam na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące, co jest zgodne z przepisem art. 8 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, według którego jedną z okoliczności uzasadniających zameldowanie na pobyt czasowy uważa się pobyt związany z leczeniem, kształceniem się, wypoczynkiem, czy też względami rodzinnymi. Skoro więc czasową nieobecność w miejscu stałego zameldowania dopuszcza ustawa – to nie zachodzi konieczność wymeldowania z pobytu stałego. Jedyną osobą, która twierdziła, że M. S. opuścił sporny lokal dobrowolnie i na trwałe – przenosząc się do męża do D., był wnioskodawca, któremu jednak organ nie dał wiary, ponieważ nie mieszka on od kilku lat w tym lokalu i oświadczył, że nie ma wiedzy, czy córka posiada w nim swoje rzeczy i czy dysponuje kluczami do niego.

W skardze na tę decyzję C. B. podniósł, że M. S. wraz ze swoim synem B. wyprowadziła się z budynku mieszkalnego przy ulicy S. we W. jeszcze przed urodzeniem syna i od około 6 lat, tj. od ślubu w dniu 30 października 2004 r. w budynku tym nie zamieszkuje. Mieszka w nim natomiast jego żona Z. B., o czym skarżący wie, ponieważ codziennie jest na posesji przy ulicy S., podobnie jak jego syn Tomasz, który mimo upomnień nie jest wzywany na świadka. Skarżący zarzucił też, że ustalenie co do pozostawania w spornym lokalu rzeczy osobistych jego córki i wnuka, którego to faktu nie kwestionuje – nie ma nic wspólnego z zameldowaniem, ponieważ rzeczy M. S. mogą być tam przechowywane w związku z odwiedzaniem matki przez córkę oraz z uwagi na małą ilość miejsca w domu córki. Zaprzeczył też, aby od kilku lat nie mieszkał w tym lokalu, ponieważ ma do niego klucze oraz ma tam rzeczy osobiste.

Wojewoda w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie podtrzymując dotychczasową argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna i podlega uwzględnieniu.

Zgodnie z art. 1, art. 2 i art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. – zwanej dalej p.p.s.a.), wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy i przepisów postępowania jeżeli mogło to mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Stosownie natomiast do treści art. 153 p.p.s.a. ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia.

Dokonując tak rozumianej oceny zaskarżonego rozstrzygnięcia, Wojewódzki Sąd Administracyjny dopatrzył się naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 7, 77 § 1 i 80 kpa, polegającego na niedokładnym wyjaśnieniu stanu faktycznego sprawy, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a.).

Organy administracyjne nie wyjaśniły w sposób nie budzący wątpliwości przesłanek określonych w art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Postępowanie wyjaśniające w sprawie nie zostało przeprowadzone wnikliwie, a zebrany w sprawie materiał dowodowy był niekompletny i niepełny, co czyniło niewiarygodnym ustalenia faktyczne organów odnośnie charakteru stwierdzonego przez same organy opuszczenia spornego lokalu przez M. S. i jej syna B. Ponadto w rozumowaniu Wojewody zaprezentowanym w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji znalazła się sprzeczność, która nie pozwala na jednoznaczną ocenę przyczyn zapadłego rozstrzygnięcia.

Jak wynika z uzasadnienia decyzji z dnia 29 lipca 2010 r., Wojewoda z jednej strony przyjął, że w spornym lokalu skoncentrowane jest życie M. S., gdyż poza nim, tj. w miejscu pobytu czasowego przebywa sporadycznie, gdy jest to konieczne ze względów zdrowotnych syna, podczas gdy w innej części uzasadnienia Wojewoda stwierdza, że M. S. zameldowała się z synem w innym lokalu położonym w D. ze względu na specjalistyczne leczenie jej syna, i że wynikła z tego czasowa nieobecność w miejscu stałego zameldowania jest dopuszczona przez ustawę, z czego należy wnosić, że zdaniem organu, M. S. jednak nie przebywa w lokalu w D. sporadycznie, a w spornym lokalu stale, tylko odwrotnie.

O ile chodzi o pierwsze z przytoczonych ustaleń, to w ocenie Sądu, nie zostało ono wystarczająco wykazane, gdyż organy administracji nie wykorzystały wszystkich możliwych środków dowodowych w celu ustalenia istotnych i spornych w sprawie okoliczności faktycznych. W szczególności organ II instancji nie zweryfikował w żaden sposób podanej już w odwołaniu z dnia 10 czerwca 2010 r. wersji skarżącego, który twierdził, że córka M. S. wyprowadziła się ze spornego lokalu po ślubie w 2004 r. i zamieszkała wraz z mężem, a potem również z synem B. w mieszkaniu w D.. Ta prawdopodobna i zgodna z doświadczeniem życiowym wersja (ciągle często w polskiej obyczajowości zdarza się, że żona po ślubie wyprowadza się z domu rodzinnego i zamieszkuje z mężem), powinna być zweryfikowana w drodze przeprowadzenia stosownych dowodów. W szczególności wydaje się konieczne ponowne przesłuchanie M. S. w charakterze strony, w celu uzyskania od niej odpowiedzi na pytania dotyczące charakteru jej zamieszkiwania u męża, miejsca ewentualnej pracy, rodzaju choroby syna B., charakteru, częstotliwości i miejsca jego leczenia, które ma uzasadniać czasowe zameldowanie w D.. Przeprowadzone w czasie rozprawy w dniu 21 września 2009 r. przesłuchanie M. S. nie może być w żadnym razie uznane za wystarczające. Przesłuchanie takie nie może sprowadzać się bowiem do zadania stronie pytań tylko odnośnie wersji tej strony i odebrania oświadczenia, że "pozostałe kwestie związane z zamieszkiwaniem strona poda w oświadczeniu, które złoży". Przedmiotem dociekań organu winna być również wersja przedstawiona przez drugą stronę, zwłaszcza w sytuacji, gdy jest nią osoba wnioskująca o wymeldowanie i wskazująca konkretne okoliczności mogące uzasadniać jej wersję. Organ administracji powinien więc zadać stronie pytania dotyczące wersji przedstawionej przez C. B., a w razie odmowy odpowiedzi na nie odnotować ten fakt w protokole rozprawy i odpowiednio ocenić. Odnośnie zamieszkiwania przez M.S. i jej syna z mężem w D., wydaje się konieczne przesłuchanie w trybie art. 52 kpa jej męża, który z racji wspólnego zamieszkiwania z M.S. w D. może mieć najpełniejsze informacje o miejscu rzeczywistego zamieszkiwania własnej żony. W związku z twierdzeniami skarżącego co do posiadania przez jego syna Tomasza istotnych wiadomości odnośnie tego, czy córka i wnuk skarżącego zamieszkują w spornym lokalu, konieczne jest również przesłuchanie tego świadka.

Należy podzielić też przedstawione w skardze wątpliwości co do znaczenia faktu pozostawania w przedmiotowym lokalu rzeczy osobistych i mebli córki skarżącego, dla oceny trwałości i dobrowolności opuszczenia tego lokalu jako przesłanek odmowy wymeldowania. Okoliczności dotyczące pozostawania takich przedmiotów w spornym lokalu nie mogą być mechanicznie traktowane jako rozstrzygający dowód stałego zamieszkiwania w danym lokalu, bez całościowej oceny takiego faktu w powiązaniu z innymi faktami i dowodami. Jeżeli w szczególności w danym lokalu będącym domem rodzinnym strony, której dotyczy wniosek o wymeldowanie, zamieszkuje matka strony, pozostająca z nią w dobrych stosunkach, to przechowywanie w takim lokalu rzeczy osobistych, czy nawet mebli strony i zabawek jej dziecka, nie musi oznaczać że lokal taki jest centrum jej spraw życiowych, skoro przetrzymywanie takich rzeczy może być uzasadnione cyklicznymi odwiedzinami matki przez córkę i wnuka, którzy w tym czasie zamieszkują we własnym, umeblowanym lokalu. Posiadanie przez rodziny umeblowanych lokali, w których nie mieszkają, a tylko sporadycznie przebywają w związku z odwiedzinami rodziny, czy domu rodzinnego, nie jest w dzisiejszych realiach niczym nadzwyczajnym, ani rzadkim. Posiadanie rzeczy osobistych i mebli w spornym lokalu nie może więc - samo w sobie - przesądzać o charakterze zamieszkiwania osoby, co do której złożono wniosek o jej wymeldowanie z pobytu stałego.

Odnosząc się do drugiej wersji ustaleń wynikających z uzasadnienia zaskarżonej decyzji należy na wstępie zauważyć, że również one nie są wystarczające dla przyjętej przez organ oceny prawnej.

Wojewoda przyjął, że skoro art. 8 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, zwanej dalej ustawą o ewidencji ludności (Dz. U. Nr 87/01 poz. 960 ze zm.), za jedną z okoliczności uzasadniających zameldowanie na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące uznał pobyt związany z leczeniem, to samo powołanie się przez M.S. na fakt leczenia jej syna poza miejscem stałego zameldowania jest wystarczające dla przyjęcia, że opuszczenie w związku z takim leczeniem spornego lokalu nie ma trwałego i dobrowolnego charakteru. Z takim uproszczeniem nie można się zgodzić.

Z całej treści powołanego art. 8 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności wynika, że wskazane w tym przepisie tylko przykładowo okoliczności uzasadniające zameldowanie na pobyt czasowy, mają wspólną cechę pozwalającą na ocenę, czy rzeczywiście ujawniona w sprawie konkretna okoliczność uzasadnia czasowe zameldowanie na dłużej niż 3 miesiące. Cechą tą jest względna trwałość przebywania w danej miejscowości. Najbardziej widoczna jest ta cecha przy przebywaniu związanym z pobytem w zakładach karnych i poprawczych, aresztach śledczych, schroniskach dla nieletnich, zakładach wychowawczych, czy też związanym z odbywaniem czynnej służby wojskowej, o czym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ewidencji ludności. Również jednak w pozostałych przykładach wymienionych w art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2 tej ustawy, ta cecha jest wyraźnie widoczna. Na cechę trwałości przebywania wskazuje również okres, przez który takie przebywanie musi trwać, aby mogło prowadzić do zameldowania na pobyt czasowy o jakim mowa w art. 8, będącego wyjątkiem od obowiązku zameldowania na pobyt stały w sytuacji przebywania w tej samej miejscowości nieprzerwanie dłużej niż 3 miesiące.

W oparciu o taką wykładnię można więc sformułować pogląd, że tylko leczenie o charakterze stacjonarnym, a więc związanym z koniecznością stałego przebywania w danej miejscowości przez okres dłuższy niż 3 miesiące, może co do zasady uzasadniać zameldowanie na pobyt czasowy o jakim mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności. Przykłady takiego leczenia zostały wskazane w orzecznictwie sądów administracyjnych (por. uzasadnienie wyroku WSA w Warszawie z dnia 25 stycznia 2007 r., IV SA/Wa 1895/06, LEX 306547). Nie spełnia natomiast cech leczenia, o jakim mowa w art.8 ust. 1 pkt 2 ustawy o ewidencji ludności leczenie ambulatoryjne, zwłaszcza jeśli jest sporadyczne i nie wymaga przykładowo codziennych wizyt u lekarza o określonej porze.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, że organy administracji nie poczyniły żadnych ustaleń odnośnie charakteru i czasokresu leczenia B. S., na które powołała się jego matka jako uzasadnienie czasowego przebywania poza miejscem stałego zameldowania przez okres blisko 3 lat. Ze znajdującego się w aktach sprawy własnoręcznego oświadczenia M. S. wynika natomiast, że jako przykład leczenia uzasadniającego wyjazd z Włoszczowej wskazała ona leczenie u chirurga szczękowego, którego to specjalisty we W. nie ma. Odnosząc się do takiego przykładu można tylko zauważyć, że wizyty u lekarza tej specjalności z reguły nie uzasadniają leczenia stacjonarnego przez okres przekraczający 3 miesiące, a tylko okresowych ambulatoryjnych wizyt w celu leczenia lub kontroli. Organy administracji tej okoliczności nie zauważyły, a przede wszystkim nie ustaliły, czy leczenie B. S. rzeczywiście jest okolicznością uzasadniającą brak cechy trwałości opuszczenia przez niego i jego matką spornego lokalu położonego we W. przy ulicy S.

W związku z rozbieżnościami w orzecznictwie sądów administracyjnych co do znaczenia istniejącego zameldowania danej osoby na pobyt czasowy, dla toczącego się postępowania o wymeldowanie takiej osoby z pobytu stałego zwłaszcza w sytuacji, gdy pobyt czasowy jest podważany, bądź budzi wątpliwości (por. wyrok NSA z dnia 31 stycznia 2007 r., II OSK 263/06, LEX 321529, wyrok WSA w Warszawie z dnia 4 lipca 2007 r., IV SA/Wa 772/07, LEX 364653, wyrok WSA w Warszawie z dnia 22 kwietnia 2008 r., IV SA/Wa 398/08, LEX 563057, wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 10 lipca 2008 r., III SA/Wr 565/07, LEX 512286, wyrok WSA w Białymstoku z dnia 22 lipca 2008 r., II SA/Bk 164/08, LEX 565974, wyrok WSA w Warszawie z dnia 26 maja 2009 r., IV SA/Wa 244/09, LEX 562875, wyrok WSA w Kielcach z dnia 3 czerwca 2009 r., II SA/Ke 156/09, LEX 563691, wyrok WSA w Gdańsku z dnia 13 sierpnia 2009 r., III SA/Gd 295/09, LEX 553331), Sąd w niniejszym składzie wyraża pogląd, że organ, przed którym toczy się postępowanie o wymeldowanie z pobytu stałego osoby zameldowanej na pobyt czasowy trwający dłużej niż 3 miesiące, może samodzielnie poczynić ustalenia odnośnie zameldowania takiej osoby na ten pobyt czasowy, jeżeli poweźmie wątpliwości co do prawidłowości takiego czasowego zameldowania. Ustalenie takie jest bowiem przesłanką rozstrzygnięcia w sprawie o wymeldowanie z pobytu stałego i dotyczy w istocie wyjaśnienia, czy rzeczywiście istnieją w sprawie dotyczącej meldunku stałego okoliczności świadczące o braku cechy trwałości opuszczenia przez taką osobę miejsca zameldowania na pobyt stały. Nie wpływa natomiast bezpośrednio na czynność materialno-techniczną zameldowania na pobyt czasowy trwający dłużej niż 3 miesiące, bądź na decyzję administracyjną wydaną w takiej sprawie przez inny organ. Jeżeli jednak organ meldunkowy rozpatrujący wniosek o wymeldowanie z pobytu stałego osoby, która jest zameldowana w innej miejscowości na pobyt czasowy trwający dłużej niż 3 miesiące, ma wątpliwości co do legalności tego czasowego zameldowania, może również z urzędu zasygnalizować tę okoliczność właściwemu organowi administracji celem umożliwienia mu wszczęcia z urzędu stosownego postępowania w celu wyjaśnienia tych wątpliwości, co jednak nie ma wpływu na tok postępowania o wymeldowanie z pobytu stałego. Kwestia legalności zameldowania na pobyt czasowy trwający dłużej niż 3 miesiące, nie jest bowiem w takiej sprawie zagadnieniem wstępnym, o jakim mowa w art. 97 § 1 pkt 4 kpa. Należy bowiem zauważyć, że zameldowanie na pobyt czasowy trwający dłużej niż 3 miesiące, nie stoi na przeszkodzie zmianie miejsca pobytu stałego w czasie trwania tego czasowego zameldowania, co musi wpływać na istniejące zameldowanie w dotychczasowym miejscu pobytu stałego. Zameldowanie na pobyt czasowy trwający dłużej niż 3 miesiące, nie stoi również na przeszkodzie wymeldowaniu z pobytu stałego w sytuacji, gdy dana osoba trwale i dobrowolnie opuszcza miejsce pobytu stałego i nie zamieszkuje na stałe pod żadnym adresem. Możliwe jest bowiem, że dana osoba (np. bezdomna), nie jest nigdzie zameldowana, a równocześnie jest zameldowana na pobyt czasowy trwający dłużej niż 3 miesiące, na przykład ze względu na stacjonarne leczenie.

Ponieważ organy administracji rozpatrujące niniejszą sprawę nie podjęły żadnych wskazanych działań, nie można przyjąć, aby poczynione ustalenia były wystarczające dla rozstrzygnięcia sprawy.

Wskazana powyżej sprzeczność w rozumowaniu organu II instancji oraz zaniechanie wyczerpującego zebrania materiału dowodowego oraz podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, a w konsekwencji brak wystarczających ustaleń faktycznych uzasadniających oba wskazane wyżej poglądy, stanowią naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 7, 77 § 1 i 80 kpa, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Dlatego Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit c). w zw. z art. 135 p.p.s.a. uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji.

Przy ponownym rozpatrzeniu sprawy organ I instancji przeprowadzi wnikliwe postępowanie wyjaśniające celem ustalenia, czy M. S. i jej syn B. S. dobrowolnie i trwale opuścili miejsce pobytu stałego we W. przy ulicy S. Organ oceni też jaki wpływ na to zasadnicze dla sprawy ustalenie mają powoływane przez M.S. okoliczności związane z leczeniem jej syna B. i czy rzeczywiście to ewentualne leczenie uzasadnia zameldowanie na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące. Organ weźmie też pod uwagę, że zgodnie ze znajdującymi się w aktach sprawy kartami osobowymi mieszkańca dotyczącymi M. S. i B. S., okres ich czasowej nieobecności we W. przy ulicy S. związany z zameldowaniem na pobyt czasowy w D. przy ulicy J. - upłynął 30 grudnia 2010 r. Organ I instancji uzupełni również przeprowadzone postępowanie wyjaśniające o wskazane wyżej dowody oraz dokona wszechstronnej analizy wszystkich zgromadzonych w sprawie dowodów, z wyjaśnieniem którym z tych dowodów dał wiarę, a którym jej odmówił i dlaczego, co pozwoli dopiero na końcowe załatwienie sprawy. Organ będzie miał przy tym na względzie wszystkie przedstawione wyżej uwagi i wyeliminuje dotychczasowe naruszenia prawa.

Orzeczenie zawarte w pkt. II wyroku oparte zostało na treści art. 152 p.p.s.a.