Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Włodzimierz Kubik, Sędziowie Sędzia NSA Ewa Krawczyk (spr.),, Sędzia WSA Andrzej Matan, Protokolant referent - stażysta Marta Zasoń, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 maja 2011 r. sprawy ze skargi M. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej za usunięcie drzew bez zezwolenia 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Prezydenta Miasta B. z [...] r. nr [...]; 2. orzeka, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości; 3. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. na rzecz skarżącej tytułem zwrotu kosztów postępowania 4.934 (słownie: cztery tysiące dziewięćset trzydzieści cztery) złote.

Prezydent Miasta B. decyzją z dnia [...] roku nr [...] na podstawie art. 85 ust. 1,2,4, art. 88 ust. 1 pkt 2, ust. 2 i 7, art. 89 ust. 1,3,6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody ( Dz. U. nr 151, poz. 1220 ze zm., dalej powoływana jako "ustawa"), rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 września 2004 roku w sprawie trybu nakładania administracyjnych kar pieniężnych za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia ( Dz. U. nr 219, poz. 2229) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 października 2004 roku w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew ( Dz. U. nr 228, poz. 2306), a także obwieszczenia Ministra Środowiska z dnia 14 października w sprawie stawek opłat za usunięcie drzew i krzewów oraz kar za zniszczenie zieleni na rok 2009 ( M.P. nr 82, poz.725) wymierzył M. P. karę pieniężną w wysokości 65.827,77 zł za usunięcie bez zezwolenia administracyjnego 8 modrzewi na terenie działki nr [a], obręb [...] w B.

W motywach decyzji organ orzekający podał, że w trakcie postępowania administracyjnego ustalono iż M. P. usunęła bez wymaganego zezwolenia administracyjnego 8 modrzewi rosnących na terenie działki nr [a].

W trakcie wizji, przeprowadzonej w dniu [...] roku nie możliwe było ustalenie dokładnej daty usunięcia drzew i określenie ich obwodów z uwagi na brak dostępnych kłód drzew. W związku z tym obwody modrzewi dla wyliczenia kary pieniężnej ustalono stosownie do art. 89 ust. 1 i 3 ustawy. W tej sytuacji na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy wymierzono M. P. karę finansową.

M. P. w odwołaniu od powyższej decyzji zarzuciła jej wydanie z naruszeniem art. 7,8,77 § 1 kpa przez pominięcie okoliczności, że wycięte drzewa były stare, obumarłe i zagrażały bezpieczeństwu poprzez możliwość powalenia i naruszenia przebiegającej w pobliżu nich linii elektrycznej. Drzewa te zagrażały także zdrowiu i życiu ludzi, spowodowało działania odwołującej się w stanie wyższej konieczności.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze zaskarżoną decyzją z dnia [...] roku na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa oraz art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Zdaniem organu odwoławczego ustalenie faktyczne i ich kwalifikacja prawna dokonana przez organ I instancji były prawidłowe. Usunięcie drzew z nieruchomości może nastąpić jedynie po uzyskaniu zezwolenia wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, wydanego na wniosek posiadacza nieruchomości, a jeżeli posiadacz nie jest właścicielem – do wniosku dołącza się zgodę właściciela.

Uzyskanie stosownego zezwolenia jest konieczne także wtedy, gdy drzewo jest zniszczone bądź uszkodzone.

Zdaniem organu odwoławczego niemożliwym było odstąpienie od wymierzenia kary za usunięcie bez zezwolenia drzew, które zdaniem strony były w złym stanie i groziły powaleniem.

Skoro więc bezspornym jest usunięcie spornych drzew z działki bez zezwolenia, drzewa te nie były objęte art. 83 ust. 6 ustawy, zasadnie na odwołującą się nałożono karę pieniężną. Także podnoszony przez odwołującą się stan wyższej konieczności nie może skutkować zwolnieniem strony z kary pieniężnej. Ustawa o ochronie przyrody nie zawiera przepisów o stanie wyższej konieczności wyłączającym bezprawność deliktu administracyjnego polegającego na usunięciu drzewa bez zezwolenia.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skarżąca M. P. zarzuciła wydanie decyzji ostatecznej z naruszeniem art. 77 § 1 kpa przez brak ustalenia daty dokonania wycięcia drzew, a w związku z tym niemożność zweryfikowania wymierzenia kary w świetle art. 87 ustawy, a także naruszenie tego przepisu przez nieuwzględnienie szczególnego charakteru terenu na którym drzewa się znajdowały ( podmioty ), naruszenie art. 78 § 1 kpa przez brak przeprowadzenia kolejnej wizji lokalnej na okoliczność plantacyjnego charakteru drzew; art. 81 kpa – przez uznanie okoliczności związanych z wycinką drzew za udowodnione mimo braku możliwości strony wypowiedzenia się co do przeprowadzonego dowodu z wizji lokalnej; błędne zastosowanie art. 83 ust. 1 ustawy pomimo zachodzenia okoliczności wyłączających, a w związku z tym błędne zastosowanie art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy oraz naruszenie prawa przez niezastosowanie art. 88 ust. 6 ustawy.

W uzasadnieniu skargi skarżąca powołując się na akt własności ziemi z [...] roku podała, że właścicielem działki jest jej mąż K. P. Na działce tej wraz z mężem wybudowała dom w którym aktualnie zamieszkują. Celem poprawy sytuacji materialnej rodziny w [...] roku zawarła umowę ( przedwstępną umowę sprzedaży z [...]r., załączona do skargi ) z J. S. na mocy której ten ostatni zobowiązywał się zakupić w przyszłości drzewo, które wyrośnie z zasadowych drzew. Realizując tą umowę skarżąca wraz z mężem zasadziła na spornej działce oraz na działce stanowiącej także własność jej męża ( nr [b]) około 200 modrzewi i świerków. Wycięte drzewa pochodzą więc z założonej w latach 80 – tych plantacji, a ich wycinkę uzasadnia cel gospodarczy – były zniszczone, chore, obumarłe. W związku z tym skarżąca uważa, że nie obciążał jej obowiązek uzyskania zezwolenia na wycinkę spornych modrzewi, co wynika z art. 83 ust. 6 pkt 3 ustawy.

W konkluzji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie. Zarzuty skargi uznał za nieuzasadnione i stwierdził, że pojęcie "plantacji" w obowiązujących przepisach nie jest definiowane. Należy więc przez nie rozumieć celowe prowadzenie upraw określonych roślin w celach gospodarczych. Plantacja powinna charakteryzować się jednofunkcyjnym i krótkotrwałym użytkowaniem. Założenie plantacji powinno być jednoznaczne z prowadzeniem działalności gospodarczej obejmującej tego typu przedsięwzięcia, a skarżąca – jak wynika z akt administracyjnych – tego rodzaju działalności nigdy nie prowadziła.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach stwierdził, co następuje.

Skarga zasługuje na uwzględnienie bowiem zdaniem składu orzekającego – zaskarżona decyzja i poprzedzająca ją decyzja organu I instancji zostały wydane z uchybieniami, które skutkować musiały ich uchyleniem.

Fundamentalną zasadą postępowania administracyjnego jest spoczywający na organie obowiązek podjęcia wszelkich niezbędnych kroków w celu dokładnego wyjaśnienia sprawy ( art. 7 kpa ). Właściwe ustalenie stanu faktycznego sprawy jest bowiem niezbędnym elementem prawidłowego zastosowania normy prawa materialnego, co wymaga z kolei wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego ( art. 77 kpa ). W przedmiotowej sprawie niewątpliwie doszło do naruszenia skodyfikowanej w art. 7 kpa zasady dokonywania niezbędnych ustaleń tak, aby w sposób niebudzący wątpliwości wyjaśnić stan faktyczny sprawy i pogłębić zaufanie obywateli do organów Państwa. W konsekwencji powyższego wydanie decyzji nastąpiło również z naruszeniem art. 107 § 3 kpa.

Także obowiązek ustalenia stron postępowania obciąża organ administracyjny ( art. 10 § 1 kpa ) który jest zobowiązany zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania. Brak udziału bez własnej winy strony w postępowaniu stanowi podstawę wznowienia postępowania ( art. 145 § 1 pkt 4 kpa ), która z kolei jest przesłanką uchylenia, kontrolowanej przez Sąd decyzji ( postanowienia ) zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 litera b ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej powoływana jako ppsa).

Materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji stanowił między innymi art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy. Zgodnie z tym przepisem wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia.

Z powyższego przepisu wynika, że w przeciwieństwie do deliktu z art. 88 ust. 1 pkt 1 ustawy odpowiedzialnej z pkt 2 tego przepisu została ograniczona do usunięcia drzew lub krzewów bez zezwolenia.

Oznacza to, że organ administracyjny w pierwszym rzędzie powinien dokonać ustaleń czy podmiot, który usunął drzewa lub krzewy, mógłby uzyskać zezwolenie na ich usunięcie, a zatem czy jest posiadaczem nieruchomości, na której one rosły. Tylko bowiem taki podmiot może ponowić odpowiedzialność za usunięcie drzew lub krzewów bez zezwolenia.

Podmiotem który może uzyskać zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z nieruchomości zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy jest posiadacz nieruchomości, a jeżeli nie jest on właścicielem, powinien doręczyć jego zgodę.

W związku z powyższym w przypadku, gdy posiadacz nieruchomości nie jest jej właścicielem, za stronę postępowania należy uznać zarówno jej posiadacza jak i właściciela. Zarówno bowiem posiadacz, jak i właściciel będą mieli interes prawny w postępowaniu.

Działając na podstawie art. 134 § 1 ppsa Sąd stwierdził, że organy orzekające w sprawie nie ustaliły, że M. P. jest posiadaczką działki nr [a], ani też że to ona dokonała ( zleciła ) wycięcie spornych modrzewi. Nadto Sąd stwierdził, że w postępowaniu zakończonym wydaniem zaskarżonej decyzji nie brał udziału mąż skarżącej, będący właścicielem nieruchomości, co stanowi przesłankę wznowienia postępowania administracyjnego określoną w art. 145 § 1 pkt 4 kpa.

Z protokołu oględzin z dnia 30 kwietnia 2009 roku, który stał się podstawą ustaleń faktycznych organu wynika, że w czynności tej brała udział M. P., ale jako żona właściciela nieruchomości K. P.

Z ustaleń tegoż protokołu wynika, że to "właściciel terenu usunął drzewa około miesiąc temu. Według właściciela drzewa były obumarłe i zaatakowane przez szkodnika". W tej sytuacji należy stwierdzić, że przyjęcie przez organ, że posiadaczem nieruchomości który usunął sporne drzewa była M. P. nie znajduje podstaw w materiale dowodowym.

W związku z tym w postępowaniu ponownym organ I instancji powinien ustalić posiadacza, czy współposiadaczy nieruchomości, którzy usunęli drzewa bez zezwolenia. Organ winien mieć także na uwadze już wyżej zaprezentowane stanowisko Sądu, że w sytuacji w której właściciel nieruchomości nie byłby jej posiadaczem, to i tak byłby stroną w sprawie.

Orzekając o karze pieniężnej za usunięcie drzew organ zobowiązany jest także ustalić, że usunięte drzewa (krzewy ) nie są objęte dyspozycją art. 83 ust. 6 ustawy. Ten przepis wymienia drzewa i krzewy na których usunięcie nie jest wymagane zezwoleniem. W art. 83 ust. 6 pkt 3 ustawodawca zwolnił z obowiązku uzyskania zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów rosnących na plantacjach drzew i krzewów.

Skarżąca wprawdzie dopiero w skardze podniosła, że usunięte modrzewie stanowiły plantację, a drzewo uzyskane z tych modrzewi miało być nabywane przez J. S., co poprawiłoby sytuację materialną rodziny skarżącej ( umowa dołączona do skargi z [...]r.).

Fakt, że zarzut ten wyartykułowano dopiero w skardze – zdaniem składu orzekającego – nie ma znaczenia w świetle obowiązku organu ustalenia pełnego stanu faktycznego.

Dokonanie oceny, czy usunięte drzewa stanowiły plantację w rozumieniu art. 83 ust. 6 pkt 3 ustawy stanowi istotną kwestię dla jej prawidłowego rozstrzygnięcia. Istotnie, jak wskazał organ odwoławczy, pojęcie plantacji nie zostało nigdzie zdefiniowane. W związku z tym należy odwołać się do znaczenia, jakie pojęcie "plantacji" ma w potocznym języku polskim, w którym, przez plantację rozumie się celowe prowadzenie określonych upraw w celach gospodarczych np. plantacja choinek czy truskawek.

W związku z tym należy stwierdzić, że o występowaniu drzew na plantacji można mówić w przypadku sadzenia drzew w celach gospodarczych.

Sąd nie podziela stanowiska organu orzekającego, z którego wynika, że plantacja istnieje wtedy gdy została objęta zgłoszoną działalnością gospodarczą. Zgłoszenie działalności gospodarczej i wynikające z tego konsekwencje regulowane są innymi przepisami niż ustawa o ochronie przyrody. Zgłoszenie działalności gospodarczej dotyczącej prowadzenia plantacji mogłaby w sprawie prowadzonej na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku być oceniona jako jeden ze środków dowodowych.

Organy prowadząc postępowanie, a organ odwoławczy wydając zaskarżoną decyzję nie ustaliły czy sporne drzewa rosły na plantacji.

Brak ten jest brakiem dowodowym ( naruszenie zasad postępowania ) ale rzutuje on bezpośrednio na rozstrzygnięciu.

W związku z tym organy powinny w postępowaniu ponownym ustalić, czy wycięte modrzewia rosły na plantacji. W tym zakresie istotną przesłanką, którą należy rozważyć jest ustalenie, kiedy dokonano spornych nasadzeń i jaki był cel tych nasadzeń.

Należy także przeprowadzić oględziny nieruchomości na której rosły modrzewia i ustalić ogólną liczbę tego drzewa na działce, gatunek i liczbę innych drzew, sposób nasadzenia modrzewi ( uporządkowany, rozproszony na obrzeżach ). Nie wykluczone jest przesłuchanie na okoliczność powyższą świadków, stron, a nawet dopuszczenie biegłego.

Dopiero tak zgromadzony materiał dowodowy organ podda ocenie i w zależności od jej wyniku przyjmie, że sporne modrzewia zostały usunięte z plantacji lub nie.

Pozostałe zarzuty skargi, nie zasługują na uwzględnienie. W szczególności zarzut nie ustalenia daty usunięcia drzew nie może się ostać w świetle ustaleń oględzin z [...] roku.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a – c w związku z art. 135 i 152 ppsa orzeczono, jak w sentencji.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto na podstawie art. 200 i 205 § 2 ppsa ( 1317 wpis + 3600 wynagrodzenie adwokata + 17 opłata skarbowa od pełnomocnictwa).